28η Οκτωβρίου

Το σχολείο μας συμμετείχε στις εορταστικές εκδηλώσεις για την επέτειο της 28-10-2014 . Ιδιαίτερα φέτος, εκτός της καθιερωμένης γιορτής στις 27-10-2014 και της παρέλασης στις 28-10-2014, ο καθηγητής του σχολείου μας Σιόλος-Διαμάντης Πάρης είχε ορισθεί από το Δήμο τελετάρχης των εκδηλώσεων και ο καθηγητής Μακρογιαννόπουλος Αναστάσιος εκφώνησε τον πανηγυρικό της ημέρας. Τέλος , ο διευθυντής του σχολείου κατέθεσε στεφάνι με την ιδιότητά του ως αντιπρόεδρος του κληροδοτήματος Β.Ε. Βασιλά.

Ακολουθεί η ομιλία του κου Μακρογιαννόπουλου.

Αιδεσιμότατε, εκπρόσωποι των αρχών του τόπου, αγαπητό ακροατήριο,

Η σημερινή επέτειος της 28^ης Οκτωβρίου 1940 αποτελεί  για όσους ζούμε σ’ αυτόν τον τόπο μια άσκηση. Μια άσκηση μνήμης και σκέψης. Μνήμης όσων συνέβησαν πριν και μετά από το ιστορικό ΟΧΙ του Μεταξά και σκέψης πάνω στα όσα υπαρκτά και ιδεατά συνδέονται μ’ αυτά τα γεγονότα. Άρα, καλό θα είναι να μάθουμε ή να θυμηθούμε, καθώς και να προβληματιστούμε σχετικά με τα όσα αφορούν στη σημερινή επέτειο.

Τα ξημερώματα της 28^ης Οκτωβρίου 1940 οι περισσότεροι από εμάς –πιθανόν- φέρνουμε στο νου μας τον Ιωάννη Μεταξά να συλλογίζεται μέσα σε ένα χρονικό διάστημα ωρών. Να συλλογίζεται και να εκτιμά με αγωνία τί πρέπει να απαντήσει στο τηλεγράφημα που ζητά διέλευση του ιταλικού στρατού μέσα από την ελληνική επικράτεια. Κι έτσι να προκύπτει ένα γενναίο και ηρωικό ΟΧΙ, που μοιάζει παράδοξο και ξένο προς τη φασιστική ιδεολογία του Έλληνα δικτάτορα, όταν απέναντί του έχει τον ομοϊδεάτη του Μπενίτο Μουσολίνι. Έγιναν όμως κατ’ αυτόν τον τρόπο τα πράγματα;

Ήδη από τον πρώτο καιρό μετά την επιβολή της δικτατορίας της 4^ης Αυγούστου 1936 η Ελλάδα δεν έχει κατορθώσει να γίνει συμπαθής προς τη ναζιστική Γερμανία και τη φασιστική Ιταλία. Άλλωστε, στην περίοδο του μεσοπολέμου – του διαστήματος δηλαδή μεταξύ της λήξης του Α ´ Παγκοσμίου Πολέμου (1918) και την έναρξη του Β ´  Παγκοσμίου Πολέμου (1939) –  ένα ακόμη φασιστικό καθεστώς στην ευρωπαϊκή ήπειρο δεν αποτελούσε πρωτότυπη είδηση. Το καθεστώς που επέβαλε ο Μεταξάς έμοιαζε περισσότερο αυταρχικό, παρά φασιστικό στα μάτια των Χίτλερ και Μουσολίνι. Συγχρόνως, η Ελλάδα παρέμενε στην ουσιαστική επικυριαρχία των βρετανικών συμφερόντων, ενώ παρέμενε επίσης με το αρνητικό πρόσημο της αντιπάλου των Γερμανών στον ταπεινωτικό γι’ αυτούς Α´ Παγκόσμιο Πόλεμο. Με λίγα λόγια, η θέση της φασιστικής –τότε- Ελλάδας δεν ήταν κοντά στις Δυνάμεις του Άξονα.

Παράλληλα, ο Μεταξάς είχε περιθώριο τουλάχιστον ενάμιση χρόνου να προκαθορίσει τη στάση του απέναντι στην επικείμενη ιταλική εισβολή από την Αλβανία, η οποία είχε καταληφθεί στις αρχές του 1939. Σχετικά προσχέδια αντίδρασης του ελληνικού στρατού χρονολογούνται από την Άνοιξη του 1939.

Ιδιαίτερα, το τελευταίο δίμηνο πριν την κήρυξη του ελληνοϊταλικού πολέμου η αναμονή της σύγκρουσης ήταν εντονότατη. Ο τορπιλισμός από τους Ιταλούς του «εύδρομου» «Έλλη» στο λιμάνι της Τήνου, ανήμερα του Δεκαπενταύγουστου χτυπούσε εφεξής την καμπάνα του πολέμου. Η ιταλική απειλή ήταν πια ξεκάθαρη και η ελληνική κοινή γνώμη οργισμένη και σαφώς αντίθετη σε κάθε συνδιαλλαγή μ’ αυτήν.

Συνεπώς, το ΟΧΙ του Μεταξά, ή για του λόγου το αληθές η απάντηση «C’ est la guerre» («αυτό σημαίνει πόλεμο» γαλλιστί) στο ιταλικό τελεσίγραφο ήταν απολύτως αναμενόμενα.

Η ανακοίνωση πως η Ελλάδα κήρυξε τον πόλεμο στην Ιταλία και η άμεση επιστράτευση είναι ταυτισμένη στο μυαλό μας με εικόνες στρατιωτών να φεύγουν με το χαμόγελο πάνω σε τρένα ή άλλα μέσα μεταφοράς, αποχαιρετώντας τους δικούς τους, ορισμένοι μια για πάντα. Παράδοξο; Όχι ακριβώς!

Ο ελληνισμός τις προηγούμενες δεκαετίες είχε περάσει τα πάνδεινα. Πολεμικούς μαραθώνιους, μικρασιατική καταστροφή, δικτατορίες, οικονομική και κοινωνική κρίση, πολιτικές διώξεις και φυλακίσεις αντιφρονούντων.

Το χάραμα της 28^ης Οκτωβρίου έμοιαζε με χάραμα ενότητας, αγώνα και δικαίωσης. Οι διχασμένοι για κάθε λόγο Έλληνες γίνονταν ένα απέναντι σ’ έναν ξένο εισβολέα. Οι διαφορές τους έμπαιναν στο χρονοντούλαπο της Ιστορίας, έστω και για λίγο…

Το να μάχεσαι για την πατρίδα και την οικογένειά σου ενάντια στον εισβολέα είναι κάτι διαχρονικά ιερό και όσιο. «Εἷς οἰωνὸς ἄριστος, ἀμύνεσθαι περὶ πάτρης» (Ένα είναι το καλύτερο προμήνυμα του μέλλοντος, το ν’ αγωνιζόμαστε για την πατρίδα) λέει ο ανδρείος Τρώας Έκτορας στην Ιλιάδα του Ομήρου.

Οι Έλληνες μαχητές κατά των Ιταλών επιβεβαιώνουν την αξία του γνωμικού. Παρά τις προβλέψεις και την υπεραριθμία των Ιταλών σε εξοπλισμό και άνδρες το θαύμα γίνεται!!!…

Η ιταλική επίθεση αναχαιτίζεται και οι όροι αντιστρέφονται μέσα σε λίγες μόνο μέρες. Σύντομα, ο ελληνικός στρατός προελαύνει και εισβάλλει στο έδαφος της Αλβανίας, απωθώντας τις ιταλικές δυνάμεις. Σε ακτίνα 60 χλμ. από τα ελληνικά σύνορα πολλές πόλεις της Β. Ηπείρου στολίζονται με την ελληνική σημαία. Ακόμη και η πολλά υποσχόμενη εαρινή επίθεση των Ιταλών αποτυχαίνει οικτρά….

Κοντά στη δοξασμένη δράση του στρατού δεν μπορεί να μην αναφερθεί κανείς και στη βοήθεια των αμάχων και ιδίως των  γυναικών της Πίνδου. Γυναίκες κάθε ηλικίας, που ακούραστα και με αυτοθυσία κουβαλούσαν πυρομαχικά κι έκαναν το παν για τη συντήρηση του αξιόμαχου των ενόπλων!

Στο μεταξύ, στις 29 Ιανουαρίου 1941 ο Ιωάννης Μεταξάς πεθαίνει, μέσα σε ένα πέπλο μυστηρίου σχετικά με τα αίτια θανάτου του, για να τον διαδεχθεί αμέσως ο Αλέξανδρος Κορυζής,  τόσο στο αξίωμα όσο και τον θάνατο, στις 18 Απρίλη του 1941.

Το θαύμα, όμως, δεν μπορεί να κρατήσει άλλο…. Οι δυνάμεις του Χίτλερ κατηφορίζουν στα Βαλκάνια, για να ανακτήσουν το χαμένο κύρος του Άξονα.  Κάποιες χώρες συμμαχούν πρόθυμα με τους Γερμανούς, όπως η Βουλγαρία, κι άλλες, όπως η Γιουγκοσλαβία,  υποκύπτουν γρήγορα. Κι έρχεται η ώρα της Ελλάδας να αντισταθεί ή να παραδοθεί, καθώς οι συζητήσεις συνθηκολόγησης με την πρωτοβουλία των Γερμανών είχαν αποτύχει, σε σημαντικό βαθμό λόγω των Βρετανών που αλώνιζαν την Ελλάδα.

Η γερμανική επίθεση ξεκινά στις 6 Απρίλη 1941….Η σφοδρότητά της είναι μεγάλη και η εξέλιξη των πραγμάτων προφανής.  Δεν χύνονται, όμως,  ποτάμια αίματος, καθώς πραξικοπηματικά ο τότε διοικητής του Γ´ σώματος στρατού και μετέπειτα κατοχικός πρωθυπουργός  Γεώργιος Τσολάκογλου παραδίδει τη χώρα στους Γερμανούς! Προδοσία του λαού ή  αποφυγή εκατόμβης νεκρών, στρατιωτών και αμάχων από τη γερμανική επέλαση; Όπως και να ‘χει, η γερμανική σημαία στις 27 Απρίλη του 1941 υψώνεται στην Ακρόπολη των Αθηνών….

Ακολουθεί η μάχη της Κρήτης και η οριστική κατάληψη της χώρας την 1^η Ιουνίου 1941. Η τριπλή κατοχή Γερμανών, Ιταλών και Βουλγάρων είναι πια γεγονός… Ο πόλεμος για τους Έλληνες τελείωσε…

Η περίοδος της κατοχής που άρχισε ήταν σκληρή δοκιμασία για τους Έλληνες και ιδίως για τους Αθηναίους, πολλοί από τους οποίους πέθαναν από την πείνα τον χειμώνα του 1941-1942.

Η όποια συμπάθεια των Γερμανών απέναντι στους απογόνους των αρχαίων Σπαρτιατών και Αθηναίων σύντομα εξανεμίστηκε εξαιτίας της αντίστασης των Ελλήνων που γοργά γεννήθηκε και  απλώθηκε σε κάθε ελληνική   γωνιά. Οι ελληνικές ασκήσεις ελευθερίας δεν καθυστέρησαν διόλου.  Ήδη στα τέλη Μάη του 1941 η γερμανική σημαία αφαιρέθηκε από τον ιστό της στην Ακρόπολη από τους Μανώλη Γλέζο και Απόστολο Σάντα. Σαν φόβητρο αποτροπής για αντίσταση τα γερμανικά εκτελεστικά αποσπάσματα και τα αντίποινά τους χτένιζαν την ελληνική επικράτεια ακόμη κι όταν η γερμανική δύναμη ψυχορραγούσε….

Η αντίσταση των Ελλήνων συνδυάστηκε με την επανεμφάνιση των διαφορών μεταξύ  τους που είχαν προσωρινά μείνει στο περιθώριο. Η ιδεολογική ταυτότητα ξαναβγήκε στο προσκήνιο. Οι εντάσεις αναζωπυρώθηκαν.

Εξαίρεση στον κανόνα: το πανευρωπαϊκό γεγονός της ανατίναξης της γέφυρας του Γοργοποτάμου, που ήταν προϊόν συνεργασίας αριστερών και δεξιών αγωνιστών, με τη βοήθεια των Άγγλων.

Δικαίωση στον αγώνα: Η «Ελεύθερη Ελλάδα»!. Έτσι ονομάστηκε το μεγάλο τμήμα της ηπειρωτικής Ελλάδας που είχε απελευθερωθεί και οργανωθεί σε αξιοζήλευτα προοδευτικό επίπεδο,  πριν από την οριστική απελευθέρωση της Ελλάδας.

Δυστυχώς, όμως, η φωτιά που σιγοκαίει ακόμη την Ελλάδα υπέβοσκε…

Στις 12 Οκτώβρη του 1944 η γερμανική σημαία κατεβαίνει από την Ακρόπολη. Στη θέση της, στις 18 Οκτώβρη,  υψώνεται η ελληνική σημαία μέσα σε παλλαϊκό πανηγύρι. Τα βάσανα όμως του λαού δεν τελείωσαν…

Με αφετηρία τα γεγονότα του Δεκεμβρίου του 1944 και χάρη στην υψηλή βρετανική επιστασία, η χώρα βάδισε στον εμφύλιο πόλεμο του 1946-1949, που οι πληγές του ακόμη δεν έκλεισαν οριστικά…

Σήμερα, λοιπόν, ας θυμηθούμε κι ας σκεφτούμε….

Ας θυμηθούμε πρόσωπα και γεγονότα, συμμαχίες και προδοσίες, εικόνες χαράς και εικόνες λύπης. Ας θυμηθούμε οικογενειακές ιστορίες παρόντων και απόντων, που άλλος χάθηκε κάπου στα βουνά της Ηπείρου, άλλος τραυματίστηκε και επέζησε περήφανος για τον αγώνα του, άλλος ως μικρό βοσκόπουλο βοήθησε τον ελληνικό στρατό να βρει ένα πέρασμα στα βουνά κι άλλος, πικραμένος που κρίθηκε ανίκανος να πολεμήσει, γύρισε στο σπίτι του μόνο αφού τελείωσε ο πόλεμος…

Ας σκεφτούμε τι σημαίνουν για μας όλα αυτά σήμερα, τις αναλογίες των δυνάμεων του Άξονα με τη δράση ιμπεριαλιστικών κρατών στις μέρες μας , τον κίνδυνο αναζωπύρωσης  ναζιστικών και φασιστικών ιδεών σε νέους ανθρώπους, που αγνοούν πεισματικά την όποια αξία της Ιστορίας και σκαλίζουν τις στάχτες του ολέθρου…

Κάποια πιθανά συμπεράσματα όλων αυτών:

1^ο. Η 28^η Οκτωβρίου μοιάζει με σάλπισμα ελπίδας και λευτεριάς κατά των βλέψεων ενός επεκτατικού, φασιστικού καθεστώτος.

2^ον. Τελικά, οι Έλληνες στις δυσκολίες μπορούν να δράσουν αδελφωμένοι. Απαραίτητη είναι όμως η συνεχής ενότητα και επαγρύπνηση, για να επέλθει η δικαίωση στο τέλος. Κάτι που δεν συνέβη τότε και μακάρι να συμβεί κάποτε…

Καθένας μας ας εξάγει τα δικά του συμπεράσματα για όλα αυτά. Με αντικειμενικότητα και αμεροληψία κατά το δυνατόν, με αγάπη και σεβασμό για όσα καθόρισαν πολλά από όσα βιώνει κανείς σήμερα σ’ αυτόν τον τόπο…

Μα ας ξεφύγουμε από την ιδέα της επετείου! Άλλωστε, ό,τι γίνεται επέτειος χάνει ή έχει ήδη χάσει την αξία του ως γεγονός! Ας ξεφύγουμε από τη λογική ότι πρέπει να θυμηθούμε, ότι πρέπει να παρευρεθούμε εδώ, πρέπει να παρελάσουμε, πρέπει να είμαστε καθώς πρέπει!

Στην εκκλησιαστική ζωή η έννοια της εορτής δεν έχει σκοπό την απλή ανάμνηση  ή την υπενθύμιση ενός συμβάντος που αφορά στην ανθρώπινη σωτηρία, αλλά έχει τη διάσταση ενός τωρινού βιώματος, μιας πραγματικής εμπειρίας του πιστού.

Ας γυρίσουμε λοιπόν 74 χρόνια πίσω κι ας ζήσουμε με χαμόγελο τη μεγάλη αυτή ημέρα!