Παπαγαλία VS κριτική σκέψη

    Μία αιτία αποδοκιμασίας του μαθήματος της Ιστορίας από μέρους μου στο σχολείο, ήταν το γεγονός ότι μου επιβαλλόταν να μάθω το μάθημα “παπαγαλιστί”. Δυσκολευόμουν πολύ στο δημοτικό να απομνημονεύω τα κείμενα και ήταν σχεδόν αδύνατο να απαντήσω σε ερωτήσεις που απαιτούσαν τη δική μου κρίση. Η απέχθεια της αποστήθισης κορυφώθηκε στην Γ’ Λυκείου, καθώς ο καθηγητής και οι πανελλήνιες εξετάσεις απαιτούσαν να ξέρουμε “από έξω” μέχρι και το “και”… Προσωπικά, μου ήταν αδύνατο να διεκπεραιώσω τη συγκεκριμένη μέθοδο και προσπαθούσα να αφομοιώσω τη γνώση όσο πιο αποτελεσματικά μπορούσα με το δικό μου τρόπο.

    Ώσπου έφτασα στο Πανεπιστήμιο και αντιλήφθηκα την ειδοποιό διαφορά της δευτεροβάθμιας από την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Ή, για να το θέσω καλύτερα, ανάμεσα στη ψευδο-γνώση και τη γνώση. Σε μια σχολή όπως η Φιλοσοφική, είναι αδύνατο να αποστηθίσει κανείς ολόκληρα συγγράμματα. Η αποστήθιση υποκαθίσταται από τη μελέτη, την έρευνα και την ανάπτυξη προσωπικής κρίσης. Κάθε φοιτητής καλείται να “αλιεύσει” από τα συγγράμματα και τις σημειώσεις τα ουσιώδη και να καλλιεργήσει ένα γνωσιολογικό πεδίο, το οποίο θα προωθήσει την κριτική του ικανότητα. Κάτι που, ως επί το πλείστον, δε συμβαίνει στη δευτεροβάθμια και πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Και, αρκετά συχνά, στην τριτοβάθμια εκπαίδευση από μερικούς φοιτητές. Η διαφορά ανάμεσα στο “απομνημονεύω όσα διαβάζω” και στο “καταλαβαίνω τι διαβάζω” είναι ουσιαστική. Μελετώντας ένα κείμενο που δεν απαιτεί από τον αναγνώστη του την αποστήθιση, ο ίδιος με αφοσίωση και προσοχή θα έρθει σε επαφή με το νόημά του. Η επιβολή της “παπαγαλίας” εξυπηρετεί μόνο την “εφήμερη γνώση”, αυτή δηλαδή που είναι απαραίτητη για να περάσει ο μαθητής – ή ο φοιτητής – το μάθημα.

    Δεν είναι λίγες οι φορές που πολλοί αξιόλογοι ακαδημαϊκοί μας τόνιζαν στο Πανεπιστήμιο πόσο εσφαλμένα διδαχτήκαμε ουσιώδη μαθήματα στο σχολείο, όπως είναι η λογοτεχνία. Επιτρέψαμε στους εαυτούς μας να αναπαράγουμε φόρμουλες απαντήσεων που  απογύμνωναν τους μαθητές από την προσωπική κριτική ικανότητα. Επιπλέον, αρκετές φορές είχα αισθανθεί να χειραγωγείται η σκέψη των μαθητών στο μάθημα της Έκθεσης, το οποίο αποτελούσε μακράν το καλύτερο πεδίο διαμόρφωσης προσωπικής άποψης στα διάφορα προς συζήτηση θέματα. Λόγου χάρη, μια καθηγήτρια είχε αποδοκιμάσει έναν μαθητή να εκφραστεί υπέρ της θανατικής ποινής, διότι το κράτος μας την αποδοκιμάζει. Για αυτό, δεν πρέπει να γράφει την προσωπική του άποψη αλλά να αναπαράγει ξενικές.
Συμπερασματικά, δεν είναι δύσκολο να αντιληφθούμε πως επιδιώκεται η χειραγώγηση των παιδιών και η αποφυγή ανάπτυξης της κριτικής τους σκέψης. Σε αυτό άθελά τους συνεισφέρουν πολλές φορές και οι γονείς, όταν προτάσσουν την αξία του βαθμού στους ελέγχους προόδου αντί την ουσιαστική γνώση. Η βαθμοθηρία αποτελεί πρωτεύοντα στόχο και ο εκάστοτε βαθμός εσφαλμένα συμβολίζει την αξία του μαθητή- κυρίως όταν είναι χαμηλός.
Δεν είναι έτσι. Ένας έλεγχος προόδου οπωσδήποτε αντικατοπτρίζει την πρόοδο και μη ενός μαθητή. Ωστόσο, δεν αποδεικνύει και την πραγματική του αξία. Δεν είναι παρά ένα χαρτί. Τι αξία έχει το “20” στο μάθημα της Ιστορίας όταν ο μαθητής το μαθαίνει “από έξω” μόνο και μόνο για τον ικανοποιητικό βαθμό που επιζητούν οι γονείς, ενώ την επόμενη ημέρα το ξεχνάει; Πού έγκειται η αξία της λογοτεχνίας όταν χειραγωγείται η απάντηση του μαθητή από τον διδάσκοντα, με αποτέλεσμα να τίθενται σκόπελοι στις καινοτόμες ιδέες που μπορεί να έχει;
Εν κατακλείδι, το γεγονός ότι αυξάνεται αντί να μειώνεται το επίπεδο δυσκολίας των βιβλίων ήδη από την Α’ δημοτικού (όπου τα παιδιά μαθαίνουν προσθαφαίρεση, πολλαπλασιασμό και διαίρεση!), αποδεικνύει πως υπάρχει σκοπιμότητα να μη μορφωθεί ο Έλληνας. Όσο μεγαλύτερη είναι η πνευματική κόπωση ήδη από τα πρώτα χρόνια του παιδιού στα σχολεία, τόσο πιθανότερο είναι να καλλιεργηθούν αισθήματα απέχθειας προς το διάβασμα, αυτοαμφισβήτησης και οκνηρίας. Όσο χειραγωγεί τη μάθηση η παπαγαλία, καθώς αποτελεί τροχοπέδη απέναντι στην κριτική ικανότητα, θα αναπαράγουμε πλήθη νέων ανθρώπων που αδυνατούν να λάβουν πρωτοβουλίες, να αναπτύσσουν προσωπικές απόψεις για μείζονα κοινωνικά θέματα, και θα ενστερνίζονται ξενικές.

            Πηγή: www.mnefada.blogspot.gr