Η εξέλιξη της εσπερινής εκπαίδευσης στην Ελλάδα – Σύντομη ιστορική αναδρομή
Η πρώτη σχολή εσπερινής εκπαίδευσης εμφανίστηκε στην Ελλάδα με πρωτοβουλία του «Συλλόγου Εμποροϋπαλλήλων Αθήνας», ο οποίος ίδρυσε το 1901 νυχτερινή εμπορική σχολή. Το 1927 επιτρέπεται η ίδρυση νυχτερινών Πρακτικών Εμπορικών Σχολών και από ιδιώτες. Το 1929, ιδρύονται τα πρώτα δημόσια νυχτερινά δημοτικά (με την έννοια της παροχής στοιχειώδους εκπαίδευσης) σχολεία, με το νόμο 4397, ο οποίος είχε ως στόχο την καταπολέμηση του αναλφαβητισμού όσων είχαν υπερβεί την νόμιμη ηλικία φοίτησης στο Δημοτικό σχολείο, την υποβοήθηση της γλωσσικής ανάπτυξης των ξενόφωνων και την παροχή σ’ αυτούς στοιχείων μόρφωσης από τη σύγχρονη ζωή του Έθνους. Με το Α. Ν. 28 / 1936 δίνεται το δικαίωμα ίδρυσης νυχτερινών Σχολών εμπορικής μόρφωσης σε Δήμους, Κοινότητες, Εμπορικά και Επαγγελματικά Επιμελητήρια, Επαγγελματικές Οργανώσεις, Σωματεία Εμπόρων. Το 1936 ο «Φοιτητικός Εκπαιδευτικός Σύλλογος» (με τον Α. Ν. 250 / 1936) και το 1937 η «Φιλική Εταιρία Νέων» ιδρύουν δύο νυχτερινά Γυμνάσια. Το 1938, με τον Α. Ν. 1784, επιτρέπεται στη Χριστιανική Αδελφότητα Νέων να ιδρύσει και να συντηρεί στη Νέα Κοκκινιά και στη Θεσσαλονίκη από ένα ιδιωτικό νυχτερινό Γυμνάσιο, στο οποίο θα φοιτούν εργαζόμενοι μαθητές.
Το 1943, με το νόμο 916, το κράτος επιτρέπει σε κάθε νομικό πρόσωπο να ιδρύσει νυχτερινό Γυμνάσιο, ενώ το 1947, με το νόμο 205, αφαίρεσε το προνόμιο της αποκλειστικότητας στην ίδρυση και τη συντήρηση Νυχτερινών Γυμνασίων από τα κοινωφελή σωματεία και ιδρύματα, δίνοντας τη δυνατότητα της ιδιοκτησίας τέτοιων σχολείων και στα φυσικά πρόσωπα. Ταυτόχρονα, με το νόμο 837 / 1943 ιδρύεται στο ΥΠ. Ε. Π. Θ. «Τμήμα Λαϊκής Επιμόρφωσης», που είχε ως σκοπό να συστηματοποιήσει την όλη προσπάθεια για την αντιμετώπιση του αναλφαβητισμού, η οποία στηρίχθηκε κύρια στη λειτουργία των νυχτερινών δημοτικών (με την παραπάνω έννοια) σχολείων.
Με το Ν. Δ. 3094 / 1954 αναδιοργανώνεται το Τμήμα Λαϊκής Επιμόρφωσης με τη δημιουργία των Νομαρχιακών Επιτροπών Καταπολέμησης του Αναλφαβητισμού και ιδρύονται νυχτερινά σχολεία για την υποχρεωτική φοίτηση των αναλφάβητων και ημιαναλφάβητων ηλικίας 14 – 20 ετών καθώς και την προαιρετική φοίτηση των ενηλίκων ηλικίας άνω των 20 ετών. Το 1961, με το Β. Δ. 617, προστίθεται ο 7ος χρόνος φοίτησης στα νυχτερινά Γυμνάσια. Επίσης, με το νόμο 3971 / 1959, είχε αρχίσει η ίδρυση νυχτερινών τεχνικών επαγγελματικών σχολών.
Το 1964, με το Ν. Δ. 4379 ορίζεται ότι η φοίτηση στη Μέση Εκπαίδευση θα παρέχεται στα Γυμνάσια και στα Λύκεια, στα οποία η εσπερινή εκπαίδευση θα είναι τετραετής. Αυτό καταργήθηκε το 1967 με τον Α. Ν. 129, για να επανέλθουν τα επτάχρονα εσπερινά Γυμνάσια. Ο Ν. 309 / 1976 κατάργησε τα επτάχρονα εσπερινά Γυμνάσια και στη θέση τους ίδρυσε τρίχρονα εσπερινά Γυμνάσια και τετράχρονα εσπερινά Γενικά Λύκεια. Ο Ν. 576 / 1977 προέβλεψε τη σταδιακή κατάργηση των νυχτερινών κατώτερων και μέσων τεχνικών – επαγγελματικών σχολών και την ίδρυση νυχτερινών Τεχνικών – Επαγγελματικών Λυκείων, στα οποία η φοίτηση είναι οκτώ εξάμηνα (δύο περισσότερα από τα ημερήσια), καθώς και την ίδρυση νυχτερινών Τεχνικών – Επαγγελματικών σχολών νέου τύπου, στις οποίες η φοίτηση διαρκεί ένα ή δύο εξάμηνα περισσότερα απ’ ότι στις ημερήσιες.
Ο Ν. 2525 / 1997 θεσμοθετεί το Ενιαίο Λύκειο ενώ ο Ν. 2640 / 1998 τα Τ. Ε. Ε. (με ταυτόχρονη κατάργηση των Τ. Ε. Λ. και των Τ. Ε. Σ.) και την καθιέρωση σ’ αυτά δύο κύκλων σπουδών συνολικής διάρκειας τριών ετών για τα ημερήσια και τεσσεράμισι ετών για τα εσπερινά (3 έτη ο Α΄ κύκλος και 1,5 έτος ο Β΄ κύκλος σπουδών. Αργότερα, 2,5 έτη ο Α΄ κύκλος και 1,5 έτος ο Β΄ κύκλος). Με το νόμο 3475/2006 θεσπίζονται τα Επαγγελματικά Λύκεια (ΕΠΑ. Λ) και οι Επαγγελματικές Σχολές (ΕΠΑ. Σ), τα οποία αντικαθιστούν τα ΤΕΕ. Η φοίτηση στα ημερήσια ΕΠΑ. Λ είναι τριετής ενώ στα εσπερινά τετραετής.
Ο ρόλος της εσπερινής εκπαίδευσης
Σύμφωνα με όσα έχουν αναφερθεί, η εσπερινή εκπαίδευση συνεχίζει να υπηρετεί ένα μοναχικό – αλλά ιδιαίτερα σημαντικό – ρόλο: αυτόν της προσφοράς εκπαιδευτικών ευκαιριών σ’ εκείνα τα εργαζόμενα άτομα, τα οποία δεν κατάφεραν να ενταχθούν «έγκαιρα» και ομαλά στην εκπαιδευτική διαδικασία. Ανάγκες που σχετίζονται είτε με την επιθυμία απόκτησης γνώσεων, είτε μ’ αυτήν της ολοκλήρωσης των υποχρεωτικών σπουδών, είτε της συνέχισης των σπουδών σε ανώτερες εκπαιδευτικές βαθμίδες, είτε ακόμη της απόκτησης τυπικών – κατά κύριο λόγο – ή ουσιαστικών εκπαιδευτικών προσόντων, απαραίτητων για τη βελτίωση ή την εξασφάλιση της ήδη υφιστάμενης εργασιακής κατάστασης. Σε αρκετές από τις παραπάνω επιδιώξεις λανθάνει, λιγότερο ή περισσότερο έντονα, η επιθυμία της κοινωνικοοικονομικής βελτίωσης. Σε κάθε περίπτωση, αυτή η προσφορά της εσπερινής εκπαίδευσης προβάλλει ως ιδιαίτερα σημαντική.
…Στο χαλαρό νομοθετικό πλαίσιο με το οποίο η πολιτεία αντιμετωπίζει την εσπερινή εκπαίδευση εδώ και πολλά χρόνια, οφείλονται αρνητικές καταστάσεις όπως οι παραπάνω, οι οποίες με τη σειρά τους από τη μια συμβάλλουν στο κλίμα καχύποπτης αντιμετώπισης και, γιατί όχι, αμφισβήτησης, για την προσφορά του εσπερινού σχολείου στα εργαζόμενα άτομα και στο ρόλο που αυτό διαδραματίζει, ενώ από την άλλη δυσχεραίνουν ή ακόμη και ακυρώνουν τις προσπάθειες των «νομίμως» συμμετεχόντων στο εσπερινό σχολείο. (Παντελής ΓΑΛΙΤΗΣ Δρ. Παιδαγωγικής, Εκπ/κός Β΄/θμιας Εκπ/σης)
