Για τρίτη χρονιά, υλοποιείται στο νηπιαγωγείο μας το Πρόγραμμα Ατομικών και Κοινωνικών Δεξιοτήτων: “Βήματα για τη Ζωή”, το οποίο τελεί  υπό την αιγίδα της UNICEF. Συγγραφείς του Προγράμματος είναι η Νάντια Κουρμούση, Υπεύθυνη Αγωγής Υγείας Ανατολικής Αττικής και ο Βασίλης Κούτρας, Καθηγητής  Παιδαγωγικού Τμήματος Νηπιαγωγών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.

Το πρόγραμμα «Βήματα για τη ζωή», βασίζεται στην πεποίθηση ότι το σχολείο, -ιδιαίτερα μάλιστα στις μικρές ηλικίες κατά τις οποίες εγκαθιδρύονται οι συμπεριφορές- παίζει καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη και καλλιέργεια ικανοτήτων, όπως η ψυχική ανθεκτικότητα, η επινοητικότητα και η κριτική σκέψη. Πρόκειται για ένα πρόγραμμα Προαγωγής της Ψυχικής Υγείας, το οποίο αφορά σε ένα θέμα ζωτικής σημασίας για τα σημερινά παιδιά: πώς να αναπτύξουν την ενσυναίσθηση και την αυτοεκτίμησή τους και να καλλιεργήσουν δεξιότητες ατομικές, όπως αναγνώριση και διαχείριση συναισθημάτων, αντίσταση στην επήρεια των ΜΜΕ, ικανότητες εκτίμησης καταστάσεων, λήψης αποφάσεων και επίλυσης προβλημάτων, αλλά και κοινωνικές, όπως ικανότητες άρνησης και διαπραγμάτευσης, ικανότητα αποφυγής συγκρούσεων και δεξιότητες δόμησης και διατήρησης σχέσεων.

Σκοπός του προγράμματος

Σκοπός του προγράμματος είναι να διδαχθούν τα παιδιά όχι το «τι», αλλά το «πώς» να σκέφτονται, να αναπτύξουν την ενσυναίσθηση και την αυτοεκτίμηση τους και να καλλιεργήσουν ατομικές και κοινωνικές δεξιότητες, με έμφαση στη διαχείριση συναισθημάτων και στην επίλυση προβλημάτων.

Στρατηγικές του προγράμματος

Οι στρατηγικές που χρησιμοποιεί το πρόγραμμα, για να επιτύχει τους στόχους του είναι:

• Το πρότυπο του ενήλικα: Τα παιδιά μαθαίνουν από τους ενήλικες πώς να γίνουν ενήλικες.
• Η θετική ενίσχυση: Η θετική ενίσχυση των θετικών συμπεριφορών από τους ενήλικες αλλά και από τους συνομηλίκους των παιδιών, αποτελεί κίνητρο για επανάληψή τους.
• Η ενεργητική ακρόαση: Η άσκηση ενεργητικής ακρόασης από τον εκπαιδευτικό διευκολύνει την επικοινωνία με τον μαθητή και βοηθά στην καλύτερη αντιμετώπιση των προβληματικών καταστάσεων.
• Η κλήρωση και η τυχαία επιλογή: Οι δημοκρατικές διαδικασίες επιλογής γίνονται αποδεκτές από όλους και καλλιεργούν κλίμα ασφάλειας και ισότητας.
• Οι ιστορίες με τις ανάλογες εικόνες (Story telling): Η συζήτηση πραγματικών περιστατικών καθημερινών προβλημάτων έχει πολύ μεγαλύτερη επιρροή από τις νουθεσίες και το διδακτισμό.
• Ο καταιγισμός ιδεών (brain storming) και η συζήτηση: Όλα τα παιδιά μπορούν να έχουν γνώμη πάνω στα διάφορα θέματα και όλων η γνώμη πρέπει να ακούγεται με σεβασμό.
• Ο διάλογος και η γενικότερη συλλογιστική του: Ο σκοπός του διαλόγου δεν είναι να επιβληθούν απόψεις, αλλά να καθοδηγηθούν τα παιδιά στην ανάπτυξη ανεξάρτητης και κριτικής σκέψης.
• Η επιχειρηματολογία (debate): Η κατάκτηση της επιχειρηματολογίας ως δεξιότητας, δεν βοηθάει μόνο την καλύτερη ακαδημαϊκή επίδοση, αλλά αποτελεί και πολύτιμο εφόδιο για την κατοπινή επαγγελματική και κοινωνική ζωή των παιδιών.
• Η αυτοπαρουσίαση από τα παιδιά: Οι σχολικές επιδόσεις, αλλά και η επαγγελματική και κοινωνική ανέλιξη απαιτούν από τα σημερινά παιδιά να μάθουν να «εκθέτουν» αλλά και να προβάλλουν τον εαυτό τους.
• Παιχνίδια Ρόλων: Η αναπαράσταση ενός προβλήματος, ειδικά όταν ένα παιδί περνάει και από τους δύο ρόλους -του θύτη αλλά και του θύματος-, συμβάλλει καθοριστικά στην ανάπτυξη της ενσυναίσθησης.
• Η σύνδεση με το Αναλυτικό αλλά και με το Κρυφό Πρόγραμμα: Η σύνδεση των εννοιών και του λεξιλογίου τους, καθώς και των δεξιοτήτων του προγράμματος με το Αναλυτικό αλλά και με το Κρυφό Πρόγραμμα (ήθος και κουλτούρα του σχολείου που αποτυπώνεται σε κάθε ώρα που δεν είναι ώρα διδασκαλίας) αποτελεί σημαντική στρατηγική για τη μεταφορά της μάθησης και για τη γενίκευσή της.
• Η καλλιτεχνική έκφραση: Βοηθά τα παιδιά όχι μόνο στην κατανόηση, αλλά και στη δημιουργική έκφραση των συναισθημάτων.
• Η συνεργασία ανάμεσα στα παιδιά (ομάδες): Πρόκειται για τη δημιουργική επίλυση διαφωνιών, το μοίρασμα ιδεών, τη δημιουργικότητα και την αίσθηση των κοινών στόχων.
• Η συνεργασία με τους γονείς: η συνεργασία του εκπαιδευτικού με την οικογένεια των μαθητών είναι καθοριστική για τη γενίκευση της μάθησης των δεξιοτήτων από τους μαθητές, καθώς και για τη μεταφορά της κατακτημένης γνώσης στην προσωπική και κοινωνική τους ζωή.
• Η αλληλοϋποστήριξη εκπαιδευτικών μέσα από ομάδες: Οι ομάδες συζήτησης βοηθούν όχι μόνο στην περεταίρω διερεύνηση προβλημάτων που τυχόν προκύπτουν στις τάξεις, αλλά δρουν και ενισχυτικά στην αντιμετώπιση προσωπικών δυσκολιών των εκπαιδευτικών.

Οι συγγραφείς του Προγράμματος, Νάντια Κουρμούση και Βασίλης Κούτρας, έχουν εκχωρήσει τα συγγραφικά δικαιώματα στη UNICEF, πιστεύοντας ότι το οικονομικό όφελος από ένα τέτοιο πόνημα ανήκει μόνο στα παιδιά.

Πηγή: Συνοπτική περιγραφή της συλλογιστικής και του περιεχομένου του προγράμματος «ΒΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΗ» – Νάντια Κουρμούση, Βασίλης Κούτρας