Ημέρα Ευρωπαίων Συγγραφέων, Τρίτη 26 Μαρτίου 2024

Το Πρότυπο ΓΕ.Λ. Μυτιλήνης του Πανεπιστημίου Αιγαίου, στο πλαίσιο συμμετοχής του στο Πρόγραμμα: «Σχολεία Πρέσβεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.  European Parliament Ambassador Schools – EPAS», φέτος, αφιέρωσε την Ημέρα Ευρωπαίων Συγγραφέων στη συγγραφέα Κάλλια Παπαδάκη. Το βιβλίο της «Δενδρίτες» (εκδ. Πόλις, Αθήνα 2015), το οποίο βραβεύτηκε το 2017 με το Βραβείο Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τρεις μαθητές της Β΄ Λυκείου, ο Παναγιώτης Κατζάνης, ο Γεράσιμος Ντίνος και η Παρασκευή Κουγκούλιου, το παρουσίασαν στην Αίθουσα Τελετών, παρουσία της ίδιας της συγγραφέως. Για τη σημασία του Βραβείου Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης μίλησε η κα Κλειώ Χατζηδανιήλ, Φιλόλογος και Υποψήφια Δρ Τμήματος Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Η εκδήλωση έγινε σε συνδιοργάνωση με την Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου

Παρακάτω παρατίθενται οι βιβλιοπαρουσιάσεις των τριών μαθητών.

 

Του ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΚΑΤΖΑΝΗ

Οι Δενδρίτες της Κάλλιας Παπαδάκη, βιβλίο που διάβασα πριν λίγες ημέρες, για να σας το παρουσιάσω εδώ απόψε, εκδόθηκε το 2015 από τον εκδοτικό οίκο Πόλις, και δύο χρόνια μετά πήρε το Βραβείο Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Νομίζω πως, για έναν ή μια συγγραφέα, αυτή η διάκριση είναι πάρα πολύ σημαντική.

Στους Δενδρίτες η συγγραφέας ασχολείται με τη ζωή ενός Έλληνα μετανάστη στην Αμερική και του γιού του. Μου δίνεται, λοιπόν, σήμερα η δυνατότητα να μιλήσω σαν αναγνώστης για ένα βιβλίο το οποίο από τις πρώτες σελίδες του λάτρεψα και μου γέννησε πολλές σκέψεις και προβληματισμούς σχετικά με τον Έλληνα μετανάστη στον Νέο Κόσμο και την καθημερινότητά του.

Ας αρχίσουμε με τον τίτλο: Δενδρίτες. Ψάχνοντας να εντοπίσω τη σχέση του τίτλου με το περιεχόμενο ανακάλυψα πως δενδρίτες ονομάζονται εκτός από ένα μέρος των νευρικών κυττάρων και ένα είδος χιονονιφάδων. Και μάλιστα ένα από τα ωραιότερα είδη χιονονιφάδων, οι οποίες είναι εύθραυστες, εφήμερες και εξαφανίζονται πολύ εύκολα με μία ακτίνα του ήλιου, σαν να μην υπήρξαν ποτέ. Αυτό, κατά τη γνώμη μου, είναι το κοινό σημείου τίτλου – περιεχομένου με τη διαφορά πως, οι ήρωες του βιβλίου παλεύουν με όλες τους τις δυνάμεις και δεν παραδίνονται τόσο εύκολα στην λήθη, παρόλο που ο τόπος  που ζουν και ο χρόνος είναι εναντίον τους.

Πιο συγκεκριμένα, ο τόπος όπου συμβαίνουν τα γεγονότα με τα πρόσωπα του βιβλίου να είναι παρόντα είναι το Κάμτεν, μια πόλη του Νιού Τζέρσεϊ των ΗΠΑ. Πρόκειται για ένα μέρος το οποίο βουλιάζει στην παρανομία μέρα με την μέρα, εξαιτίας της αχαλίνωτης εγκληματικότητας του, παρασέρνοντας μαζί του και τους κατοίκους του. Ο χρόνος στον οποίο διαδραματίζεται τα γεγονότα αρχίζει από την εποχή της ποτοαπαγόρευσης, η οποία αρχίζει στις αρχές της δεκαετίου του ’20  και κατά την οποία ακμάζουν οι παράνομες δραστηριότητες, μέχρι την δεκαετία του 80’, μία εποχή πολλών κρίσεων.

Καλό θα ήταν να μην μιλάω με σκόρπιες σκέψεις αλλά να αρχίσω να αναφέρομαι στην πλοκή της ιστορίας ή των ιστοριών του βιβλίου. Στο βιβλίο, λοιπόν, εκτυλίσσονται δύο διαφορετικές ιστορίες. Ο αναγνώστης, από την αρχή διαπιστώνει πως η μία είναι συνέχεια της άλλης.

Η πρώτη χρονικά ιστορία έχει ως κύριο χαρακτήρα τον Αντώνη Καμπάνη. Ο Αντώνης είναι Έλληνας μετανάστης από τη Νίσυρο, ο οποίος έφτασε στο Κάμτεν την δεκαετία του ‘20. Τα βιοποριστικά προβλήματα τον βρίσκουν από την πρώτη στιγμή και δυσχεραίνουν την καθημερινότητά του μέχρι, που, γίνεται μέλος της μαφίας και καταφέρνει να ορθοποδήσει. Εξαιτίας ενός περιστατικού τον διώχνουν από την μαφία. Όμως, δεν το βάζει κάτω· ανοίγει ένα τσαγκαράδικο. Γνωρίζει την γυναίκα του Ραλλού και κάνουν μαζί ένα παιδί τον Βασίλη ή Μπέιζελ Καμπάνη. Η Ραλλού, δυστυχώς, μένει ανάπηρη διότι ενώ βρισκόταν υπό την επήρεια αλκοόλ έπεσε πάνω σε ένα αυτοκίνητο αλλά παρόλη την αναπηρία της ο Αντώνης συνεχίζει να την αγαπάει, μαγαλώντας παράλληλα το παιδί του, τον Μπέιζελ.

Η δεύτερη ιστορία, χρονικά θα λέγαμε πως αρχίζει από τη στιγμή που ο Μπέιζελ ανακοινώνει στους γονείς του πως θα παντρευτεί την Σούζαν, η οποία έχει ήδη ένα παιδί την Λυτώ. Ο Μπέιζελ παντρεύεται την Σούζαν και ανοίγει ένα ντάινερ. Ένα κορίτσι όμως και συμμαθήτρια της Λυτώς, η Μίνι, που μένει ορφανό θα υιοθετηθεί από την Σούζαν και θα γίνει ο καταλύτης, έτσι ώστε ο Μπέιζελ να αναλογιστεί τις επιλογές και την ζωή του.

Αυτές, πολύ σύντομα, είναι οι δύο ιστορίες που διαδραματίζονται στο ωραίο βιβλίο της κας Παπαδάκη.

Ωστόσο, ως ένας μαθητής – αναγνώστης ενός λογοτεχνικού βιβλίου, το οποίο όπως σας προανέφερα πήρε ένα σημαντικό βραβείο, δεν μπορώ να μην καταγράψω τις εντυπώσεις μου διαβάζοντάς το. Δύο, λοιπόν, πράγματα με εντυπωσίασαν.

Το πρώτο είναι οι ήρωες. Οι ήρωες δεν ζητούν κάτι το υπερούσιο, δεν κυνηγούν κάτι ασύλληπτο για τον μέσο άνθρωπο. Απλά συνεχώς επιδιώκουν με κάθε τρόπο και με κάθε μέσο να βελτιώσουν την καθημερινότητα τους και την ζωή τους, τις κοινωνικές σχέσεις και τις οικονομικές απολαβές τους. Επίσης, οι ήρωες και οι ηρωίδες, κατά τη γνώμη μου, είναι ρεαλιστές, προσγειωμένοι, συμβιβασμένοι με την πραγματικότητα, δεν είναι επαναστάτες. Αλλά, όταν είναι έτοιμοι να επαναστατήσουν και τους δίνεται η ευκαιρία αυτή να πάνε μπροστά στη ζωή τους, δεν το κάνουν λες και κάποιο αόρατο χέρι τους αποτρέπει από το να δράσουν, μια μυστική δύναμη, η οποία τους θέλει Σισύφους, κάθε φορά που φτάνουν στην κορυφή, για να κάνουν το μεγάλο άλμα και να δουν το φως στην άκρη του τούνελ, τότε, κάτι συμβαίνει το οποίο, τους γυρνάει στην αφετηρία χωρίς χρήματα, χωρίς σχέσεις, μόνο με εμπειρίες και αναμνήσεις . Θα χαρακτήρισα ανεξαιρέτως, τους ήρωες τραγικούς των οποίων η θεατρική σκηνή είναι το Κάμτεν.

Το δεύτερο πράγμα που με εντυπωσίασε είναι το πλήθος των κοινωνικών προβλημάτων και θεμάτων που θίγονται, όπως η απογοήτευση, η παιδική εγκληματικότητα, η θρησκεία, τα ναρκωτικά, ο αλκοολισμός, η σχέση της γυναίκας με το άλλο φύλο και, γενικότερα, οι σχέσεις: οικογενειακές, συζυγικές, φιλικές, οι εκτρώσεις, η ομοφυλοφιλία, η εφηβεία, οι αναπηρίες και το American Dream.

Πιο εντυπωσιακός όμως είναι ο τρόπος που από τη συγγραφέα θίγονται όλα αυτά: δεν παρουσιάζονται μονόπλευρα και μηχανικά, το αντίθετο, παρουσιάζονται πολύπλευρα, από κάθε δυνατή οπτική γωνία μέσω χαρακτήρων – αρχετύπων. Για παράδειγμα, η θρησκεία παρουσιάζεται από την πλευρά ενός παπά, μίας νοικοκυράς, μίας ομάδας νέων και μέσα από τα προσωπικά πιστεύω των χαρακτήρων.

Τα πάντα μέσα στο βιβλίο: η πλοκή, οι ήρωες, τα μηνύματα που κρύβονται πίσω από κάθε λέξη, πίσω από κάθε παράγραφο, με κάνουν να πιστεύω πως οι Δενδρίτες δίκαια κατατάσσονται μαζί με τα βιβλία των μεγάλων κλασσικών και, δικαίως, έχουν λάβει το Βραβείο Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ως ένας έφηβος αναγνώστης λογοτεχνίας, περιμένω με αγωνία το επόμενο βιβλίο της κ. Κάλλιας Παπαδάκη.

Τελειώνοντας, ευχαριστώ την καθηγήτριά μου κα Ιουλία – Μαρίνα Σαράντου και τον καθηγητή μου κ. Αθανάσιο Καλαμάτα, που μου έδωσαν την ευκαιρία να «κολυμπήσω» λίγο στα βαθιά νερά της σύγχρονης ελληνική λογοτεχνίας.

 

Του ΓΕΡΑΣΙΜΟΥ ΝΤΙΝΟΥ

Μην κρίνεις, λένε, ένα βιβλίο από τον τίτλο του. Και πράγματι, συναντώντας κάποιος για πρώτη φορά τον φαινομενικά άχαρο τίτλο «Δενδρίτες», δύσκολα θα αναγνώριζε εκ πρώτης όψεως το αριστούργημα το οποίο κρατάει στα χέρια του. Το μυθιστόρημα αυτό, δημιούργημα της Κάλλιας Παπαδάκη, εκδόθηκε τον Ιούνιο του 2015 από τις εκδόσεις «Πόλις». Δεν άργησε να βραβευτεί με το Βραβείο Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 2017, αναδεικνύοντας την πραγματική του αξία.

Η ιστορία διαδραματίζεται στο Νιου Τζέρσεϊ της Αμερικής, σε δύο διαφορετικές χρονικές περιόδους. Ο Αντώνης Καμπάνης έφτασε ως οικονομικός μετανάστης στο Νιου Τζέρσεϊ την περίοδο της ποτοαπαγόρευσης (1920-1933), αφήνοντας πίσω του τον τόπο του, τα υπό Τουρκικής εξουσίας τότε Δωδεκάνησα. Κυνήγησε το αμερικανικό όνειρο, προσπαθώντας σκληρά να τα βγάλει πέρα και να δημιουργήσει μία αξιόλογη περιουσία, με την επιστροφή του στον τόπο του να είναι πάντα μια κρυφή λαχτάρα. Πέτυχε και απέτυχε, έκανε γνωριμίες με ανθρώπους επικίνδυνους, αλλά και ανθρώπους οι οποίοι τον βοήθησαν σε δύσκολες περιστάσεις, αντιμετώπισε δυσκολίες και βάσανα, αναγκάστηκε μερικές φορές να ξανά ξεκινήσει από το 0, έζησε χαρές και λύπες, έρωτες και θανάτους.
Παράλληλα με την ιστορία του Αντώνη, προβάλλεται η ζωή του απογόνου του, Μπέιζελ Καμπάνη, συζύγου της Σούζαν και θετού πατέρα της Λητώς. Η τριμελής οικογένειά τους αποκτά, στα τέλη του Οκτώβρη του 1980, ένα απρόσμενο τέταρτο μέλος στο πρόσωπο της Μίνι, της 12χρονης συμμαθήτριας της Λητώς. Η οικογένεια αναλαμβάνει την περίθαλψη της ορφανής πλέον από γονείς Μίνι, όταν ο αδερφός της εξαφανίζεται μυστηριωδώς και η μητέρα της πεθαίνει από στεναχώρια. Η ένταξή της όμως στο οικογενειακό περιβάλλον συνοδεύεται από διάφορες ταραχές, οι οποίες καθιστούν το μέλλον των ηρώων απρόβλεπτο.

Η συγγραφέας πραγματεύεται μέσα σε 240 γεμάτες, ζωντανές σελίδες χαρτί, τα διάφορα και σημαντικά προβλήματα τα οποία αντιμετώπιζαν οι άνθρωποι των δύο εποχών, τα οποία δεν έχουν εκλείψει για αμέτρητες οικογένειες ακόμη και σήμερα. Προβάλλονται μεταξύ άλλων οι οικονομικές δυσκολίες και το πόσο μπορούν να επηρεάσουν την ανθρώπινη ψυχολογία και νόηση, ο «αυτοκαταστροφικός» αλκοολισμός που σε κάνει να χάσεις τον εαυτό σου, το σχολικό μπούλινγκ, η ενδοοικογενειακή βία, οι βιασμοί και ο θρησκευτικός φανατισμός. Παρουσιάζεται επίσης ο υπόκοσμος σε όλες της μορφές του, από τη μαφία και την παράνομη παραγωγή και διακίνηση αλκοόλ την περίοδο της ποτοαπαγόρευσης, στις συμμορίες και τη διακίνηση ναρκωτικών, ακόμη και σε παιδιά ανάμεσα, του 1980. Δίνεται, επιπλέον, έμφαση στην επίδραση που έχουν τα προβλήματα αυτά στα παιδιά, τα οποία πολλές φορές καλούνται να «ενηλικιωθούν» πολύ πριν την ώρα που αρμόζει.

Στο μυθιστόρημα επίσης θίγεται ένα φάσμα κοινωνικών προβλημάτων, όπως τα στερεότυπα και οι ρατσιστικές συμπεριφορές με βάση την καταγωγή, τη φυλή και το φύλο, και προβληματισμών, όπως τις εκτρώσεις και την ομοφυλοφιλία, τα οποία συνεχίζουν μέχρι και σήμερα να πλήττουν τον κόσμο.

Αν είναι κάτι όμως το οποίο πραγματικά με εξέπληξε ευχάριστα ενώ διάβαζα το βιβλίο, αυτό είναι ο μοναδικός τρόπος γραφής και περιγραφής των γεγονότων.
Στο βιβλίο συναντά κανείς έναν ιδιαίτερο τρόπο γραφής, έναν γλαφυρό και παραστατικότατο μακροπερίοδο λόγο, στον οποίο η κάθε περίοδος είναι πράγματι ένα ταξίδι στον χώρο και στον χρόνο, στους διάφορους χαρακτήρες οι οποίοι πάντα βρίσκουν τρόπο να μετατρέπονται στο σωστό κομμάτι που χρειάζεται για να ολοκληρωθεί το περίπλοκο παζλ των κοινωνιών του Νιου Τζέρσεϊ. Ένα παράδειγμα το οποίο θα ήθελα να χρησιμοποιήσω είναι μία παράγραφος στις σελίδες 58-59 του βιβλίου, στην οποία η συγγραφέας παρουσιάζει με ασυναγώνιστα ζωντανό τρόπο κάτι τόσο απλό όσο ένα τεστ Φυσικής: «Το τελευταίο κουδούνι χτύπησε πριν από λίγο και η αίθουσα της έβδομης τάξης άδειασε από μαθητές και ήχους, το σχολικό αναχώρησε στην ώρα του, ο κύριος Μπράουν διορθώνει γραπτά και η Μίνι γρατζουνά το χαρτί με το μασημένο στην άκρη μολύβι, μάλλον δεν είναι και τόσο καλά διαβασμένη τελικά, και νιώθει το κεφάλι της να βουίζει, οι απαντήσεις είναι πολλαπλής επιλογής και ερωτήσεις παγίδες, πού και πού ξεπηδά σαν λαγός μια ερώτηση που είναι σίγουρη πως την ξέρει, και μετά το σωστό με το λάθος μπερδεύονται και φτιάχνουν μια τεράστια μουτζούρα που δεν έχει αρχή ούτε τέλος, και ο κύριος Μπράουν σηκώνει το κεφάλι και την παρατηρεί αλλά το βλέμμα του είναι αδιάφορο, δεν απευθύνεται ούτε κατευθύνεται, αναπόφευκτα το ξαναβυθίζει στα γραπτά του, και η Μίνι τώρα αποσπάται και κοιτάζει τα λασπωμένα της, τρύπια στις σόλες παπούτσια, που μοιάζουν λιγάκι με πλαδαρές μπαλαρίνες, κι αρχίζει να στριφογυρνά νοερά σε αίθουσες χορού, να χοροπηδά ανάλαφρα στο παρκέ, όλο και πιο ψηλά, όλο και πιο ψηλά, ίσαμε το ταβάνι και ταβάνι δεν έχει, γιατί ταβάνι δεν υπάρχει στα όνειρα, και τα μάτια της κάνουν να κλείσουν, τα βλέφαρά της γίνονται ολοένα πιο βαριά, πιο βαριά και θολά, ώσπου το πιγούνι της χτυπά με θόρυβο στο θρανίο , και τότε θυμάται πως η σωστή απάντηση στο ερώτημα 17 είναι το Β και το γράμμα G συμβολίζει την παγκόσμια σταθερά της βαρύτητας, αυτή που απότομα και ξαφνικά όλους κάποια στιγμή τους προσγειώνει».

Όσον αφορά την περιγραφή, η συγγραφέας ουδέποτε βάζει στα γεγονότα την ταμπέλα του καλού ή του κακού, αλλά αντίθετα τα αφηγείται μέσα από τα μάτια των ηρώων, είτε τα παρουσιάζει τελείως ουδέτερα. Με τον τρόπο αυτό αφήνει τους αναγνώστες να προβληματιστούν οι ίδιοι για τα ποικιλόμορφα ζητήματα.

Κάνοντας όμως μία αναδρομή στον τίτλο του βιβλίου μετά την ανάγνωσή του, μπορούμε να καταλάβουμε την πραγματική του σημασία. Δενδρίτες δεν είναι μόνο το μέρος των νευροκυττάρων που είναι υπεύθυνο για τις αναμνήσεις, αλλά δενδρίτες ονομάζονται και οι πανέμορφοι αλλά ταυτόχρονα εύθραυστοι παγοκρύσταλλοι – χιονονιφάδες, που μόλις ακουμπήσουν το έδαφος χάνονται για πάντα, σαν να μην υπήρξαν ποτέ.

Οι Δενδρίτες λοιπόν συμβολίζουν τα χαμένα όνειρα του παρελθόντος, τις επιθυμίες που παρέμειναν ανεκπλήρωτες, ολόκληρες ζωές ανθρώπων οι οποίες χάθηκαν στον χρόνο χωρίς να αφήσουν κανένα σημάδι.

Κλείνοντας, θα ήθελα να μιλήσω για την προσωπική μου εμπειρία με το βιβλίο. Μου γέννησε ποικίλους προβληματισμούς για τα κοινωνικά προβλήματα που πραγματεύεται, τα οποία παρά τις προσπάθειες που γίνονται δε φαίνεται να εκλείπουν ούτε και σήμερα. Με ώθησε επίσης να σκεφτώ βαθύτερα για τον βίο του ανθρώπου, πόσο πολύ επηρεάζεται από ανεξέλεγκτες συγκυρίες, πόσο ριζικά και γρήγορα μπορεί να αλλάξει από τις μικρότερες επιλογές, πόσο γρήγορα τελειώνει και τελικά πόσο ασήμαντος καταλήγει να είναι μπροστά στο πέρασμα του χρόνου.
Το στενάχωρο, καταθλιπτικό ίσως, όχι όμως ψυχοφθόρο, κλίμα του βιβλίου σίγουρα μεταφέρθηκε και σε εμένα μέσω των σελίδων του. Λυπήθηκα πραγματικά τους χαρακτήρες και τους συμπόνεσα, ήλπισα για κάτι καλύτερο. Την ελπίδα όμως τη δανείστηκα κι αυτή από τους χαρακτήρες, οι οποίοι μη χάνοντάς την ποτέ συνέχισαν να προσπαθούν να εκπληρώσουν τα όνειρά τους. Μερικοί το κατάφεραν εν μέρει – γιατί η ζωή ποτέ δεν πάει ακριβώς όπως την έχουμε σχεδιάσει. Εν τέλει το βιβλίο με έκανε να πιστέψω, να πιστέψω πως ακόμη κι αν δεν μπορέσουμε ποτέ να ζήσουμε τη ζωή μας ακριβώς όπως την ονειρευόμαστε, πάντα μπορούμε να κάνουμε κάτι για να τη βελτιώσουμε. Και αν σταθούμε τυχεροί, ή αν προσπαθήσουμε αρκετά, η προσπάθεια αυτή σίγουρα κάπου θα οδηγήσει.

 

Της ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ΚΟΥΓΚΟΥΛΙΟΥ

Μεταφερόμαστε στο Κάμντεν του Νιου Τζέρσεϊ, εκεί όπου ο Αντώνης Καμπάνης έφτασε ως μετανάστης την εποχή της ποτοαπαγόρευσης (1920-1933) από τα Δωδεκάνησα, που τότε ανήκαν στην Ιταλία. Η ιστορία της ζωής του στο Κάμντεν εναλλάσσεται μ’ αυτήν του γιού του, Μπέιζιλ Καμπάνη, ο οποίος δεύτερης γενιάς μετανάστης γεννήθηκε και ζει εκεί την δεκαετία του ’80 με την οικογένεια του.

Πρόκειται για ένα βιβλίο που συνδέει το παρελθόν με το παρόν, τον άνθρωπο με τις ρίζες τους -το όνειρο του Αντώνη Καμπάνη να επιστρέψει στον τόπο του, τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει ένας μετανάστης, τη δυστυχία και την ελπίδα. Παράλληλα, προβάλλονται οι ανθρώπινες σχέσεις -ο έφηβος αδερφός της δωδεκάχρονης Μίνι εξαφανίζεται, και η μάνα τους αφήνει την τελευταία της πνοή λόγω της θλίψης της. Έτσι, η ορφανή Μίνι εισβάλλει άθελά της στη ζωή της συμμαθήτριάς της Λητούς.  Ο θετός πατέρας της Λητούς, ο Μπέιζελ Καμπάνης και η γυναίκα του η Σούζαν απομακρύνονται.

Μέσω της οπτικής  της Λητούς, θύματος μπούλινγκ των συμμαθητών της, θύματος των στερεοτύπων της εποχής, βλέπουμε πώς ένας έφηβος αντιμετωπίζει τον εαυτό του, τους γονείς του, το σχολείο, τον κόσμο. Την ίδια στιγμή κι οι άλλοι ήρωες αντιμετωπίζουν προβλήματα -που θεωρούνται μείζονα και σήμερα: αλκοολισμός, ναρκωτικά, κατάθλιψη, προβλήματα υγείας, διαζύγιο, φτώχεια…

Οι ήρωες ακολουθούν την αναπόφευκτη μοίρα του ανθρώπου, γερνούν… «Γιατί το παρόν ανυπόμονο, πάντα επείγει» και το «χιόνι όλα τα παγώνει μα όχι τον χρόνο».

img1 2 img2 2 img3 3

papadaki s

Basic RGB

Μόνιμος σύνδεσμος σε αυτό το άρθρο: https://blogs.sch.gr/lykpeirm/2024/05/06/imera-eyropaion-syggrafeon-2024/

Αφήστε μια απάντηση

Η διεύθυνση του email σας δεν θα δημοσιευθεί.

Αλλαγή μεγέθους γραμματοσειράς
Αντίθεση