Ζάννειο Πειραματικό Γυμνάσιο Πειραιά

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΟΥ ΟΜΙΛΟΥ ΣΧΟΛ. ΕΤΟΥΣ 2016-2017

ΣΧΟΛΙΚΗ ΜΟΝΑΔΑ ΖΑΝΝΕΙΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΠΕΙΡΑΙΑ

ΤΑΞΕΙΣ: Α΄, Β & Γ΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΡΙΘΜΟΣ ΠΑΙΔΙΩΝ:  22 (από τα οποία ολοκλήρωσαν επιτυχώς τα 19)

ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ:  ΑΓΓΕΛΗ ΕΥΣΤΑΘΙΑ  (ΠΕ08)

ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΩΝ:  20

COMICS

ΣΚΟΠΟΣ-ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΟΜΙΛΟΥ:

Σκοπός

Σκοπός της έρευνας είναι η βαθύτερη γνώση του κόσμου των κόμικς και η ανίχνευση των στοιχείων που τα καθιστούν ένα τόσο προσφιλές ψυχαγωγικό ανάγνωσμα.

Ενδεικτικοί στόχοι

Να εξετάσουμε πότε δημιουργήθηκαν τα κόμικς και πώς εξελίχθηκαν στον χρόνο.

Να μελετήσουμε ποια είναι τα δομικά χαρακτηριστικά της γλώσσας των κόμικς.

Να ανιχνεύσουμε τις ιδέες και αντιλήψεις (κοινωνικές – πολιτικές) καθώς και τα μηνύματα που υποβάλλονται μέσα από το κείμενο και την εικόνα.

Να γίνει κατανοητή η επίδραση που ασκεί το είδος αυτό στους αναγνώστες του.

Να γνωρίσουμε χαρακτηριστικούς ήρωες των κόμικς και τους συμβολισμούς τους.

Να εξετάσουμε τα κόμικς ως εκπαιδευτικό εργαλείο.

Να ενθαρρυνθούν οι μαθητές στη δημιουργία, συγγραφή, σχεδίαση και δημοσίευση των δικών τους κόμικς, για την προώθηση ενός νέου οπτικού γραμματισμού.

Στάσεις

1. Να μάθουν οι μαθητές να συνεργάζονται, να ανταλλάσσουν απόψεις.
2. Να οξύνουν το καλλιτεχνικό τους κριτήριο και να αναλύουν τα μηνύματα που

υποβάλλονται μέσα από το κείμενο και την εικόνα των κόμικς.

3. Να γνωρίσουν τεχνικές χρήσιμες για τη δημιουργία τους.
4. Ως αναγνώστες να επιλέγουν κόμικς τα οποία αναδεικνύουν νέες τάσεις και

αντιλήψεις.

ΘΕΜΑΤΑ ΠΟΥ ΜΑΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΑΝ

Αναδρομή στην ιστορία των κόμικς  

Η τέχνη της αφήγησης με εικόνες δεν είναι καινούργια. Οι ρίζες της μπορούν να αναζητηθούν: στα σπήλαια της προϊστορικής εποχής,  στα ιερογλυφικά των αρχαίων, στις αναπαραστάσεις των αρχαίων Ελλήνων.

Τα κόμικς (comics), που αναφέρονται και ως ένατη τέχνη ή ως εικοναφήγηση (graphic storytelling),  είναι ως προς τα δομικά τους στοιχεία, μια μορφή οπτικής τέχνης που αποτελείται από διαδοχικές εικόνες που συνήθως συνδυάζονται με κείμενο το οποίο τοποθετείται σε συννεφάκια κειμένου τα μπαλόνια, ενώ τα λόγια του αφηγητή εμφανίζονται μέσα σε ορθογώνια πλαίσια τις λεζάντες και  το ηχητικό εφέ ως συννεφάκι με αιχμές, κ.λπ. Η λέξη «κόμικς» προέρχεται ετυμολογικά από την λέξη «κωμικός» κι αυτό γιατί οι πρώτες ιστορίες ήταν κωμικού περιεχομένου. Ο μεγάλος θεωρητικός και δημιουργός κόμικς Σκοτ Μακ Λάουντ στο βιβλίο του Understanding Comics δίνει έναν πλήρη ορισμό της τέχνης σαν “σχήματα και εικόνες ευρισκόμενα εσκεμμένα σε σειρά με σκοπό να μεταδώσουν πληροφορίες και/ή να προκαλέσουν μια αισθητική αντίδραση από τον χρήστη”.                                                                Τα κόμικς γνώρισαν μεγάλη ανάπτυξη στις πρώτες δεκαετίες του εικοστού αιώνα στην Αμερική, κυρίως από τις ιστορίες με υπερήρωες εταιριών όπως η DC Comics και η Marvel comics.                                     Το 1842 δημοσιεύτηκε στις ΗΠΑ το έργο του Ελβετού Rodolphe Töpffer «The Adventures of Obadiah Oldbuck» θεωρούμενο ως το πρώτο βιβλίο κόμικ στην Αμερική.  Το 1895 δημοσιεύεται σαν ένθετο στριπ σε εφημερίδες  το Hogan’s Alley του Ρίτσαρντ Άουτκολτ (Richard Outcault), είχε ως κύριο χαρακτήρα το Κίτρινο Παιδί. Την δεκαετία του ΄30 στη Αμερική έκαναν την εμφάνισή τους ο Σούπερμαν και ο Μίκυ Μάους του Ουώλντ Ντίσνει. Στην Ευρώπη πρωτοπόροι υπήρξαν οι Βέλγοι με εκδόσεις όπως ο Τεντέν του Γάλλου Ερζέ με την καθαρή, εκφραστική και φωτεινή πινελιά του και το περιοδικό Spirou. Η σειρά κόμικ «Ιζνογκούντ» γεννήθηκε από το σεναριογράφο Ρενέ Γκοσινί ( Γάλλος συγγραφέας και συντάκτης πολωνικής καταγωγής, ο οποίος είναι περισσότερο γνωστός για τα κόμικς Αστερίξ με τον Αλμπέρ Ουντερζό και Λούκυ Λουκ 1946 με τον Morris, στα οποία και έγραφε τα σενάρια), και τον σχεδιαστή Ζαν Ταμπαρί. Το όνομα της σειράς είναι λογοπαίγνιο στη αγγλική γλώσσα (η λέξη Iznogoud είναι γαλλική προφορική έκδοση της φράσης «he is no good »και ανήκει στο κεντρικό χαρακτήρα της. Η Ελλάδα γνώρισε κάπως αργά τα κόμικς εξαιτίας των πολεμικών και πολιτικών αναταραχών και έτσι η ακμή τους στο ελλαδικό χώρο χρονολογείται από το 1953 οπότε κυκλοφορεί ο Μικρός Ήρως, ένα εβδομαδιαίο ανάγνωσμα που διακόπηκε λόγω λογοκρισίας το 1968. Πρόκειται για τις περιπέτειες τριών ηρωϊκών Ελληνόπουλων, του Γιώργου Θαλάσση, της Κατερίνας και του Σπίθα, κατά τη διάρκεια της κατοχής. Μετά κυκλοφόρησαν τα «Κλασσικά Εικονογραφημένα» τα οποία παρουσίαζαν έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας σε κόμικς.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1980, κυκλοφορεί το περιοδικό «Βαβέλ» με έντονο το στοιχείο της πολιτικής κριτικής. Το πρώτο ελληνικό περιοδικό κόμικς χωρίς καμία ξένη επιρροή ήταν «οι Κωμωδίες του Αριστοφάνη» σε κόμικς το οποίο εκδόθηκε από τις Αγροτικές Συνεταιριστικές Εκδόσεις βασισμένη στις 11 σωζόμενες κωμωδίες του Αριστοφάνη. Τα κείμενα επεξεργάστηκε ο Τάσος Αποστολίδης και τα σκίτσα φιλοτέχνησε ο Γιώργος Ακοκαλίδης. Στη συνέχεια, μεγάλη επιτυχία γνώρισε ο «Αρκάς» με τον Ισοβίτη και τον κόκορα του οποίου οι ιστορίες χαρακτηρίζονται από ένα ιδιόρρυθμο, ανατρεπτικό και γλυκόπικρο χιούμορ. Τέλος τα ιαπωνικά κόμικς τα οποία είναι γνωστά ως manga που σημαίνει «ανεύθυνη εικόνα». Διαβάζονται, όπως όλα τα ιαπωνικά περιοδικά από το οπισθόφυλλο. Είναι σύντομα κείμενα με άφθονες εντυπωσιακές σκηνές και εφέ. Χαρακτηρίζονται από μεγάλη ελευθερία στη σελιδοποίηση, σχεδόν αποκλειστικά ασπρόμαυρες εικόνες, φιγούρες με πλούσια μαλλιά και μεγάλα μάτια, μπόλικη δράση και βία, συχνή χρήση της λέξης baka που σημαίνει χαζούλης και από αποσυμπιεσμένη αφήγηση. Η αποσυμπιεσμένη αφήγηση είναι μία τεχνική στα κόμικς κατά την οποία μία σκηνή σπάει σε περισσότερα καρέ απ όσα μπορεί να διατυπωθεί. Κοινό χαρακτηριστικό επίσης σε όλα τα manga είναι η μειωμένη έμφαση στο πρότυπο του «σούπερ-ήρωα».

Κόμικς και νέος οπτικός γραμματισμός

Επιχειρήθηκε η παρουσίαση των πολυπλόκαμων σχέσεων που αναπτύσσουν τα κόμικς με τη λογοτεχνία. Αποτελούν μια ιδιότυπη μορφή τέχνης με μια ξεχωριστού τύπου λογοτεχνικότητα και με την αυτοδυναμία της εικονικής αφήγησης. Η ανάγκη αυτού του τύπου οπτικού γραμματισμού η οποία θεωρείται πλέον δεδομένη. Ορίσαμε τα κόμικς ως ψυχαγωγικά αναγνώσματα που απευθύνονται σε αναγνώστες κάθε ηλικίας και φύλλου, προβάλλουν ιδέες αντιλήψεις και μηνύματα, περιλαμβάνουν ιστορικά στοιχεία και αναφέρονται στην επικαιρότητα. Λόγω της επικοινωνιακής τους δύναμης, μπορούν να αξιοποιηθούν για να προβάλουν σοβαρά κοινωνικά θέματα, όπως η βία, ο ρατσισμός, η ανεργία, η κρίση κ.ά. αλλά και για εκπαιδευτικούς σκοπούς. Με τα κόμικς ονειροπολούμε, διασκεδάζουμε, αιφνιδιαζόμαστε, ξεχνιόμαστε, παραδειγματιζόμαστε, προβληματιζόμαστε αλλά και εκπαιδευόμαστε. Εστιάσαμε στο γεγονός ότι πολλές φορές, παρουσιάζονται ρατσιστικές αντιλήψεις και στερεότυπα «κακών», οι οποίοι βέβαια στο τέλος κατατροπώνονται από τους «καλούς», αλλά και στερεότυπα «έξυπνων» και «ηλίθιων», «δυνατών» και «αδύναμων», που συνδέονται κυρίως με την εξωτερική εμφάνιση. Το φυλλάδιο «Εγώ, ρατσιστής;!» [πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή] βασίζεται σε κόμικς που στηλιτεύουν ποικίλα είδη του ρατσισμού. Πριν και κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η απαξίωση των κόμικς ως μορφή τέχνης, έτεινε να τα καταστήσει «απλοϊκά» αναγνώσματα. Η απήχηση δε των υπερ-ηρώων απασχόλησε και απασχολεί εκατοντάδες σχεδιαστές και σεναριογράφους, με παραγωγή κάποιων εκατομμυρίων σελίδων.

Επισημάναμε ότι η εξέλιξη των κόμικς μέσα στον 20ο αιώνα χαρακτηρίζεται από την ανάδυση των graphic novel τη δεκαετία του 1980 με τους Frank Miller’s Η Σκοτεινός Ιππότης Επιστρέφει (1986), ο Άλαν Μουρ Watchmen (1986-87) και το βραβείο Pulitzer Μάους (1980-86) από το Art Spiegelman . Το καθοριστικό χαρακτηριστικό ήταν η καλλιτεχνική καινοτομία και η λογοτεχνική ποιότητα στην οποία οι συγγραφείς ανακοίνωσαν το δικό τους στυλ. Επίσης  αναφερθήκαμε σε κατηγορίες κόμικς ανάλογα με το περιεχόμενο και τον προορισμό χρήσης τους. Τα Web comic κόμικς  δημοσιεύονται στο διαδίκτυο και έχουν οποιαδήποτε μορφή. Τα ψηφιακά Κόμικς, είναι πολυμεσικά περιβάλλοντα που συνδυάζουν κείμενο, εικόνα, ήχο, βίντεο και δυνατότητα σύνδεσης με το διαδίκτυο. Χρησιμοποιούνται κυρίως για εκπαιδευτικούς λόγους. Τα επιστημονικά Κόμικς σχεδιάστηκαν και αναπτύχθηκαν με στόχο να βοηθήσουν τον αναγνώστη να  κατανοήσει επιστημονικές έννοιες ή διάφορα σύγχρονα θέματα όπως περιβαλλοντολογικά, υγείας, ιστορικά, κ.α.

ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

Χρήση Η/Υ και βίντεο προβολέα.

Χρήση πηγών μέσα από το διαδίκτυο.

Χρήση των βιβλίων, άλμπουμ και τευχών της Athens Comics Library.

Προβολή powerpoint με έργα καλλιτεχνών.

Χρήση φύλλων εργασίας.

Βιβλιογραφία

ΧΡΟΝΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ

Μετά το τέλος του ωρολογίου προγράμματος: δύο ώρες εβδομαδιαίως. Συνολικός αριθμός συναντήσεων 20.

ΠΑΡΑΔΟΤΕΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

1. Έντυπο Α’- Ημερολόγιο εργασιών.
2. Έντυπο Β’- Παρουσιολόγιο.
3. Σύνθεση δράσης και εργασιών σε powerpoint.
4. Κόμικς σε χαρτί τα οποία δημιούργησαν οι μαθητές και τα οποία υπάρχουν στο Προσωπικό τους Πορτφόλιο.
5. Έκθεση των έργων στο χώρο του σχολείου.
6. Έκδοση τεύχους με τα κόμικς που σχεδίασαν οι μαθητές του Ομίλου, κατά την διάρκεια της χρονιάς.
7. Σύνταξη ερωτηματολογίων.
8. Ανάρτηση των αποτελεσμάτων του Ομίλου στο ιστολόγιο του σχολείου.

ΤΡΟΠΟΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

Οι μαθητές ενθαρρύνθηκαν να πάρουν θέση  με τη μέθοδο της ανατροφοδότησης  και να αναθεωρήσουν  την οπτική τους όπου κρινόταν απαραίτητο με την παρακίνηση της διόρθωσης των λαθών τους.

Επίσης αυτοαξιολογήθηκαν μέσα από την εκπόνηση προσωπικών δημιουργικών εργασιών. Η έκθεση αυτών των δημιουργικών εργασιών στο κτίριο του Ζαννείου, και η έκδοση σχετικού τεύχους με τα κόμικς τους έδωσε την ευκαιρία σε μαθητές, καθηγητές και γονείς να απολαύσουν και να αξιολογήσουν το έργο του Ομίλου.

ΓΕΝΙΚΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ

Ο στόχος του προγράμματος επιτεύχθηκε στο μέγιστο βαθμό. Η εποικοδομητική μορφή διδασκαλίας ενθάρρυνε τη γνωστική σύγκρουση και την διαφοροποίηση. Μέσω της μεθόδου των πολλαπλών επιλογών, οι μαθητές κλήθηκαν να επιλέξουν και να σχεδιάσουν χαρακτήρες ηρώων, να αναπτύξουν συγγραφικά σενάρια και να κάνουν το ντεκουπάζ ολοκληρώνοντας εργασίες τους με επιτυχία. Οι μαθητές δημιούργησαν τα δικά τους έργα, απόλαυσαν την μεταξύ τους αλληλεπίδραση, καλλιέργησαν την προσωπική τους ανάπτυξη και εξέλιξη και εργάστηκαν από κοινού για την έκδοση τεύχους με τα έργα τους.

ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΕΣ

Διαθεματική διασύνδεση του μαθήματος με την ιστορία της τέχνης και της πληροφορικής. Έκδοση τεύχους με κόμικς των μαθητών του Ομίλου. Χρήση ΤΠΕ.

Ερωτηματολόγιο αξιολόγησης ομίλου

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Κόμικς: Η ένατη τέχνη, ebooks.edu.gr, (2013)
2. Τα κόμικς από το περίπτερο στη σχολική τάξη, Μαριάννα Μίσιου, εκδ. Αιγόκερως.
3. Το κινούμενο σκίτσο, Τόνι Ουάϊτ, εκδ. Ντουντούμη, (1989).
4. Κόμικς: Τέχνη και τεχνικές της εικονογράφησης, Mαρτινίδης Πέτρος Θεσσαλονίκη, ΑΣΕ (1990).
5. Captain America, The first Avenger, the movie, MARVEL STUDIOS, εκδ. ANUBIS, (2011).
6. LOGICOMIX, Απόστολος Δοξιάδης, Χρίστος Χ. Παπαδημητρίου, Αλέκος Παπαδάτος, Annie Di

Donna εκδ. Ίκαρος, (2008)..

7. Περσέπολις, μια αληθινή ιστορία, Marjane Satrapi, εκδ. Ηλίβατον (2008).
8. Άϊβαλί, Graphic novel, Soloup, εκδ. Κέδρος Α.Ε. (2014).