Α) Αιτίες του αναλφαβητισμού:

• Οι μακροχρόνιοι πόλεμοι του παρελθόντος είχαν σαν αποτέλεσμα τον πνευματικό μαρασμό και την πολιτιστική αποτελμάτωση σ’ όλο τον κόσμο που μπλέχτηκε στη δίνη τους.
• Η σκλαβιά που κυριάρχησε στη χώρα μας για πολλά χρόνια ανέκοψε την πνευματική εξέλιξη και η οικονομική παρακμή που την ακολούθησε, αποτέλεσε τροχοπέδη στην ανάπτυξη της παιδείας.
• Οι συχνές μετακινήσεις κοινωνικών ομάδων, που ασχολούνταν με την κτηνοτροφία ή για εύρεση οποιασδήποτε αγροτικής εποχιακής ή άλλης εργασίας, δεν άφηναν περιθώρια στη διάδοση της γνώσης από οργανωμένα σχολεία.
• Στα μεταπολεμικά χρόνια, στην Ελλάδα τουλάχιστον, η παιδεία δεν ήταν δωρεάν, με αποτέλεσμα τα παιδιά των κατώτερων τάξεων να μην μπορούν συχνά να αποκτήσουν ούτε τη στοιχειώδη εκπαίδευση εξαιτίας οικονομικών δυσχερειών.
• Η νοοτροπία των αγροτοκτηνοτροφικών πληθυσμών της επαρχίας που ήταν επηρεασμένη από προλήψεις και τον σκληρό τρόπο ζωής, εμπόδιζε τη μόρφωση των παιδιών, γιατί τη θεωρούσαν επικίνδυνη και καταστροφική για τα ήθη τους.
• Άνθρωποι με πολιτικά, ατομικά και κοινωνικά συμφέροντα καλλιεργούσαν αυτό το φαινόμενο του αναλφαβητισμού, γιατί ήξεραν πολύ καλά τη δύναμη της γνώσης και φοβόντουσαν μήπως απειληθούν τα «κεκτημένα τους δικαιώματα».
• Στην ελληνική κοινωνία υπάρχει και ο λεγόμενος «τέταρτος κόσμος» που ζει σε υποβαθμισμένες κοινωνίες κάτω από τα όρια της φτώχειας και αδυνατεί να μορφωθεί και να αντιδράσει στις προκλήσεις της εποχής μας.

Β) Συνέπειες του αναλφαβητισμού για το άτομο:

• Δεν μπορεί να είναι ελεύθερος, γιατί η αμάθεια είναι η χειρότερη σκλαβιά.
• Ο κόσμος για τον αναλφάβητο είναι ό,τι βλέπει και ό,τι ακούει, δηλαδή στηρίζεται αποκλειστικά και μόνο στις αισθήσεις του και όχι στη λογική του και στην κριτική του σκέψη, γι’ αυτό και η κρίση του δεν είναι αντικειμενική.
• Μένει στάσιμος και δεν εξελίσσεται πνευματικά και φυσικά ούτε κοινωνικά και επαγγελματικά καθώς «άνθρωπος αγράμματος ξύλο απελέκητο» όπως πολύ σοφά παρατηρεί ο λαός μας.
• Δεν μπορεί να δώσει λύση ακόμα και στα πιο απλά καθημερινά του προβλήματα.
• Νιώθει μειονεκτικά απέναντι στους άλλους συμπολίτες του καθώς βιώνει τη στασιμότητα σε όλα τα επίπεδα και πιθανόν και τον κοινωνικό ρατσισμό απέναντί του.
• Ο αναλφάβητος μπορεί πολύ εύκολα να πέσει θύμα εκμετάλλευσης στα χέρια επιτήδειων εργοδοτών αλλά και άλλων απατεώνων.
• Αδυνατεί να λειτουργήσει ως δημοκρατικός πολίτης, καθώς δεν κατανοεί τα δικαιώματα αλλά και τις υποχρεώσεις που έχει σε ένα δημοκρατικό πολίτευμα.

Γ) Συνέπειες του αναλφαβητισμού για την κοινωνία:

• Πνευματική στειρότητα με συνέπεια την έλλειψη κάθε πνευματικής-πολιτιστικής δημιουργίας.
• Κρίση στις κοινωνικές σχέσεις, γιατί η απαιδευσιά οδηγεί στην έλλειψη συνεννόησης και αλληλοκατανόησης.
• Λείπει ο προγραμματισμός στη δράση, επικρατούν τα πάθη και τα ένστικτα και η ηθική κρίση είναι αναπόφευκτη.
• Η αμορφωσιά οδηγεί τις κοινωνίες στη στασιμότητα και την οπισθοδρόμηση σε όλους τους τομείς: οικονομικό, πολιτιστικό, επιστημονικό, τεχνολογικό, καθώς και στην υποταγή σε προλήψεις και δεισιδαιμονίες.
• Παρατηρείται υποδούλωση στα προβαλλόμενα πρότυπα καθώς απουσιάζει η κριτική σκέψη. Έτσι προκαλείται το φαινόμενο της μαζοποίησης.
• Οι επιστήμες παραμερίζονται, δεν αναγνωρίζεται η αξία τους, επειδή δεν μπορούν να γίνουν κατανοητές οι αρχές τους και η λειτουργικότητά τους.
• Από πολιτική σκοπιά ο αναλφαβητισμός εμποδίζει τη συνειδητή πολιτικοποίηση. Οι αμόρφωτοι εύκολα μπορούν να γίνουν θύματα προπαγάνδας ή πολιτικών φιλοδοξιών ατόμων που διψούν για εξουσία. Έτσι η δημοκρατία κλονίζεται και απειλείται καθώς οι πολίτες γίνονται όχλος που «άγεται και φέρεται» από πολιτικά πάθη.

Δ) Τρόποι αντιμετώπισης του προβλήματος του αναλφαβητισμού:

q    Ενημέρωση με κάθε τρόπο για τον αναλφαβητισμό και τις συνέπειές του.

q    Οργάνωση σεμιναρίων και παροχή δωρεάν μαθημάτων σε αναλφάβητους σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης.

q    Προσπάθεια για δημιουργία ειδικών σχολείων παροχής ταχύρυθμων μαθημάτων γραφής, ανάγνωσης και βασικών μαθηματικών από το επίσημο Κράτος.

q    Προσπάθεια ατομική των ανθρώπων που δεν μορφώθηκαν για να μάθουν, έστω και αργά, τα βασικά στοιχεία των γραμμάτων.

1ο ΛΥΚΕΙΟ ΓΛΥΦΑΔΑΣ- ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΠΟΣΙΩΛΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ