Κάποιος µε ρώτησε τις προάλλες τι με εντυπωσιάζει σε μια νέα γνωριμία. Απάντησα χωρίς σκέψη, η αυθεντικότητα. Σε έναν κόσμο όπου περιφέρονται ή προβάλλονται ηλεκτρονικά κάμποσες προβαρισμένες περσόνες –ψεύτικες εκ των πραγμάτων–, το να είσαι ό,τι είσαι φαίνεται σαν όαση ποιότητας. Μοιάζει σαν ένα ανοιχτό παράθυρο που εισχωρεί καθαρός αέρας. Επιπλέον, «ο κανονικός έχει την πολυτέλεια να χαλαρώσει, η απομίμηση δεν έχει τέτοιες πολυτέλειες», κάπως έτσι το έγραψε o Warren στο «Oλοι οι άνθρωποι του βασιλιά». Γιατί αν αφεθεί και χαλαρώσει, θα φανεί η ετοιμόρροπη κατασκευή.
Μετά, όπως το ένα φέρνει το άλλο, με ρώτησε ο γιος μου κάτι αντίστοιχο. «Ποιο είναι το χαρακτηριστικό που σου αρέσει στους ανθρώπους;» Απάντησα χωρίς σκέψη, η αυθεντικότητα. Έπειτα από καλύτερη σκέψη έδωσα άλλη απάντηση: η ακεραιότητα. Βεβαίως έπεσα στην παγίδα της επόμενης ερώτησης: «Τι είναι η ακεραιότητα;» Απροετοίμαστη και κολλημένη στον τοίχο, όπως μόνο ένα παιδί μπορεί να σε ακινητοποιήσει, αποπειράθηκα να εξηγήσω. «Είναι κάτι σπάνιο. Είναι το αντίθετο της υποκρισίας, της ανειλικρίνειας, του καιροσκοπισμού, της διαφθοράς. Όλα αυτά φέρνουν δυσπιστία και κυνισμό». «Μα δεν μου εξηγείς τι είναι», μου απάντησε. Μου έλειψαν τα λόγια για να δώσω έναν θετικό ορισμό. Άσε με να το σκεφτώ και θα επανέλθω.
Πέρασα τις ημέρες της άδειάς μου να σκέφτομαι το ευρύ θέμα της ακεραιότητας. Σε μια συνέντευξη ο επενδυτής Γουόρεν Μπάφετ είπε ότι για να προσλάβει κάποιον ψάχνει τρία πράγματα: εξυπνάδα, εργατικότητα και ακεραιότητα. Εάν δεν υπάρχει το τρίτο, παύουν να τον απασχολούν τα άλλα δύο. Όλοι εμείς που γράφουμε καταπιανόμαστε με τα πολλά που δεν μας αρέσουν. Δεν μένει ούτε χρόνος ούτε χώρος για να εγκωμιάσουμε τις ποιότητες που εκτιμούμε. Έτσι, με το τελευταίο κείμενο υποδέχομαι τη νέα χρονιά προσπαθώντας να γράψω για μια αξία. Όλοι συμφωνούμε για τη σημαντικότητά της. Μας προκαλεί ρίγη συγκίνησης ακόμα και το άκουσμα της λέξης, αλλά, εγώ τουλάχιστον, δυσκολεύομαι να δώσω μια θετική περιγραφή. Είναι τόσο στέρεη αλλά και τόσο φευγαλέα. Τόσο ουσιαστική όσο και δυσπρόσιτη. Ασαφής αλλά και διαυγής. Πώς προσδιορίζεται η σύνθεση; Τα συστατικά της ενεργούν συλλογικά και δουλεύουν το ένα για το άλλο.
Το πρώτο είναι η ειλικρίνεια, είπα στον γιο μου, που εμπεριέχει και την αυθεντικότητα. Αν και η γνησιότητα μπορεί να είναι και αμιγώς εσωστρεφής. Μπορείς να είσαι αληθινός ως προς τον εαυτό σου με απαράδεκτη συμπεριφορά προς τους υπόλοιπους. Η ειλικρίνεια, από την άλλη, έχει διακλαδώσεις. Το δυσκολότερο, να υπάρχει η προδιάθεση του να είσαι απροσποίητος και ευθύς με τον ίδιο σου τον εαυτό. Αυτή η εντιμότητα της σκέψης –που προϋποθέτει κουράγιο– πρέπει να δράσει. Οι πράξεις, συχνά δημόσιες και πάντα εξωστρεφείς, οφείλουν να είναι συνεπείς με τις εσωτερικές μας σκέψεις. Να είναι η συνέχεια, η ευθυγράμμιση με το σκεπτικό μας, ασχέτως βολής και οφέλους. Βεβαίως, ούτε η αυθεντικότητα ούτε η ειλικρίνεια αρκούν. Ακόμα και ο Χίτλερ ήταν αυθεντικός με τον εαυτό του και συνεπής ως προς τις προθέσεις του. Έπειτα θα έλεγα ότι είναι οι αρχές που έρχονται από έξω προς τα μέσα. Μαζεμένη σοφία από τους γύρω με όλη την πατίνα του χρόνου, τεσταρισμένες αξίες από την κοινωνία. Βεβαίως ούτε οι αρχές από μόνες τους επαρκούν, καθώς εξαρτάται από το ποιες θα επιλεχθούν προς υιοθέτηση. Επιπλέον, η απόλυτη προσήλωση στις αρχές μπορεί να γαλουχήσει ακόμα και έναν μονομανή τρομοκράτη. Τέλος, η ηθική που λειτουργεί ως εσωτερική πυξίδα αλλά και το ηθικά καλό άτομο μπορεί να επιτελέσει την πράξη που θα αποβεί σε κακό.
«Τι είναι τελικά;» με ρώτησε με αδημονία. «Είναι μια ειλικρινής κουβέντα με τον εαυτό μας, με τους άλλους, με τις αξίες μας και την περίπλοκη πραγματικότητα που μας περιβάλλει».
Μου έμεινε η απορία μιας μητέρας: Πώς διδάσκεται η ακεραιότητα; Πώς χτίζεις τον εαυτό σου με υλικά συνέπειας, διαφάνειας και ειλικρίνειας; Σε ψαρώνει εκ των προτέρων γιατί είναι συνώνυμη της πληρότητας και της αρτιότητας. Μοιάζει σχεδόν σαν μια αδύνατη αποστολή. Είναι τρομακτικά απαιτητική, προϋποθέτει συνεχόμενη δουλειά και δοκιμάζεται μόνο στα δύσκολα. Είναι δελεαστικά όσα μπορούν να την κλονίσουν. Ξαναθυμήθηκα τον Warren: «Για ποια αιτία είναι πιο πιθανό να υπερβεί ο άνθρωπος τα όριά του; Για φιλοδοξία, έρωτα, φόβο, χρήμα».
Η ακεραιότητα είναι η προσωπικότητα και τα όρια που έχουμε θέσει στον εαυτό μας, είναι ο εαυτός μας. Για να τα καταπατήσουμε πρέπει να φτιάξουμε έναν καινούργιο, κίβδηλο εαυτό.
Να ‘μαστε λοιπόν. Καλή χρονιά σε όλους!
Πηγή: Η Καθημερινή, κείμενο της κ. Ελεάννα Βλαστού, συγγραφέας και ζει στο Λονδίνο. (2/1/2022)
