Αγαπητά μου μαθητούδια,
Μια πρωτομαγιά διαφορετική από τις άλλες ξημέρωσε φέτος.
Δεν μπορούμε να βγούμε στις εξοχές, να φτιάξουμε στεφάνια, να πιάσουμε τον Μάη. Μπορούμε όμως να μάθουμε γι’ αυτήν τη διπλή γιορτή: γιορτή της άνοιξης, της αναγέννησης της φύσης, της νίκης της ζωής απέναντι στο θάνατο, γιορτή των λουλουδιών. Αλλά και γιορτή των εργαζόμενων, όλων αυτών που με το μόχθο τους γυρνούν τα γρανάζια όλης της κοινωνίας. Αυτών των εργαζόμενων που με τους αγώνες τους κέρδισαν μια καλύτερη ζωή για μας και εμείς πρέπει να συνεχίσουμε για να φτιάξουμε έναν καλύτερο κόσμο.
Ας ακούσουμε πρώτα ένα τραγούδι:
Και τώρα ας μάθουμε γιατί η Πρωτομαγιά είναι, τελικά, μια παράξενη γιορτή:
Η Πρωτομαγιά των λουλουδιών και το πρωτομαγιάτικο στεφάνι
Μάης, πίνακας του Γ.Τσαρούχη
Ο Μάης πήρε το όνομά του από τη ρωμαϊκή θεότητα Maja (Μάγια) η οποία πήρε το όνομά της, με τη σειρά της, από την ελληνική λέξη Μαία, που σημαίνει τροφός (αυτή που δίνει τροφή) και μητέρα. Η Μάγια ταυτίστηκε και με την Ατλαντίδα νύμφη Μαία, μητέρα του Ερμή στον οποίο και αφιερώθηκε ο μήνας. Σύμφωνα με τον τρόπο διαίρεσης του χρόνου των αρχαίων Ελλήνων, ο Μάης ήταν ο μήνας που ο ήλιος καίει, θερμαίνει τη γη. Οι Ρωμαίοι γιόρταζαν στην αρχή του Μάη την Αγαθή Θεά και έκαναν γιορτές που σχετίζονταν με την ευφορία των αγρών.
Στον Μάη, σύμφωνα με τον λαό μας, υπάρχει ταυτόχρονα και το καλό και το κακό, ο θάνατος και η ανάσταση η αναγέννηση. Ιδιαίτερα η Πρωτομαγιά είναι η γιορτή της τελικής νίκης του καλοκαιριού πάνω στον χειμώνα αλλά και της ζωής πάνω στον θάνατο. Έχει βαθιές ρίζες στην εποχή πριν τη γέννηση του Χριστού, όταν οι αγρότες έκαναν θρησκευτικές τελετές όπου προσεύχονταν να είναι γόνιμη η γη αλλά και τα ζωά και οι άνθρωποι.
Οι αρχαίοι Έλληνες, σαν φλογεροί φυσιολάτρες που ήταν, γιόρταζαν το άνοιγμα των λουλουδιών και το φτάσιμο της άνοιξης. Ύμνησαν το τριαντάφυλλο, σύμβολο του Μάη, σαν την νύμφη των λουλουδιών.
Η γιορτή, όμως, της άνοιξης, η αρχαία Πρωτομαγιά, πήρε σιγά-σιγά κι επίσημη μορφή. Από τις παλαιότερες γιορτές, δημιουργήθηκαν τα Ανθεστήρια, η γιορτή των λουλουδιών. Αυτή ήταν η πρώτη επίσημη γιορτή λουλουδιών των Ελλήνων. Καθιερώθηκε πρώτα στην Αθήνα: πομπές (παρελάσεις) με κανηφόρες γεμάτες με άνθη, βάδιζαν με μεγαλοπρέπεια προς τα ιερά. Έπειτα τα Ανθεστήρια διαδόθηκαν και σ άλλες πόλεις της Ελλάδος και πήραν πανελλήνια μορφή. Τα Ανθεστήρια κινούνταν ανάμεσα σε δύο άκρα: την άκρατη χαρά για τη ζωή και τη βαθιά θλίψη για τον θάνατο. Ήταν μια γιορτή αφιερωμένη στη φύση, στα λουλούδια και στο κρασί, μια ευκαιρία για γλέντι και για να πάρουν δώρα τα μικρά παιδιά.
Ο πατέρας βάζει το παιδάκι του στην κούνια, μια μέρα των Ανθεστηρίων.
Συγχρόνως, οι αρχαίοι Αθηναίοι πίστευαν ότι τις πρώτες μέρες των Ανθεστηρίων τα πνεύματα των νεκρών επέστρεφαν και κυκλοφορούσαν μέσα στην πόλη και με το τέλος των εορτασμών έπρεπε να τα απωθήσουν πάλι στον Κάτω Κόσμο. Μια από τις τελετές ήταν η ανάσταση του θεού Ευάνθη, που δεν ήταν άλλος από τον Διόνυσο, τον θεό του κρασιού και του γλεντιού. Από το αίμα του Ευάνθη, σύμφωνα με τον μύθο, φύτρωσε και το αμπέλι! Την αρχαία αυτή γιορτή μπορούμε να την «αναγνωρίσουμε» σε ένα πρωτομαγάτικο έθιμο της νεώτερης Ελλάδας, την ανάσταση του Μαγιόπουλου : μέσα στα ξέφωτα του δάσους, ένας νέος που υποδύονταν τον Θεό Διόνυσο, έκανε τον πεθαμένο. Κοπέλες τον στόλιζαν με λουλούδια και τον μοιρολογούσαν μέχρι που να «αναστηθεί» και μαζί με αυτόν και όλη η φύση.
Αργότερα, με το πέρασμα των αιώνων, η αρχική έννοια της Πρωτομαγιάς χάθηκε και τα έθιμα επιβίωσαν απλώς σαν λαϊκές γιορτές. Κάποια από τα έθιμα της Πρωτομαγιάς είναι η περιφορά δέντρων, πράσινων κλαδιών ή στεφανιών με λουλούδια, η ανακήρυξη του βασιλιά ή της βασίλισσας του Μάη, ο χορός γύρω από ένα δέντρο ή ένα στολισμένο κοντάρι-γαϊτανάκι. Είναι μια από τις ελάχιστες γιορτές χωρίς θρησκευτικό περιεχόμενο που έχουν διατηρηθεί ως τις μέρες μας και μάλιστα σε πολλούς ευρωπαϊκούς λαούς.
Το στεφάνι
Το πρωτομαγιάτικο στεφάνι είναι, σχεδόν, το μοναδικό έθιμο που εξακολουθεί να μας συνδέει με την παραδοσιακή Πρωτομαγιά,
Παλιά, το στεφάνι κατασκευαζόταν με βέργα από ευλύγιστο και ανθεκτικό ξύλο και στολιζόταν με λουλούδια και κλαδάκια καρποφόρων δέντρων, όπως η αμυγδαλιά, η συκιά και η ροδιά. Ακόμα, το διακοσμούσαν με στάχυα από σιτάρι και κριθάρι, με κρεμμύδι αλλά και σκόρδο για το κακό μάτι. Χρησιμοποιούσαν πιο πολύ πρασινάδα και όχι τόσο λουλούδια ώστε να μεταδοθεί η γονιμότητά τους.
Το μαγιάτικο κλαδί ή το άνθινο στεφάνι, έχει κατά πάσα πιθανότητα τις ρίζες του στην αρχαιότητα. Μια σημαντική γιορτή ενός μήνα των αρχαίων, του Θαργηλίωνος, που αντιστοιχούσε, περίπου, με το δικό μας Μάιο, περιλάμβανε στα δρώμενά της την κατασκευή ενός κλαδιού ανάλογου με το μαγιάτικο. Το κλαδί αυτό δεν το έφτιαχναν με άνθη, αλλά με κλαδιά οπωροφόρων δέντρων, στα οποία αναρτούσαν κρεμμύδι και σκόρδο.
Στις μέρες μας έχουμε καθιερώσει στεφάνια από λουλούδια του αγρού ή των κήπων, τα οποία τοποθετούμε για μερικές μέρες στην κύρια είσοδο των σπιτιών μας. Μπορεί να μην το συνδέουμε πια με την γονιμότητα ή με την απομάκρυνση του κακού. Σίγουρα, όμως, η κατασκευή του χαρίζει ευφορία, δηλαδή χαρά σε μεγάλους και μικρούς, που ξεφεύγοντας από τις πόλεις αναζητούν τη χαρά της άνοιξης στην ολάνθιστη φύση.
Πηγές: www.lifo.gr, valentine.gr
Η πρωτομαγιά γιορτή των εργατών
Ας ακούσουμε τώρα ένα άλλο τραγούδι:
ΦΑΜΠΡΙΚΑ: Τραγούδι: Λάκης Χαλκιάς , Συνθέτης: Γιάννης Μαρκόπουλος , Στιχουργός: Γιώργος Σκούρτης
Το τραγούδι αυτό μας μιλά για την ζωή των εργατών, και ιδιαίτερα των Ελλήνων μεταναστών, στην Αμερική. Διαβάστε τους στίχους και νιώστε πόσο σκληρή ήταν (και παραμένει σε πολλά μέρη του κόσμου αλλά και στην Ελλάδα) η ζωή πολλών εργαζόμενων:
Η φάμπρικα* δε σταματά
δουλεύει νύχτα μέρα
και πώς τον λεν το διπλανό
και τον τρελό τον Ιταλό
να τους ρωτήσω δεν μπορώ
ούτε να πάρω αέρα
Δουλεύω μπρος στη μηχανή
στη βάρδια δύο δέκα
κι από την πρώτη τη στιγμή
μου στείλανε τον ελεγκτή*
να μου πετάξει στο αυτί*
δυο λόγια νέτα σκέτα*
Άκουσε φίλε εμιγκρέ*
ο χρόνος είναι χρήμα
με τους εργάτες μη μιλάς
την ώρα σου να την κρατάς
το γιο σου μην το λησμονάς
πεινάει κι είναι κρίμα
Κι εκεί στο πόστο μου σκυφτός
ξεχνάω τη μιλιά μου
είμαι το νούμερο οχτώ
με ξέρουν όλοι με αυτό
κι εγώ κρατάω μυστικό
ποιο είναι τ’ όνομά μου
Λεξιλόγιο:
φάμπρικα: εργοστάσιο
ελεγκτής: επιστάτης που ελέγχει τους εργάτες
να μου πετάξει στο αυτί: να μου φωνάξει μεσ’ στο αυτί.
δυο λόγια νέτα σκέτα: να μιλήσει χωρίς περιστροφές, καθαρά.
εμιγκρές: μετανάστης
Παλιότερα, οι άνθρωποι που εργάζονταν στα εργοστάσια, στα ορυχεία, στις οικοδομές, στα εστιατόρια και σε πολλές άλλες δουλειές, δούλευαν πολλές ώρες: 10, 12 ακόμα και 14 ώρες και πολλές φορές και τις Κυριακές. Οι μισθοί ήταν τόσο χαμηλοί που πολλές φορές δεν μπορούσαν να ζήσουν. Κάποια στιγμή κατάλαβαν πως χωρίς αυτούς τίποτα δεν θα μπορούσε να λειτουργήσει. Αυτοί που ζούσαν τόσο στερημένα, που δούλευαν τόσο σκληρά και πληρώνονταν τόσο λίγο, αυτοί οι ίδιοι ήταν που στήριζαν όλη την κοινωνία! Τότε οργανώθηκαν και ξεσηκώθηκαν για να γυρέψουν μια καλύτερη ζωή γι’ αυτούς και για τα παιδιά τους.
Δέστε την παρουσίαση του συναδέλφου του σχολείου μας, κ. Νίκου Σπυρόπουλου, που ακολουθεί, για το πώς καθιερώθηκε η Πρωτομαγιά σαν γιορτή των εργαζόμενων και ως παγκόσμια μέρα διεκδίκησης των δικαιωμάτων τους για ασφαλή εργασία, υγεία, ψυχαγωγία και μια καλύτερη ζωή για όλους, τελικά, τους ανθρώπους:
Ας διαβάσουμε και έναν αρχαίο μύθο για αυτούς που τότε έκαναν όλες τις σκληρές δουλειές, τους δούλους:
αρχαίος μύθος
Ένας χωρικός ταξίδευε με τον γάιδαρό του στο δάσος. Σε όλο το ταξίδι, όπως πάντα, συμπεριφέρονταν σκληρά και άδικα στο τετράποδο. Σε κάποια στιγμή είδε από μακριά ληστές να πλησιάζουν. Ζήτησε τότε από το ζωντανό να επιταχύνει το βήμα του, για να γλιτώσουν τη ληστεία. Ο γάιδαρος τότε γύρισε και του απάντησε πως ο ίδιος δεν έχει τίποτα να φοβηθεί από την αλλαγή αφέντη και συνέχισε στον ίδιο ρυθμό.
Άραγε, τι να θέλει να μας πει ο μύθος αυτός; Το αφήνω να το σκεφτείτε. Θα ήταν καλή ιδέα να φτιάξετε την ιστορία αυτή σε κόμικ.
Ας διαβάσουμε και ένα διήγημα σχετικό με το θέμα μας. Ο Μπαρμπα-Τζίμης, μετανάστης στην Αμερική, δεν είναι τόσο μεγάλος ώστε να τον φωνάζουν μπάρμπα, αλλά η παρέα του αποτελείται από νέα παιδιά. Τον θαυμάζουν που συμμετείχε στον Α’ παγκόσμιο πόλεμο και είχε πάρει παράσημο αλλά εκείνος δεν το θεωρεί σημαντικό. Έχει όμως να τους πει μια ιστορία που έζησε και που νομίζει πως τότε έβαλε κι εκείνος ένα λιθαράκι για να γίνει καλύτερη η ζωή. Διαβάστε λοιπόν την ιστορία του:
