Γενική Παρουσίαση
Το κτίριο του παλιού Σιδηροδρομικού Σταθμού στην Αριδαία, γνωστό και ως ‘’τρενάκι της Καρατζόβας’’, κτίστηκε στη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου, όταν οι σύμμαχοι της Entente κατασκεύασαν στη Μακεδονία γραμμές στενού πλάτους 1,60μ. Decauville (από το όνομα του Γάλλου εφευρέτη μηχανικού Paul Decauville / 1846-1922), για την εξυπηρέτηση των αναγκών του 1ου Παγκοσμίου πολέμου. Μια από αυτές ήταν και η γραμμή Σκύδρας – Αριδαίας μήκους 28 χιλιομέτρων, η οποία λειτούργησε από το 1916 μέχρι το 1936[1]. Το σύστημα Decauville χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον στον 1ο Παγκόσμιο Πόλεμο ενώ ευρεία χρήση γνώρισε και κατά τη δεκαετία του ’50 ιδιαίτερα για την κάλυψη των μεταφορικών αναγκών σε ναυπηγεία, λατομεία και άλλες βιομηχανικές μονάδες. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, βασικοί σταθμοί συνδεόμενοι μέσω του Decauville, ήταν η Σκύδρα, η Αριδαία, η Ξιφιανή, η Πολυκάρπη, η Άψαλος και η Όρμα. Από εκεί τα εφόδια έφευγαν με καμιόνια προς Προμάχους, Λυκόστομο, Κάτω Λουτράκι κι έπειτα μεταφέρονταν με κάρα μέχρι το μέτωπο[2]. Η σημασία του σιδηροδρομικού δικτύου, φάνηκε στη μεγάλη μάχη του Μογλενίτσα τον Σεπτέμβριο του 1918 που οδήγησε στην κατάρρευση του γερμανοβουλγαρικού μετώπου[3]. Λόγω της ευελιξίας και της μεταφορικής ικανότητας των Decauville σε αντίξοες γεωμορφολογικές συνθήκες, η ταχύτητα ανεφοδιασμού πολλαπλασιάστηκε κι έτσι ο σχεδιαζόμενος -από τον Γάλλο στρατηγό Franchet d’Esperey- αιφνιδιασμός των γερμανο-βουλγαρικών στρατευμάτων, κατέστη εφικτός[4].
Σήμερα το κτήριο του σταθμού έχει κηρυχθεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο, καθώς πρόκειται για ένα από τα ελάχιστα εναπομείναντα κτίρια σταθμών Decauville και από τα ελάχιστα μνημεία που μαρτυρούν την ακτινοβολία της Ελληνικής Κοινότητας στην πρόσφατη απελευθερωτική περίοδο.
Το 2002 ο σταθμός μετατράπηκε σε Μουσείο Φυσικής Ιστορίας και φιλοξενεί μια ποικιλία εκθεμάτων, από παλαιοντολογικά ευρήματα μέχρι έργα τέχνης εμπνευσμένα από την φυσική και πολιτισμική κληρονομιά της Αλμωπίας. Στο ισόγειο βρίσκεται το τμήμα του περιβάλλοντος όπου ο επισκέπτης μπορεί να ενημερωθεί λεπτομερώς σχετικά με τη πλούσια χλωρίδα των βουνών της Πέλλας, το τμήμα παλαιοντολογίας όπου εκτίθενται ευρήματα από τα σπήλαια των Λουτρών Λουτρακίου όπως οστά από την αρκούδα του Σπηλαιοβάραθρου, Ursus Speleaus καθώς και απολιθώματα φυτικών και ζωικών οργανισμών. Τέλος στον πάνω όροφο, στεγάζεται η βιβλιοθήκη του μουσείου καθώς και ένας λαογραφικός χώρος όπου εκτίθενται παραδοσιακές φορεσιές της Αλμωπίας.
Το κτήριο του σταθμού, που φιλοξενεί το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Αριδαίας, έχει κηρυχθεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο (ΥΑ ΥΠΠΟ/ΔΙΛΑΠ/Γ/1711/31933/23-6-1992 -ΦΕΚ 461/Β/15-7-1992). Υπάγεται στην Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων Κεντρικής Μακεδονίας. Για κάθε ρύθμιση ή παρέμβαση στον χώρο του μνημείου και πέριξ αυτού πρέπει να έχει την σχετική άδεια του παραπάνω φορέα, σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν. 3028/2002 (ΦΕΚ 153/28-6-2002).
