Τα έξυπνα κινητά έχουν εξέχουσα θέση στην καθημερινότητά μας, καθώς προσφέρουν ευκαιρίες πρόσβασης, αλληλεπίδρασης και επικοινωνίας με τον στενό κοινωνικό μας κύκλο αλλά και την ευρύτερη κοινότητα. Ωστόσο, πέρα από τα πλεονεκτήματα, τα έξυπνα κινητά ενέχουν τον κίνδυνο της εξάρτησης λόγω των παιχνιδιών, των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και της απρόσκοπτης πρόσβασης στο διαδίκτυο. Έχει φανεί, λοιπόν, πως βλάπτουν την ποιότητα της διαπροσωπικής επικοινωνίας των ατόμων σε συνθήκες φυσικής κοινωνικής επαφής (Erzen et al., 2021).
Με τον όρο “phubbing” (phone and snubbing) νοείται η πράξη του να “σνομπάρεις” τους άλλους σε πλαίσια φυσικής κοινωνικής αλληλεπίδρασης και αντ ‘αυτού να εστιάζεις στο έξυπνο κινητό σου (Chotpitayasunondh & Douglas, 2016. Haigh, 2015. Karadağ et al., 2015). Σε πρόσφατη μελέτη εξετάστηκαν δεκάλεπτες συνομιλίες ζευγαριών φοιτητών/τριων και βρέθηκε ότι τα κινητά τηλέφωνα χρησιμοποιήθηκαν σε περισσότερο από το 60% των συνομιλιών και για περίπου το ένα τέταρτο του συνολικού χρόνου συνομιλίας (Vanden Abeele, 2020). Ίσως η χρονική διάρκεια να μη δείχνει σημαντική, εάν όμως αναλογιστούμε τις καθημερινές μας επικοινωνίες, είναι μεγαλύτερη από ότι πιστεύουμε.
Έρευνες εξέτασαν συμπεριφορικούς και συναισθηματικούς παράγοντες που σχετίζονται με το φαινόμενο, καθώς και πως τα πέντε βασικά χαρακτηριστικά προσωπικότητας [Openness (to experience), Conscientiousness, Extraversion, Agreeableness, and Neuroticism (emotional instability)] λειτουργούν προβλεπτικά στην εμφάνιση του phubbing. Οι σημαντικότεροι παράγοντες αφορούν στην έλλειψη αυτοελέγχου (Davey et al., 2018), την προβληματική χρήση κινητών τηλεφώνων και μέσων κοινωνικής δικτύωσης (Błachnio & Przepiorka, 2018. Karadağ et al., 2015) και ο φόβος της απώλειας (FoMO) (Balta et al., 2018. Franchina et al., 2018). Σχετικά με τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας, φάνηκε ότι ο νευρωτισμός (Neuroticism) και η ευσυνειδησία (Conscientiousness) αποτελούν σημαντικούς προβλεπτικούς παράγοντες (Erzen et al., 2021). Σύμφωνα με τα προηγούμενα φαίνεται ότι διαφορετικές αιτίες οδηγούν στο phubbing, εκ των οποίων τουλάχιστον μία φαίνεται πως αφορά στην παρορμητικότητα (έλλειψη αυτοελέγχου), ενώ άλλη συνδέεται με το άγχος (φόβος απώλειας). Θα πρέπει να τονιστεί ότι οι συμμετέχοντες/ουχες ήταν άτομα με μεσαία έως υψηλά επίπεδα εισοδήματος, καθημερινή πρόσβαση στο διαδίκτυο και τακτικοί/ες χρήστες/χρήστριες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
Άλλες έρευνες ασχολήθηκαν με την επίδραση του φαινομένου στις σχέσεις γονέων και παιδιών. Σε έρευνα του Ερευνητικού Κέντρου Pew, το 72% των γονέων ανέφερε ότι τα παιδιά τους εφηβικής ηλικίας αποσπώνται αρκετές φορές από το κινητό τους όταν προσπαθούν να συνομιλήσουν μαζί τους, αλλά την ίδια στιγμή, το 51% των εφήβων ανέφερε ότι αρκετές φορές κατά τη διάρκεια συνομιλιών η προσοχή των γονέων τους αποσπάται από το δικό τους κινητό τηλέφωνο (Jiang 2018).
Επιπλέον καταδείχθηκε ότι έφηβοι με χαμηλή αυτοεκτίμηση που νιώθουν περιορισμένη κοινωνική υποστήριξη (π.χ. φιλικές, οικογενειακές σχέσεις) και βιώνουν υψηλά επίπεδα γονεϊκού phubbing ήταν πιθανότερο να παρουσιάσουν κατάθλιψη, από ό,τι έφηβοι με υψηλή αυτοεκτίμηση και σταθερή κοινωνική υποστήριξη (Wang et al., 2020). Για το λόγο αυτό, γονείς που ανησυχούν για συμπτώματα κατάθλιψης των παιδιών τους θα πρέπει να δίνουν προσοχή στην αυτοεκτίμηση των εφήβων, καθώς και στην αντίληψη που έχουν τα ίδια τα παιδιά για την κοινωνική υποστήριξη που τους παρέχεται από το οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον.
Σχετικά με τα παιδιά μικρότερης ηλικίας φάνηκε θετική συσχέτιση μεταξύ της αντίληψης των παιδιών για το επίπεδο του phubbing που βιώνουν από τους γονείς τους και τα συναισθήματα κοινωνικής αποσύνδεσής τους από αυτούς (Pancani et al., 2021). Με απλά λόγια, όσο περισσότερο τα παιδιά ένιωθαν ότι ο ένας ή και οι δύο γονείς τα αγνοούσαν μέσω phubbing τόσο λιγότερο τα παιδιά ένιωθαν το συναισθηματικό δέσιμο με τους γονείς τους.
Όλα αυτά δείχνουν λογικά και ίσως δεν χρειάζονται οι έρευνες για να μας το αποδείξουν. Ας αναρωτηθούμε.
Μήπως τελικά, με τη συμπεριφορά μας διαμορφώνουμε μια νέα κανονικότητα στις επικοινωνιακές μας συνθήκες; Μήπως οδηγούμαστε σε μία ψηφιακή ακρασία (digital akrasia) (Aagaard, 2020); Παρασυρόμαστε από τις ψηφιακές συσκευές παρά τις γνώσεις μας και εις βάρος των καλών μας προθέσεων;
Οι κακές συνήθειες και η προβληματική χρήση των έξυπνων κινητών φαίνεται να καθοδηγούν τη συμπεριφοράς μας. Η υλοποίηση προγραμμάτων παρέμβασης στα σχολειά μας που να στοχεύουν στη διαμόρφωση καλών συνηθειών και στην ασφαλή χρήση των ψηφιακών συσκευών από παιδιά και γονείς είναι ο μόνος τρόπος να αναχαιτιστεί το φαινόμενο, για ένα βιώσιμο ψηφιακό μέλλον.
Βιβλιογραφία
Aagaard, J. (2020). Digital akrasia: a qualitative study of phubbing. AΙ & Society, 35, 237-244.
Haigh, A. (2015). Stop phubbing. Retrieved from http://stopphubbing.com
Balta, S., Emirtekin, E., Kircaburun, K., & Griffiths, M. D. (2018). Neuroticism, Trait Fear of Missing Out, and Phubbing: The Mediating Role of State Fear of Missing Out and Problematic Instagram Use. International Journal of Mental Health and Addiction, 1-12. doi:10.1007/s11469-018-9959-8
Błachnio, A., & Przepiorka, A. (2019). Be aware! If you start using Facebook problematically you will feel lonely: Phubbing, loneliness, self-esteem, and Facebook intrusion. A cross-sectional study. Social Science Computer Review, 37(2), 270-278.
Chotpitayasunondh, V., & Douglas, K. M. (2016). How “phubbing” becomes the norm: The antecedents and consequences of snubbing via smartphone. Computers in Ηuman Βehavior, 63, 9-18.
Davey, S., Davey, A., Raghav, S. K., Singh, J. V., Singh, N., Blachnio, A., & Przepiórkaa, A. (2018). Predictors and consequences of “Phubbing” among adolescents and youth in India: An impact evaluation study. Journal of Family & Community Medicine, 25(1), 35- 42. doi:10.4103/jfcm.JFCM_71_17
Erzen, E., Odaci, H., & Yeniçeri, İ. (2021). Phubbing: Which personality traits are prone to phubbing?. Social Science Computer Review, 39(1), 56-69.
Franchina, V., Vanden Abeele, M., Van Rooij, A. J., Lo Coco, G., & De Marez, L. (2018). Fear of missing out as a predictor of problematic social media use and phubbing behavior among Flemish adolescents. International Journal of Environmental Research and Public Health, 15(10), 2319.
Karadag, E., Tosuntas, S¸ . B., Erzen, E., Duru, P., Bostan, N., S¸ ahin, B. M.,…Babadag, B. (2015). Determinants of phubbing, which is the sum of many virtual addictions: a structural equation model. Journal of Behavioral Addictions, 1e15. http://dx.doi.org/10.1556/2006.4.2015.005 .
Pancani, L., Gerosa, T., Gui, M., & Riva, P. (2021). “Mom, dad, look at me”: The development of the Parental Phubbing Scale. Journal of Social and Personal Relationships, 38(2), 435-458.
Vanden Abeele, M. M. P. (2020). The social consequences of phubbing: A framework and a research agenda. In R. Ling, G. Goggin, L. Fortunati, S. S. Lim, & Y. Li (Eds.), Handbook of Mobile Communication, Culture, and Information (pp. 158-174). Oxford University Press.
Wang, X., Gao, L., Yang, J., Zhao, F., & Wang, P. (2020). Parental phubbing and adolescents’ depressive symptoms: Self-esteem and perceived social support as moderators. Journal of Υouth and Αdolescence, 49, 427-437.
Επιπλέον υλικό
Parental phubbing: Νέα κανονικότητα ή ψηφιακή ακρασία; από ΣΟΦΙΑ ΧΑΤΖΗΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ διατίθεται με άδεια χρήσης Creative Commons -Αναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική Χρήση – Παρόμοια Διανομή4.0.
Πρόσφατα σχόλια