ΕΝΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΟΥ ΣΤΕΦΑΝΟΥ ΤΡΑΧΑΝΑ ΓΙΑ ΤΟ ΝΕΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟ “Ο ΚΥΚΛΟΣ”
–Χρόνια διαβάζουμε για την Κβαντομηχανική και για τους επιστήμονες που ασχολήθηκαν με αυτήν. Πολλοί αναρωτιούνται τι λέει αυτή η θεωρία και γιατί είναι τόσο σημαντική, ώστε το έτος 2025 να έχει ανακηρυχθεί από τον ΟΗΕ διεθνές έτος Κβαντομηχανικής;
–Η Κβαντομηχανική όχι μόνο είναι σημαντική –και αυτό αντανακλάται στην απόφαση των Ηνωμένων Εθνών για τον εορτασμό των 100 χρόνων από την «επίσημη γέννησή» της το 1925–, αλλά θεωρείται από όλους ως η πιο επιτυχημένη επιστημονική θεωρία όλων των εποχών.
Τι λέει όμως αυτή η θεωρία; Κάτι πολύ απλό σε πρώτο άκουσμα, αλλά τελείως τρελό σε δεύτερο κοίταγμα.
Κβάντο κατ’ αρχάς –από το λατινικό quantum– σημαίνει (στα δικά μας συμφραζόμενα) ελάχιστο ποσόν. Τόσο ελάχιστο, που μικρότερο δεν γίνεται.
Κβαντο-μηχανική είναι λοιπόν η επιστήμη που βασίζεται στη διαπίστωση ότι για όλα τα πράγματα στη φύση υπάρχει ένα ελάχιστο ποσόν.
Και για μεν την ύλη αυτό το ελάχιστο ποσόν –το κβάντο της ύλης– είναι βεβαίως το ά-τομο. Αυτό που με τόση διορατικότητα είχαν υποθέσει οι Έλληνες Ατομιστές.
Όμως το ίδιο ισχύει και για το φως. Κι αυτό αποτελείται από ελάχιστα κομμάτια –ελάχιστα κομμάτια φωτός, δηλαδή!– και λιγότερο φως από αυτό δεν γίνεται να έχεις.
Όταν λέμε λοιπόν ότι είμαστε «λουσμένοι στο φως» –και εννοούμε ότι ένα φωτεινό ρευστό είναι παντού γύρω μας και «κολυμπούμε» σ’ αυτό– έχουμε μια λάθος εικόνα.
Αυτό που πραγματικά συμβαίνει είναι ότι δεχόμαστε μια… φωτεινή βροχή! Πέφτουν πάνω μας… σταγόνες φωτός –τα κβάντα του φωτός, δηλαδή– που όμως, σε αντίθεση με τις κοινές σταγόνες νερού, δεν θρυμματίζονται ποτέ χτυπώντας μας, γιατί, απλούστατα, είναι αδιαίρετες, δηλαδή άθραυστες!
Αυτά στο μακρινό πλάνο.
Διότι μόλις καταδυθείς στον κβαντικό μικρόκοσμο –στον κόσμο των ατόμων και των φωτεινών κβάντων– όλα όσα ήξερες από την κοινή ανθρώπινη εμπειρία πάνε περίπατο.
Σε αντίθεση με τον δικό μας κλασικό κόσμο, όπου ισχύει η Νευτώνεια αιτιοκρατία (για κάθε αποτέλεσμα υπάρχει πάντα ένα αίτιο), ο κβαντικός κόσμος είναι ένας πιθανοκρατούμενος κόσμος.
Ακόμα κι αν γνωρίζουμε όλους τους παράγοντες που επηρεάζουν ένα φαινόμενο –π.χ. τη διάσπαση ενός ραδιενεργού πυρήνα–, δεν μπορούμε να προβλέψουμε μονοσήμαντα την έκβασή του. Μπορούμε μόνο να πούμε ποια είναι τα δυνατά σενάρια της εξέλιξής του και ποια είναι η πιθανότητα να συμβεί το ένα ή το άλλο από αυτά.
Αντίθετα με ό,τι πίστευε ο Αϊνστάιν, Ο θεός παίζει ζάρια με τον κόσμο.
Καμιά απορία μετά απ’ αυτό ότι η Κβαντομηχανική προκάλεσε μεγακύματα στον χώρο της φιλοσοφίας, ακόμα και της πολιτικής, ιδίως σε συστήματα σκέψης για τα οποία η αιτιοκρατία είχε πάρει τον χαρακτήρα δόγματος και η αμφισβήτησή της ήταν αιτία πολέμου! Ενώ δεν έλειψαν και οι υπερβολές από τη μεριά των υπερασπιστών της Κβαντομηχανικής, κάποιοι από τους οποίους είδαν σ’ αυτήν ένα είδος απελευθέρωσης από τα δεσμά της κλασικής αιτιοκρατίας και, επομένως, μια φιλοσοφική στήριξη στην ελευθερία της ανθρώπινης βούλησης.
Είναι ένα από τα θέματα που συζητιούνται στο βιβλίο ως μια κορυφαία εκδήλωση του πώς επηρεάζει μια επιστημονική επανάσταση τις ιδέες μας για τον κόσμο· ότι χτίζεται πάνω σ’ αυτήν ένα νέο κοσμοείδωλο.
Όλη η συνέντευξη του Στέφανου Τραχανά εδώ: https://diastixo.gr/…/23827-stefanos-traxanas-synenteuksh