Ο παιδικός θυμός κρύβει πίσω του έναν γονέα-καθρέφτη (3/4/2025_)

(φιερωμένο σε κάθε θυμωμένη παιδική ματιά που αναζητά τον δικό της καθρέφτη.)

Είναι η στιγμή που τα μουτρωμένα προσωπάκια κάνουν και πάλι την εμφάνισή τους. Τα μάτια θλιμμένα και με έντονο βλέμμα να κοιτούν και ταυτόχρονα να απαιτούν, να ζητούν κάτι που εκείνη τη στιγμή δεν είναι ολοφάνερο. Οι φωνές κάνουν κι αυτές την εμφάνισή τους μαζί με κινήσεις ισχύος και δύναμης. Είναι η στιγμή που οι περισσότεροι γονείς απεχθάνονται, εκείνη του θυμού των παιδιών που συνήθως έχουν ανεξέλεγκτη έκβαση με τις δυο πλευρές, γονείς και παιδιά, να προσπαθούν να επιβληθούν σε μια κατάσταση που ορίζεται ξεκάθαρα από συναίσθημα κι όχι από λογική.

Για να μη μακρηγορούμε και φιλοσοφούμε θα μπούμε κατευθείαν στο θέμα παίρνοντας τα πράγματα από την αρχή. Ο θυμός είναι ένα απόλυτα υγιές συναίσθημα. Όπως η χαρά, η λύπη ή ο ενθουσιασμός έτσι κι ο θυμός είναι υγεία. Αν δεν υπήρχε δε θα ξέραμε πότε κάποιος ενοχλήθηκε πάρα πολύ από κάτι. Αν δεν εκφραζόταν δε θα γνωρίζαμε πότε παραβιάζουμε τις κόκκινες γραμμές του καθενός γύρω μας και τα προσωπικά του όρια.

Υπάρχουν χρονικές περίοδοι που τα παιδιά εμφανίζουν θυμωμένη συμπεριφορά λίγο πιο συχνά από άλλες και τότε οι γονείς εμφανίζουν με τη σειρά τους σημάδια ανησυχίας. Οι «μεγάλοι» δεν είναι πάντα οι σοφοί της υπόθεσης στα μάτια των παιδιών. Μια από τις αιτίες για τον έντονο θυμό και σε συχνή βάση, είναι το καθρέφτισμα του θυμού που παρατηρείται στους γονείς. Το ότι ένας ενήλικας έχει πολλές υποχρεώσεις μέσα στην ημέρα, με την πίεση να αγγίζει τα υψηλότερα επίπεδα ο θυμός που ίσως εκφραστεί πολλές φορές μπροστά στα παιδιά ως ξέσπασμα θα αποτελέσει αιτία γι’ αντιγραφή συμπεριφοράς. «Αν η μαμά ή ο μπαμπάς εκτονώνονται έτσι, γιατί όχι κι εγώ;»

Μια ακόμη πιθανή αιτία που θα ενεργοποιήσει τη θυμωμένη παιδική συμπεριφορά είναι η ζήλια. Όταν υπάρχουν αδέρφια και οι εντάσεις είναι πιο συχνές ανάμεσά τους επειδή παρατηρείται ανταγωνισμός, είναι πολύ λογικό να βλέπουμε τον θυμό. Παράλληλα, τα παιδιά πλήττονται όταν γίνονται αποδέκτες μιας άδικης συμπεριφοράς από πλευράς γονιών, για παράδειγμα σε μια διαφωνία ανάμεσα σε αδέρφια. Η παραμέληση ή η έλλειψη προσοχής από πλευράς γονιών είναι μια ακόμη σημαντική και πιθανή αιτία. Ίσως το πρόγραμμα των γονιών να είναι εξαιρετικά επιβαρυμένο, ίσως να αφιερώνουν λίγο παραπάνω χρόνο στον εαυτό τους ή και να κουράστηκαν να διεκπεραιώνουν υποχρεώσεις με αποτέλεσμα να μην μπορούν να αφιερώσουν τον χρόνο που θα ήθελαν στα παιδιά. Σε τέτοιες περιπτώσεις έχουμε τα γνωστό «σου κρατάω μούτρα» και θυμώνω μαζί σου από πλευράς παιδιών. Είναι η δική τους επανάσταση απέναντι σε κάτι που τα φοβίζει στην ουσία αφού δεν εξαρτάται από τα ίδια. Είναι το δικό τους «σε χρειάζομαι» μεταμφιεσμένο σε ένα θυμωμένο πρόσωπο.

Οι τρόποι έκφρασης του θυμού στα παιδιά είναι μια περιπέτεια. Από φωνές, χτυπήματα αντικειμένων πάνω σε έπιπλα, απότομο κλείσιμο της πόρτας στο δωμάτιό τους μέχρι και πετάω τα πάντα κάτω για να προκαλέσω αναστάτωση και χαμό. Οτιδήποτε δηλαδή κάνουμε κι εμείς οι «μεγάλοι» της υπόθεσης. Γιατί λοιπόν αυτές οι εκφάνσεις θυμού των παιδιών μας τρομάζουν τόσο όταν τις βλέπουμε να εκφράζονται από εκείνα ενώ είναι τόσο οικείες σε εμάς; Απλούστατα διότι θεωρούμε ως γονείς πως δεν μπορούμε να το ελέγξουμε. Μας τρομοκρατεί η ιδέα ότι μπορεί η κατάσταση να έχει φύγει για λίγο από τα δικά μας χέρια περνώντας στα χέρια των πρωταγωνιστών, των παιδιών.

Κι αν όμως αυτό είναι τελικά που έχουν ανάγκη; Να νιώσουν κύριοι του εαυτού τους, θυμώνοντας και μαθαίνοντας από αυτό; Να αισθανθούν πως ξεφεύγουν αλλά να κατανοήσουν και το πώς να επανέλθουν σε ψυχραιμία. Να αναγνωρίσουν τα δικά τους όρια, τεστάροντας τον εαυτό τους. «Γιατί και πότε θυμώνω, τι είναι αυτό που θα με βγάλει εκτός ορίων, πώς θα αντιδράσω και πώς μπορώ να ηρεμήσω τον εαυτό μου μετά;» είναι μόνο λίγα από τα ερωτήματα στα οποία θέλει να δώσει απαντήσεις ένα παιδικό μυαλουδάκι. Και θα τις δώσει, αφού όμως πρώτα πειραματιστεί.

Στις καταστάσεις θυμού δεν υπάρχουν κλειδιά αφού τα πάντα έχουν ξεκλειδώσει για να απελευθερωθούν και να εκφραστούν. Δε θα πρέπει όμως να υπάρχουν και κλειδαριές για να «φυλακίσουν» τον θυμό. Ο θυμός δεν είναι πάντα ο ένοχος της υπόθεσης αλλά πολλές φορές είναι ο σύμμαχος των παιδιών για να δείξουν, όσα εμείς, «οι μεγάλοι και σοφοί» δεν μπορούμε ή δε θέλουμε να δούμε. Εξάλλου, όλα είναι δράση κι αντίδραση σε αυτόν τον κόσμο, γιατί όχι και ο θυμός των παιδιών;