Η Δέσποινα Κλαβανίδου είναι καθηγήτρια της Νομικής Σχολής του ΑΠΘ, στο τμήμα του Αστικού Δικαίου. Ωστόσο, πριν διεκδικήσει αυτή τη θέση, είχε ανακηρυχθεί διδάκτορας Νομικών Επιστημών και είχε διοριστεί Λέκτορας Αστικού Δικαίου. Διετέλεσε Αντιπρύτανης του ΑΠΘ και τέλος, έχει πραγματοποιήσει εισηγήσεις και παρεμβάσεις σε συνέδρια, σεμινάρια, επιστημονικές εκδηλώσεις και έχει συγγράψει βιβλία και μελέτες, σχετικά με το αντικείμενό της.
Πώς αποφασίσατε να σπουδάσετε Νομική;
Από μαθήτρια είχα κλίση στα θεωρητικά μαθήματα, οπότε οι επιλογές μου για το τι θα σπουδάσω ήταν προσανατολισμένες προς τις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες. Παρόλο που στην οικογένειά μου δεν υπήρχαν δικηγόροι, το δικηγορικό επάγγελμα και οι ποικίλοι δρόμοι που άνοιγε η Νομική επιστήμη κέρδισαν την προτίμησή μου. Ίσως στην απόφασή μου συνέβαλαν και οι προτροπές των καθηγητών μου, επειδή ήμουν καλή μαθήτρια, έγραφα καλά κείμενα και είχα ιδιαίτερη άνεση στον προφορικό λόγο και στην θεμελίωση των απόψεών μου με επιχειρήματα.
Ποιο ήταν το αγαπημένο σας μάθημα στη Σχολή;
Από την αρχή των σπουδών μου είχα ιδιαίτερη προτίμηση στον κλάδο του Ιδιωτικού Δικαίου, ιδίως του Αστικού, επειδή ήταν πιο κοντά στις καθημερινές συναλλαγές και στις σχέσεις μεταξύ ιδιωτών.
Τι αφορά το Αστικό Δίκαιο στο οποίο ειδικεύεστε;
Το Αστικό δίκαιο αποτελεί τον πυρήνα του Ιδιωτικού Δικαίου, δηλαδή του δικαιικού κλάδου που ρυθμίζει τις έννομες σχέσεις μεταξύ ιδιωτών και την κεντρική ραχοκοκαλιά της Νομικής Επιστήμης εν γένει. Αντιδιαστέλλεται από το Δημόσιο Δίκαιο που ρυθμίζει τις δημόσιες έννομες σχέσεις, εκείνες δηλαδή που το ένα τουλάχιστον από τα υποκείμενα είναι φορέας δημόσιας εξουσίας (Δημόσιο ή νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου). Το Αστικό δίκαιο πραγματώνει την αρχή της ιδιωτικής αυτονομίας, δηλαδή την ελευθερία αυτοκαθορισμού του ατόμου. Σε αυτό το πλαίσιο, πραγματεύεται τις δικαιοπραξίες με τις οποίες οι συναλλασσόμενοι ρυθμίζουν τις έννομες σχέσεις τους, είτε αυτές είναι περιουσιακές είτε είναι προσωπικές. Π.χ. την πώληση, τη δωρεά, τη σύμβαση εργασίας, τη σύμβαση έργου, το δάνειο, αλλά και τη σύσταση και λειτουργία ενός σωματείου. Παραπέρα, ρυθμίζει την αποκατάσταση των ζημιών από αδικοπραξίες αλλά και την απόδοση του πλουτισμού που αποκτήθηκε αδικαιολόγητα. Τον γάμο, τις σχέσεις γονέων και τέκνων, αλλά και τις κληρονομικές σχέσεις. Επίσης, τις εμπράγματες σχέσεις, δηλαδή τις σχέσεις των ιδιωτών με τα πράγματα, π.χ. κυριότητα, επικαρπία, ενέχυρο, υποθήκη κ.ά. Ουσιαστικά, καταλαμβάνει κάθε πτυχή της ιδιωτικής μας ζωής.
Οι τομείς που δύναται να απασχοληθεί ένας Νομικός είναι πολλοί. Εσείς γιατί επιλέξατε τον Ακαδημαϊκό;
Πολλές φορές το επάγγελμα που ακολουθεί κάποιος δεν καθορίζεται μόνο από προσωπική επιλογή, αλλά είναι και θέμα ευκαιριών ή συγκυριών. Είναι αλήθεια ότι πάντα αγαπούσα τη διδασκαλία, έβρισκα πολύ ενδιαφέρον το να μπορεί να μεταδώσεις τη γνώση αλλά και τον τρόπο συστηματικής σκέψης. Παράλληλα, αγαπούσα πολύ και το διάβασμα. Έτσι, αμέσως μετά το τέλος των προπτυχιακών μου σπουδών, αποφάσισα να συνεχίσω με μεταπτυχιακές σπουδές, παράλληλα με την πρακτική μου άσκηση σε δικηγορικό γραφείο. Τότε, ένας καθηγητής μου μού πρότεινε να κάνω διδακτορικό, και συγχρόνως προέκυψε μια υποτροφία με ταυτόχρονη δυνατότητα ερευνητικής απασχόλησης στο πανεπιστήμιο. Έτσι, άρχισαν τα πρώτα βήματα στη διδασκαλία και το ένα έφερνε το άλλο. Παρόλο που πάντα ασκούσα και πρακτική δικηγορία, με κέρδισε ο ακαδημαϊκός χώρος που υπηρέτησα και υπηρετώ με αγάπη και αφοσίωση. Παράλληλα, υπήρξα πάντα ανοικτή στις επαγγελματικές προκλήσεις. Έτσι, πέρα από τα καθαρά ακαδημαϊκά καθήκοντα, ασχολήθηκα για μια πενταετία ως Αντιπρύτανης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, οπότε είχα την ευκαιρία να δοκιμαστώ και στη Διοίκηση του Πανεπιστημίου. Παρά τις δυσκολίες, ποτέ δεν μετάνιωσα και αν καλούμουν να επιλέξω τώρα, χωρίς δεύτερη σκέψη, θα έκανα και πάλι την ίδια επιλογή.
Ποια είναι τα προσωπικά χαρακτηριστικά και ποιες οι δεξιότητες που πρέπει να διαθέτει κάποιος ώστε να αναδειχθεί επιτυχημένος Νομικός;
Όπως σε κάθε επάγγελμα, το σημαντικότερο είναι να αγαπάς αυτό που κάνεις και να το υπηρετείς με συνέπεια, ήθος και ευσυνειδησία. Ο νομικός πρέπει να γνωρίζει ότι, τόσο κατά τη διάρκεια των σπουδών του όσο και κατά την άσκηση του επαγγέλματός του, πρέπει να διαβάζει πολύ και να ενημερώνεται διαρκώς για τις νέες εξελίξεις, τόσο στη νομοθεσία όσο και στη νομολογία. Επίσης, ιδιαίτερα σημαντικό είναι να εξοικειωθεί με τη νομική σκέψη, που είναι το απαραίτητο εργαλείο για την ερμηνεία και εφαρμογή του δικαίου.
Θα παρακινούσατε τους νέους να σπουδάσουν Νομική;
Ασφαλώς και θα παρακινούσα τους νέους να σπουδάσουν Νομική. Η Νομική επιστήμη παρέχει μια πλατιά μόρφωση, οξύνει τη σκέψη, εφοδιάζει τον φοιτητή με πολλά προσόντα και δεξιότητες ανοίγοντας τους ορίζοντές του και παρέχει πολλές επαγγελματικές διεξόδους, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Δεν θα δίσταζα να πω ότι βρίσκεται στην κορυφή των κοινωνικών επιστημών.
Τι θα συμβουλεύατε έναν νέο νομικό;
Στους νέους νομικούς θα συμβούλευα να είναι αισιόδοξοι για το μέλλον και να έχουν αυτοπεποίθηση, διότι είναι άρτια εκπαιδευμένοι και μπορούν να σταθούν επάξια δίπλα σε νομικούς άλλων χωρών. Παρά τα προβλήματα που δημιούργησε αρχικά η οικονομική κρίση και μετέπειτα η πανδημία covid-19, διαθέτουν ένα πολύ δυνατό πτυχίο, που σίγουρα θα τους παρέχει επαγγελματική αποκατάσταση. Χρειάζεται επιμονή και υπομονή, ανοικτό μυαλό και διαρκής επιμόρφωση και εμπλουτισμός των γνώσεων. ΝΑ ΣΥΝΕΧΙΣΕΤΕ ΝΑ ΟΝΕΙΡΕΥΕΣΤΕ ΚΑΙ ΝΑ ΚΥΝΗΓΑΤΕ ΤΑ ΟΝΕΙΡΑ ΣΑΣ. Και πάντα, να πορεύεστε στο επάγγελμά σας με ήθος.
Πιστεύετε ότι υπάρχει ηθική στον χώρο της Νομικής από τη στιγμή που ένας δικηγόρος καλείται να υπερασπιστεί κάποιον που γνωρίζει ότι είναι ένοχος;
Η ηθική είναι προσωπικό ζήτημα του καθενός. Δεν υπάρχουν περισσότερο ή λιγότερο «ηθικοί» χώροι, αλλά ηθικοί ή μη ηθικοί άνθρωποι. Ο δικηγόρος πρέπει να διαθέτει ήθος τόσο απέναντι στον πελάτη του όσο και απέναντι στους συναδέλφους του, αλλά και σε όλους τους παράγοντες της ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ. Άλλωστε, δεν θα πρέπει να συγχέουμε την ηθική με το ζήτημα της υπεράσπισης ενός πελάτη. Καθένας, ακόμη και ο ένοχος, έχει δικαίωμα σε υπεράσπιση. Από κει και πέρα, είναι στο χέρι του δικηγόρου/συνηγόρου να προασπίσει τα δικαιώματα, ακόμη και του ενόχου, με ηθικό τρόπο, χωρίς να ολισθαίνει και χωρίς να χρησιμοποιεί μέσα που δεν συνάδουν με το θεσμό της απονομής της δικαιοσύνης. Έτσι π.χ. μπορείς να υπερασπιστείς έναν κλέφτη ή και ένα δολοφόνο, προσπαθώντας να αξιοποιήσεις τα νόμιμα μέσα που έχεις στη διάθεσή σου, π.χ. προβάλλοντας ελαφρυντικά στοιχεία για τη μείωση της ποινής του, όπως τη μεταμέλεια, φροντίζοντας ταυτόχρονα να μη θίγεις ή προσβάλλεις το θύμα ή την οικογένειά του.
Απόσπασμα συνέντευξης: «…πάντα να πορεύεστε στο επάγγελμά σας με ήθος».
