…για το Μάθημα των Θρησκευτικών

Αφιέρωμα του Red Notebook, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών

Της Χρυσάνθης Χειμώνα

Σε μια συνάντησή τους το 1981, ακτιβίστριες του λατινοαμερικάνικου φεμινιστικού κινήματος ανέδειξαν την 25η Νοεμβρίου ως ημέρα ενάντια στη βία κατά των γυναικών. Σ’ αυτή τη συνάντηση, τα φεμινιστικά κινήματα κατήγγειλαν συστηματικά την άσκηση βίας λόγω φύλου, διακρίνοντας σε αυτήν διάφορες μορφές: από την ενδοοικογενειακή βία, το βιασμό και τη σεξουαλική παρενόχληση, μέχρι την κρατική βία, τα βασανιστήρια και την κακοποίηση των γυναικών πολιτικών κρατουμένων. Το 1999, η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών όρισε τη συγκεκριμένη ημερομηνία ως τη μέρα για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών. Στην πραγματικότητα, η μέρα αυτή τιμά τη μνήμη των βίαια δολοφονηθέντων αδερφών Mirabal το 1960. Οι τρεις αδερφές, πολιτικές ακτιβίστριες της Δομινικανής Δημοκρατίας, δολοφονήθηκαν από το δικτάτορα Rafael Trujillo. Η μέρα, λοιπόν, χρησιμοποιήθηκε για να αναγνωριστεί διεθνώς η έμφυλη βία.

Τριάντα χρόνια μετά την επισήμανση της έμφυλης βίας και δώδεκα μετά την «επίσημη» αναγνώρισή της, το αίτημα παραμένει το ίδιο επίκαιρο, το ίδιο έντονο, το ίδιο αγωνιώδες. Το αποδεικνύουν, δυστυχώς, οι στατιστικές: τα ποσοστά των γυναικών που τους ασκείται βία, τουλάχιστον μια φορά στη ζωή, τους φτάνουν μέχρι και το 59%, ανάλογα με τον τόπο διαμονή τους. Σύμφωνα μάλιστα με τα στοιχεία που συγκεντρώνει ετησίως ο ΟΗΕ, ακόμη και στις «ανεπτυγμένες» χώρες τα νούμερα είναι αρκετά μεγάλα: στην Ιταλία φτάνουν το 20% του γυναικείου πληθυσμού, ενώ στη Γερμανία το 37%. Αντίστοιχα μεγάλα είναι τα ποσοστά των γυναικών που υπόκεινται σε γενετικό ακρωτηριασμό, σε παγκόσμια κλίμακα. Η Ευρώπη έχει την «πρωτιά» σε ό, τι αφορά τους βιασμούς, αφού τα ποσοστά αυτού του είδους της βίας σε κάποιες χώρες αγγίζουν ως και το 35% του συνόλου ετησίως.

Η βία έχει πολλά πρόσωπα. Υπάρχει η σωματική, με όλες τις παραλλαγές της, αλλά με κοινή πηγή προέλευσης τη διάθεση επιβολής και την ανάγκη επικράτησης με εξουσιαστικούς όρους. Όμως, είτε η άσκηση σωματικής βίας αφήσει σημάδια πάνω στο σώμα ή στο πρόσωπο, είτε όχι, απ’ τη στιγμή που ασκείται ή εκφράζεται απειλή άσκησής της, σημαίνει πως το πρόσωπο της βίας θεωρεί πως έχει δικαίωμα «πάνω» στο σώμα ενός άλλου προσώπου, ότι δηλαδή του (συνηθέστερα παρά της) «ανήκει». Αυτή η αυθαίρετη ιδιοκτησιακή «πρωτοβουλία» είναι μια διαχρονική τάση, η οποία βεβαίως προηγήθηκε της εμφάνισης του υπάρχοντος κοινωνικού συστήματος.

Η σωματική βία σε βάρος των γυναικών εκδηλώνεται συχνά ως σεξουαλική βία. Τα αποτρόπαια σεξουαλικά εγκλήματα υπήρξαν στο παρελθόν και η αφετηρία για την αυτοοργάνωση των γυναικών ενάντια στην απειλή από μια κοινωνία που όχι μόνο δεν τις προστάτευε, αλλά ταυτόχρονα αναπαρήγε όλα τα στερεότυπα που νομιμοποιούν την κοινωνική υποτέλεια των γυναικών ως φυσική, ενισχύοντας την άποψη ότι τα γενετικά όργανα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ως μέσο εξουσίας.

Η σημερινή πραγματικότητα αποκαλύπτει ένα ακόμα από αυτά τα πρόσωπα της βίας. Ο λόγος για την πορνεία, έναν νομιμοποιημένο βιασμό, προέκταση του οποίου είναι σήμερα η εμπορία ανθρώπων και η μετακίνησή τους εκτός συνόρων, σα να ήταν προϊόντα. Πρόκειται για το γνωστό trafficking. Η αντικειμενοποίηση του γυναικείου σώματος, η αγορά και η ενοικίασή του, δεν εξαλείφθηκαν ποτέ. Σήμερα εντατικοποιούνται με στόχο το κέρδος, ενώ την ίδια στιγμή αφήνονται στο απυρόβλητο οι μεγάλοι ένοχοι αυτού του εγκλήματος: οι πελάτες.

Η σεξουαλική βία έχει βεβαίως και άλλες παραλλαγές. Μία από αυτές είναι οι διορθωτικοί βιασμοί (corrective rape) λεσβιών από άτομα στο διεστραμμένο μυαλό των οποίων δε χωρά ο σεβασμός στο σεξουαλικό προσανατολισμό.

Αν όμως τα παραπάνω αντιμετωπίζουν συνήθως την απαξία, υπάρχει ένα άλλο μεγάλο ταμπού που η κοινωνία δεν έχει ακόμα ξεπεράσει. Ο λόγος, βέβαια, για την ενδοοικογενειακή βία. Ένα συχνό φαινόμενο, που μπορεί να λαμβάνει χώρα στο γειτονικό μας σπίτι, στην οικογένεια των συγγενών μας. Η εξατομίκευση «επιτάσσει», εδώ, να μην ανακατευόμαστε στις οικογενειακές υποθέσεις, καθώς τα οικογενειακά τείχη είναι και πρέπει να παραμείνουν «απαραβίαστα». Ας μην τρέφουμε αυταπάτες, όμως: η βία αυτή αποτελεί διαχρονικό κοινωνικό φαινόμενο, που πλήττει τις γυναίκες όλων των ηλικιών και όλων των κοινωνικών προελεύσεων. Τα θύματα αυτής της βίας βιώνουν ταυτόχρονα τη μεγάλη ψυχολογική βία, που σχετίζεται με την υποτίμησή τους, την απειλή, την οικονομική ή τη συναισθηματική εξάρτηση. Χρειάζεται δε να επισημανθεί ότι κοινό στοιχείο των θυμάτων βίας είναι ότι, σε πολύ μεγάλο ποσοστό, η βία που τους έχει ασκηθεί έχει ως δράστες οικεία πρόσωπα.

Για όλα τα παραπάνω είναι αναγκαία η παρουσία μιας πολιτείας που να δημιουργεί «κλοιό» γύρω από τους θύτες. Ένα θεσμικό πλαίσιο που να λειτουργεί ως προστατευτικό πλέγμα για τα θύματα, έχοντας ως βάση την αναγνώριση των πατριαρχικών σχέσεων εξουσίας που υπάρχουν σε όλες τις κοινωνικές δομές. Η δράση για τη δημιουργία ενός τέτοιου προστατευτικού πλαισίου πρέπει να επικεντρώνει σε τρεις άξονες: πρόληψη, προστασία, αντιμετώπιση. Σε αυτούς τους άξονες οφείλει να συμπεριληφθεί η εκπαίδευση/διαπαιδαγώγηση των νεότερων μελών της κοινωνίας, ώστε οι θεσμοί να παίξουν έναν «εκπαιδευτικό» ρόλο, «σπάζοντας» την ιδιοκτησιακή – πατριαρχική δομή.

Μια κοινωνία που σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα, προστατεύει τα θύματα της βίας: στεγάζοντας τα σε ξενώνες, απομονώνοντας τους δράστες, απλοποιώντας τις νομικές διαδικασίες για την καταγγελία των επιθέσεων και απαλύνοντας το φόβο των θυμάτων που αναβιώνουν την κακοποίηση εξιστορώντας την. Δεν είναι δυνατό, μέχρι και σήμερα, τα θύματα των επιθέσεων να υποχρεώνονται από τους φορείς της δικαιοσύνης να απαντήσουν ερωτήσεις του είδους «τι φορούσατε όταν σας επιτέθηκαν;». Με οργή που δυναμώνει τα αιτήματά μας, να απαιτήσουμε την άμεση εκκίνηση θεσμικών διαδικασιών στην κατεύθυνση που περιγράψαμε παραπάνω. Η κρίση δεν αποτελεί δικαιολογία. Το κοινωνικό κράτος πεθαίνει και η αριστερά οφείλει να μην το αφήσει να πέσει πάνω στα σώματα των γυναικών.

Η Χρυσάνθη Χειμώνα είναι υπεύθυνη του Τμήματος Φεμινιστικής Πολιτικής του Συνασπισμού. Το αφιέρωμα του RΝΒ θα διαρκέσει μέχρι την Κυριακή 27 Νοεμβρίου.

Δείτε εδώ όλα τα κείμενα του αφιερώματος

Κάτω από : γυναίκα