Στην πολύχρονη ιστορία του, το ντοκιμαντέρ, ως κινηματογραφικό είδος, κατέγραψε νέους πολιτισμούς, άγνωστα μέρη του πλανήτη, κοσμοϊστορικά γεγονότα, σημαντικές ζωές ανθρώπων, οικολογικές καταστροφές. Χρησιμοποιήθηκε ως μέσον προπαγάνδας, ως μέσο καταγραφής νέων τάσεων στον πολιτισμό και την κοινωνία και κατάφερε συχνά να εγείρει συνειδήσεις. Ο ερχομός της τηλεόρασης θα έπληττε ανεπανόρθωτα τη δημοτικότητα του ντοκιμαντέρ, εφόσον η καταγραφή της πραγματικότητας περνούσε πια οριστικά στα χέρια της μικρής οθόνης. Το ντοκιμαντέρ, όμως, κατάφερε να επιβιώσει και να ζήσει μια νέα άνθιση, τη μεγαλύτερη της ιστορίας του στην δεκαετία του 1990, φτάνοντας και πάλι στις κινηματογραφικές αίθουσες και σημειώνοντας εισπράξεις πολλές φορές μεγαλύτερες και από αυτές των ταινιών με υπόθεση.
Οι ανακατατάξεις των αρχών της δεκαετίας του εικοστού αιώνα ενεργοποίησαν μια πολιτική συνείδηση στους ηθοποιούς και επέφεραν τη συμμετοχή τους στην αναπαράσταση της πραγματικότητας. Οι δύο πόλεμοι, η κρίση του 1929, το ολοκαύτωμα, η μπολσεβίκικη επανάσταση δημιούργησαν πράγματι το ντοκιμαντέρ. Η βαρύτητα των απαιτούμενων μηχανημάτων για μια ταινία ντοκιμαντέρ δεν διευκόλυνε την πρακτική του είδους. Οι υπότιτλοι το κατέστησαν λιγότερο πρόσφορο στις κινηματογραφικές αίθουσες. Έτσι, λειτούργησε αποκλειστικά στη μορφή περιορισμένων τηλεοπτικών ειδήσεων που τις προέβαλλαν πριν από την προγραμματισμένη ταινία μεγάλου μήκους. Εικόνες με θέματα σχετικά με τον πόλεμο, τους Ολυμπιακούς αγώνες, γάμους και πριγκιπικές στέψεις, γκραν πρι κ.α. Τα κράτη χρησιμοποίησαν τα ντοκιμαντέρ για την προπαγάνδα : ο Roosevelt και το New Deal, οι σοβιετικοί και η Επανάσταση είναι κάποια από τα παραδείγματα. Οι ναζί θα το χρησιμοποιήσουν επίσης στην προπαγάνδα, αλλά αντιστρέφοντας την έννοια των εικόνων, και εισάγοντας παιγμένες σκηνές. Προς τα τέλη του εικοστού αιώνα, οι σκηνοθέτες που βίωσαν τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο δημιούργησαν τον κινηματογράφο της αλήθειας, (cinéma de vérité). Επίσης, οι σοβιετικοί έκαναν σκέψεις πάνω στο σινεμά, στο ντοκιμαντέρ και στην πραγματική εικόνα ιδίως: ο Vertov “ο άνθρωπος για την κάμερα,” ο Eisenstein “Το Θωρηκτό Potemkin.”
Ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος έκανε τους σκηνοθέτες να χάσουν την οντολογική αθωότητά τους. Το ντοκιμαντέρ ήταν στο τέλος του πολέμου το μέσο για τη κινηματογράφηση στρατοπέδων όπως η ταινία του Stevens “Νύχτες και ομίχλη” του Alain Resnais κ.ά. Εδώ δεν υπάρχουν λόγια, απλώς εικόνες και ετίθετο το ερώτημα με ποιο τρόπο θα παρουσιάζονταν όλα αυτά. Η εισβολή της τηλεόρασης έβαλε σε δοκιμασία και το ντοκιμαντέρ.
Η σχολή του μεγάλου ρεπορτάζ: η τεχνολογική πρόοδος και διεύρυνση του ορίζοντα της πληροφόρησης.
Η τεχνολογική πρόοδος με τις κάμερες των 16 χιλιοστών, στην εποχή του δεύτερου παγκόσμιου πόλεμου, η Nagra (φορητό μαγνητόφωνο) γύρω στο 1950, δίνουν μια καινούργια ώθηση στη εργασία πάνω σε αυτόν τον τομέα. Τα ρεπορτάζ και τα τηλεοπτικά ντοκιμαντέρ για την τηλεόραση πήραν τις πληροφορίες τους από τις πηγές: Οι “5 colonnes à la Une” στο κανάλι 1 με τους Pierre Lazareff, Desgraupes Pierre, Pierre Dumayet, ήταν η πρώτη μεγάλη εκπομπή τηλεοπτικού περιοδικού, αφιερωμένη στην εγχώρια και διεθνή πολιτική καθώς και τα μείζονα κοινωνικά ζητήματα. «Οι Γυναίκες επίσης» “(Eliane Victor) προσέφερε σε βάθος ντοκιμαντέρ κοινωνικού περιεχομένου με θέματα, μέσα από τις εμπειρίες μεμονωμένων γυναικών.
Στο δεξί πλευρό του κινηματογράφου, το ντοκιμαντέρ πήρε μεγάλη διάσταση και έγινε ένα είδος που επηρέασε ουσιαστικά τη φαντασία και την παραγωγή. Πολύ συχνά, δημιουργοί, του νέου κύματος, ντοκιμαντέρ όπως ο Γκοντάρ, ο Jean Rouch, για τη μυθοπλασία τους βασίστηκαν στο ντοκιμαντέρ, δηλαδή σε πραγματικούς ανθρώπους και πραγματικές καταστάσεις. (Wiseman, Chris Marker).
Ταυτόχρονα, η τηλεοπτική εφημερίδα απαιτούσε μια νέα μείωση του είδους και την αντίληψη του τι είναι η σύνταξη προκειμένου να εγείρουν το ενδιαφέρον του κοινού. Το ντοκιμαντέρ εξαφανίστηκε από την τηλεόραση μετά το 1968 στη Γαλλία.
Σε 80 χρόνια το ντοκιμαντέρ επίστρεψε αποτελεσματικά στην τηλεόραση Μια καινούργια αγορά, με νέα κανάλια εμφανίσθηκαν στο Εθνικό Κανάλι+, M6, Πέντε, Επτά. Και η εφαρμογή του προγράμματος αυξήθηκε έντονα. Εκτός από τις ροές (JT πληροφορίες, ελαφρά ράφια, gaming), τηλεοπτικά προγράμματα έρευνας φύλλα (κινούμενα σχέδια, ταινίες μυθοπλασίας, ντοκιμαντέρ). Τα Ντοκιμαντέρ έκαναν τη εμφάνισή τους στο Canal + καθώς και σε άλλα.
Επίσης, με την ανάπτυξη των ΜΜΕ, η διδασκαλία του κινηματογράφου σε όλες τις μορφές του, αυξάνεται τόσο στα Πανεπιστήμια όσο και στα Γυμνάσια. Ως αποτέλεσμα, πολλοί νέοι επιδιώκουν να εργασθούν σε αυτό το περιβάλλον δημιουργώντας συχνά τη δική τους επιχείρηση, με ένα βίντεο ντοκιμαντέρ και για το προσωπικό τους συμφέρον. Επίσης, ανεξάρτητοι δημιουργοί συνεργάζονται με μεγάλους παραγωγούς για τις ταινίες τεκμηρίωσης. Επομένως, σήμερα ο Γαλλικός κινηματογράφος και οι καινούριες ταινίες αποδεικνύουν περίτρανα τη στενή σχέση του ντοκιμαντέρ με τον κινηματογράφο που έδωσε κατά τη γνώμη μου την ευκαιρία, σε μικρούς και μεγάλους σκηνοθέτες για μια συνεργασία που προβάλλει το πραγματικό με το φανταστικό στην ίδια παραγωγή που επιζητάει τη συμμετοχή των θεατών και την ερμηνεία τους.
Δρ Ευτυχία Νικολακοπούλου
Κάτω από : Άρθρα