2ο σενάριο
Ο έρωτας και το φύλο στη λογοτεχνία
Οι άγγελοι τραγουδάνε. Και οι ερωτευμένοι
επίσης […]. Και η θάλασσα είναι απέραντη,
τα πουλιά μυριάδες, οι ψυχές όσες και οι
συνδυασμοί που μπορούν να γεννήσουν
οι ήχοι και τα λόγια, όταν ο έρωτας
και το όνειρο συμβασιλεύουν».
(Οδ. Ελύτης, Τα ρω του έρωτα)
Εξεταζόμενα κείμενα:
Ερωτόκριτος (16ος-17ος αι. Κρητική λογοτεχνία Χαρακτηριστικά Κρητικής λογοτεχνίας , θεωρία)
Έρωτος αποτελέσματα (σ. 169 -17ος-18ος αι. Νεοελληνικός Διαφωτισμός)
Μονόλογος ευαισθήτου (σ.340- 19ος αι. Ρομαντική σχολή Αθηνών)
Παράλληλα κείμενα:
Αντιγόνη του Σοφοκλή
Αντιγόνη του Ζαν Ανούιγ
Κοντά σου της Μαρίας Πολυδούρη
1η ώρα στην τάξη:
Εντάσσουμε τα εξεταζόμενα κείμενα στην εποχή τους, εξετάζουμε το κοινωνικοϊστορικό πλαίσιο που τα γέννησε και αναζητούμε γενικά χαρακτηριστικά της λογοτεχνικής παραγωγής στις συγκεκριμένες περιόδους.
2η ώρα στην τάξη:
Διαβάζουμε (σελ. 102) συνοπτικά την ιστορία του Ερωτόκριτου και καταδεικνύουμε δύο βασικά θέματα : α) ο έρωτας ως ψυχοκίνητρο και β) ο ηρωισμός του νέου ως μέσο, σύμφωνα με το ιπποτικό πνεύμα, που θα οδηγήσει στο ευχάριστο τέλος.
Διαβάζουμε (και ακούμε) το παρακάτω απόσπασμα από τον Ερωτόκριτο
EPΩTOKPITOΣ (ακούστε εδώ 77 καλλιτέχνες να αποδίδουν τον ερωτόκριτο)
Λέγει της ο Pωτόκριτος· “Ήκουσες τα μαντάτα,
που ο Kύρης σου μ’ εξόρισε σ’ τση ξενιτιάς τη στράτα;
K’ εφάνη του κ’ εσφάγηκεν ο-γι’ αφορμή εδική μου, 1355
σαν ήμαθε την προξενιάν, που’κουσε του Γονή μου.
K’ έτοιας λογής εμάνισε, τόσο βαρύ του φάνη,
κι ο Kύρης μου απ’ την πρίκαν του λογιάζω ν’ αποθάνει.
Tέσσερεις μέρες μοναχάς μου’δωκε ν’ ανιμένω,
κι απόκει να ξενιτευτώ, πολλά μακρά να πηαίνω. 1360
Kαι πώς να σ’ αποχωριστώ, και πώς να σου μακρύνω,
και πώς να ζήσω δίχως σου στο χωρισμόν εκείνο;
Eσίμωσε το τέλος μου, μάθεις το θες, Kερά μου,
στα ξένα πως μ’ εθάψασι, κ’ εκεί’ν’ τα κόκκαλά μου.
Kατέχω το κι ο Kύρης σου γλήγορα σε παντρεύγει, 1365
Pηγόπουλο, Aφεντόπουλο, σαν είσαι συ, γυρεύγει.
Kι ουδέ μπορείς ν’ αντισταθείς, σα θέλουν οι Γονείς σου
νικούν την-ε τη γνώμη σου, κι αλλάσσει η όρεξή σου.
“Mιά χάρη, Aφέντρα, σου ζητώ, κ’ εκείνη θέλω μόνο,
και μετά κείνη ολόχαρος τη ζήση μου τελειώνω. 1370
Tην ώρα που αρραβωνιαστείς, να βαραναστενάξεις,
κι όντε σα νύφη στολιστείς, σαν παντρεμένη αλλάξεις,
ν’ αναδακρυώσεις και να πεις· “Pωτόκριτε καημένε,
τά σου’ταξα λησμόνησα, τό’θελες πλιό δεν έναι.”
Διαβάζουμε το « Έρωτος αποτελέσματα» και επιχειρούμε μια πρώτη σύνδεση του έργου με την εποχή του και το σκοπό της επιλογής τέτοιων θεμάτων από συγγραφείς του Νεοελληνικού διαφωτισμού
Διαβάζουμε το «Μονόλογος ευαισθήτου» του Εμμ. Ροΐδη , επισημαίνουμε το σαρκασμό του συγγραφέα και επιχειρούμε να σκιαγραφήσουμε την κοινωνία του καιρού του
3η ώρα στο εργαστήριο
Εργασίες:
Ομάδα 1η
Ερωτόκριτος
Στα λόγια του Ερωτόκριτου να διακρίνετε τα κοινωνικά σχόλια για τη θέση της Αρετούσας ως γυναίκα αλλά και ως κόρη βασιλιά. Ποια θέση παίρνει ο ήρωας απέναντι στα κοινωνικά πρότυπα της εποχής του;
Ομάδα 2η
Μονόλογος ευαισθήτου
Πώς αντιμετωπίζεται η γυναίκα ( όχι μόνο η σύζυγος αλλά γενικά το γυναικείο φύλο) από τον αφηγητή;
Ομάδα 3η
Μονόλογος ευαισθήτου
Αν ήσαστε η γυναίκα αυτού του «ευαίσθητου» άντρα και ακούγατε κρυφά το μονόλογό του πώς θα αντιδρούσατε; Καταγράψτε τις σκέψεις σας σε μια παράγραφο 100 περίπου λέξεων.
Ομάδα 4η
Έρωτος αποτελέσματα
Θυμηθείτε πώς παντρεύτηκε η Αρετή στο ποίημα «του νεκρού αδελφού». Ποιες διαφορές δηλώνουν την αλλαγή στη θέση της γυναίκας όσον αφορά την ίδια της τη ζωή.
Ομάδα 5η
Ακούστε και διαβάστε τα λόγια του χορού στην Αντιγόνη του Σοφοκλή
Ποια είναι τα αποτελέσματα του έρωτα σύμφωνα με τα λόγια του χορού;
Γράψτε ένα τετράστιχο που να αποδίδει το στίχο «Η Αφροδίτη δίχως μέριμνες μας περιπαίζει»
Ομάδα 6η
Ζαν Ανούιγ «Αντιγόνη» (Αποτελεί μια διασκευή της σοφόκλειας τραγωδίας που στην εποχή της θεωρήθηκε ως αντίσταση στην κυβέρνηση του στρατηγού Πετέν στο Βισύ. Παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Theatre de l’Atelier στο Παρίσι στις 4 Φεβρουαρίου του 1944, στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής)
Ολόκληρη η παράσταση στο :
http://www.youtube.com/watch?v=0UqQ7syuyAI
ΑΝΤΙΓΟΝΗ
Η ευτυχία… Ποια θα είναι η δικιά μου η ευτυχία ; Τι είδους ευτυχισμένη γυναίκα η μικρή Αντιγόνη ; Τι είδους μικρότητες θα πρέπει να κάνει κι αυτή, μέρα με την ημέρα, για ν’ αποσπάσει με τα δόντια της το μικρό κουρέλι της ευτυχίας που της ανήκει ; Σε ποιον θα πρέπει να πει ψέματα, σε ποιον να χαμογελάσει, σε ποιον να πουληθεί ; Πείτε μου. Ποιον θα πρέπει ν’ αφήσει να πεθάνει, κάνοντας πως δεν βλέπει ;
Θέλω να μάθω πώς θα κάνω κι εγώ για να γίνω ευτυχισμένη;
Κι αμέσως, γιατί αμέσως πρέπει να διαλέξω. Λέτε πως είν’ ωραία η ζωή. Θέλω να μάθω πώς θα κάνω για να ζήσω.
Ναι, αγαπώ τον Αίμωνα. Αγαπώ έναν Αίμωνα γερό και νέο, έναν Αίμωνα απαιτητικό και πιστόν, όπως εγώ. Αν πρόκειται όμως η ζωή σας, η ευτυχία σας να περάσουν από πάνω του και να τον αφανίσουν με τη φθορά τους, αν πρόκειται να μη χλομιάζει πια ο Αίμων όταν εγώ χλομιάζω, αν πρόκειται να μη νομίζει πως πέθανα όταν αργώ πέντε λεφτά, αν πρόκειται να μη νοιώθει ολομόναχος στον κόσμο και να μη με μισεί όταν γελάω χωρίς να ξέρει αυτός γιατί, αν πρόκειται να γίνει κοντά μου ο Κύριος Αίμων, αν πρόκειται να μάθει να λέει «ναι» κι αυτός – τότε δεν τον αγαπώ πια τον Αίμωνα.
Η Αντιγόνη του Ανούιγ διαφέρει κατά πολύ από πολλές ερωτευμένες ηρωΐδες της λογοτεχνίας μας. (π.χ Μαριας Πολυδούρη :
Δεν τραγουδώ παρά γιατί μ’ αγάπησες
στα περασμένα χρόνια.
Και σε ήλιο, σε καλοκαιριού προμάντεμα
και σε βροχή, σε χιόνια,
δεν τραγουδώ παρά γιατί μ’ αγάπησες.
Εντοπίστε στα λόγια της πως ορίζει τον έρωτα και την ευτυχία της. Ποιο ρόλο νομίζετε ότι έπαιξε το ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο στην σκιαγράφηση μιας τέτοιας ηρωΐδας;
