Ημέρα μνήμης για τον απανταχού Ελληνισμό. Ημέρα που θυμόμαστε τη Γενοκτονία των Ποντίων, τη σφαγή 353.000 ανθρώπων από τους Νεότουρκους, πριν από 105 χρόνια.
«Ξηρανθήτω ημίν ο λάρυγξ, εάν επιλαθώμεθά σου ω Πάτριος Ποντία γη». Σήμερα, τα κεφάλια χαμηλώνουν. Τα μάτια δακρύζουν. Είναι μια μέρα που η πληγή ξανανοίγει.
19 Μαΐου, 105 χρόνια πριν, ξεκινούσε η σκληρότερη φάση της Γενοκτονίας των Ποντίων. Ήταν η μέρα που ο Κεμάλ Ατατούρκ αποβιβαζόταν στη Σαμψούντα και δρομολογούσε την ανελέητη σφαγή στο πλαίσιο του Απελευθερωτικού Αγώνα των Τούρκων κατά των Δυτικών.
Ο αριθμός των Ελληνοποντίων που εξολοθρεύτηκαν δεν είναι, ως σήμερα, σαφής με ακρίβεια. Υπολογίζεται ότι οι Νεότουρκοι, σε ένα σύνολο περίπου 750.000 ψυχών, εξολόθρευσαν περισσότερους από 350.000 Ελληνοποντίους. Συνολικά καταστράφηκαν 815 Κοινότητες, 1.134 εκκλησίες, 960 σχολεία ενώ 353.000 κάτοικοι σφαγιάστηκαν ή πέθαναν από τις κακουχίες και την πείνα. Οι Πόντιοι εξολοθρεύτηκαν. Η λέξη «εξολοθρεύτηκαν», είναι μάλλον λίγη για να περιγράψει τη φρίκη εκείνης της εποχής.
Η επιχείρηση εξόντωσης των Ποντίων είχε στοχεύσει αρχικά στους προκρίτους. Δάσκαλοι, ιερείς, μητροπολίτες, έμποροι, δικηγόροι, γραμματικοί, δημοσιογράφοι, όλοι συνελήφθησαν. Ακολούθησαν πρόχειρες, γρήγορες, στημένες δίκες, με την ίδια, πάντα, ποινή: Εις θάνατον. Όλοι τους εκτελέστηκαν. Οι Τούρκοι δεν επέτρεπαν την ταφή. Όσοι δεν έφευγαν, θα εκτελούνταν.
Όσοι γλίτωσαν, είχαν μόνο ένα δρόμο: Αυτόν του ξεριζωμού. Οι μνήμες, οι περιουσίες τους, τα χωράφια, τα ζώα τους, τα σπίτια τους, όλα έμειναν πίσω. Μαζί τους, ό,τι χώραγε στο δισάκι. Κάμποσα ρούχα, τις εικόνες των Αγίων, ελάχιστα χρυσαφικά και στο στόμα η ελπίδα. “Η Ρωμανία κι αν επέρασεν, ανθεί και φέρει κι άλλο“. Κι έφτασαν πίσω στην Ελλάδα, περιγράφοντας ότι «τραβήξαμε του Χριστού τα Πάθη».
Στην Ελλάδα, ο Νόμος 2193/94, που δημοσιεύτηκε στις 11 Μαρτίου 1994 στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (Φύλλο 32Α’) καθιερώνει την 19η Μαΐου ως Ημέρα Μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου. Όχι ότι θα ξεχνιόταν ποτέ …
 |
|
 |
 |
 |
 |
| Αστερομάτα – Το Νόημα των Στίχων
Το τραγούδι «Αστερομάτα» μέσα από ισχυρούς συμβολισμούς αποτυπώνει τον πόνο της προσφυγιάς και της απώλειας, αντλώντας έμπνευση από την ιστορία του ποντιακού ελληνισμού και της Μικράς Ασίας. Μέσα από το ταξίδι της μνήμης και της αναζήτησης της πατρίδας, προβάλλεται η διαχρονική ανάγκη του ανθρώπου να επιστρέψει στις ρίζες του, ακόμα και όταν όλα μοιάζουν αβέβαια. Πάμε, λοιπόν, να εξετάσουμε αναλυτικά τους στίχους. (Πηγή: https://apofthegmata.gr/asteromata-klavdia-to-noima-ton-stixon/) |
|
| Αστέρι μου Αστέρι μου |
Η εισαγωγή είναι λιτή αλλά φορτισμένη συναισθηματικά. Η λέξη «αστέρι» συμβολίζει την ελπίδα, τη μνήμη, αλλά και ένα αγαπημένο πρόσωπο που προσφέρει φως μέσα στο σκοτάδι των δυσκολιών. |
| Γλυκιά μου μάνα μην μου κλαις Μαύρα και αν σου φορούνε Το ξέθωρο το σώμα μου Φλόγες δεν το νικούνε |
Αυτή η στροφή απευθύνεται στη μητέρα – πατρίδα, που θρηνεί για την απώλεια του παιδιού της. Το μαύρο χρώμα εδώ συμβολίζει το πένθος και τις κακουχίες, ωστόσο το τραγούδι μεταφέρει μήνυμα αντοχής: παρά τις δυσκολίες («φλόγες»), το πνεύμα του προσώπου παραμένει δυνατό και άθραυστο. |
| Τα χελιδόνια της φωτιάς Θάλασσες και αν περνούνε Του ριζωμού τα χώματα Ποτέ δεν λησμονούνε |
Τα «χελιδόνια της φωτιάς» παραπέμπουν στους Πόντιους πρόσφυγες που αναγκάστηκαν να φύγουν μακριά από την πατρίδα τους. Παρότι διέσχισαν θάλασσες, δεν ξεχνούν τις ρίζες και τη γη που άφησαν πίσω. |
| Αστερομάτα μου μικρή Γύρε να σε φιλήσω Στα άγια σου τα δάκρυα Τα χείλη μου να σβήσω |
Η λέξη «αστερομάτα» είναι ένα τρυφερό προσωνύμιο, το οποίο χρησιμοποιούσαν στη Σμύρνη όταν αναφέρονταν σε μία γυναίκα με όμορφα μάτια. Η ανάγκη για επανασύνδεση είναι μεγάλη και εκφράζεται από το φιλί που σβήνει τη φωτιά στα χείλη. Η αναφορά σε άγια δάκρυα παραπέμπει στην ιερή φύση της αστερομάτας πατρίδας. |
| Αστερομάτα μου μικρή Γύρε μου να σε πιάσω Τα ξεχασμένα μου φτερά Στερνά να ξαποστάσω |
Η δεύτερη εκδοχή του ρεφραίν εκφράζει την ανάγκη για επιστροφή και εύρεση καταφυγίου. Τα «ξεχασμένα φτερά» μπορεί να συμβολίζουν τις ελπίδες και τα όνειρα που έμειναν ανεκπλήρωτα, με την επιθυμία να βρουν ηρεμία και τελική λύτρωση. |
| Αχ αστέρι μου, τζιβαέρι μου |
Η φράση «τζιβαέρι μου» (θησαυρός μου) ενισχύει το αίσθημα βαθιάς αγάπης και εκτίμησης προς την πατρίδα ή ένα πρόσωπο-σύμβολο, υπογραμμίζοντας το τεράστιο συναισθηματικό δέσιμο. |
| Γλυκιά μου μάνα μην μου κλαις Καράβι είναι η ζωή μου Που ψάχνει για τον γυρισμό Αγέρα το πανί μου |
Η μεταφορά της ζωής ως «καράβι» που ψάχνει την επιστροφή υποδηλώνει τη συνεχή αναζήτηση της χαμένης πατρίδας. Ο «αγέρας» που γεμίζει το πανί υποδηλώνει τη μοίρα ή τις ελπίδες που ωθούν το ταξίδι της επιστροφής, παρά τις δυσκολίες. |
| Σε αυτό το σημείο επαναλαμβάνεται το ρεφραίν, γεγονός που ενισχύει το κεντρικό θέμα του τραγουδιού: τη νοσταλγία, την απώλεια, αλλά και την ελπίδα για επανένωση. | |
| Αστέρι μου | Η τελευταία αυτή φράση κλείνει το τραγούδι με μια αίσθηση ευλάβειας και αγάπης προς το συμβολικό αστέρι- πατρίδα, μητέρα ή αγαπημένο πρόσωπο – διατηρώντας το ως φωτεινό σύμβολο μνήμης και ελπίδας. |