Οδυσσέας Ελύτης: Η τρελή ροδιά

Το ποίημα “Η τρελή ροδιά” είναι διάχυτο από χαρά, ζωή και κίνηση. Η τρελή ροδιά είναι ένα ποιητικό σύμβολο μέσα από το οποίο ο ποιητής περνάει τα θαύμα της ζωής.
ΙΔΕΕΣ
Η ζωή είναι ένα θαύμα.
Η ζωή είναι γεμάτη δύναμη, ομορφιά και αξίες.
Ο άνθρωπος πρέπει να απολαμβάνει με όλο του το είναι τη μαγεία της ζωής.

Η τρελή ροδιά
Σ’ αυτές τις κάτασπρες αυλές όπου φυσά ο νοτιάς
Σφυρίζοντας σε θολωτές καμάρες, πέστε μου είναι η τρελή ροδιά
Που σκιρτάει στο φως σκορπίζοντας το καρποφόρο γέλιο της
Με ανέμου πείσματα και ψιθυρίσματα, πέστε μου είναι η τρελή ροδιά
Που σπαρταράει με φυλλωσιές νιογέννητες τον όρθρο
Ανοίγοντας όλα τα χρώματα ψηλά με ρίγος θριάμβου;

Όταν στους κάμπους που ξυπνούν τα ολόγυμνα κορίτσια
Θερίζουνε με τα ξανθά τους χέρια τα τριφύλλια
Γυρίζοντας τα πέρατα των ύπνων, πέστε μου είναι η τρελή ροδιά
Που βάζει ανύποπτη μεσ’ στα χλωρά πανέρια τους τα φώτα
Που ξεχειλίζει από κελαηδισμούς τα ονόματά τους, πέστε μου
Είναι η τρελή ροδιά που μάχεται τη συννεφιά του κόσμου;

Στη μέρα που απ’ τη ζήλεια της στολίζεται μ’ εφτά λογιώ φτερά
Ζώνοντας τον αιώνιον ήλιο με χιλιάδες πρίσματα
Εκτυφλωτικά, πέστε μου είναι η τρελή ροδιά
Που αρπάει μια χαίτη μ’ εκατό βιτσιές στο τρέξιμό της
Πότε θλιμμένη και πότε γκρινιάρα, πεστε μου είναι η τρελή ροδιά
Που ξεφωνίζει την καινούρια ελπίδα που ανατέλλει;

Πέστε μου, είναι η τρελή ροδιά που χαιρετάει στα μάκρη
Τινάζοντας ένα μαντίλι φύλλων από δροσερή φωτιά
Μια θάλασσα ετοιμόγεννη με χίλια δυο καράβια
Με κύματα που χίλιες δυο φορές κινάν και πάνε
Σ’αμύριστες ακρογιαλιές, πέστε μου είναι η τρελή ροδιά
Που τρίζει τ’άρμενα ψηλά στον διάφανον αιθέρα;

Πανύψηλα με το γλαυκό τσαμπί που ανάβει κι εορτάζει
Αγέρωχο, γεμάτο κίνδυνο, πέστε μου είναι η τρελή ροδιά
Που σπάει με φως καταμεσίς του κόσμου τις κακοκαιριές του δαίμονα
Που πέρα ως πέρα την κροκάτη απλώνει τραχηλιά της μέρας
Την πολυκεντημένη από σπαρτά τραγούδια, πέστε μου είναι η τρελή ροδιά
Που βιαστικά ξεθηλυκώνει τα μεταξωτά της μέρας;

Σε μεσοφούστανα πρωταπριλιάς και σε τζιτζίκια δεκαπενταυγούστου
Πέστε μου, αυτή που παίζει, αυτή που οργίζεται αυτή που ξελογιάζει
Τινάζοντας απ’ τη φοβέρα τα κακά μαύρα σκοτάδια της
Ξεχύνοντας στους κόρφους του ήλιου τα μεθυστικά πουλιά
Πέστε μου, αυτή που ανοίγει τα φτερά στο στήθος των πραγμάτων
Στο στήθος των βαθιών ονείρων μας, είναι η τρελή ροδιά;

Το ποίημα
Το ποίημα αυτό θεωρείται το ωριμότερο της συλλογής Προσανατολισμοί. Όλο το ποίημα βασίζεται σ’ ένα λυρικό ερωτηματικό που επανέρχεται σε όλο το ποίημα σα μουσικό μοτίβο και δένει μεταξύ τους λαμπρές συστοιχίες εικόνων (Καραντώνης). Με το σύμβολο της ροδιάς ο ποιητής εκφράζει μέσα από μεθυστικές εικόνες που απεικονίζουν τη γέννηση μιας μέρας το πάθος του για την ομορφιά της ζωής και τον έρωτα. Αναφέρεται στο Αιγαίο, το οποίο τόσο αγαπάει. Όλες οι εικόνες προέρχονται από εκεί, οι κάτασπρες αυλές και οι θολωτές καμάρες είναι χαρακτηριστικά δείγματα της αρχιτεκτονικής των νησιών του Αιγαίου.
Η τρελή ροδιά
Η τρελή ροδιά αποτελεί ένα ποιητικό σύμβολο της γονιμότητας και της εύθραυστης ομορφιάς. Συμβολίζει τη ζωή που δίνει κίνηση και ενέργεια σ’ όλα όσα υπάρχουν γύρω μας. Η τρελή ροδιά ζωντανεύει και εμψυχώνει τα πάντα. Μεταμορφώνει τα πράγματα σε ζωογόνους οργανισμούς. Φέρνει τη χαρά και την ευτυχία και γεμίζει το είναι του ανθρώπου. Ο Ελύτης ως φυσιολάτρης, πάνω απ’ όλα αγαπάει την Ελλάδα. Η Ελλάδα του μιλάει και η τρελή ροδιά πιθανόν να την προσωποποιεί. Πιο επίκαιρο από ποτέ το ποίημα κάνει λόγο για την ελπίδα της αλλαγής, της μετάβασης από μία ζωή σε άλλη, του περάσματος σε μία καλύτερη ζωή.
Το μότο
Ο ποιητής έχει δώσει στο ποίημα ένα μότο:
“πρωινό ερωτηματικό
κέφι a pleine haleine” (πλήρης αναπνοή).
Το μότο αυτό ταιριάζει απόλυτα με το περιεχόμενο και τον τόνο του ποιήματος. Το ποίημα είναι πραγματικά γεμάτο κέφι, χαρά και αισιόδοξη διάθεση που αντλείται από το θαύμα της ζωής. Με μια ανάσα ξεκινάει η ημέρα. Είναι βέβαια και ερωτηματικό γιατί ο ποιητής εκφράζει σε κάθε στροφή την απορία του και το θαυμασμό του για το θαύμα που βλέπει να γίνεται στη φύση από την επενέργεια της τρελής ροδιάς. Τέλος είναι γραμμένο σ’ ένα γρήγορο ρυθμό ώστε σου κόβεται η ανάσα καθώς το διαβάζεις και καθώς περνάς από το ένα σκηνικό στο άλλο με την εναλλαγή των εικόνων.

Εικονοποιία:
Πρώτη στροφή: απεικονίζεται ένα καλοκαιρινό αιγαιοπελαγίτικο τοπίο που μόλις αντικρίζει το φως μιας καινούριας μέρας. Η προσωποποιημένη ροδιά, με την κάτασπρη φυλλωσιά της και το ρόδινο χρώμα του καρπού της συνδυάζεται στη φαντασία του ποιητή με τα ρόδινα χρώματα της αυγής. Η τρελή ροδιά που τη φυσάει ο άνεμος σκορπίζει σε όλη τη φύση ευφρόσυνη πρωινή διάθεση.
Δεύτερη στροφή: Μαζί με τη μέρα, ξυπνούν και οι κάμποι, ενώ τα κορίτσια κοιμούνται κι ονειρεύονται πως ολόγυμνα θερίζουν τα τριφύλια (βοτάνια της αγάπης). Κι η τρελή ροδιά, που εκπροσωπεί εδώ την ερωτική διάθεση, γεμίζει τα πανέρια τους με φώς και μεταμορφώνει τα ονόματά τους σε κελαηδισμούς, αντιμάχεται τη «συννεφιά» της ζωής και του κόσμου με τον αισθησιασμό της.
Τρίτη στροφή: Η τρελή ροδιά «καλπάζοντας» ξέφρενα γεμίζει με ελπίδα και αισιοδοξία την όμορφη μέρα που ξημερώνει, καθώς ο ήλιος ετοιμάζεται να ανατείλει δημιουργώντας στον ορίζοντα χιλιάδες ιριδισμούς.
Τέταρτη στροφή: Η τρελή ροδιά επενεργεί στην «εγκυμονούσα» θάλασσα και στα καράβια που φεύγουν για μακρινές ακρογιαλιές, χαιρετώντας τα από μακριά, ανάβοντας «φωτιά» στο βάθος του ορίζοντα.
Πέμπτη στροφή: Απλώνει το φως της σε όλο τον ουρανό και τον πλημμυρίζει με χρώματα και χαρούμενους ήχους εμφυσώντας ερωτική ορμή.
Έκτη στροφή: Η τρελή ροδιά κορυφώνοντας την αισθησιακή επενέργειά της στην ανοιξιάτικη και καλοκαιρινή φύση, εμποτίζει τα πάντα με ένα βαθύ αίσθημα ευφορίας, διαλύει τα μαύρα σκοτάδια της ζωής, μεταμορφώνοντάς τα με τη νιότη, τη δροσιά και το ερωτικό της σφρίγος.