Ψυχολογία είναι η επιστήμη που μελετά τη συμπεριφορά και τις νοητικές διεργασίες του ανθρώπου. Πιο συγκεκριμένα, οι απώτεροι σκοποί της Ψυχολογίας και της Συμβουλευτικής στους μαθητές με αναπηρία και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες είναι η επιδίωξη της ανάπτυξης της προσωπικότητάς τους και η δυνατότητα να τους καταστήσει κατά το δυνατόν ικανούς για αυτόνομη συμμετοχή στην οικογενειακή, κοινωνική και πολιτισμική ζωή. Κάθε μια περίπτωση μαθητή στην ειδική αγωγή προσεγγίζεται εξατομικευμένα. Στα άτομα με νοητική στέρηση π.χ. ο ψυχολόγος θα πρέπει να στηρίζει τα άτομα αυτά δουλεύοντας με το άμεσο κοινωνικό τους περιβάλλον, ώστε να μην περιθωριοποιηθούν.

Τα άτομα με διαταραχή Φάσματος Αυτισμού χρειάζονται ένα δομημένο περιβάλλον, ημερήσιο πρόγραμμα και σταθερά όρια συμπεριφοράς. Γι’ αυτούς τους λόγους ο ψυχολόγος χρειάζεται να διαμορφώσει προγράμματα εξατομικευμένα με σκοπό την καλλιέργεια και την ανάπτυξη δεξιοτήτων κοινωνικών, επικοινωνίας, τη γνωστική ανάπτυξη, την έκφραση συναισθημάτων και την καλλιέργεια κοινωνικών σχέσεων και ενσυναίσθησης.

Σύμφωνα με το ΦΕΚ 2585/2018 τα καθήκοντα και οι αρμοδιότητες των ψυχολόγων είναι να:

1. Αξιολογούν τους μαθητές του σχολείου, όπου υπηρετούν, χρησιμοποιώντας επιστημονικές μεθόδους, όπως: παρατήρηση, συνέντευξη με την οικογένεια, ενημέρωση από το προσωπικό του σχολείου, ψυχοτεχνικά μέσα, αποσκοπώντας στο να διαμορφώσουν μια ολοκληρωμένη ψυχολογική εκτίμηση για την προσωπικότητα του μαθητή και τις ιδιαίτερες εκπαιδευτικές ανάγκες του.

2. Συμμετέχουν στη διεπιστημονική ομάδα για την ένταξη των μαθητών στη σχολική μονάδα και στο κατάλληλο εκπαιδευτικό τμήμα.

3. Παρέχουν, στο πλαίσιο του ωραρίου τους, συμβουλευτική υποστήριξη στο προσωπικό του σχολείου με σκοπό την επίλυση προβλημάτων των μαθητών και των οικογενειών τους και συμμετέχουν στο σχεδιασμό του προγράμματος δραστηριοτήτων του μαθητή.

4. Προγραμματίζουν και παρέχουν το υποστηρικτικό τους έργο ανάλογα με τις ανάγκες των μαθητών και των οικογενειών τους.

5. Αναλαμβάνουν, σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο, την υποστηρικτική, συμβουλευτική ή θεραπευτική διαδικασία, ατομική ή ομαδική των μαθητών, η οποία κρίνεται υποχρεωτική κατά την αξιολόγηση. Για τους ενήλικες μαθητές απαιτείται η σύμφωνη γνώμη τους και, όπου κρίνεται αναγκαίο, η συγκατάθεση της οικογένειας. Στις περιπτώσεις που ο μαθητής δέχεται ψυχοθεραπευτική αγωγή εκτός σχολείου, δεν εντάσσεται σε πρόγραμμα θεραπευτικής διαδικασίας εντός αυτού.

6. Αξιολογούν, σε συνεργασία με τα άλλα μέλη του προσωπικού, τις δυνατότητες και τις απαραίτητες ανάγκες των μαθητών που πρόκειται να μετεγγραφούν σε άλλο εκπαιδευτικό πλαίσιο ή να αποφοιτήσουν.

7. Παρέχουν ψυχολογική υποστήριξη στην οικογένεια του μαθητή με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες σε ομαδική ή ατομική βάση, η οποία περιλαμβάνει:
• ενημέρωση σε σχέση με το πρόβλημα και τις μεθόδους παρέμβασης,
• εκπαίδευση για τις σχέσεις γονέων − παιδιού και την αντιμετώπιση προβλημάτων στο σπίτι,
• συμβουλευτική για συναισθηματική στήριξη σε θέματα οικογένειας,
• καθοδήγηση για την ανάγκη πρόσθετων ιατρικών, ψυχοθεραπευτικών παρεμβάσεων και μεθόδων αποκατάστασης.

8. Συντάσσουν τις ψυχολογικές εκθέσεις των μαθητών τους κατόπιν γραπτών αιτημάτων των γονέων ή υπηρεσιών. Την ευθύνη της ανακοίνωσης του περιεχομένου των ψυχολογικών εκθέσεων προς τρίτους έχουν οι ίδιοι οι ψυχολόγοι.

9. Συνεργάζονται με τα άλλα μέλη του Ε.Ε.Π., τους σχολικούς συμβούλους, τα ΚΔΑΥ, τις ιατροπαιδαγωγικές υπηρεσίες, τις διευθύνσεις άλλων σχολείων και με φορείς που παρέχουν ιατρικές, ψυχολογικές και κοινωνικές υπηρεσίες στους μαθητές.