ΣΤΟΧΟΣ
Η ενίσχυση και εκμάθηση της ωφελιμότητας των θεραπευτικών ζώων στο σχολικό πλαίσιο μέσα από μια διαθεματική προσέγγιση. Η ενίσχυση βασικών ακαδημαϊκών και κοινωνικών δεξιοτήτων των παιδιών καθώς και της συναισθηματικής οργάνωσης, της συνεργασίας και της κοινωνικής ολοκλήρωσης μέσα από τη χρήση των γνώσεων που αφορούν τις θεραπευτικές προσεγγίσεις με ζώα (σκύλους θεραπείας, ψάρια, άλογα). Η προσέγγιση των θεραπειών με τη χρήση ζώων αποτελεί ένα σχετικά καινούριο πεδίο το οποίο συνεχώς στηρίζεται από επιστημονικά δεδομένα ως προς τα οφέλη που προσφέρει η αλληλεπίδραση παιδιών με αναπηρία με τα ζώα μέσα σε ένα οργανωμένο πλαίσιο και περιβάλλον.
Αναγκαιότητα – Στόχοι
Στις θεραπευτικές τεχνικές μια επικουρική θεραπευτική μέθοδος “animal assisted therapy “ ή “pet therapy” ή κοινός θεραπεία μέσω των ζώων κερδίζει έδαφος τα τελευταία χρόνια. Τα σκυλιά, γάτες, άλογα ή ακόμα και ζώα φάρμας ή παραγωγής μπορεί να χρησιμοποιηθούν ως θεραπευτικό μέσο. Σκοπός μας είναι η ανάδειξη της επαφής με τα ζώα ως συμπληρωματικό θεραπευτικό μέσο και τα οφέλη που μπορεί να αποκομίσουν οι μαθητές μας από αυτή την επαφή.
Συνεχίζοντας το έργο της θεραπευτικής ιππασίας που υλοποιήθηκε την προηγούμενη σχολική χρονιά αποφασίσαμε να «ανοίξουμε» τη θεματική μας και να εντάξουμε τις προσεγγίσεις μέσω ζώων θεραπείας στο σχολικό μας πρόγραμμα. Η δική μας προσέγγιση θα έχει κατεύθυνση κυρίως το «Animal Assisted Activities» (ΑΑA). Η προσέγγιση αυτή συνιστά δραστηριότητες με ζώα αλλά με πιο αυθόρμητες διαδικασίες που περιλαμβάνουν μια ποικιλία τεχνικών, παιχνιδιών και δραστηριοτήτων με τον ανάλογο προγραμματισμό και στοχοθεσία που το σχολικό πλαίσιο επιβάλλει.
Η καινοτομία του προγράμματος αυτού καθώς και η δυνατότητα της διαθεματικής προσέγγισής του, μας κάνουν να προσδοκούμε και να αποσκοπούμε στην ευαισθητοποίηση αλλά και εκπαίδευση του προσωπικού και των μαθητών μας όσο και των οικείων τους αλλά και της κοινότητας για τα οφέλη των προσεγγίσεων αυτών.
Ενέργειες και χρονοδιάγραμμα υλοποίησης
Α ΤΡΙΜΗΝΟ
- Παρουσίαση της δράσης στο σύλλογο διδασκόντων και ανάλυση των στόχων ως προς τον γνωστικό – κοινωνικό – συναισθηματικό και κινητικό τομέα.
- Παρουσίαση ενδεικτικών δραστηριοτήτων με τα θεραπευτικά ζώα, παραδείγματα διασύνδεσης του προγράμματος με το αναλυτικό πρόγραμμα του σχολείου καθώς και με τα διάφορα μαθήματα (γλώσσα, μαθηματικά, πληροφορική, εικαστικά, θεατρική αγωγή, γυμναστική)
- Προφορική ενημέρωση των γονέων και κηδεμόνων κατά την πρώτη προγραμματισμένη συνάντηση τους με τον σύλλογο διδασκόντων για την πρόθεση υλοποίησης της δράσης στο σχολικό έτος 2022-2023.
- Έγγραφη ενημέρωση των γονέων για του στόχους και τον τρόπο υλοποίησης του προγράμματος καθώς και συγκατάθεσης των γονέων για τη συμμετοχή των παιδιών τους στο πρόγραμμα με ενυπόγραφη ΥΔ.
- Δημιουργία υλικού – παρακαταθήκης για την εφαρμογή του προγράμματος εντός σχολείου: Εισαγωγικό ppt παρουσίασης της ωφελιμότητας των προσεγγίσεων με τα ζώα θεραπείας.
Β ΤΡΙΜΗΝΟ και Γ ΤΡΙΜΗΝΟ
- Δημιουργία υλικού – παρακαταθήκης για την εφαρμογή του προγράμματος εντός σχολείου:
- Επιτραπέζιες δραστηριότητες, πάζλ, παιχνίδια μνήμης, κατασκευές
- Δραστηριότητες με τη χρήση του διαδραστικού πίνακα σε σχέση με τα ζώα
- Τραγούδια και ρυθμός που αφορούν τα ζώα
- Ψυχοκινητικά παιχνίδια, βαδίζω όπως τα ζωάκια, πηδάω, κυλιέμαι στο πάτωμα κτλ
- Δημιουργία παιδαγωγικού υλικού και παραμυθιών που αφορούν τα ζώα που θα επιλέξουν οι μαθητές
- Επισκέψεις σε φάρμα αλόγων
- Επίσκεψη στο μουσείο φυσικής ιστορίας
- Ενδοσχολικές επισκέψεις του συλλόγου «Thraki Dog Training” Αλεξανδρούπολης για την εξοικείωση των μαθητών μας με τα σκυλιά θεραπείας
- Εορτασμός της παγκόσμιας ημέρας των ζώων
- Ευαισθητοποίηση για τα ζώα της αυλής μας (σκιουράκια, πουλάκια), κατασκευή φωλιών παροχή τροφής
- Σχολικό ενυδρείο
- Δημοσιεύσεις των δραστηριοτήτων στην σχολική ιστοσελίδα
Γ ΤΡΙΜΗΝΟ
- Παρουσίαση του προγράμματος στην σχολική γιορτή λήξης του σχολικού έτους 2022-2023 – θεατρική παράσταση
- Παρουσίαση του προγράμματος στην εκδήλωση των σχολικών δραστηριοτήτων της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Ροδόπης
- Ερωτηματολόγιο αξιολόγησης του σχεδίου δράσης από τους εκπαιδευτικούς
Πόροι – μέσα – ερευνητικά εργαλεία
- Το ανθρώπινο δυναμικό που θα συμμετέχει στην υλοποίηση του προγράμματος είναι το εκπαιδευτικό προσωπικό του σχολείου με τη συμβολή του συμβούλου ΕΕ όπου αυτή χρειαστεί.
- Ο υλικοτεχνικός εξοπλισμός (αναλώσιμα υλικά, τεχνολογικός εξοπλισμός κα) καθώς και οι οικονομικοί πόροι που τυχόν θα χρειαστούν καλύπτονται με τρόπους που ορίζονται από το θεσμικό πλαίσιο.
- Ιστοσελίδα του σχολείου και σχολική σελίδα FB
- Συνεργασία με εξωτερικούς φορείς και οργανώσεις καθώς και με την εταιρία Αστικά Κομοτηνής για την δωρεάν μεταφορά μας στον εξωτερικό χώρο όπου είναι απαραίτητο.
- Συνεργασία με τον Σύλλογο γονέων και κηδεμόνων για την υλοποίηση των εξωτερικών δραστηριοτήτων και την οικονομική ενίσχυση της δράσης όπου χρειάζεται.
Κριτήρια επιτυχίας της Δράσης
Η επιτυχία της δράσης θα κριθεί από την ανατροφοδότηση των μαθητών, των οικογενειών τους, του εκπαιδευτικού προσωπικού του σχολείου καθώς και της κοινότητας. Ταυτόχρονα μετά την ολοκλήρωση της δράσης θα διανεμηθεί σε όλους τους άμεσα εμπλεκόμενους ερωτηματολόγιο για την αποτελεσματικότερη αξιολόγηση του προγράμματός μας και τα συμπεράσματά του θα καταγραφούν για την περαιτέρω βελτίωση της δράσης μας.
Διαδικασίες αξιολόγησης της Δράσης
- Κάθε δράση που πραγματοποιείται καταγράφεται στο τετράδιο δραστηριοτήτων του προγράμματος όπου αναφέρονται αναλυτικά το περιεχόμενο της δράσης, οι συμμετέχοντες, αν ολοκληρώθηκε όπως είχε σχεδιαστεί, τυχόν δυσκολίες που παρουσιάστηκαν καθώς και ιδέες προς βελτίωση.
- Στο τέλος κάθε τριμήνου καταγράφονται πόσες από τις παραπάνω προγραμματισμένες ενέργειες έχουν πραγματοποιηθεί καθώς και οι λόγοι που έχουν προκύψει για τυχόν μη ολοκλήρωση των ενεργειών.
- Καταγράφεται αν ο χρόνος των εκπαιδευτικών, οι οικονομικοί πόροι και το υλικό, που είχαν προβλεφθεί κατά το σχεδιασμό της δράσης, επαρκούν για την αποτελεσματική υλοποίησή της.
- Προτείνονται λύσεις για την ολοκλήρωση των ενεργειών στην επόμενη φάση – τρίμηνο Δημιουργία portfolio σε κάθε τάξη όπου θα αποθηκεύονται οι εργασίες των παιδιών
- Συγκέντρωση φωτογραφιών από τις δράσεις εντός και εκτός σχολείου
- Ενημέρωση του συλλόγου διδασκόντων στις τακτικές συνελεύσεις για την πορεία του προγράμματος και τις επόμενες δράσεις που πρόκειται να πραγματοποιηθούν. Καταγράφονται τυχόν προτάσεις προς βελτίωση.
- Ερωτηματολόγιο για την αποτίμηση του βαθμού ικανοποίησης των εκπαιδευτικών από το πρόγραμμα.
Β. Υλοποίηση της Δράσης
Ακολουθήθηκε το χρονοδιάγραμμα υλοποίησης χωρίς σημαντικές αλλαγές.
Στόχοι του προγράμματός μας ήταν:
- Η μείωση των συναισθημάτων της απομόνωσης και της διαφορετικότητας
- Η ενθάρρυνση της επικοινωνίας
- Η προαγωγή της κοινωνικοποίησης
- Η μείωση του άγχους και την ανησυχίας
- Η βελτίωση γλωσσικών και συναισθηματικών διαταραχών
- Η προαγωγή της αγάπης, της φροντίδας, του νοιαξίματος, της ενσυναίσθησης
- Η δημιουργία κινήτρων για παιχνίδι
- Η ενίσχυση της συγκέντρωσης και της προσοχής
- Η βελτίωση των δεξιοτήτων ανάγνωσης και γραφής
- Η παροχή ενός μη στρεσογόνου, μη επικριτικού περιβάλλοντος
- Η αύξηση της αυτοπεποίθησης και την αυτοσυνειδησίας (η ικανότητα του ανθρώπου να γνωρίζει τον εαυτό του)
- Η βελτίωση των κινητικών δεξιοτήτων
- Η παροχή νοητικής διέγερσης
Αρχικά η δράση μας παρουσιάστηκε στο σύλλογο διδασκόντων όπου μέσω brainstorming – καταιγισμό ιδεών εμπλουτίσαμε τις δραστηριότητές μας και τις ενισχύσαμε ως προς το γνωστικό – κοινωνικό – συναισθηματικό και κινητικό τομέα. Ταυτόχρονα οργανώθηκε η διασύνδεση του προγράμματος με το αναλυτικό πρόγραμμα του σχολείου καθώς και τα μαθήματα (γλώσσα, μαθηματικά, θεατρική αγωγή, γυμναστική) καθώς και με τις ειδικές εκπαιδευτικές συνεδρίες (εργοθεραπεία, λογοθεραπεία, φυσικοθεραπεία, ψυχολογική και κοινωνική παρέμβαση).
Διεκπεραιώθηκε η ενημέρωση των γονέων και κηδεμόνων εγγράφως και προφορικώς και εξασφαλίστηκε η συγκατάθεσή τους για την συμμετοχή των παιδιών τους στο πρόγραμμα.
Φέραμε σε επαφή τους μαθητές μας με τα ζώα της φύσης ξεκινώντας βιωματικά το πρόγραμμά μας. Αρχικά βγήκαμε στην αυλή και παρατηρήσαμε τα ζώα της αυλής μας, τα πουλάκια και τα σκιουράκια και ολοκληρώσαμε ένα μεγάλο αριθμό δραστηριοτήτων που αφορούσαν τα συγκεκριμένα ζώα. Κατασκευές, ψυχοκινητικά παιχνίδια, παιχνίδια με μουσική, ρυθμό και μιμήσεις και πολλά ακόμη. Φτιάξαμε χειροποίητες ταϊστρες με ανακυκλώσιμα υλικά που οι μαθητές μας γέμιζαν με φαγάκι προωθώντας την εξοικείωση τους με τα ζώα.
Ταυτόχρονα αποκτήσαμε στο σχολείο μας ενυδρείο με ψαράκια και θέσαμε πρόγραμμα ημερήσιας φροντίδας τους από τους μαθητές μας με στόχο την μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση τους σε θέματα φροντίδας ζώων, υποχρεώσεων, υπευθυνότητας.
Δημιουργήσαμε υλικό – παρακαταθήκη, για την εφαρμογή του προγράμματος στο σχολείο μας. Φτιάξαμε ένα ντοσιέ δραστηριοτήτων σχετικά με τα ζώα και ιδιαίτερα τα ζώα της αυλής μας με παιχνίδια μνήμης, ταυτίσεων, παζλ και επιτραπέζια.
Παίξαμε και διασκεδάσαμε με μια ποικιλία παιχνιδιών με τη χρήση των διαδραστικών πινάκων φέρνοντας καθημερινά σε επαφή τους μαθητές μας με τα ζώα έτσι ώστε να διευκολυνθεί η μεταγενέστερη επαφή τους με τα πραγματικά ζώα θεραπείας όπως τους σκύλους θεραπείας και τα άλογα.
Συνδέσαμε το πρόγραμμά μας με τα μαθήματα του σχολείου, τη γλώσσα, τα μαθηματικά, τη γεωγραφία, τα εικαστικά, τη γυμναστική, τη θεατρική αγωγή εισάγοντας δραστηριότητες με ζώα στα κείμενα τους, στα γραπτά τους, στις ασκήσεις μαθηματικών αλλά ταυτόχρονα παίξαμε βιωματικά παιχνίδια στην αυλή μας για την ενίσχυση των μαθηματικών και γλωσσικών δεξιοτήτων των μαθητών μας με παιχνίδια ρόλων και μεταμφιέσεις.
Επισκεφθήκαμε πάρκα όπου παρατηρήσαμε κι εκεί τα ζώα της φύσης, το μουσείο φυσικής ιστορίας και ενημερωθήκαμε για την εξέλιξη των ζώων αλλά και την επιτακτική ανάγκη προστασίας τους.
Αφού ολοκληρώσαμε το πρώτο μέρος του προγράμματός μας με στόχο την εξοικείωση των μαθητών μας κυρίως με οικόσιτα ζώα, γάτες, σκύλους, πουλάκια, ψαράκια, τα σκιουράκια της αυλής μας, θελήσαμε πλέον να φέρουμε σε επαφή τους ιδιαίτερους μαθητές μας με τα θεραπευτικά ζώα. Έτσι, επισκεφθήκαμε το θεραπευτικό κέντρο «Βήμα βήμα – Ιπποθεραπεία» σε συνέχεια του περσινού μας προγράμματος της «σχολικής θεραπευτικής ιππασίας». Οι νέοι μαθητές μας είχαν την ευκαιρία να περιποιηθούν τα άλογα, να τα φροντίσουν καθώς και να συμμετάσχουν σε ένα σύντομο θεραπευτικό πρόγραμμα ιππεύοντας τα με τους κατάλληλα εκπαιδευμένους συνοδούς.
Επίσης, οι μαθητές μας ήρθαν σε μια πρώτη επαφή με τους σκύλους θεραπείας ξεκινώντας έτσι τη θεραπευτική προσέγγιση με τη χρήση ζώων θεραπείας, σε συνεργασία με το «Thraki dog training” Αλεξανδρούπολης. Το πρόγραμμα αυτό θα συνεχιστεί σε συστηματική βάση την επόμενη σχολική χρονιά.
Η καλοκαιρινή γιορτή λήξης του σχολικού έτους είναι ένα έργο γραμμένο και προσαρμοσμένο στις δυνατότητες των μαθητών μου και ο τίτλος του είναι «Τα ζώα συνωμοτούν τη Γη να σώσουν προσπαθούν» που θα παρουσιαστεί τον Ιούνιου στους γονείς και κηδεμόνες των μαθητών μας και σε ένα μεγάλο αριθμό καλεσμένων.
Κυρίαρχος στόχος φέτος ήταν η εξοικείωση των μαθητών μας με τα ζώα με στόχο την επόμενη σχολική χρονιά το πρόγραμμά μας να είναι ολοκληρωτικά βιωματικό. Όλες οι δράσεις μας δημοσιεύονταν συστηματικά στην ιστοσελίδα του σχολείου για την ενημέρωση όλων των αναγνωστών μας.
Αποτελέσματα της Δράσης
Η χρήση των ζώων ως μία εναλλακτική θεραπευτική προσέγγιση και ως μέσο θεραπείας αποδείχτηκε μέγιστα ωφέλιμη για τους ιδιαίτερους μαθητές μας. Η προσέγγιση αυτή με την ανεξάντλητη ποικιλία βιωματικών και μη δραστηριοτήτων με ζώα συνέβαλε στην ουσιαστική βελτίωση των μαθητών μας σε γνωστικό – μαθησιακό, συναισθηματικό – κοινωνικό και ψυχοκινητικό επίπεδο.
Η πλειοψηφία των μαθητών μας είναι παιδιά στο φάσμα του αυτισμού με ιδιαίτερα ελλείμματα στην κοινωνική αλληλεπίδραση, τη συναισθηματική αμοιβαιότητα και την επικοινωνία. Οι δραστηριότητες με τα ζώα συνέβαλαν στην βελτίωση των προαναφερθέντων και συγκεκριμένα στη μείωση των συναισθημάτων της απομόνωσης και αποξένωσης καθώς τα ζώα δεν γνωρίζουν την διαφορετικότητα, στην μείωση της μοναχικότητας και στη δημιουργία φιλικών διαθέσεων απέναντι σε ένα έμψυχο ον. Προήγαγαν την κοινωνικοποίηση και τη βελτίωση των κοινωνικών δεξιοτήτων και της κοινωνικής ανταπόκρισης και εμπλούτισαν τον συναισθηματικό κόσμο των μαθητών με χαρά, στοργή, αγάπη, νοιάξιμο ενώ ταυτόχρονα μείωσαν το εσωτερικό άγχος, την υπερδιέγερση και την ανησυχία. Συνέβαλαν στη βελτίωση των γλωσσικών δεξιοτήτων των μαθητών, την προαγωγή των δεξιοτήτων ανάγνωσης και γραφής και τη γενικότερη παροχή νοητικής διέγερσης. Δημιούργησαν κίνητρα για παιχνίδι και βελτίωσαν τις κινητικές δεξιότητες των μαθητών καθώς πρόσφεραν ένα δυνατό κίνητρο για ενεργοποίηση και κινητοποίηση. Τέλος, βελτίωσε τις εκπαιδευτικές πρακτικές το εκπαιδευτικού προσωπικού καθώς δήλωσαν ευχαριστημένοι με την ποικιλία των δραστηριοτήτων και τον αντίκτυπο που είχε στο μαθητικό δυναμικό.