Ρέα Δελβερούδη*
Γιατί το μάθημα των Αρχαίων Ελληνικών είναι το πιο βαρετό μάθημα της πρώτης Γυμνασίου; Γιατί μαθητές άριστοι στα άλλα μαθήματα έχουν τόσο χαμηλές επιδόσεις και, το κυριότερο, δεν συναρπάζονται από αυτό το μάθημα; Φταίνε οι μαθητές; Φταίνε τα βιβλία; Φταίνε οι καθηγητές; Τα αρχαία είναι δύσκολα; Να καταργηθούν τα αρχαία; Τα αρχαία είναι αναγκαίο κακό; Είναι απαραίτητα τα αρχαία για να μάθουμε να μιλάμε σωστά τα νέα ελληνικά; Ερωτήματα που κάθε τόσο επανέρχονται στον δημόσιο διάλογο, σηκώνοντας κύματα αντιδράσεων, ένθεν κακείθεν.
Δεν πιστεύω ότι τα αρχαία πρέπει να καταργηθούν από το Γυμνάσιο. Ούτε πιστεύω ότι τα αρχαία είναι αναγκαίο κακό, σαν ένα φάρμακο πικρό που πρέπει να το πιούμε για να γίνουμε καλά. Δεν πιστεύω, επίσης, ότι τα αρχαία είναι απαραίτητα για να μάθουμε να μιλάμε σωστά τη γλώσσα μας.1
Σε όλη την Ευρώπη οι μαθητές μαθαίνουν αρχαία (όλο και λιγότερο, είναι η αλήθεια), αλλά δεν το κάνουν γι’ αυτούς τους λόγους. Η Ζακλίν ντε Ρομιγί, θυμάμαι, σε μια διάλεξή της είχε αναφέρει έναν Γάλλο μαθητή, που όταν τον ρώτησαν γιατί μαθαίνει Αρχαία Ελληνικά, αυτός απάντησε: «Γιατί ο μπαμπάς μου μου λέει ότι δεν χρησιμεύουν σε τίποτε στη ζωή». Δεν θα ασχοληθώ εδώ με το ερώτημα: «γιατί πρέπει να διδάσκονται τα αρχαία;», αλλά θα επιχειρήσω να προσεγγίσω το ερώτημα «τι φταίει;» που διατύπωσα στην αρχή, καθώς και το ερώτημα «τι μπορούμε να κάνουμε;»
Αυτό που φταίει, νομίζω, είναι η όλη σύλληψη του μαθήματος των Αρχαίων, η οποία έχει παραμείνει η ίδια τα τελευταία σαράντα χρόνια, για να μην πω από τον 19ο αιώνα, σε πείσμα της αλματώδους προόδου που έχει επιτευχθεί στον χώρο της γλωσσοδιδακτικής, κυρίως από τη δεκαετία του ’80 και μετά. Δεν εννοώ τα βιβλία, αυτά έχουν αλλάξει, είναι πια πολύχρωμα, με εικόνες και ωραία πινακάκια. Τα αρχαία, όμως, εξακολουθούν να διδάσκονται με την παραδοσιακή μέθοδο «κείμενο-μετάφραση-γραμματική-ασκήσεις», σύμφωνα με την οποία διδάσκονταν όλες οι γλώσσες (ζωντανές και νεκρές) έως τα μέσα του προηγούμενου αιώνα. Ενώ, όμως, η διδασκαλία των ζωντανών γλωσσών εγκατέλειψε αυτό το μοντέλο, ακολουθώντας νέες μεθόδους, όπως την επικοινωνιακή προσέγγιση και, πιο πρόσφατα, τη «δρασιακή» προσέγγιση (approche actionnelle – διδακτική προσέγγιση προσανατολισμένη στη δράση) και τη διαφοροποιημένη Παιδαγωγική, η διδασκαλία των αρχαίων φαίνεται να παραμένει εγκλωβισμένη στο παραδοσιακό μοντέλο «κείμενο-μετάφραση-γραμματική-ασκήσεις».
Από την ΑΥΓΗ