Αρχική » Βιβλιοθήκη
Αρχείο κατηγορίας Βιβλιοθήκη
Νέα χρονιά, νέες αναγνωστικές διαδρομές!
Νέα χρονιά .. ένα βήμα σε ένα νέο βιβλίο της ζωής, με νέες ιστορίες για ανάγνωση και γραφή..
Ας είναι ιστορίες ευτυχίας, γαλήνιων ημερών και αδρεναλίνης, πεταλούδων στο στομάχι και ευεξίας, ηρεμίας και πολλών ικανοποιήσεων, ιστορίες που θα τυπωθούν σε χαρτί με ανεξίτηλο μελάνι και θα μείνουν χαραγμένες στο μυαλό και στην καρδιά μας για πάντα!
Ευτυχισμένο το Νέο Έτος για όλους μας! Χαρούμενες αναγνωστικές διαδρομές!
Η Πρωτομαγιά – Ο.Ελύτης
Ο. Ελύτης, Ημερολόγιο ενός αθέατου Απρίλη, Ίκαρος
Κωνσταντίνος Καβάφης
Κι αν δεν μπορείς να κάμεις την ζωή σου όπως την θέλεις,
τούτο προσπάθησε τουλάχιστον
όσο μπορείς: μην την εξευτελίζεις
μες στην πολλή συνάφεια του κόσμου,
μες στες πολλές κινήσεις κι ομιλίες.
Μην την εξευτελίζεις πηαίνοντάς την,
γυρίζοντας συχνά κ’ εκθέτοντάς την
στων σχέσεων και των συναναστροφών
την καθημερινήν ανοησία,
ώς που να γίνει σα μια ξένη φορτική.
Γεννιέται στις 29 Απριλίου 1863 και η μοίρα θέλησε να φύγει από την ζωή 70 ακριβώς χρόνια αργότερα την ημέρα των γενεθλίων του στα 1933…
«Che fece …. il gran rifiuto»
Σε μερικούς ανθρώπους έρχεται μια μέρα
που πρέπει το μεγάλο Ναι ή το μεγάλο το Όχι
να πούνε. Φανερώνεται αμέσως όποιος τό ‘χει
έτοιμο μέσα του το Ναι, και λέγοντάς το πέρα
πηγαίνει στην τιμή και στην πεποίθησί του.
Ο αρνηθείς δεν μετανοιώνει. Aν ρωτιούνταν πάλι,
όχι θα ξαναέλεγε. Κι όμως τον καταβάλλει
εκείνο τ’ όχι — το σωστό — εις όλην την ζωή του.
Αυτοβιογραφικό σημείωμα του Κ. Π. Καβάφη
Είμαι Κωνσταντινουπολίτης την καταγωγήν, αλλά εγεννήθηκα στην Αλεξάνδρεια – σ’ ένα σπίτι της οδού Σερίφ· μικρός πολύ έφυγα, και αρκετό μέρος της παιδικής μου ηλικίας το πέρασα στην Αγγλία. Κατόπιν επισκέφθην την χώραν αυτήν μεγάλος, αλλά για μικρόν χρονικόν διάστημα. Διέμεινα και στη Γαλλία. Στην εφηβικήν μου ηλικίαν κατοίκησα υπέρ τα δύο έτη στην Κωνσταντινούπολη. Στην Ελλάδα είναι πολλά χρόνια που δεν επήγα. Η τελευταία μου εργασία ήταν υπαλλήλου εις ένα κυβερνητικόν γραφείον εξαρτώμενον από το υπουργείον των Δημοσίων Έργων της Αιγύπτου. Ξέρω Αγγλικά, Γαλλικά και ολίγα Ιταλικά.
«Είμαι κι εγώ Ελληνικός. Προσοχή, όχι Έλλην, ούτε Ελληνίζων, αλλά Ελληνικός.»
Διαβάστε το πλήρες βιογραφικό του Κ. Π. Καβάφη στην ψηφιακή συλλογή του Αρχείου Καβάφη
23 Απριλίου • Παγκόσμια Ημέρα Βιβλίου
Εγώ,
το Βιβλίο,
δε θα μπορούσα να σου αφηγηθώ
πλήρως την ιστορία της ζωής μου
χωρίς να πω ένα
Ευχαριστώ
από το βάθη της ράχης μου
σε όλους τους ανθρώπους που με φτιάχνουν
και με φροντίζουν.
Στους
ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ που με διαβάζουν
ΒΙΒΛΙΟΔΕΤΕΣ που με δένουν
ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΑΡΙΟΥΣ που με δανείζουν
ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΣ που με πουλάνε
ΒΙΒΛΙΟΦΙΛΟΥΣ που με συλλέγουν
ΓΡΑΦΙΣΤΕΣ που με σχεδιάζουν
ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΟΥΣ που με εικονογραφούν
ΕΠΙΜΕΛΗΤΕΣ που με διορθώνουν
ΚΡΙΤΙΚΟΥΣ που με αξιολογούν (θετικά ή αρνητικά)
ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΕΣ που με μεταφράζουν
ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ που με γράφουν
ΤΥΠΟΓΡΑΦΟΥΣ που με τυπώνουν
Θα παρατήρησες, βέβαια, ότι αναφέρω τους συγγραφείς προς το τέλος. Δεν το κάνω για να τους μειώσω: αυτό συμβαίνει όταν λες τα πράγματα με αλφαβητική σειρά.
Άλλη φορά θα λέω “δημιουργούς” για να ανεβαίνει πιο πάνω. Δεν πιστεύω, όμως, ότι θα το κάνουν ζήτημα. Οι συγγραφείς ξέρουν ότι κάπου είναι γραμμένο πως “οι έσχατοι έσονται πρώτοι και οι πρώτοι έσχατοι”.
Τί άλλο να σου πω, αγαπητέ Αναγνώστη, εκτός απ’ αυτό; Θα ‘μαι εδώ για σένα, όποτε με χρειαστείς.
Ξέρεις πού θα με βρεις – ζήτα, απλώς, ένα Βιβλίο.
| Τζον Έιγκαρντ | Βιβλίο |
Ένας φόρος τιμής στη μνήμη δύο κορυφαίων λογοτεχνών, του Μιγκέλ ντε Θερβάντες και του Ουίλιαμ Σαίξπηρ, που έφυγαν από τη ζωή στις 23 Απριλίου 1616.
Στρατιώτες στολίζουν τον επιτάφιο – Μνήμες Μικράς Ασίας
Στρατιώτες στολίζουν τον επιτάφιο 1 Απριλίου 1922.
Απρίλιος 1 [1922]. Την νύκταν της μεγάλης Παρασκευής απ’ όλα τα Αντίσκηνα ακούονται ψαλμωδίαι και καθένας λέγει ό,τι ξεύρει από τον επιτάφιον θρήνον. Η ωδή «Αι γεννεαί πάσαι» γεμίζει την ατμόσφαιραν και μας κάνει να αναπολήσωμεν τα μικρά μας χρόνια που το εψάλλομεν εν χωρώ εις την εκκλησίαν της πατρίδος μας. Ενθυμούμεθα κατόπιν τας οικογενείας μας και μαζί με τον θρήνον που αναπέμπονες δι’ Εκείνον, αναμιγνύομεν και τον θρήνον της ψυχής μας δια την στέρησιν των φιλτάτων μας.
Σταύρος Χριστοδουλίδης, Ημερολόγιον Εκστρατείας Μικράς Ασίας. Πρόλογος-Επιμέλεια: Κωνσταντίνος Κρίνος-Πανίτσας, ( Αθήνα: Συλλογές, 2005), σ. 71-72.
Επιτάφιος – Γ.Ρίτσος
Οι πόνοι της Παναγιάς – Κ.Βάρναλης
Christ Crucified Between The Two Thieves ~ Rembrandt
Πού να σε κρύψω, γιόκα μου, να μη σε φτάνουν οι κακοί;
Σε ποιό νησί του Ωκεανού, σε ποιάν κορφή ερημική;
Δε θα σε μάθω να μιλάς και τ’ άδικο φωνάξεις.
Ξέρω, πως θα ’χεις την καρδιά τόσο καλή, τόσο γλυκή,
που μες στα βρόχια της οργής ταχιά θενα σπαράξεις.
Συ θα ’χεις μάτια γαλανά, θα χεις κορμάκι τρυφερό,
θα σε φυλάω από ματιά κακή κι από κακόν καιρό,
από το πρώτο ξάφνιασμα της ξυπνημένης νιότης.
Δεν είσαι συ για μάχητες, δεν είσαι συ για το σταβρό.
Εσύ νοικοκερόπουλο, όχι σκλάβος ή προδότης.
Τη νύχτα θα σηκώνομαι κι αγάλια θα νυχοπατώ,
να σκύβω την ανάσα σου ν’ ακώ, πουλάκι μου ζεστό,
να σου τοιμάζω στη φωτιά γάλα και χαμομήλι
κι ύστερ’ απ’ το παράθυρο με καρδιοχτύπι θα κοιτώ
που θα πηγαίνεις στο σκολειό με πλάκα και κοντύλι…
Κι αν κάποτε τα φρένα σου το Δίκιο, φως της αστραπής,
κι η Αλήθεια σού χτυπήσουνε, παιδάκι μου, να μην τα πεις.
Θεριά οι ανθρώποι, δεν μπορούν το φως να το σηκώσουν.
Δεν είναι αλήθεια πιο χρυσή σαν την αλήθεια της σιωπής.
Χίλιες φορές να γεννηθείς, τόσες θα σε σταυρώσουν.
Ώχου, μου μπήγεις στην καρδιά, χίλια μαχαίρια και σπαθιά.
Στη γλώσσα μου ξεραίνεται το σάλιο, σαν πικρή αψιθιά!
—Ω! πώς βελάζεις ήσυχα, κοπάδι εσύ βουνίσιο…—
Βοηθάτε, ουράνιες δύναμες, κι ανοίχτε μου την πιο βαθιά
την άβυσσο, μακριά απ’ τους λύκους να κρυφογεννήσω!
Στο σταυρό – Κώστας Καρυωτάκης
El Greco, Ο Χριστός αίρων το σταυρό. 1577-87
Κι ακλούθησε του Γολγοθά το δρόμο
φορώντας αγκαθένιο ένα στεφάνι
κι ένα σταυρό σηκώνοντας στον ώμο.
Αυτός που ’ρθε να ζήσει, να πεθάνει,
προς την Αλήθεια για ν’ ανοίξει κάποιο δρόμο.
Να Του καρφώσουν άφησε τα χέρια
και σα ληστή με τους ληστές κοιτούσε
να Τον κοιτάνε —οι ματιές σαν μαχαίρια.
Αυτός που τη χαρά μόνο σκορπούσε
και μοναχά για να βλογάει είχε τα χέρια.
Σαν άνθρωπος στα νύχια του θανάτου
παράδερνε, σαν άνθρωπος τη φύση
εχάιδεψε με τη στερνή ματιά Του.
Αυτός που είχε τη ζωή στον κόσμο χύσει
και που ήταν πάνω από τους νόμους του θανάτου.
Kώστας Καρυωτάκης
Του Φτωχού τ’ αρνί – Κώστας Μπαλάφας
Όσες φορές κλήθηκε ν’ απαντήσει ποια απ’ τις χιλιάδες φωτογραφίες του είναι η καλύτερη, η απάντησή του είναι κατηγορηματική και πάντα ίδια:
«Το ’χω πει κι άλλες φορές, ως τέτοια φωτογραφία μου θεωρώ αυτή με του φτωχού τ’ αρνί. Την τράβηξα στο παζάρι των Ιωαννίνων τη Μεγάλη Εβδομάδα, το 1963. Αυτές τις μέρες κατέβαιναν οι χωρικοί απ’ τα χωριά τους κάνοντας και πέντε ώρες δρόμο, μ’ ένα αρνί στην πλάτη, για να το πουλήσουν και με τα χρήματα να πάρουν κάτι για τα παιδιά τους.
Οι αστοί κάτω, τους άφηναν και κατέρρεαν απ’ την πείνα και την κούραση και κοίταζαν να τους τα πάρουν στο τέλος όσο όσο. Πέτυχα αυτόν τον αποκαμωμένο άνθρωπο, ακριβώς την ώρα που το παζάρευε. Του ’δωσε ένα κατοστάρικο ο αγοραστής, “έλα και πολλά σού δίνω, δώσε μου ρέστα ένα τάλιρο” και η απάντηση του δυστυχή: “Πού να το βρω, άνθρωπέ μου” και αποχωρίζεται με τόσο πόνο το αρνί του, κοντεύοντας να κλάψει…»
ΕLNIPLEX – Χρυσή Λίστα βιβλίων για το 2022

Μέσα στα δώρα του Πάσχα, το βιβλίο είναι πάντα μια πολύτιμη επιλογή!


Δείτε τη Χρυσή Λίστα για το 2022 που ανακοίνωσε το ELNIPLEX και ξεκινήστε την περιήγησή σας στα καλύτερα βιβλία για παιδιά 0-16 ετών. ΕLNIPLEX – Χρυσή Λίστα βιβλίων για το 2022
Η Ανάσταση του Λαζάρου – Vincent Van Gogh
Vincent Van Gogh, Η Ανάσταση του Λαζάρου, 1890. Μουσείο Βαν Γκογκ. Άμστερνταμ
O Βίνσεντ Βαν Γκογκ ως Λάζαρος.
Κατά τη διάρκεια της διαμονής του στο νοσοκομείο του Saint Rémy o Βαν Γκογκ ζωγράφισε αρκετές φορές εικόνες που είχαν ως πρότυπο πίνακες μεγάλων παλιών ζωγράφων. Στην προκειμένη περίπτωση ο πίνακας του Βαν Γκογκ Η Ανάσταση του Λαζάρου έχει ως πρότυπο τον ομώνυμο πίνακα του επίσης μεγάλου Ολανδού Ζωγράφου Ρέμπραντ.
Υπό το φως ενός κίτρινου εκτυφλωτικού ήλιου, ο Βαν Γκογκ παρουσιάζει τον Λάζαρο να ετοιμάζεται να εγερθεί ανταποκρινόμενος στο κέλεσμα του Χριστού. Θεωρείται ότι ο ψυχολογικά διαταραγμένος ζωγράφος μπορεί να έβλεπε κάτι το κοινό ανάμεσα στην επιστροφή του Λαζάρου από τον κόσμο των νεκρών και το δικό του αγώνα για να συνέλθει από την ψυχασθένειά του.
Rembrandt van Rijin, Η Ανάσταση του Λαζάρου, 1630. Μουσείο Τέχνης του Λος Άντζελες (Los Angeles County Museum of Art-LACMA).
Η ομοιότητα στην κλίση του σώματος του έτοιμου να εγερθεί Λάζαρου είναι εμφανής ανάμεσα στους δύο πίνακες και αποδεικνύει ότι το έργο ενός παλαιότερου μεγάλου ζωγράφου μπορεί να επηρεάσει το έργο ενός νεότερου επίσης μεγάλου ζωγράφου. Εννοείται πως επιρροή δεν σημαίνει με κανένα τρόπο αντιγραφή και απομίμηση. Άλλωστε, η ατμόσφαιρα του έργου διαφέρει αισθητά από το διακείμενό του. Ο Βαν Γκογκ τοποθετεί τη σκηνή στην ύπαιθρο, σ’ ένα σιταροχώραφο. Ο ήλιος έχει ανατείλει…
2 Απριλίου – Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου
«Οι ιστορίες είναι φτερά που σε βοηθούν να πετάς ψηλά κάθε μέρα. Το διάβασμα είναι ελευθερία. Το διάβασμα είναι ανάσα. Το διάβασμα σ’ αφήνει να βλέπεις τον κόσμο με τρόπο διαφορετικό και σε καλεί σε κόσμους που δε θα θέλεις ποτέ να του αποχωριστείς. Το διάβασμα επιτρέπει στο πνεύμα σου να ονειρεύεται. Λένε ότι τα βιβλία είναι φίλοι για όλη μας τη ζωή και συμφωνώ. Τα ιδανικό δικό σου σύμπαν πλαταίνει όταν διαβάζεις. Οι ιστορίες είναι φτερά που σε βοηθούν να πετάς ψηλά κάθε μέρα, βρες, λοιπόν, τα βιβλία που μιλούν στο πνεύμα σου, στην καρδιά σου, στο μυαλό σου. Τα βιβλία είναι γιατρικά. Θεραπεύουν. Καθησυχάζουν. Εμπνέουν. Διδάσκουν. Ας ευγνωμονούμε τους παραμυθάδες, τους αναγνώστες και τους ακροατές. Ας ευγνωμονούμε τα βιβλία. Είναι φάρμακα για έναν καλύτερο, φωτεινότερο κόσμο.»
Άς την περάσουμε συντροφιά με ένα καλό βιβλίο κι ας το αφήσουμε να μας ταξιδέψει με τα φτερά του σε διαδρομές αγαπημένες και φωτεινές.
27 Mαρτίου – Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου
«Δεν κάνουμε θέατρο για το θέατρο. Δεν κάνουμε θέατρο για να ζήσουμε. Κάνουμε θέατρο για να πλουτίσουμε τους εαυτούς μας, το κοινό που μας παρακολουθεί κι όλοι μαζί να βοηθήσουμε να δημιουργηθεί ένας πλατύς, ψυχικά πλούσιος και ακέραιος πολιτισμός στον τόπο μας». ~ Κάρολος Κουν
Η λέξη θέατρο γεννιέται από το Ελληνικό “Θέατρον”, που στην κυριολεξία σημαίνει τον χώρο όπου κάποιος θεάται (βλέπει, παρατηρεί). Έναν χώρο, όπου όχι μόνο κοιτάζουμε, αλλά βλέπουμε, λαμβάνουμε και αντιλαμβανόμαστε.
«Μίμησις πράξεως σπουδαίας και τελείας» ο ορισμός του Αριστοτέλη για το Θέατρο, το οποίο βρίσκει την πρώτη του οργανωμένη καλλιτεχνική έκφραση στην Αρχαία Αθήνα.
Ο εορτασμός της Παγκόσμιας Ημέρας Θέατρου καθιερώθηκε το 1962 από το Διεθνές Ινστιτούτο Θεάτρου (Δ.Ι.Θ.) και έκτοτε γιορτάζεται κάθε χρόνο παγκοσμίως στις 27 Μαρτίου. Μία από τις πιο σημαντικές δράσεις του εορτασμού είναι η κυκλοφορία του Διεθνούς Μηνύματος για την Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου μέσω του οποίου, μετά από πρόσκληση του Ινστιτούτου, μια διεθνώς αναγνωρισμένη προσωπικότητα του θεάτρου μοιράζεται τους προβληματισμούς της σχετικά με το θέατρο, τον πολιτισμό και την ειρήνη. Το μήνυμα μεταφράζεται σε περισσότερες από 20 γλώσσες, διαβάζεται σε όλα τα θέατρα και μεταδίδεται από τα ΜΜΕ σε όλο τον κόσμο.
Το μήνυμα για το 2022 το έγραψε ο Αμερικανός σκηνοθέτης θεάτρου και όπερας Peter SELLARS. Διαβάζει η ηθοποιός Αμαλία Μουτούση.
«Αγαπητές φίλες / Αγαπητοί φίλοι,
Καθώς ο κόσμος κρέμεται ώρα την ώρα, λεπτό το λεπτό, σταγόνα τη σταγόνα από την καθημερινή μετάδοση ειδήσεων, θα μου επιτρέψετε να προσκαλέσω όλους εμάς, ως δημιουργούς, να εισέλθουμε στο δικό μας πεδίο, τη δική μας σφαίρα και προοπτική του επικού χρόνου, της επικής αλλαγής, της επικής ευαισθητοποίησης, του επικού αναστοχασμού και του επικού οράματος; Ζούμε σε μια επική περίοδο της ανθρώπινης ιστορίας και οι βαθιές και επακόλουθες αλλαγές που βιώνουμε στις σχέσεις των ανθρώπων με τον εαυτό τους, μεταξύ τους και με τους μη ανθρώπινους κόσμους είναι σχεδόν πέρα από τις δυνατότητές μας να τις αντιληφθούμε, να τις αρθρώσουμε, να μιλήσουμε γι’ αυτές και να τις εκφράσουμε.
Δε ζούμε στον 24ωρο κύκλο των ειδήσεων, ζούμε στις παρυφές του χρόνου. Οι εφημερίδες και τα μέσα ενημέρωσης είναι παντελώς ανεξόπλιστα και ανίκανα να αντιμετωπίσουν αυτό που βιώνουμε.
Πού είναι η γλώσσα, ποιες είναι οι κινήσεις και ποιες οι εικόνες που θα μας επέτρεπαν να κατανοήσουμε τις βαθιές μετατοπίσεις και ρήξεις που βιώνουμε; Και πώς μπορούμε να μεταδώσουμε το περιεχόμενο της ζωής μας, αμέσως τώρα – όχι ως είδηση αλλά ως βίωμα;
Σ’ έναν κόσμο που κατακλύζεται από αχανείς εκστρατείες τύπου, προσομοιωμένες εμπειρίες, φρικτά προγνωστικά, πώς μπορούμε να υπερβούμε την ατελείωτη επανάληψη των αριθμών για να βιώσουμε την ιερότητα και το άπειρο μιας ζωής, ενός ενιαίου οικοσυστήματος, μιας φιλίας ή της ποιότητας του φωτός σ’ έναν παράξενο ουρανό; Τα δύο χρόνια της πανδημίας της νόσου COVID-19 έχουν εξασθενήσει τις αισθήσεις των ανθρώπων, έχουν περιορίσει τις ζωές τους, έχουν σπάσει τους δεσμούς και μας έχουν φέρει σε ένα παράξενο σημείο μηδέν της ανθρώπινης ύπαρξης πάνω στον πλανήτη.
Ποιοι σπόροι πρέπει να φυτευτούν και να μεταφυτευτούν αυτά τα χρόνια και ποια είναι τα υπερτροφικά χωροκατακτητικά είδη που πρέπει να εκριζωθούν πλήρως και τελεσίδικα; Τόσοι πολλοί άνθρωποι βρίσκονται στο χείλος του γκρεμού. Τόση πολλή βία ξεσπά παράλογα ή απρόσμενα. Τόσα πολλά κατεστημένα αποκαλύπτονται ως δομές διαρκούς βαναυσότητας.
Πού είναι οι εθιμοτυπικές τελετές της μνήμης μας; Τι πρέπει να μνημονεύσουμε; Ποια είναι τα τελετουργικά που θα μας δώσουν επιτέλους τη δυνατότητα να οραματιστούμε εκ νέου και να δοκιμάσουμε να κάνουμε βήματα που δεν έχουμε κάνει ποτέ πριν;
Το θέατρο του επικού οράματος, του επικού σκοπού, της ανάκαμψης, της αποκατάστασης και της φροντίδας χρειάζεται νέες τελετουργίες. Δεν έχουμε ανάγκη να ψυχαγωγηθούμε. Έχουμε ανάγκη να συνευρεθούμε. Έχουμε ανάγκη να μοιραστούμε τον χώρο και να καλλιεργήσουμε έναν κοινό χώρο. Έχουμε ανάγκη από προστατευμένους χώρους βαθιάς ακρόασης και ισότητας.
Το θέατρο είναι η δημιουργία επί της γης ενός χώρου ισότητας μεταξύ ανθρώπων, θεών, φυτών, ζώων, βροχοσταλίδων, δακρύων και αναγέννησης. Ο χώρος της ισότητας και της βαθιάς ακρόασης φωτίζεται από κρυμμένη ομορφιά, διατηρείται ζωντανός σε μια βαθιά αλληλεπίδραση μεταξύ κινδύνου, γαλήνης, σοφίας, δράσης και υπομονής.
Στην «Αβαταμσάκα Σούτρα» ή «Ανθοστόλιστη Γραφή», ο Βούδας παραθέτει δέκα είδη μεγάλης υπομονής στην ανθρώπινη ζωή. Ένα από τα ισχυρότερα ονομάζεται «Υπομονή κατά την Αντίληψη των Πάντων ως Αντικατοπτρισμών». Το θέατρο πάντοτε παρουσίαζε τη ζωή αυτού του κόσμου σαν έναν αντικατοπτρισμό που μας βοηθά να δούμε μέσα από την ανθρώπινη ψευδαίσθηση, αυταπάτη, τύφλωση και άρνηση με απελευθερωτική διαύγεια και δύναμη.
Είμαστε τόσο σίγουροι γι’ αυτό που βλέπουμε και για τον τρόπο με τον οποίο το βλέπουμε, που είμαστε ανίκανοι να δούμε και να αισθανθούμε εναλλακτικές πραγματικότητες, νέες δυνατότητες, διαφορετικές προσεγγίσεις, αόρατες σχέσεις και διαχρονικούς δεσμούς.
Έφθασε η ώρα για τη βαθιά ανανέωση του μυαλού, των αισθήσεων, της φαντασίας, της ιστορίας και του μέλλοντός μας. Η δουλειά αυτή δεν μπορεί να γίνει από απομονωμένους ανθρώπους που δουλεύουν μόνοι τους. Τη δουλειά αυτή πρέπει να την κάνουμε μαζί. Το θέατρο είναι η πρόσκληση για να κάνουμε αυτή τη δουλειά μαζί.
Σας ευχαριστώ βαθύτατα για τη δουλειά που κάνετε.»
Peter Sellars
Θεόφιλος – Ο ζωγράφος της Επανάστασης του 1821
«Δεν ξέρω την ιστορία όπως οι δάσκαλοι από τα βιβλία. Την ξέρω όπως την λέει ο τόπος και τα τραγούδια του. Η ιστορία είναι άνεμος που την καταλαβαίνεις όταν την ανασαίνεις» έλεγε ο Θεόφιλος.
Θεόφιλος, γνήσιος λαϊκός ζωγράφος. Γεννιέται στη Μυτιλήνη περί το 1870. Αστεγος, περιπλανώμενος, παραμυθάς, αν και τραυλός. Επαιζε ακορντεόν κι αυτοσχεδίαζε κλέφτικα τραγούδια. Βρώμικος, ψειριασμένος. Φουστανελοφορεμένος και με στολίδια, ολοχρονίς σαν Μεγαλέξανδρος. Καμιά γυναίκα δεν τον ήθελε. Οι μεγάλοι των φώναζαν αχμάκη (αφελής, κουτός), μισακάτη, σοβατζή. Τα παιδιά τον πετροβολούσαν. Τύπος παράξενος, σαλός. Ενας «φτωχούλης του θεού», με σπάνια «προίκα» στην ψυχή και στο ζερβί του χέρι. Ζωγράφιζε μικρομάγαζα και σπιτικά, για λίγη τροφή. Πέθανε από δηλητηρίαση παραμονή της Εθνικής γιορτής στα 1934.
«Χρειάστηκε, όχι λίγες φορές, ν’ αντιμετωπίσει τη βαναυσότητα. Με το πρώτο σήμα κινδύνου, είχε το προσκλητήριό του έτοιμο. Κι ολάκερη τότε η παρακαταθήκη των Ηρώων και των αγωνιστών έμπαινε σε κίνηση, με τ’ αλόγατα, με τα δέντρα, με τα ποτάμια, έτοιμη ν’ απολογηθεί για λογαριασμό του. Ήταν άλλωστε η φύση και ο ήρωας, τα δυο μοναδικά πράγματα που καμιά δύναμη δεν μπορούσε να του αφαιρέσει.»
«Ο Καραϊσκάκης στη μάχη του Φαλήρου», «Ο Κουτσαντώνης στα Τσουμέρκα», «Στο λημέρι του Κουτσαντώνη», «Ο Ιάκωβος Τομπάζης πυρπολεί το τουρκικό τρίκροτον», «Ο Κολοκοτρώνης», «Ο Κουτσαντώνης», «Μάρκος Μπότσαρης, Οδυσσέας Ανδρούτσος, Αθανάσιος Διάκος», «Ο ήρως Αθανάσιος Διάκος συλλαμβάνεται υπό των Τούρκων το 1821», «Ο θάνατος του Μάρκου Μπότσαρη το 1823», «Ο Μάρκος Βότσαρης, η μάχη στο Κεφαλόβρυσο Καρπενησίου, χάνι του Ρήγγα», «Ρήγας- Κοραής», «Ο Παναγιώτης Κεφάλας επί των τειχών της Τριπόλεως υψώνει την σημαίαν της ελευθερίας», «Ο Μητροπολίτης Παλαιών Πατρών Γερμανός ευλογεί την σημαίαν της ελευθερίας το 1821», «Οι γιγαντομάχοι ήρωες Σταμάτης Νικηταράς, Ιωάννης Γκούρας και Οδυσσέας Ανδρούτσος», «Ο Χρήστος Αναγνωσταράς νικά τους Τούρκους στο Βαλτέτσι το 1821», Ο Πέτρος Μαυρομιχάλης επαναστατών την Μεσσηνίαν», είναι μερικά μόνο από τα έργα του μεγάλου αυτού ζωγράφου που εμπνεύστηκε από την Επανάσταση του 1821.
Ο Μεγαλέξανδρος, οι οπλαρχηγοί του ’21, πρόσωπα της Μυθολογίας, θεοί και ήρωες απ’ όλες τις περιόδους της ελληνικής ιστορίας, αποτελούσαν τον κόσμο του Θεόφιλου.
Ο αγαπημένος του ήρωας ήταν ο Αθανάσιος Διάκος.
Τα έργα του τα υπέγραφε συνήθως χρησιμοποιώντας το επώνυμο της μητέρας του, ενώ το μοναδικό έργο που φέρει το κατά κόσμον όνομά του, έχει υπογραφή «Έργο Θεόφιλου Γαβριήλ Κεφαλά» και είναι μια εικόνα των αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης στο σκευοφυλάκιο του Ιερού Ναού Ταξιαρχών στις Μηλιές Πηλίου.
Ένα χρόνο μετά το θάνατο του, η τέχνη του αρχίζει να αναγνωρίζεται. Ο Στρατής Ελευθεριάδης – γνωστός τεχνοκριτικός στο Παρίσι με το γαλλικό όνομα Τεριάν- χαρακτηρίζει τον Θεόφιλο μεγάλο έλληνα ζωγράφο: «Όταν ο Θεόφιλος ζωγραφίζει ήρωες του ’21, οι φουστανέλες γίνονται λουλούδια στους αγρούς».
Σύντομα οργανώνεται έκθεσή του, στο Παρίσι. Ο μεγάλος αρχιτέκτονας Λε Κορμπιζιέ γράφει σε άρθρο του για τον Θεόφιλο «…Είναι ζωγράφος γεννημένος από το ελληνικό τοπίο. Μέσω του Θεόφιλου, ιδού το τοπίο και οι άνθρωποι της Ελλάδας: κοκκινόχωμα, πευκότοπος και ελαιώνας, θάλασσα και βουνά των θεών, άνθρωποι που λούονται σε μια τολμηρά επικίνδυνη ηρεμία….».
Ο Γιώργος Σεφέρης και ο Γιάννης Τσαρούχης εκφράζονται εγκωμιαστικά για την τέχνη του και ο Τάκης Μπαρλάς αποκαλεί τον Θεόφιλο «Παπαδιαμάντη της ζωγραφικής.»
O Οδυσσέας Ελύτης έγραψε: «Επιστρέφοντας από την Αμερική, τον Ιούνιο του 1961, σταμάτησα για λίγες μέρες στο Παρίσι και, καθώς βγήκα να χαζέψω στους δρόμους, το πρώτο πράγμα που είδα ήταν, σε μια βιτρίνα βιβλιοπωλείου όπου συνήθιζα να πηγαίνω άλλοτε, τη μεγάλη αφίσα της Έκθεσης του Θεόφιλου, που είχε ανοίξει ακριβώς εκείνη την εβδομάδα στις αίθουσες του Λούβρου. Η καρδιά μου άρχισε να χτυπά δυνατά. Ε, λοιπόν, ναι. Υπήρχε δικαιοσύνη σ’ αυτόν τον κόσμο».
Στις 3 Ιουνίου 1961 ο Θεόφιλος περνά τις πύλες του Λούβρου για μία μεγάλη αναδρομική έκθεση. Ήταν ο θρίαμβος του φουστανελά που κάποτε τον έλεγαν «σοβατζή». Το κοσμοπολίτικο Παρίσι υποδέχθηκε τον Έλληνα αυτοδίδακτο καλλιτέχνη, τον «παρθένο μαθητή των αισθήσεων», ο οποίος, κατά τον Οδυσσέα Ελύτη «έδωσε έκφραση πλαστική στο αληθινό μας πρόσωπο.»
Ο «εν ξιφήρεις» φουστανελάς μπήκε στις αίθουσες του πιο λαμπρού μουσείου και οι Λουδοβίκοι συναντήθηκαν με τον Αντώνη Κατσαντώνη, τον Αθανάσιο Διάκο, τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, τον Μέγα Αλέξανδρο, την Αρετούσα. Έργα απλά, ελεύθερα, γεμάτα φως, σοφία και γλαφυρότητα, ενθουσίασαν τους επισκέπτες της έκθεσης «οι οποίοι εξεφράζοντο μετά θαυμασμού δια την πρωτοτυπίαν του ζωγράφου Θεόφιλου, που θεωρείται ως ο πρωτοπόρος της λαϊκής αυτής τεχνοτροπίας».
Σήμερα, έργα του υπάρχουν διάσπαρτα σε πολλά μουσεία (Βαρειάς στη Μυτιλήνη και Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης στην Αθήνα), καθώς και σε ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Είναι ο μόνος καλλιτέχνης του οποίου ολόκληρο το έργο έχει κηρυχθεί εθνική πολιτιστική κληρονομιά.
«Τον Θεόφιλο τον παίρνω σαν ζωγράφο που με τη ζωγραφική του είπε αυτά ακριβώς που παρέλειψαν να πουν οι ανακαινιστές της ελληνικής ζωγραφικής του 19ου αιώνος, των οποίων το έμβλημα υπήρξε το “εφάμιλλον των ευρωπαϊκών”» θα γράψει. «Ο Θεόφιλος ανήκει στην αντίθετη παράταξη απ’ αυτή στην οποία ανήκουν οι δάσκαλοι, οι καθαρευουσιάνοι κι οι δημοτικιστές, οι ακαδημαϊκοί κι οι μοντέρνοι, οι συντηρητικοί κι οι εξ επαγγέλματος επαναστάτες. Είναι απ’ τη μεριά των σοφών και των τρελών, παρέα με τον Σολωμό, τον παγωμένο-θερμότατο Κάλβο, τον Παπαδιαμάντη, τον αναρχικό και άκρως πειθαρχημένο Καβάφη, τον τρελό Χαλεπά, κι όλους αυτούς τους φυσικά επαναστατημένους Έλληνες, τους Έλληνες των οποίων η ευλογημένη μεγαλομανία έσπασε τα κλουβιά του διδασκαλισμού. Δεν είναι, λοιπόν, να απορεί κανείς ότι αιώνια θα σκανδαλίζει αυτούς που θέλησαν πάντα να βολευτούν».
Γιάννης Τσαρούχης