Η Λέσβος διαθέτει μοναδικό πλούτο γεωλογικών μνημείων και τοπίων φυσικού κάλλους, οικοτόπων και πολιτιστικών μνημείων τα οποία συνέβαλαν στην αναγνώριση και ένταξή της στο Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων της UNESCO. Ποικίλα γεωλογικά μνημεία είναι διάσπαρτα στο νησί, όπως το μοναδικό απολιθωμένο δάσος, ηφαίστεια, θερμές πηγές, καταρράκτες, σπήλαια και πολλά άλλα. Οι κάτοικοι του νησιού ζώντας δίπλα σε αυτά τα γεωλογικά μνημεία ανέπτυξαν τον υλικό και πνευματικό πολιτισμό της Λέσβου, ο οποίος περιλαμβάνει αφενός μια ποικιλία αρχαιολογικών χώρων και μνημείων διαφόρων εποχών, και αφετέρου σημαντικές προσωπικότητες των γραμμάτων και των τεχνών. Ενδεικτικά αναφέρουμε την ποιήτρια Σαπφώ, τον φιλόσοφο Θεόφραστο, τον ποιητή Αλκαίο και τον φιλόσοφο Πιττακό. Το σύνολο αυτής της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς αποτελεί αντικείμενο του Γεωπάρκου της Λέσβου.
Όλα αυτά τα στοιχεία της γεωλογικής, φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς επηρεάζουν, όπως είναι φυσικό, τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι προσλαμβάνουν τον τόπο στον οποίο ζουν και τη σχέση που αναπτύσσουν με αυτόν. Ο ιδεολογικός και συναισθηματικός κόσμος των κατοίκων ενός τόπου δεν αναπτύσσεται ανεξάρτητα από το φυσικό και πολιτιστικό τους περιβάλλον, αλλά βρίσκεται σε συνεχή αλληλεπίδραση με αυτό. Η βασική αυτή αρχή αποτυπώνεται στους ποικίλους μύθους και θρύλους που συνοδεύουν μια περιοχή. Οι μύθοι και οι θρύλοι αποτελούν ένα σπάνιο υλικό στο οποίο διαπλέκονται η γεωλογία, το φυσικό περιβάλλον, η πολιτιστική κληρονομιά, η ιστορία, με τη λαϊκή φαντασία, την ιδεολογία και τη συνείδηση ενός λαού.
Στη Λέσβο υπάρχουν πολλοί μύθοι και θρύλοι οι οποίοι αντικατοπτρίζουν τη σύνδεση των κατοίκων με το φυσικό και πολιτιστικό τους περιβάλλον. Σε αυτούς μπορούμε να βρούμε σημαντικά πρόσωπα του μύθου και της ιστορίας, όπως τον Ορφέα και τη Σαπφώ, να συνδέονται με συγκεκριμένα σημεία του νησιού που παρουσιάζουν γεωμορφολογικό ενδιαφέρον. Μπορούμε ακόμα να εντοπίσουμε αφηγήσεις που αποδίδουν τον συναισθηματικό και ιδεολογικό αντίκτυπο που είχε η μορφολογία του εδάφους στον φαντασιακό κόσμο των ανθρώπων. Έτσι, για παράδειγμα βλέπουμε μέσα από μια μυθολογική αφήγηση να αποτυπώνεται το δέος και ο φόβος, ο σεβασμός και η λατρεία των κατοίκων απέναντι σε συγκεκριμένα σημεία του φυσικού τους περιβάλλοντος και παράλληλα να συνδέονται με αυτά θραύσματα της ιστορίας και της παράδοσης επενδύοντάς τα με ανάλογη σημασιολογική φόρτιση.
Στόχοι
Με βάση το παραπάνω θεωρητικό πλαίσιο, η ενασχόλησή μας με ορισμένους από τους μύθους και θρύλους της Λέσβου στοχεύει περισσότερο στην ανάδειξη της σχέσης ανάμεσα στο φυσικό περιβάλλον και την πολιτιστική κληρονομιά από τη μια μεριά και την ανθρώπινη σκέψη και στάση από την άλλη. Από την άποψη αυτή δεν ενδιαφέρει η ιστορικότητα των πληροφοριών μιας μυθικής παράδοσης. Άλλωστε δεν είναι τόσο η ιστορική πραγματικότητα που καθορίζει τη σκέψη και τη δράση των ανθρώπων όσο η αντίληψη που έχουν διαμορφώσει γι’ αυτήν.
Πιο συγκεκριμένα, στόχος των δράσεων δεν είναι η απλή καταγραφή μύθων και θρύλων της Λέσβου. Στην πραγμάτευση του κάθε μύθου ο στόχος των δράσεων είναι διπλός:
Α. Να παρουσιαστεί το φυσικό περιβάλλον που τροφοδότησε τη λαϊκή φαντασία, η μορφολογία του, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του, καθώς και οι φυσικές διεργασίες που οδήγησαν στη διαμόρφωσή του.
Β. Να αναδειχθεί ο συναισθηματικός και ιδεολογικός κόσμος που αντικατοπτρίζεται μέσα στους μύθους και τη σύνδεσή τους με τον χώρο.
