Λήψη αρχείου

Η φύση στη ζωγραφική του αναγεννησιακού ιταλού ζωγράφου Μποτιτσέλι παίζει πρωταρχικό ρόλο με έντονα φιλοσοφημένη διάθεση. Οι πίνακες «Ο θρίαμβος της Άνοιξης» και «Αναδυομένη Αφροδίτη» έχουν έμπνευση από την αρχαία ελληνική μυθολογία: συναντάμε Νύμφες, Χάριτες, θεούς του δωδεκάθεου (Ερμής, Αφροδίτη), το μικρό θεό Έρωτα και στον πρώτο πίνακα ίσως το μυθολογικό κήπο των Εσπερίδων.

Στο κέντρο του πίνακα στέκεται, μελαγχολική φιγούρα, η Άνοιξη φέρνοντας άνθη και ερωτισμό – ο μικρός έρωτας, ο χορός των τριών Χαρίτων. Όλα συμβαίνουν σε ένα κήπο σκιερό–δροσερό, εσπερινό (των Εσπερίδων;), γεμάτο άνθη και πορτοκαλιές με καρπούς. Οι άνθρωποι ντυμένοι τόσο ελαφρά, ώστε μέσα από το αραχνοΰφαντο φόρεμα των Χαρίτων διαφαίνεται το κάλλος του γυμνού σώματος (τεχνική της κλασικής γλυπτικής, π.χ. Παρθενώνας, ζωφόρος και μετόπες), σημάδι πως ο καιρός είναι πια ζεστός, ευχάριστος.

Μάγεμα η φύσις κι όνειρο στην ομορφιά και χάρη·

«Ελεύθεροι Πολιορκημένοι», Διον. Σολωμός

Όμως ο Ερμής, εδώ με την ιδιότητα του ψυχοπομπού, στέκει αδιάφορος, αμέτοχος στην αριστερή άκρη του πίνακα· περιμένει το τέλος της Άνοιξης-το τέλος της ζωής. Μια Νύμφη στο άλλο άκρο του πίνακα προσπαθεί να κρατηθεί στη ζωή και να συμμετάσχει στη χαρά της Άνοιξης, όμως δεν θα τα καταφέρει. Με τρόμο κοιτάζει τη φιγούρα του σκοτεινού Ζέφυρου που αποπνέοντας θάνατο την τραβά στην αγκαλιά του. Το νήμα της ζωής της θα κοπεί, όπως το κομμένο λουλούδι που πέφτει από το στόμα της, σαν την ψυχή της που πρόκειται να τη συνοδεύσει στον Άδη ο ψυχοπομπός που περιμένει βέβαιος. Γιατί είναι βεβαιότητα πως όλα (ομορφιά, νιάτα, η άνοιξη, η ίδια η ζωή…) έχουν ένα τέλος αναπόφευκτο. Ο θάνατος θα έλθει για μια νέα, όμορφη κοπέλα μέσα στην ομορφιά της ανοιξιάτικης φύσης!

…………………………………………………

[η ομορφιά] Με χίλιες βρύσες χύνεται, με χίλιες γλώσσες κρένει:

«Όποιος πεθάνει σήμερα χίλιες φορές πεθαίνει».

…………………………………………………

«Ελεύθεροι Πολιορκημένοι», Διον. Σολωμός

Μελαγχολία αποπνέουν όλες σχεδόν οι μορφές του Μποτιτσέλι. Οι τρεις Χάριτες που χορεύουν δεν διασκεδάζουν! (αρχ. ελλ. διασκεδάννυμι = διασκορπίζω, διασκεδάζω = διασκορπίζονται οι σκέψεις μου, οι έγνοιες…) Πρέπει πάντα να τον απασχολούσε το φαινόμενο της παροδικότητας και του εφήμερου των πάντων!

Η Αφροδίτη ταυτίζεται με την Άνοιξη όπως υποδεικνύεται από διάφορα στοιχεία, στην ακολουθία της η Χλωρίδα με το λουλουδάτο φόρεμα σκορπίζει άνθη, με άνθη είναι διάσπαρτη η χλόη, τα δέντρα γεμάτα καρπούς. Αφροδίτη – Άνοιξη – Έρωτας και ο μικρός φτερωτός θεός πετά ψηλά ρίχνοντας βέλος προς μια από τις Χάριτες, που προκαλούν τις αισθήσεις με τα σωματικά τους κάλλη και με το χορό…

Τη «Γέννηση της Αφροδίτης» ή «Αναδυομένη Αφροδίτη» θα μπορούσαμε να ονομάσουμε κάλλιστα «Ο ερχομός της Άνοιξης», γιατί με τη γέννησή της, ανάδυση από τον αφρό των κυμάτων (γι’ αυτό και το όνομά της) η φύση ραίνεται με άνθη· έχουμε και εδώ παρουσία της Χλωρίδας με το λουλουδιασμένο φόρεμά της που προσφέρει πέπλο ανθοστόλιστο στη θεά, για να καλύψει απαλά τη γυμνή ομορφιά της. Ελαφρό αεράκι φυσά στο περιβάλλον (από τον ερωτευμένο θεό-Άνεμο —  ερωτικά τρυφερά αγκαλιασμένο από το θηλυκό φτερωτό άγγελο) που ανεμίζει στον ανοιξιάτικο αέρα τα μακριά όμορφα μαλλιά της.

Στη «Γέννηση της Αφροδίτης» η γυμνή θεά συμβολίζει το σαρκικό έρωτα, τον έρωτα για την ομορφιά του προσώπου και το σωματικό κάλλος του άλλου, ενώ στο «Θρίαμβο της Άνοιξης» η Αφροδίτη παρουσιάζεται ντυμένη συμβολίζοντας τον πνευματικό έρωτα, τον έρωτα για αυτό που είναι ο άλλος πραγματικά, πέρα από την ομορφιά την εφήμερη. Η σωματική ομορφιά θα φύγει κάποτε, θα μείνει μόνο η ανάμνησή της. Αυτό που μένει σταθερά είναι η ψυχική και πνευματική ομορφιά, αυτό το οποίο εκτιμούμε στον άλλο που αγαπάμε και σε αυτό αναφέρεται ο πνευματικός έρωτας. Αυτή την ομορφιά μπορεί να τη διαθέτει και εκείνος που δεν διαθέτει σωματικό κάλλος.

Δύο πίνακες αφιερωμένοι στη φύση, στην ομορφιά και στον έρωτα!

 ο πίνακας δημιουργήθηκε το καλοκαίρι 2008?

    Οι τρεις Σφίγγες του Μπικίνι (Μπικίνι, νησί του Ειρηνικού Ωκεανού, όπου οι Η.Π.Α. έκαναν συχνές δοκιμές με ατομικά και πυρηνικά όπλα): Τοπίο χωρίς βλάστηση και χωρίς ανθρώπινη δραστηριότητα. Ένα τέτοιο χώρο δημιούργησαν οι πυρηνικές δοκιμές των Η.Π.Α. Το νησί Μπικίνι νεκρώνεται και συμβολίζει τη μελλοντική νέκρωση του κόσμου μας που απειλείται από τα πυρηνικά όπλα. Το φάντασμα του πυρηνικού μανιταριού της έκρηξης υψώνεται τριπλά στον πίνακα. Στο βάθος η μακρινή απειλή (κάπου σε απόμακρο νησί του Ειρηνικού), που γίνεται πιο αισθητή με τη συνειδητοποίηση της καταστροφής του φυσικού περιβάλλοντος: στο κεντρικό πλάνο  του πίνακα υψώνεται με τη μορφή του πυρηνικού μανιταριού ένα δέντρο, του οποίου ο κορμός χάσκει διχασμένος, διχοτομημένος. Στο πρώτο κοντινό μας πλάνο θεόρατο το ανθρώπινο κεφάλι που, τρομερό, αντί μαλλιών έχει το σύννεφο του πυρηνικού μανιταριού! Η ομορφιά της ανθρώπινης ύπαρξης απειλείται άμεσα. Το τρομερό ανθρώπινο κεφάλι ακουμπά ως προτομή στο γυμνό έδαφος. Το έδαφος ήδη ποτίζεται όχι από νερό, που θα χρειαζόταν για τη βλάστηση, η οποία δεν υπάρχει, αλλά από μια λίμνη αίματος! Το κεφάλι στο βάθος του πίνακα είναι το ίδιο με αυτό στο πρώτο πλάνο. Ως τρεις αινιγματικές Σφίγγες, αίνιγμα του Μπικίνι, υψώνονται τα τρία μανιτάρια: το μέλλον του ανθρώπου επί της γης θα είναι ο πυρηνικός όλεθρος;

 ·        Γυναίκα με ένα λουλούδι: Στο έργο του αυτό ο Πικάσο φαίνεται να συνδυάζει στοιχεία του κυβισμού με στοιχεία σουρρεαλισμού. Το πρόσωπο της γυναίκας σχηματοποιημένο, όπως και κάθε μέλος της. Η σύνθεση γενικά αποτελείται από σχήματα, ανάμεσα στα οποία κυριαρχούν οι δύο τέλειοι κύκλοι που δηλώνουν τα γυναικεία στήθη. Ο λαιμός με το κεφάλι δίνουν την εντύπωση κάλυκα άνθους και μόνο τα γραμμικά σχεδιασμένα χαρακτηριστικά του προσώπου δηλώνουν ότι πρόκειται για πρόσωπο. Τότε παρατηρούμε την κίτρινη δεσμίδα μαλλιών σε στυλ «αλογοουράς». Τα χέρια σχηματοποιημένα και αυτά και μόνο στο δεξί χέρι διαγράφονται πέντε δάχτυλα, ενώ στο αριστερό είναι πια περιττό να δηλωθούν ξεκάθαρα. Στο αριστερό χέρι η γυναίκα κρατά λουλούδι, του οποίου ο μίσχος φαίνεται? φυτεμένος στην παλάμη. Το φύλλο δεν βγαίνει από το μίσχο, αλλά από το σώμα (;) της γυναίκας, ο δε μίσχος με μια κατάλληλη κλίση γέρνει προς το μαλλί και το κεφάλι της γυναίκας. Πού είναι το άνθος; Προφανώς ο καλλιτέχνης θέλει να υποθέσουμε και να φανταστούμε ότι το κεφάλι της γυναίκας λειτουργεί ως άνθος! Μήπως η ίδια η γυναίκα (ολόκληρη) είναι το ίδιο το λουλούδι; Άλλωστε τα χρώματα που χρησιμοποιεί ο καλλιτέχνης ταιριάζουν κάλλιστα όχι σε ανθρώπινη φιγούρα, αλλά σε λουλούδι. Αν προχωρήσουμε ακόμα σε πιο προσεκτική παρατήρηση, θα εντοπίσουμε το γυναικείο σώμα και την απόληξή (;) του προς τα πίσω, που μοιάζει με σώμα πουλιού. Η γυναίκα-λουλούδι μεταμορφώνεται σουρεαλιστικά σε πουλί. Το πουλί κάθεται σε ένα λουλούδι; Μια γυναίκα, ένα λουλούδι, ένα πουλί: το καθένα ξεχωριστά ή όλα μαζί αποτελούν στοιχεία ομορφιάς. Γυναίκα-λουλούδι-πουλί. Ένας ύμνος για την ομορφιά της γυναίκας!

 Ο ωραιότατος αυτός πίνακας του Ν. Εγγονόπουλου αποτελεί ένα πικρό σχόλιο για το νεοελληνικό εμφύλιο πόλεμο. Στην άκρη κάτω παρατημένο ένα κράνος με τη σβάστικα (αγκυλωτό σταυρό), σύμβολο του ναζισμού, από τον οποίο δεινοπάθησε η Ελλάδα. Άλλα δεινά πρόκυψαν όμως, ενώ βρισκόταν η χώρα υπό ναζιστική κατοχή: ο αδελφοκτόνος εμφύλιος πόλεμος. Δύο γυναικείες φιγούρες σε ένα σύνολο συνδέονται μεταξύ τους με ένα ακόντιο, με το οποίο η μία, η οποία φορά πτηνόμορφο προσωπείο με ράμφος, έχει διαπεράσει το σώμα της άλλης. Πληγώνει θανάσιμα την αδερφή της και φεύγει τρέχοντας χωρίς να τη νοιάζεται. Τα στοιχεία που δείχνουν πως είναι αδερφές είναι οι αντιθέσεις που δημιουργούνται με τα παραπληρωματικά στοιχεία και χρώματα: η μία έχει μαλλιά πράσινα και η άλλη κόκκινα, η μία είναι ντυμένη μόνο από τη μέση και κάτω με ανοιχτό φόρεμα που αφήνει να φαίνεται πως δεν φορά εσώρουχα και η άλλη φορά μόνο εσώρουχα, τα χρώματα στο ντύσιμο είναι αντιστρόφως ανάλογα, γαλάζιο φόρεμα με λεπτή κόκκινη ζώνη στη μέση και κάλτσες με κόκκινες οριζόντιες ταινίες για τη μια ? κόκκινο εσώρουχο με λεπτό γαλάζιο φινίρισμα στο στήθος και κάλτσες με γαλάζιες οριζόντιες ταινίες για την άλλη. Στον ουρανό τα σκούρα χρώματα δείχνουν μια δραματική ένταση.

 Ένα όνειρο, το όνειρο ενός κοριτσιού που κοιμάται ολόγυμνο πάνω από τη γη και τη θάλασσα, κάτω από το γαλάζιο του ουρανού, προκαλώντας έντονο ερωτισμό. Δίπλα της μια μέλισσα έτοιμη να κεντρίσει ένα ρόδι. Ένα άλλο ρόδι στο ουράνιο φόντο σκάζει αποκαλύπτοντας το φλογισμένο εσωτερικό του. Σαν από έκρηξη ερωτική (το ρόδι είναι από τα διαχρονικά έρωτικά σύμβολα) εκτινάσσεται ένα κοκκινόψαρο, το οποίο με τη σειρά του από το άνοιγμα του χαίνοντος στόματός του αφήνει να εκτιναχτεί μια άγρια τίγρις. Ο έρωτας μεταμορφώνει το ψάρι σε σαρκοβόρο ζώο, το αβρό ερωτικό συναίσθημα μεταμορφώνεται και εκδηλώνεται με πάθος πρωτόγονο, κινούμενο θα ?λεγες από τα ορμέμφυτα του όντος. Οι τίγρεις διπλές εμφανίζονται να ορμούν από το ουράνιο στερέωμα επιθετικά και ακάθεκτα προς το ωραίο θύμα τους, έτοιμες για ένα ορμητικό και άγριο αγκάλιασμα του κοριτσιού. Προέκταση των άγριων νυχιών τους ένα όπλο που καταλήγει σε μια λεπτή ξιφολόγχη, η οποία σχεδόν αγγίζει τη λευκή επιδερμίδα του κοριτσιού. Η ξιφολόγχη αντιστοιχεί προς το κεντρί της μέλισσας. Όπως σκάζει το ρόδι, έτσι το σώμα της γυναίκας θα ανοίξει για να δεχτεί το σώμα που σε λίγο θα ενωθεί με το δικό της.  Στον ουρανό σαν να κρέμεται από τα νέφη ένας ονειρικός ελέφαντας πετά ή περπατά με τα λεπτεπίλεπτα τεραστίων διαστάσεων πόδια του ενώνοντας τους χώρους, αέρα-στεριά-θάλασσα. Ο ερωτισμός που εκπέμπεται από το θέμα περνά και στο παχύδερμο-βαρύ ζώο και το μεταμορφώνει και αυτό. Ο έρωτας μας μεταμορφώνει, μας μετουσιώνει, μπορεί να κάνει τα αδύνατα δυνατά, αποκαλύπτει, για τον καθένα μας, μυστικές δυνάμεις, ένα εαυτό που δεν τον ξέραμε, έναν ποιητή που δεν ξέραμε ότι κρύβαμε μέσα μας!… Ο πίνακας δείχνει το ερωτικό πάθος σε όλο του το μεγαλείο??ένα Δευτερόλεπτο πριν από το Ξύπνημα: οι όμορφες στιγμές, το ερωτικό ξάφνιασμα, η πιο όμορφη στιγμή της ερωτικής πράξης-η κορύφωση, είναι «στιγμές», όμορφα διαλείμματα στη γεμάτη προβλήματα ζωή μας. Το όνειρο στον ύπνο μας κρατά μόνο κάποιες στιγμές και μετά έρχεται το ξύπνημα. Η επάνοδος στην εγρήγορση μπορεί πολλές φορές να μας απογοητεύει, να μας ενοχλεί? Όμως, ακόμα κι έτσι, αξίζει να βιώσουμε την εμπειρία του ονείρου. Χωρίς έρωτα, όνειρο και όραμα στη ζωή δεν ζούμε. Ας απολαύσουμε τις ωραίες στιγμές της ζωής, ας είναι και λίγες ή λιγόχρονες. Ας απολαύσουμε τον ονειρικό πίνακα του Salvador Dali.    

ΝΕΑ ΜΟΙΡΑ

Γυμνή γυναίκα

το ρόδι που έσπασε ήταν

γεμάτο αστέρια.

(Γιώργος Σεφέρης, Τετράδιο Γυμνασμάτων, χάικου) 

Το γυμνό σου ρόδι 

Γυμνή γυναίκα όνειρο

η μέλισσα κεντρίζει το ρόδι ξιφολόγχη στο σώμα της