Η “ύβρις”στην Αντιγόνη του Σοφοκλή
13 Νοέμβριος 2014
Στην «Αντιγόνη» του Σοφοκλή δίνεται η απάντηση για το ποιος πρέπει να αποφασίζει και κυρίως με ποια κριτήρια, πάνω σε ζητήματα που έχουν καθολική και διαχρονική αξία. Εδώ η Αντιγόνη και ο Κρέων εκπροσωπούν δύο αντιμαχόμενες αρχές. Τους νόμους των ανθρώπων και τους νόμους των θεών , τις οποίες όμως ο ποιητής δεν τις θεωρεί απόλυτα ασυμβίβαστες, μια και ο άνθρωπος μπορεί να τις συνυφάνει. Και όμως και η Αντιγόνη και ο Κρέων υπερασπίζονται απόλυτα τις αρχές τους και έτσι και οι δύο διαπράττουν την ύβρη.
Εδώ να υπογραμμιστεί ότι η Αντιγόνη παρόλο που υπερασπίζεται πνευματικές αρχές, δε σημαίνει ότι δεν υπερβαίνει τα όρια. Η ίδια μάλιστα δεν αμφισβητεί από τον Κρέοντα να τη θανατώσει . Αρκείται να διαδηλώνει με το θάνατό της που ελεύθερα διάλεξε, την υπεροχή της πνευματικήςτάξης, που η ίδια ενσαρκώνει απέναντι στην πολιτική τάξη. Παρόλα αυτά είναι και η ίδια εκτός δικαίου γιατί καμία πόλη δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς νόμους και χωρίς την τήρηση και την εφαρμογή τους. Πράγματι καμία πόλη δεν θα δέχονταν να τηνπροδώσει κάποιος πολίτης της και να επιτεθεί εναντίον της, όπως έκανε οΠολυνείκης.
Από την άλλη ο Κρέων επιμένει σε μια απόφαση που είναι καθαρά πολιτική, χωρίς να λάβει υπόψιν ότι μπορεί να έχει το δικαίωμα να απαγορεύσει την ταφή, όχι όμως και το χρέος της Αντιγόνης απέναντι στο εθιμικό και θεϊκό δίκαιο. Έτσι για ζητήματα που συνδέονται με τη ζωή, τον θάνατο, τον ενταφιασμό και την τήρηση των παραδόσεων,μια ορθή πολιτική απόφαση οφείλει να συνυπολογίζει όλους τους παράγοντες, πέρα από τους καθαρά πολιτικούς. Αλλά ακόμη και όταν νομίζουμε, για τους πιο βάσιμους λόγους, ότι έχουμε πάρει τη σωστή απόφαση, η απόφαση αυτή μπορεί να αποδειχτεί κακή, ακόμη και καταστροφική.Τίποτε δεν μπορεί να εγγυηθεί εκ των προτέρων την ορθότητα μιας πράξης- ούτε ή λογική, λέει ο Κ.Καστοριάδης . Και πάνω από όλα αυτά μεγαλύτερη τρέλα είναι να αξιώνεις να είσαι σοφός μόνος σου- μόνος φρονεῖν-(στ. 707) 4 , όπως κατηγορεί ο Αίμων τον πατέρα του Κρέοντα.
Τελικά σε ποιο σημείο συντελείται η ύβρις από τους δύο πρωταγωνιστές του δράματος; Η ύβρις συνίσταται στο ότι δεν έγινε δυνατή η σύζευξη, δηλαδή η συνύφανση των νόμων της πόλεως και των νόμων των θεών. Αυτό δηλαδή που προσπαθεί να πει ο Σοφοκλής στους Αθηναίους πολίτες, είναι αυτό που θα ενδιέφερε να ακούσουν και να υιοθετήσουν όχι μόνον οι σύγχρονοι Κρέοντες, οι πολιτικοί άρχοντες, αλλά και όσοι συμμετέχουν στη λήψη των αποφάσεων για τα μεγάλα ζητήματα, ότι δηλαδή κάθε πολιτική απόφαση οφείλει να λαμβάνει υπόψη της όλους τους παράγοντες που συνθέτουντην κοινωνική ζωή των ανθρώπων και τη σχέση τους με τη φύση. Ακόμη να αποφασίζουν και με έναν σχετικό σκεπτικισμό για ταπράγματα που δεν γνωρίζουν και ούτε είναι σε θέση να ξέρουν. Όπως στην περίπτωση του Οιδίποδα που δεν ήταν ο ίδιος σε θέση, όπως και ο κάθε άνθρωπος, να γνωρίζει το σύνολο των δυνάμεων που συνθέτουν την αρμονία του κόσμου.
Τελικώς αυτό που εξυμνείται στην «Αντιγόνη» του Σοφοκλή, δεν είναι η υπακοή στους θεϊκούς νόμους όταν αυτοί συγκρούονται με τους νόμους της πόλης, καθότι κάτι τέτοιο θα κατέληγε στην ακύρωση της πόλης, αυτού του μοναδικού δημιουργήματος στην πορεία της ανθρώπινης εξέλιξης. Αυτό λοιπόν που εξυμνείται είναι αυτό που προβάλλεται στους τελευταίους στίχους της τραγωδίας (1347) 4 , είναι το «φρονεῖν» , δηλαδή η συνεκτίμηση όλων των δυνατών παραγόντων στην κρίση των ανθρώπων
Το έιδαμε στο http://sofiaepimorfosi2.blogspot.gr/
Κάτω από Ανακοινώσεις | 0 Σχόλια