Ασκήσεις ελευθερίας

Μόνο σε συνθήκες ελευθερίας οι ανθρώπινες δυνατότητες γίνονται ανθρώπινες ενέργειες. (H εν δυνάμει κατάσταση του Αριστοτέλη γίνεται κατάσταση εν ενεργεία). Η Ζακλίν ντε Ρομιγύ στο ΅Η αρχαία Ελλάδα σε αναζήτηση της ελευθερίας΅, (έκδοση Το Άστυ) λέει πως μία  από τις σημαντικότερες δυνατότητες που προσφέρει ένα καθεστώς ελευθερίας είναι αυτή της απόχτησης θάρρους. Ο φοβισμένος δεν μπορεί να είναι ελεύθερος.

Η υπέρτατη μορφή ελευθερίας είναι αυτή που χαρίζει  η κατανίκηση κάθε μορφής φόβου, λέει ο Νίκος Καζαντζάκης (Ασκητική). Κι ο Κάλβος ξέρει πολύ καλά τι λέει, όταν λέει ΅θέλει αρετή και τόλμη η ελευθερία΅.

Άλλωστε στα αρχαία ελληνικά ελευθερία σημαίνει απεξάρτηση από κάθε μορφή βίας και καταναγκασμού, πλήρης αυτεξουσιότητα, είτε σε προσωπικό επίπεδο (εθνική, ή κοινωνική, ή οικονομική ελευθερία). Υποκλίνεται ή υποτάσσεται στον άλλο, εκείνος που φοβάται τον άλλο, λέει η Ρομιγύ. Συνεπώς η ελευθερία αποκλείεται να υπάρξει μέσα σε συνθήκες φόβου. Άρα, το ύψιστο καθήκον της δημοκρατίας είναι η κατοχύρωση της ελευθερίας μέσα σε συνθήκες που αποκλείουν το φόβο. Που όπου εμφανίζεται, εξαφανίζεται η ελευθερία. Θα μπορούσαμε να πούμε πως το αντίθετο της ελευθερίας είναι ο φόβος, όχι η σκλαβιά γιατί η σκλαβιά είναι η συνέπεια της λειτουργίας του φόβου. Ο όντως ελεύθερος άνθρωπος δεν έχει λόγο να είναι ιδιοτελής, λέει η Ρομιγύ. Η διπλοπροσωπία και ο δόλος είναι τυπικά γνωρίσματα ανθρώπου καταπιεσμένου και ανελεύθερου, που φοβάται, που δεν μπόρεσε να αποχτήσει εμπιστοσύνη στον εαυτό του ζώντας μέσα σε συνθήκες  φανερής ή λανθάνουσας ανελευθερίας. Η ελευθερία, συνεχίζει η Ρομιγύ, αναπτύσσει επίσης την ευφυία.

Ο φοβισμένος και ο ανελεύθερος συνηθίζει να σκέφτεται με δανεικό μυαλό, να ΅ενδύεται΅ τη σκέψη άλλων όχι γιατί είναι σοφότεροι αλλά γιατί είναι ισχυρότεροι. Γίνεται έτσι κρυψίνους και με τον καιρό περνάει σε μια κατάσταση αλλοτρίωσης, δηλαδή αποξένωσης απ τον πραγματικό εαυτό του, μέχρι που ο εαυτός του να γίνει ξένος για τον ίδιο τον εαυτό του. ΅Δεν γνωρίζω τον εαυτό μου΅, λέμε όταν κάνουμε κάτι που είναι εντελώς ξένο προς το χαρακτήρα μας.

Η ελευθερία σε συνηθίζει να εμπιστεύεσαι τον εαυτό σου. Αλλά και να έχεις συνείδηση των ορίων και των δυνατοτήτων σου. Για να μη γίνεις υπερφίαλος και για να μη μεταθέσεις αυθαίρετα τα όρια των δυνατοτήτων σου, η ελευθερία βαδίζει πάντα δίπλα στο νόμο.

Νόμος και ελευθερία δεν χωρίζουν ποτέ στην αρχαία Ελλάδα, λέει η Ρομιγύ.

Όμως, ο νόμος υπάρχει για να εξασφαλίζει την ανάπτυξη της ελευθερίας, όχι για να την περιορίζει. Κανένας αθηναικός νόμος δεν είναι περιοριστικός της ελευθερίας, λέει η Ρομιγύ.

Γιατί κανένας δεν είναι είτε παράλογος, είτε αυθαίρετος, και όλοι είναι εναρμονισμένοι με την ανθρώπινη φύση και αυτήν υπηρετούν επίμονα.