Η προπαγάνδα του ΕΑΜ στο νομό Κοζάνης: 1941 -1946. Περίληψη

Αντάρτες του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ εισέρχονται στην πλατεία Αιμιλιανού [Γρεβενών], Απρίλιο προφανώς του 1943. Στην πρώτη γραμμή της πορείας διακρίνονται τα «αετόπουλα» της Ενιαίας Πανελλαδικής Οργάνωσης Νέων (ΕΠΟΝ) με μακεδονικούς ντουλαμάδες. Ακολουθούν Ελασίτες που φέρουν σημαία με κόκκινο ακτινωτό ήλιο. Στο πίσω μέρος της φωτογραφίας φαίνεται η οικία Σιώζου και στο βάθος το καμπαναριό του ναού Ευαγγελισμού της Θεοτόκου (Ευαγγελίστρια).

Η ανακοίνωση ασχολείται με την πολιτική επικοινωνία της αντιστασιακής οργάνωσης Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ) στις επαρχίες Κοζάνης, Σερβίων, Βοΐου, Εορδαίας και Γρεβενών από το 1941, έτος ίδρυσής του, έως το 1946 που το διαδέχτηκε ο Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας.

Εξετάζονται οι τέσσερις φάσεις της:

α) 1941-1943. Το ΕΑΜ δρα παράνομα κάτω από την επικυριαρχία Ιταλών και Γερμανών. Η κοσμοθεωρία του διαδίδεται μέσω εντύπων που έρχονται από Αθήνα και Θεσσαλονίκη, ολίγον δε αργότερα με την αρωγή τοπικών πολυγραφημένων (αργότερα και τυπωμένων) εφημερίδων. Και φυσικά κατόπιν γραπτών ή προφορικών οδηγιών τόσο της Κεντρικής του Επιτροπής όσο και της αντίστοιχης του ΚΚΕ, ορθότερα όπως τις προσλάμβαναν οι τοπικοί πολιτικοί και στρατιωτικοί του ηγέτες.

β) 1943 -1944. Συνεχίζει την βραδινή του προσπάθεια μόνο στη γερμανοκρατούμενη Κοζάνη, ενώ στον υπόλοιπο χώρο, καθώς έχουν αποσυρθεί –παραδοθεί οι Ιταλοί, κινείται και την ημέρα. Στην πρώτη περιοχή καλείται να αντιμετωπίσει ένα αυξανόμενο κίνημα αμφισβήτησης των ενεργειών και των στόχων της επανάστασης, ενώ στη δεύτερη παράνομη θεωρείται, εκτός της εχθρικής εννοείται, και η πολιτική επικοινωνία άλλων αντιστασιακών οργανώσεων όπως των ΥΒΕ/ΕΚΑ/ΠΑΟ και ΕΔΕΣ.

γ) 1944-1945. Μετά την υποχώρηση των Γερμανών το ΕΑΜ απολαμβάνει απόλυτη ελευθερία για να εφαρμόσει στην πράξη σε όλο το νομό, δηλαδή και στις πόλεις διότι στην ύπαιθρο τις είχε ήδη προ πολλού εφαρμόσει, τις ιδέες και αντιλήψεις του. Εμπόδια έστεκαν η παλαιά φρουρά που λάβαινε θάρρος από τις ανά την χώρα εξελίξεις, οι αντικομουνιστές χωρικοί των πεδινών και η δική του παθογένεια ως προς το κυβερνητικό προσωπικό κι απώτερες ιδέες όπως το Μακεδονικό Ζήτημα.

δ) 1945 -1946. Παραδίδοντας ο ΕΛΑΣ, θυγατρικό του ένοπλο σκέλος, τα όπλα, το ΕΑΜ αντικρούεται με την αφικνούμενη κυβέρνηση των Αθηνών και την εξ αρχής υποφώσκουσα διάφορη αντίληψη των υποστηρικτών του, ως προς την πολεμική εναντίον του Άξονα, Βρετανών.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Απομνημονεύματα: Σταύρος Θεοδοσιάδης, Η Πίνδος ομιλεί: η Εθνική Αντίστασις 1941 –1944, ΙΝΒΑ, Κοζάνη 2000

Εικονιστικό υλικό: Βαγγέλης Νικόπουλος, Γρεβενά – Ογδόντα χρόνια φωτογραφίες 1895-1975, 2013 (βλ. παρακάτω κόσμημα)

Επιστημονικά πονήματα: Αθανάσιος Καλλιανιώτης, Οι Πρόσφυγες στη Δυτική Μακεδονία κατά την περίοδο 1941 -1946, Θεσσαλονίκη 2007, διδακτορική διατριβή στο Τμήμα Ιστορίας ΑΠΘ, http://www.didaktorika.gr/eadd/handle/10442/19183 

Επιστολική αλληλογραφία 1943 -1946: ΠΕ ΚΚΕ με ΚΕ του ΚΚΕ, Αρχαία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας

Εργασίες μεταγενέστερες: Χρήστος Βήττος, Τα Γρεβενά στην Κατοχή και στο Αντάρτικο, ιστορική μελέτη δεκαετίας 1940 –1950, Art of Text, Θεσσαλονίκη 2000

Εφημερίδες τοπικές και μη 1943-1946: Αλήθεια, Ανατολή, Αντάρτης, Εθνική Φωνή, Ελεύθερη Μακεδονία, Ελευθερία, Νίκη, Φωνή της Αλληλεγγύης, Εθνικός Αγών

Προφορικές ενθυμήσεις: Ευθύμιος Σαράφας, (Σαρακίνα 1911 –Σαρακίνα 2001), αγρότης, διμοιρίτης ΜΑΥ, συνέντευξη στη Σαρακίνα 25.07.1997

Θανάσης Καλλιανιώτης, Γεννήθηκε στην Αιανή Κοζάνης. Ιστορικός, Δρ. Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας ΑΠΘ. Ιδρυτικό μέλος της πνευματικής κίνησης Σχολείο Του Λαού

[πηγή εικόνας και λεζάντας]