Ο ΚΑΤΟΧΙΚΟΣ ΕΜΦΥΛΙΟΣ ΣΤΗΝ ΗΜΑΘΙΑ: 1941 -1944

“Στην αρχή της Κατοχής διαμορφώθηκαν στην Ημαθία τρεις αντιτιθέμενες μεταξύ τους συσσωματώσεις πολιτών με εμφανές κριτήριο τη γλώσσα: οι πιστοί στην Ελληνική Πολιτεία, οι Ρουμανίζοντες (Βλαχόφωνοι) και οι Βουλγαρίζοντες (Σλαβόφωνοι).Ελάχιστοι σε σχέση με τους αριθμητικά ισχυρότερους πρώτους οι Ρουμανίζοντες διασπάστηκαν σε ιταλόφιλους και εξαφανίστηκαν από τη σκηνή μετά την εμφάνιση των ανταρτικών ομάδων. Οι Βουλγαρίζοντες, αμελητέοι, δεν έπαιξαν ουδένα ρόλο.

Στα τέλη του 1942 εμφανίστηκαν στο πεδίο αντάρτες της οργάνωσης ΥΒΕ/ΕΚΑ και το επόμενο έτος αντίστοιχοι του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ. Με αντιρουμανική και αντιβουλγαρική σημαία οι πρώτοι (αξιωματικοί, χωροφύλακες και μέλη της κρατικής διοικητικής μηχανής), με διεθνιστικό λόγο οι δεύτεροι (κομουνιστές, ορεινοί αγρότες και κτηνοτρόφοι), ήλθαν σε ένοπλη σύγκρουση μεταξύ τους την άνοιξη του 1943 με αποτέλεσμα τη νίκη του δυναμικότερου ΕΑΜ/ΕΛΑΣ.Το καλοκαίρι του 1943 με βρετανική επίνευση οι εθνικιστές επανεμφανίζονται ως ΠΑΟ, όμως νέος πόλεμος με το ΕΑΜ, το οποίο επιδίωκε την κατάληψη της εξουσίας, οδηγεί πάλι στην ήττα των πρώτων το φθινόπωρο του ιδίου έτους. Τότε εθνικιστές προς επιβίωσίν τους οπλίστηκαν με την άδεια (κι ενίσχυση) των Γερμανών κατά των ανταρτών.

Οι επιθέσεις του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ εναντίον των οπλισμένων χωριών, η γενική διαπάλη «Αριστεράς» και «Δεξιάς» και τα συνακόλουθα δεινά διατρέχουν το 1944 χαρακτηρίζοντάς το ως έτος σοβαρού εμφυλίου σπαραγμού.“