Ηταν του Αγίου Βαλεντίνου, μια ημέρα σαν κι αυτή το 1963, όταν στην Ιταλία έκανε την πρεμιέρα της μια ταινία που θα επαναπροσδιόριζε την Εβδομη Τέχνη: Ο Φεντερίκο Φελίνι παρουσίαζε στο κοινό το «Otto e mezzo», το αριστούργημά του που έμεινε πιο εύκολα στην ιστορία ως «8½».
Δεν είναι εύκολο να συλλάβει κανείς τον λόγο που αυτή η ταινία κρατάει εδώ και μισό αιώνα πια υπνωτισμένο το κοινό. Είναι σίγουρα η μοναδική ερμηνεία του Μαρτσέλο Μαστρογιάνι συνεπικουρούμενη από τη φρεσκάδα της Κλαούντια Καρντινάλε και της Ανούκ Εμέ – αλλά δεν είναι μόνα αυτά. Ασφαλώς είναι η εμβληματική μουσική του Νίνο Ρότα – αλλά πάλι δεν είναι μόνο οι μελωδίες. Υπάρχει αναμφίβολα κυρίαρχο το αυτοαναφορικό στοιχείο – ο ήρωας είναι ένας σκηνοθέτης σε δημιουργικό αδιέξοδο και ο Φελίνι μετρούσε οκτώ ταινίες και ένα σκετς ως τότε – αλλά επίσης δεν είναι εκείνο που κάνει το «8½» αξεπέραστο. Είναι όλα αυτά και πολλά άλλα μαζί, που γέννησαν μια ταινία προσωπικής αναζήτησης μέσα από ένα καλειδοσκοπικό πρίσμα παραμυθιού και σύγχυσης, υπό τη μαεστρική καθοδήγηση του σπουδαίου Φελίνι. Ο οποίος καθώς γύριζε το φιλμ είχε επισυνάψει στην κάμερα ένα αυτοκόλλητο με μια υπενθύμιση: «Ricordati che è un film comico» – «Θυμήσου ότι είναι κωμωδία».
«Είναι μια μελέτη ενός ανθρώπου που μπορεί να είναι ο καθένας από εμάς, αρκεί να ανοίξει την καρδιά του» θα εξηγούσε μετά ο Φελίνι.
Διθυραμβικές κριτικές
Το «8½», που συμπληρώνει σήμερα μισό αιώνα ζωής, έγινε αμέσως δεκτό με διθυραμβικές κριτικές, παρά τον ανοίκειο λυρισμό του, ο οποίος σύμφωνα με τα όσα κυκλοφορούσαν εκείνη την εποχή έκανε τον χρηματοδότη του φιλμ, τον μεγαλοεκδότη Αντζελο Ριτσόλι να λιποθυμήσει μόλις το πρωτοείδε σε δοκιμαστική προβολή.
Γράφοντας στη «L’ Espresso» στις 17 Φεβρουαρίου 1963, ο σπουδαίος συγγραφέας Αλμπέρτο Μοράβια, εξυμνούσε τη δουλειά του Φελίνι. «Τα όνειρα του Φελίνι πάντα σε εκπλήσσουν και είναι πρωτότυπα» ανέφερε και περιέγραψε τον κεντρικό ήρωα Γκουίντο Ανσέλμι ως έναν άνθρωπο «εμμονικό με τον ερωτισμό, σαδιστή, μαζοχιστή, μυθομανή, μοιχό, ψεύτη και απατεώνα. Φοβάται τη ζωή και θέλει να γυρίσει στη μήτρα της μητέρας του. Μοιάζει με τον ήρωα του “Oδυσσέα” του Τζέιμς Τζόις και έχω την εντύπωση ότι ο Φελίνι διάβασε αυτό το βιβλίο».
Λίγες εβδομάδες αργότερα, το «8½» του Φελίνι πήγε στο Φεστιβάλ των Καννών, όπου σαγήνευσε κοινό και κριτικούς. Ωστόσο δεν βραβεύτηκε επειδή δεν συμμετείχε στο διαγωνιστικό τμήμα – είχε δηλωθεί να συμμετάσχει στο Φεστιβάλ της Μόσχας. Η γαλλική επιθεώρηση «Premier Plan» το συνέκρινε σε σπουδαιότητα με τον «Πολίτη Κέιν».
Όντως σε πολλές λίστες με τα σημαντικότερα φιλμ όλων των εποχών το «8½» βρίσκεται στο κατόπι του αριστουργήματος του Ορσον Ουέλς. Το 1992 και το 2002 ήταν δεύτερο πίσω από τον «Πολίτη Κέιν» στους καταλόγους με τις καλύτερες ταινίες που δημοσίευσε το έγκυρο περιοδικό «Sight and Sound», το οποίο εκδίδεται από το Βρετανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου.
Το καλοκαίρι του 1963 το «8½» προβλήθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες με τους περισσότερους κριτικούς να το αποθεώνουν: «Ένα έργο τέχνης πρώτου μεγέθους. Καμία ταινία δεν έφθασε πιο ψηλά» έγραψε το «Newsweek». Οι «New York Times» έγραψαν για ένα «συναρπαστικό φιλμ»: «είναι διασκέδαση που σε κάνει να σκέφτεσαι».
Το «8½» ήταν υποψήφιο για πέντε Οσκαρ και απέσπασε δύο, Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας και Κοστουμιών για ασπρόμαυρο φιλμ. Ο ίδιος ο Φελίνι ήταν υποψήφιος για Οσκαρ σκηνοθεσίας – το «έχασε» από τον Τόνι Ρίτσαρντσον για το «Tom Jones».
Τον Ρίτσαρντσον λίγοι τον θυμούνται. Αντιθέτως ο Φελίνι με το «8½» θεωρείται ότι επηρέασε πολλές γενιές κινηματογραφιστών που ακολούθησαν. Το θρυλικό και πολυβραβευμένο «All that jazz» του Μπομπ Φόσι και το «Stardust Memories» του Γούντι Αλεν είναι μερικές μόνο ταινίες που έχουν δανειστεί στοιχεία από την επαναστατική οπτική του Φελίνι.
Στην Ελλάδα προβλήθηκε ως «8.30’»!
Στην Ελλάδα το «8½» προβλήθηκε το φθινόπωρο του 1963. Στις 15 Οκτωβρίου ο αρμόδιος κινηματογραφικός συντάκτης των «Νέων» Γ.Κ. Πηλιχός χαρακτήριζε την ταινία «ενδιαφέρουσα ως εγχείρημα (η ενδοσκόπηση δεν είναι τρέχουσα υπόθεση στον κινηματογράφο) αλλά περιορισμένης εμβέλειας». Αλλά το πρόβλημα δεν ήταν το χαώδες του φιλμ, που θα δυσκόλευε κοινό και κριτικούς. Ήταν, όπως υπογράμμιζε ο συντάκτης των «Νέων», η πρωτοβουλία των εν Ελλάδι διανομέων – του οργανισμού «Δαμασκηνός – Μιχαηλίδης» εν προκειμένω – να προβάλλουν το «8½» στα ελληνικά σινεμά με τον τίτλο «8.30’»…
Άρθρα (RSS)
Αφήστε μια απάντηση
Για να σχολιάσετε πρέπει να συνδεθείτε.