Οι τρεις Σφίγγες του Μπικίνι (Μπικίνι, νησί του Ειρηνικού Ωκεανού, όπου οι Η.Π.Α. έκαναν συχνές δοκιμές με ατομικά και πυρηνικά όπλα): Τοπίο χωρίς βλάστηση και χωρίς ανθρώπινη δραστηριότητα. Ένα τέτοιο χώρο δημιούργησαν οι πυρηνικές δοκιμές των Η.Π.Α. Το νησί Μπικίνι νεκρώνεται και συμβολίζει τη μελλοντική νέκρωση του κόσμου μας που απειλείται από τα πυρηνικά όπλα. Το φάντασμα του πυρηνικού μανιταριού της έκρηξης υψώνεται τριπλά στον πίνακα. Στο βάθος η μακρινή απειλή (κάπου σε απόμακρο νησί του Ειρηνικού), που γίνεται πιο αισθητή με τη συνειδητοποίηση της καταστροφής του φυσικού περιβάλλοντος: στο κεντρικό πλάνο  του πίνακα υψώνεται με τη μορφή του πυρηνικού μανιταριού ένα δέντρο, του οποίου ο κορμός χάσκει διχασμένος, διχοτομημένος. Στο πρώτο κοντινό μας πλάνο θεόρατο το ανθρώπινο κεφάλι που, τρομερό, αντί μαλλιών έχει το σύννεφο του πυρηνικού μανιταριού! Η ομορφιά της ανθρώπινης ύπαρξης απειλείται άμεσα. Το τρομερό ανθρώπινο κεφάλι ακουμπά ως προτομή στο γυμνό έδαφος. Το έδαφος ήδη ποτίζεται όχι από νερό, που θα χρειαζόταν για τη βλάστηση, η οποία δεν υπάρχει, αλλά από μια λίμνη αίματος! Το κεφάλι στο βάθος του πίνακα είναι το ίδιο με αυτό στο πρώτο πλάνο. Ως τρεις αινιγματικές Σφίγγες, αίνιγμα του Μπικίνι, υψώνονται τα τρία μανιτάρια: το μέλλον του ανθρώπου επί της γης θα είναι ο πυρηνικός όλεθρος;

 ·        Γυναίκα με ένα λουλούδι: Στο έργο του αυτό ο Πικάσο φαίνεται να συνδυάζει στοιχεία του κυβισμού με στοιχεία σουρρεαλισμού. Το πρόσωπο της γυναίκας σχηματοποιημένο, όπως και κάθε μέλος της. Η σύνθεση γενικά αποτελείται από σχήματα, ανάμεσα στα οποία κυριαρχούν οι δύο τέλειοι κύκλοι που δηλώνουν τα γυναικεία στήθη. Ο λαιμός με το κεφάλι δίνουν την εντύπωση κάλυκα άνθους και μόνο τα γραμμικά σχεδιασμένα χαρακτηριστικά του προσώπου δηλώνουν ότι πρόκειται για πρόσωπο. Τότε παρατηρούμε την κίτρινη δεσμίδα μαλλιών σε στυλ «αλογοουράς». Τα χέρια σχηματοποιημένα και αυτά και μόνο στο δεξί χέρι διαγράφονται πέντε δάχτυλα, ενώ στο αριστερό είναι πια περιττό να δηλωθούν ξεκάθαρα. Στο αριστερό χέρι η γυναίκα κρατά λουλούδι, του οποίου ο μίσχος φαίνεται? φυτεμένος στην παλάμη. Το φύλλο δεν βγαίνει από το μίσχο, αλλά από το σώμα (;) της γυναίκας, ο δε μίσχος με μια κατάλληλη κλίση γέρνει προς το μαλλί και το κεφάλι της γυναίκας. Πού είναι το άνθος; Προφανώς ο καλλιτέχνης θέλει να υποθέσουμε και να φανταστούμε ότι το κεφάλι της γυναίκας λειτουργεί ως άνθος! Μήπως η ίδια η γυναίκα (ολόκληρη) είναι το ίδιο το λουλούδι; Άλλωστε τα χρώματα που χρησιμοποιεί ο καλλιτέχνης ταιριάζουν κάλλιστα όχι σε ανθρώπινη φιγούρα, αλλά σε λουλούδι. Αν προχωρήσουμε ακόμα σε πιο προσεκτική παρατήρηση, θα εντοπίσουμε το γυναικείο σώμα και την απόληξή (;) του προς τα πίσω, που μοιάζει με σώμα πουλιού. Η γυναίκα-λουλούδι μεταμορφώνεται σουρεαλιστικά σε πουλί. Το πουλί κάθεται σε ένα λουλούδι; Μια γυναίκα, ένα λουλούδι, ένα πουλί: το καθένα ξεχωριστά ή όλα μαζί αποτελούν στοιχεία ομορφιάς. Γυναίκα-λουλούδι-πουλί. Ένας ύμνος για την ομορφιά της γυναίκας!

Παναγιώτης Χαλούλος

http://users.ach.sch.gr/pchaloul/

 Ο ωραιότατος αυτός πίνακας του Ν. Εγγονόπουλου αποτελεί ένα πικρό σχόλιο για το νεοελληνικό εμφύλιο πόλεμο. Στην άκρη κάτω παρατημένο ένα κράνος με τη σβάστικα (αγκυλωτό σταυρό), σύμβολο του ναζισμού, από τον οποίο δεινοπάθησε η Ελλάδα. Άλλα δεινά πρόκυψαν όμως, ενώ βρισκόταν η χώρα υπό ναζιστική κατοχή: ο αδελφοκτόνος εμφύλιος πόλεμος. Δύο γυναικείες φιγούρες σε ένα σύνολο συνδέονται μεταξύ τους με ένα ακόντιο, με το οποίο η μία, η οποία φορά πτηνόμορφο προσωπείο με ράμφος, έχει διαπεράσει το σώμα της άλλης. Πληγώνει θανάσιμα την αδερφή της και φεύγει τρέχοντας χωρίς να τη νοιάζεται. Τα στοιχεία που δείχνουν πως είναι αδερφές είναι οι αντιθέσεις που δημιουργούνται με τα παραπληρωματικά στοιχεία και χρώματα: η μία έχει μαλλιά πράσινα και η άλλη κόκκινα, η μία είναι ντυμένη μόνο από τη μέση και κάτω με ανοιχτό φόρεμα που αφήνει να φαίνεται πως δεν φορά εσώρουχα και η άλλη φορά μόνο εσώρουχα, τα χρώματα στο ντύσιμο είναι αντιστρόφως ανάλογα, γαλάζιο φόρεμα με λεπτή κόκκινη ζώνη στη μέση και κάλτσες με κόκκινες οριζόντιες ταινίες για τη μια ? κόκκινο εσώρουχο με λεπτό γαλάζιο φινίρισμα στο στήθος και κάλτσες με γαλάζιες οριζόντιες ταινίες για την άλλη. Στον ουρανό τα σκούρα χρώματα δείχνουν μια δραματική ένταση.

Μίλτος Σαχτούρης, Τα δώρα 

Σήμερα φόρεσα ένα

ζεστό κόκκινο αίμα

σήμερα οι άνθρωποι μ’ αγαπούν

μια γυναίκα μού χαμογέλασε

ένα κορίτσι μού χάρισε ένα κοχύλι

ένα παιδί μού χάρισε ένα σφυρί 

Σήμερα γονατίζω στο πεζοδρόμιο

καρφώνω πάνω στις πλάκες

τα γυμνά άσπρα ποδάρια των περαστικών

είναι όλοι τους δακρυσμένοι

όμως κανείς δεν τρομάζει

όλοι μείναν στις θέσεις που πρόφτασα

είναι όλοι τους δακρυσμένοι

όμως κοιτάζουν τις ουράνιες ρεκλάμες

και μια ζητιάνα που πουλάει τσουρέκια

στον ουρανό 

Δυο άνθρωποι ψιθυρίζουν

τι κάνει την καρδιά μας καρφώνει;

ναι την καρδιά μας καρφώνει

ώστε λοιπόν είναι ποιητής  

Σήμερα ο ποιητής φόρεσε ένα ζεστό κόκκινο αίμα – κόκκινο χρώμα της χαράς και του πάθους – αίμα δηλωτικό της ζωντάνιας αλλά και του θανάτου. Τη μέρα αυτή, σήμερα, οι άνθρωποι του παρέχουν τις προσφορές τους δείχνοντάς του την αγάπη τους στο πρόσωπό του: μια γυναίκα ένα χαμόγελο, ένα τόσο απλό δώρο, τόσο εύκολο να το χαρίσει κανείς στον άλλο – ας αναρωτηθούμε πόσες φορές στην καθημερινή μας ζωή, πνιγμένοι στις υποχρεώσεις, τις ευθύνες, το άγχος, χαρίζουμε ένα χαμόγελο στους άλλους; Τόσο απλό και τόσο πολύτιμο, ένα χαμόγελο…

            Ένα κορίτσι του χάρισε ένα κοχύλι. Πόσες κρυφές χαρές να υποθέσει κανείς πως κρύβονται στο συμβολισμό του κοχυλιού, ταυτισμένου με την ομορφιά που ξεπήδησε από αυτό, την Αφροδίτη, τον ίδιο τον έρωτα που υποδηλώνει.

            Με ένα τριπλό σχήμα κλείνει η αναφορά στα δώρα: ένα σφυρί του χάρισε ένα παιδί…

 Με το σφυρί θα βρει τη λύση στην προσέγγιση των ανθρώπων και θα τους χαρίσει την παλιά χαμένη παιδικότητα, την αισθαντικότητα που έχουν απωλέσει, τις αξίες μιας άλλης ζωής γεμάτης με πνευματικότητα και νόημα, αυτής που πρέπει να υποδεικνύει ένας ποιητής.

Έτσι κάνοντας χρήση των δώρων ο ποιητής σήμερα καρφώνει με το σφυρί στις πλάκες του πεζοδρομίου τα γυμνά ποδάρια των περαστικών με στόχο να τους ακινητοποιήσει: να σταματήσουν για λίγο την καθημερινή ροή των πραγμάτων, τη συνηθισμένη φρενήρη πορεία για την επιτυχία, το κέρδος, για στόχους που απέχουν πολύ από την απλή ζωή που μπορείς να ζήσεις ανάμεσα στους συνανθρώπους σου.

 είναι όλοι τους δακρυσμένοι

όμως κανείς δεν τρομάζει

Γιατί δεν τρομάζει κανείς; Δεν μπορούν, ίσως; Ο ψυχικός τους κόσμος σε τι κατάσταση βρίσκεται; Μήπως δεν νιώθουν τίποτα πια; Έχουν ισοπεδωθεί ψυχικά; Ο ποιητής όμως κατάφερε κάτι: να σταματήσει τη ροπή προς την ψυχική αλλοτρίωση και επαναλαμβάνει το στίχο είναι όλοι τους δακρυσμένοι. Υπάρχει ελπίδα λοιπόν! Ξαναγυρίζει το συναίσθημα, είναι ήδη συγκινημένοι.

Τι είναι αυτό που τους προκαλεί συγκίνηση; Κοιτάζουν όλοι τον ουρανό και τι βλέπουν; τις ουράνιες ρεκλάμες ? Ποιες ?φωτεινές επιγραφές; Τι διαφημίζουν; Εμπορευματοποίηση των πάντων στη ζωή; Ακόμα και στον ίδιο τον ουρανό, σύμβολο των υψηλών ιδανικών και αξιών του ανθρώπου; Πέφτουν στα μάτια μας οι αξίες; Ναι, δυστυχώς, αν θυμηθούμε ένα παράδειγμα, από το χώρο του αθλητισμού, που οι αρχαίοι Έλληνες ανέδειξαν σε ύψιστο ιδανικό. Άνομα συμφέροντα αλλοιώνουν το νόημα των αγωνισμάτων, πρωταθλητές «πέφτουν» από το βάθρο τους, όταν αποκαλύπτονται τα άνομα μέσα που χρησιμοποίησαν προς επίτευξη του στόχου τους..

Όμως και πάλι υπάρχει ελπίδα: όλοι κοιτάζουν

και μια ζητιάνα που πουλάει τσουρέκια

στον ουρανό

Η δικαίωση της ζητιάνας, έστω σε μια άλλη ζωή – της έλειπε το ψωμί στη γη – τώρα εκεί, στον ουρανό της περισσεύει και πουλάει και μάλιστα όχι ψωμί, αλλά κάτι πιο γλυκό: τσουρέκια!

Τολμηρές υπερρεαλιστικές εικόνες που δημιουργούν στη φαντασία μας ζωγραφικούς πίνακες τέτοιας τεχνοτροπίας.

Στην τρίτη στροφή – ως επίλογο – δυο άνθρωποι σχολιάζουν την προσφορά του ποιητή στο κοινό του: αναρωτιούνται και ταυτόχρονα διαπιστώνουν το νόημα της προσφοράς του:

ναι την καρδιά μας καρφώνει

ώστε λοιπόν είναι ποιητής

Το δώρο του ποιητή είναι η ποίηση, ο τρόπος να βλέπεις τον κόσμο με άλλα μάτια, να αποκαλύπτεις το πραγματικό του νόημα, να αισθάνεσαι όσα κρύβονται πίσω από την επιφάνεια των πραγμάτων. Ο ποιητής καταξιώνεται και λειτουργεί ως σύνδεσμος μεταξύ γης και ουρανού. Άλλωστε, όπως μας λέει πάλι ο ίδιος ποιητής, ο Μίλτος Σαχτούρης σε άλλο ποίημά του, ο άνθρωπος δεν ζει χωρίς [και] ουρανό… :

Το ψωμί

Ένα τεράστιο καρβέλι, μια πελώρια φραντζόλα ζεστό

ψωμί, είχε πέσει στο δρόμο από τον ουρανό·

ένα παιδί με πράσινο κοντό βρακάκι και με μαχαίρι

έκοβε και μοίραζε στον κόσμο γύρω,

όμως και μια μικρή, έναςμικρός άσπρος άγγελος, κι αυτή

μ’ ένα μαχαίρι έκοβε και μοίραζε

κομμάτια γνήσιο ουρανό

κι όλοι τώρα τρέχαν σ’ αυτή, λίγοι πηγαίναν στο ψωμί,

όλοι τρέχανε στον μάγγελο που μοίραζε ουρανό!

Ας μην το κρύβουμε.

Διψάμε για ουρανό.

 Ένα όνειρο, το όνειρο ενός κοριτσιού που κοιμάται ολόγυμνο πάνω από τη γη και τη θάλασσα, κάτω από το γαλάζιο του ουρανού, προκαλώντας έντονο ερωτισμό. Δίπλα της μια μέλισσα έτοιμη να κεντρίσει ένα ρόδι. Ένα άλλο ρόδι στο ουράνιο φόντο σκάζει αποκαλύπτοντας το φλογισμένο εσωτερικό του. Σαν από έκρηξη ερωτική (το ρόδι είναι από τα διαχρονικά έρωτικά σύμβολα) εκτινάσσεται ένα κοκκινόψαρο, το οποίο με τη σειρά του από το άνοιγμα του χαίνοντος στόματός του αφήνει να εκτιναχτεί μια άγρια τίγρις. Ο έρωτας μεταμορφώνει το ψάρι σε σαρκοβόρο ζώο, το αβρό ερωτικό συναίσθημα μεταμορφώνεται και εκδηλώνεται με πάθος πρωτόγονο, κινούμενο θα ?λεγες από τα ορμέμφυτα του όντος. Οι τίγρεις διπλές εμφανίζονται να ορμούν από το ουράνιο στερέωμα επιθετικά και ακάθεκτα προς το ωραίο θύμα τους, έτοιμες για ένα ορμητικό και άγριο αγκάλιασμα του κοριτσιού. Προέκταση των άγριων νυχιών τους ένα όπλο που καταλήγει σε μια λεπτή ξιφολόγχη, η οποία σχεδόν αγγίζει τη λευκή επιδερμίδα του κοριτσιού. Η ξιφολόγχη αντιστοιχεί προς το κεντρί της μέλισσας. Όπως σκάζει το ρόδι, έτσι το σώμα της γυναίκας θα ανοίξει για να δεχτεί το σώμα που σε λίγο θα ενωθεί με το δικό της.  Στον ουρανό σαν να κρέμεται από τα νέφη ένας ονειρικός ελέφαντας πετά ή περπατά με τα λεπτεπίλεπτα τεραστίων διαστάσεων πόδια του ενώνοντας τους χώρους, αέρα-στεριά-θάλασσα. Ο ερωτισμός που εκπέμπεται από το θέμα περνά και στο παχύδερμο-βαρύ ζώο και το μεταμορφώνει και αυτό. Ο έρωτας μας μεταμορφώνει, μας μετουσιώνει, μπορεί να κάνει τα αδύνατα δυνατά, αποκαλύπτει, για τον καθένα μας, μυστικές δυνάμεις, ένα εαυτό που δεν τον ξέραμε, έναν ποιητή που δεν ξέραμε ότι κρύβαμε μέσα μας!… Ο πίνακας δείχνει το ερωτικό πάθος σε όλο του το μεγαλείο??ένα Δευτερόλεπτο πριν από το Ξύπνημα: οι όμορφες στιγμές, το ερωτικό ξάφνιασμα, η πιο όμορφη στιγμή της ερωτικής πράξης-η κορύφωση, είναι «στιγμές», όμορφα διαλείμματα στη γεμάτη προβλήματα ζωή μας. Το όνειρο στον ύπνο μας κρατά μόνο κάποιες στιγμές και μετά έρχεται το ξύπνημα. Η επάνοδος στην εγρήγορση μπορεί πολλές φορές να μας απογοητεύει, να μας ενοχλεί? Όμως, ακόμα κι έτσι, αξίζει να βιώσουμε την εμπειρία του ονείρου. Χωρίς έρωτα, όνειρο και όραμα στη ζωή δεν ζούμε. Ας απολαύσουμε τις ωραίες στιγμές της ζωής, ας είναι και λίγες ή λιγόχρονες. Ας απολαύσουμε τον ονειρικό πίνακα του Salvador Dali.    

ΝΕΑ ΜΟΙΡΑ

Γυμνή γυναίκα

το ρόδι που έσπασε ήταν

γεμάτο αστέρια.

(Γιώργος Σεφέρης, Τετράδιο Γυμνασμάτων, χάικου) 

Το γυμνό σου ρόδι 

Γυμνή γυναίκα όνειρο

η μέλισσα κεντρίζει το ρόδι ξιφολόγχη στο σώμα της

και στη λευκή επιδερμίδα

του κοριτσιού

ανοίγοντας τη φλούδα του

τα πορφυρά αστέρια χύνονται

δάκρυα αιωρούμενης συγκίνησης

στο ρόδινο αέρα.

Θα σε αγγίξω με ορμή

και απαλά

θα σε καταβροχθίσω απαλά

σαν τίγρης

που με γεννάς

όνειρό μου

νησί αρχιπελάγους

ειρηνικού και ακύμαντου

πετώντας ψηλά χωρίς βάρος

ελέφαντας – σύννεφο

στους αιθέρες.

            Χαλούλος Παναγιώτης, Ιούλιος 2004    

   http://users.ach.sch.gr/pchaloul/

Διάβαστε περισσότερα “παρουσίαση του Γιάννη Βούλτου”