Terra Computerata

Του Πασχου Mανδραβελη – Καθημερινή

Συνήθως τα έγγραφα που οι κυβερνήσεις θέλουν να μείνουν κρυφά, έρχονται στη δημοσιότητα κατά μερικές δεκάδες σελίδες. Τόσες συνήθως μπορούν να φωτοτυπηθούν και να διαρρεύσουν στον Τύπο. Οχι όμως στην εποχή της πληροφορικής τεχνολογίας. Χωρίς αυτή δεν θα μπορούσε να υπάρχει κάτι σαν το κίνημα των WikiLeaks. Για ένα απλό λόγο: 251.287 διπλωματικά έγγραφα, που ήταν η τελευταία φουρνιά, είναι αδύνατον να φωτοτυπηθούν και να μοιραστούν. Μπορούν όμως να αντιγραφούν και να αποσταλούν ψηφιακά με το πάτημα ενός κουμπιού.

Στην εποχή προ της πληροφορικής τεχνολογίας υπάρχει μόνο μια σχετικά μεγάλη διαρροή εγγράφων. Το 1967, ο υπουργός Αμυνας των ΗΠΑ Ρόμπερτ Μακναμάρα, έδωσε εντολή να αποτυπωθεί η πορεία και η κατάσταση του πολέμου στο Βιετνάμ. Το έργο των 36 αναλυτών, που πήρε την ονομασία «Εγγραφα του Πενταγώνου», απαρτιζόταν από 3.000 σελίδες ιστορικής ανάλυσης για τον πόλεμο και 4.000 επίσημα έγγραφα. Από αυτές τις 7.000 σελίδες διέρρευσε ένα μεγάλο κομμάτι κατ’ αρχήν στους New York Times και κατόπιν σε 15 ακόμη εφημερίδες των ΗΠΑ.

Σαν να είναι βλάβη

Το καλό στην υπόθεση των WikiLeaks είναι ότι δεν χρειάζεται καν τη συνταγματική κατοχύρωση για να ασκήσει το δικαίωμα στον ελεύθερο λόγο. Η αρχιτεκτονική του Ιnternet είναι αρκετή. Το Διαδίκτυο δεν έχει κέντρο για να φιλτράρει ή να αποσιωπήσει πληροφορίες. Κάθε κόμβος, μέσω του οποίου μεταδίδεται ένα μήνυμα, λειτουργεί αυτόνομα. Tο μήνυμα που στέλνεται από ένα χρήστη, διαθέτει εκείνα τα στοιχεία, ώστε να ψάξει μόνο του να βρει τις εναλλακτικές διόδους για να φτάσει στον τελικό χρήστη. Aν δηλαδή, στη συνήθη του διαδρομή συναντήσει εμπόδιο (ο κόμβος π.χ. είναι εκτός λειτουργίας) δοκιμάζει την επόμενη κ.ο.κ.

H λογοκρισία λειτουργεί στο Internet σαν βλάβη. Aν κάποιος κόμβος αποφασίσει να μη μεταφέρει κάποια πληροφορία, τότε αυτός λογίζεται από το μήνυμα ως νεκρός κόμβος και αμέσως δοκιμάζει τον επόμενο, μέχρι να καταφέρει να φτάσει στον προορισμό του. Kατ’ αυτόν τον τρόπο, κάθε απόπειρα λογοκρισίας στο Internet είναι καταδικασμένη εν τη γενέσει της.

Τεχνολογίες ελευθερίας

Κανείς δεν ξέρει ποια θα ήταν η τύχη της Μεταρρύθμισης του Μαρτίνου Λούθηρου χωρίς την τυπογραφία. Η αλήθεια είναι ότι και τα προηγούμενα χρόνια υπήρξαν απόπειρες μεταρρύθμισης της Καθολικής Εκκλησίας, οι οποίες δεν κατέληξαν πουθενά – απλώς οι εμπνευστές των συχνάκις κατέληγαν στην πυρά. Ο θρύλος επίσης αναφέρει πως ακόμη και ο ίδιος ο Λούθηρος εξεπλάγη από το εύρος της διάδοσης των «95 θέσεων για την εξουσία, τη δραστικότητα και την τρυφηλότητα», που (όπως όλα δείχνουν) θυροκόλλησε στην Εκκλησία του Κάστρου της Βυρτεμβέργης.

Η υλική βάση για τη διάδοση νέων ιδεών προϋπήρχε. Μπορεί η πρώτη τυπογραφική μηχανή του Γουτεμβέργιου να εξέδωσε τη Βίβλο, μπορεί οι μηχανές της Καθολικής Εκκλησίας να τύπωναν συγχωροχάρτια, υπήρχαν όμως πλεονάζουσες επενδύσεις σε τυπογραφεία που διψούσαν για νέα κείμενα. Και οι «95 θέσεις», μπορεί να συγκρότησαν σε λέξεις τη διάχυτη δυσαρέσκεια για τα πεπραγμένα του Πάπα, αλλά δεν θα μπορούσαν να πάνε μακριά, αν αναπαράγονταν χειρόγραφα. Η τεχνολογική εξέλιξη και η παραγωγική βάση, δημιούργησε το γήπεδο, ώστε να μετεξελιχτεί το εποικοδόμημα των ιδεών.

Εφιάλτης…

Tο ζήτημα είναι απλό: από τη στιγμή που αποκεντρώνεται η παραγωγή και η διακίνηση της πληροφορίας, κάθε έλεγχος στο περιεχόμενο είναι μάταιος κόπος. Aυτό που έμαθε η Kαθολική Εκκλησία στα χρόνια της τυπογραφίας, το συνειδητοποίησε και η KGB στα στερνά του σοβιετικού καθεστώτος. O εφιάλτης της υπηρεσίας ήταν τα… φωτοαντιγραφικά μηχανήματα. Οταν για λόγους αύξησης της παραγωγικότητας εξαπλώθηκαν στις επιχειρήσεις, οι διαφωνούντες μπορούσαν εύκολα και ανέξοδα να αναπαραγάγουν τις προκηρύξεις τους. Οι πρώτες προσπάθειες αστυνόμευσης κατέρρευσαν, διότι το κόστος της αποδείχθηκε μεγαλύτερο από το όφελος που έφερνε η αύξηση της παραγωγικότητας. Ετσι για μια ακόμη φορά η τεχνολογική πρόοδος δημιούργησε το έδαφος για την ελεύθερη διακίνηση των ιδεών.

Tο ίδιο συμβαίνει τώρα και με το Internet. Eίναι εύκολο να ελεγχθούν δέκα τηλεοπτικοί σταθμοί, 30 ραδιοφωνικοί σταθμοί, και 100 έστω εφημερίδες – τα εκατομμύρια πομπών που υπάρχουν σήμερα στο δίκτυο είναι αδύνατον να λογοκριθούν παρά τις φιλότιμες προσπάθειες των κρατούντων.

Απαγορεύεται η λογοκρισία

«Η αρχιτεκτονική του Διαδικτύου προστατεύει ελευθερίες που παλιά χρειαζόταν νομοθετικές ρυθμίσεις. Για παράδειγμα, μπορεί να είναι άχρηστη στο μέλλον η συνταγματική επιταγή που προστατεύει την ελευθερία του λόγου, σε ένα περιβάλλον όπου δεν μπορεί να υπάρξει λογοκρισία… »
John Perry Barlow, Ιδρυτής του Electronic Frontier Foundation

Το άρθρο δημοσιεύτηκε Τετάρτη 22 Δεκεμβρίου 2010 στις 00:01 στην κατηγορία Διαδίκτυο. Μπορείς να παρακολουθείς τα σχόλια χρησιμοποιώντας το RSS 2.0 feed. Μπορείς να πας στο τέλος του άθρου και να αφήσεις σχόλιο. Τα pings προσωρινά δεν επιτρέπονται.