Terra Computerata

Κάπως έτσι πρέπει να ήταν και τότε, όταν οι κάτοικοι της καταδικασμένης πόλης επέμεναν να ζουν τις ζωές τους όπως πριν, ανίκανοι να ερμηνεύσουν τα σήματα που τους έστελνε το ηφαίστειο – το τόσο οικείο, στη σκιά του οποίου ζούσαν αυτοί και οι πρόγονοί τους, στις πλαγιές του οποίου καλλιεργούσαν τα αμπέλια των παππούδων τους. Η ανθρώπινη συνήθεια –η κατανόηση της αλληλουχίας ζωής και θανάτου– αφόπλισε τα ένστικτα επιβίωσης του καθενός και της κοινωνίας. Από τη μια στιγμή στην άλλη, οι άνθρωποι, τα ζώα τους, οι περιουσίες τους, πέρασαν από την καθημερινότητα στην καταστροφή.

Σήμερα κανείς δεν ξέρει πώς αυτή η κρίση –η προσωπική, η εθνική, η παγκόσμια– θα αλλάξει εμάς και τον κόσμο. Δεν μπορούμε να πούμε (εκτός από τους καθ’ έξιν καταστροφολόγους ανάμεσα μας) ότι ήρθε το τέλος. Αυτό που γνωρίζουμε, όμως, είναι ότι τίποτα δεν θα είναι όπως πριν. Στην καλύτερη περίπτωση, καταλάβαμε καλά ότι ούτε η δική μας εποχή εξαιρείται από τους βίαιους κανόνες της φύσης, ούτε εμείς από τις συνέπειες των λαθών μας. Κρατάμε ακόμα τα στοιχεία της καθημερινότητας, προσπαθούμε να τα βγάλουμε πέρα με τις στάχτες που άρχισαν να πέφτουν πάνω μας, αλλά βλέπουμε άλλους να πέφτουν και να δυσκολεύονται να σηκωθούν, και για πρώτη φορά αισθανόμαστε ότι ίσως η τέφρα θα γίνει ο τάφος μας.

Ισως είναι σύμπτωση ότι στην ίδια την Πομπηία τον τελευταίο μήνα κατέρρευσε ένα κτίριο και μέρος ενός άλλου – οι σημαντικότερες απώλειες απ’ όταν η πόλη θάφτηκε στις στάχτες του Βεζούβιου το 79 μ.Χ. Ισως, όμως, είναι απόδειξη ότι, στις μέρες μας, η οικονομική κρίση, η κρατική ανικανότητα σε τόσα πράγματα και αδιαφορία (σε μικρό ή μεγάλο βαθμό) προς τη διαχείριση της ιστορικής κληρονομιάς, καθώς και οι συνέπειες της αλλαγής του κλίματος, αποτελούν ένα τοξικό μείγμα το οποίο δηλητηριάζει το σήμερα και καταδικάζει το χθες και το αύριο.

Σε παγκόσμια κλίμακα, τι βλέπουμε, πέρα από τα οικονομικά αδιέξοδα και τις κλιματικές αλλαγές που αναφέραμε; Η Ευρωπαϊκή Ενωση βρίσκεται στη σοβαρότερη κρίση από την ίδρυσή της, με ηγέτες ανίκανους να την ωθήσουν προς την ισχυρότερη ένωση και τη σωτηρία. Οι Ηνωμένες Πολιτείες βυθίζονται στην αυτοκαταστροφή της ανόητης εσωτερικής πολιτικής αντιπαράθεσης και της εμπλοκής σε πολλές ατελέσφορες διεθνείς κρίσεις. Δεν φαίνονται να πετυχαίνουν τη δική τους ανάκαμψη ούτε αναλαμβάνουν ηγετικό ρόλο στην αναμόρφωση του διεθνούς οικονομικού και πολιτικού συστήματος εν όψει των όλο και μεγαλύτερων κρίσεων που αυτό αντιμετωπίζει. Εάν δεν γίνουν σοβαρές προσπάθειες σε αυτή την κατεύθυνση, αν αποτύχει η σημερινή παρέμβαση της Ε.Ε. και του ΔΝΤ στην Ευρώπη, σύντομα όποια χώρα αντιμετωπίζει πρόβλημα δεν θα μπορεί να βρει στήριγμα πουθενά. Με όλα αυτά, ο πολίτης αισθάνεται πιο ευάλωτος, πιο γυμνός, από ποτέ.

Και εμείς εδώ –ζαλισμένοι φύλακες αυτών των βράχων μέσα στη θάλασσα– τι κάνουμε; Αρχίσαμε να βλέπουμε τις πραγματικές διαστάσεις του κινδύνου: η συσσώρευση χρεών και κάθε είδους σκουπιδιών, και η σχεδόν καθολική αδιαφορία για το κοινό καλό, σχημάτισαν όχι ένα βουνό, αλλά ένα ηφαίστειο που ελευθέρωσε δυνάμεις ικανές να μας αφανίσουν. Ποτέ δεν ήταν τόσο μόνος αυτός ο λαός – είτε σαν κράτος στην κοινωνία των κρατών είτε σαν πολίτης μέσα στη χώρα του. Οχι ότι η ελληνική ιστορία δεν είναι μια αλυσίδα από πολέμους, ξένες κατοχές, επαναστάσεις, πραξικοπήματα, εμφύλιες συρράξεις, αδικίες, λοιμούς, φυσικές καταστροφές και ανυπέρβλητα χρέη. Η διαφορά σήμερα είναι ότι αισθανόμαστε πως δεν έχουμε πια τους εσωτερικούς πόρους για να αντιμετωπίσουμε την κρίση ούτε τους φίλους που είχαμε. Δεν ζούμε πια σε κοινωνία όπου ο ένας μπορεί να βοηθήσει τον άλλον· αφήσαμε το χωριό γι’ αυτό που πιστεύαμε ότι ήταν σύγχρονο κράτος, αλλά το υπονομεύσαμε οι ίδιοι με τις συμπεριφορές μας. Την ίδια ώρα, δεν υπάρχουν ξένες δυνάμεις οι οποίες –για όποιους λόγους– θα μας βοηθήσουν την κρίσιμη στιγμή, όπως έκαναν τόσες φορές στο παρελθόν.

Σήμερα η βοήθεια από την Ε.Ε. και το ΔΝΤ είναι ό,τι καλύτερο μπορούμε να περιμένουμε, με όλες τις δυσκολίες που αυτή δημιουργεί για την κοινωνία μας. Εχοντας προκαλέσει μόνοι μας την καταστροφή, δεν μπορούμε να περιμένουμε περισσότερα από κανέναν. Σαν τους γείτονές μας στην Πομπηία, δεν γνωρίζουμε αν όποια προσπάθεια διαφυγής και σωτηρίας έχει κανένα νόημα πλέον. Αλλά πρέπει να την κάνουμε.

Το άρθρο δημοσιεύτηκε Δευτέρα 6 Δεκεμβρίου 2010 στις 07:41 στην κατηγορία Ελλάδα, οικονομία. Μπορείς να παρακολουθείς τα σχόλια χρησιμοποιώντας το RSS 2.0 feed. Μπορείς να πας στο τέλος του άθρου και να αφήσεις σχόλιο. Τα pings προσωρινά δεν επιτρέπονται.