Α) ΠΕΡΙΓΡΑΦΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ (ή ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ)
Η περιγραφική έρευνα έχει σκοπό να περιγράψει τη σχέση που υπάρχει μεταξύ μεταβλητών. Η πληροφόρηση που προσφέρεται από την έρευνα της μορφής αυτής μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην πράξη κατά τη λήψη αποφάσεων για την πρόβλεψη γεγονότων, για τη διαμόρφωση θεωριών, καθώς επίσης και για τον έλεγχο της ισχύος θεωριών.
Οι δύο γενικές κατηγορίες της περιγραφικής έρευνας είναι:
- Η έρευνα που τα συμπεράσματά της αναφέρονται στην εξαρτημένη μεταβλητή (αποτέλεσμα) και προκύπτουν από τα γεγονότα.
- Η έρευνα που μελετά το είδος της σχέσης που υπάρχει μεταξύ των μεταβλητών.
Στην πρώτη μορφή περιγραφικής έρευνας καθορίζονται συνήθως ομάδες στοιχείων που διαφέρουν ως προς την ανεξάρτητη μεταβλητή (αιτία) κατά γνωστά μεγέθη και μελετάται η διαφορά των ομάδων αυτών ως προς την εξαρτημένη μεταβλητή (αποτέλεσμα).
Ένα παράδειγμα έρευνας αυτού του είδους είναι η σχέση μεταξύ καπνίσματος και του καρκίνου των πνευμόνων.
Στη δεύτερη κατηγορία των περιγραφικών ερευνών ανήκουν οι έρευνες που μελετούν το είδος της σχέσης μεταξύ μεταβλητών, στις οποίες όμως καμιά μεταβλητή δεν θεωρείται ότι μεταβάλλεται ως αποτέλεσμα μεταβολής κάποιας άλλης. Δεν μπορούμε να ξεχωρίσουμε ποια μεταβλητή αποτελεί την αιτία (ανεξάρτητη μεταβλητή) και ποια το αποτέλεσμα (εξαρτημένη μεταβλητή).
Για παράδειγμα, η μελέτη της σχέσης μεταξύ της ικανότητας στα μαθηματικά και της ικανότητας ανάγνωσης, ανήκει στην κατηγορία αυτή των περιγραφικών ερευνών.
Τέλος, ο όρος περιγραφική έρευνα θα χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις που μελετάται η ποσοτική σχέση μεταξύ μεταβλητών, σε περιπτώσεις που καμία μεταβλητή δεν επηρεάζεται από τον ερευνητή.
Β) ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ (ή ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ)
Ο όρος πειραματική έρευνα θα χρησιμοποιείται όταν αναφερόμαστε σε περιπτώσεις που μελετάται η ποσοτική σχέση μεταξύ μεταβλητών και η ανεξάρτητη (αιτία) μεταβλητή επηρεάζεται από τον ερευνητή π.χ. όταν ο ερευνητής δίνει στην μεταβλητή κάποιες αριθμητικές τιμές.
Η πρώτη απόφαση που πρέπει να πάρει ένας ερευνητής αναφέρεται στο είδος των ατόμων – αντικειμένων – δοκιμίων που θα χρησιμοποιηθούν στη μελέτη για να προκύψουν τα πειραματικά αποτελέσματα. Γενικά μπορούμε να διακρίνουμε τρία είδη ατόμων – αντικειμένων – δοκιμίων που είναι δυνατόν να εμπλακούν σε μια έρευνα.
- Τον πληθυσμό στόχου.
Πληθυσμός είναι το σύνολο των ατόμων ή αντικειμένων ή δοκιμίων που έχουν ένα ή περισσότερα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Ο πληθυσμός αυτός αποτελείται από άτομα – αντικείμενα – δοκίμια για τα οποία ο ερευνητής προσπαθεί να μάθει κάτι.
- Τον διαθέσιμο πληθυσμό.
Ο πληθυσμός αυτός αποτελείται από άτομα – αντικείμενα – δοκίμια τα οποία ο ερευνητής έχει τη δυνατότητα να προσεγγίσει και να τα χρησιμοποιήσει για τους σκοπούς της έρευνας.
- Το δείγμα του πληθυσμού που θα χρησιμοποιηθεί στην έρευνα.
Το δείγμα είναι ένα κατάλληλο για τους σκοπούς της έρευνας υποσύνολο του πληθυσμού. Από τον διαθέσιμο πληθυσμό ο ερευνητής θα χρησιμοποιήσει μόνο ένα ποσοστό για τους σκοπούς της έρευνας, που θα είναι όμως αρκετά μεγάλο για να εξασφαλίσει ότι τα ερευνητικά αποτελέσματα αντιπροσωπεύουν το σύνολο του πληθυσμού, αλλά και αρκετά μικρό για να μη κοστίσει η έρευνα υπέρμετρα ή για να είναι πραγματοποιήσιμη από πλευράς χρόνου.
Γ)ΕΡΕΥΝΑ ΔΗΜΟΣΚΟΠΗΣΗΣ
Η δημοσκόπηση είναι μια μορφή έρευνας που περιλαμβάνει ποσοτικά στοιχεία με την έννοια ότι γίνονται μετρήσεις διαφόρων μεταβλητών. Αυτή η μορφή έρευνας έχει ως κύριο σκοπό την εκτίμηση της κατάστασης ενός συνόλου στα διάφορα επίπεδα μιας μεταβλητής που παρουσιάζει ενδιαφέρον. Για παράδειγμα, οι πολιτικές δημοσκοπήσεις έχουν στόχο να εκτιμήσουν την κατανομή των ψηφοφόρων στα διάφορα κόμματα.
Οι δημοσκοπήσεις έχουν στόχο να εξυπηρετήσουν πρακτικούς και όχι επιστημονικούς σκοπούς.