Υπερκαινοφανείς αστέρες (σουπερνόβα)
Ο όρος υπερκαινοφανής αστέρας ή σουπερνόβα (supernova) αναφέρεται σε διάφορους τύπους εκρήξεων που συμβαίνουν κατά τη διάρκεια των τελευταίων εξελικτικών σταδίων της ζωής των αστέρων.
Στις εκρήξεις αυτές παράγονται εξαιρετικά φωτεινά αντικείμενα, αποτελούμενα από πλάσμα (ιονισμένη ύλη) και των οποίων η αρχική φωτεινότητα στη συνέχεια αδυνατίζει μέχρι του σημείου της αφάνειας μέσα σε λίγους μήνες.
Η έκρηξη των αστέρων είναι τεραστίων διαστάσεων, ξεπερνά την ενέργεια που εξαπολύεται από τον Ήλιο και κατ’ αυτό τον τρόπο «πεθαίνουν».
Από τη γήινη ατμόσφαιρα και γενικά από τη γη ένας σουπερνόβα φαίνεται σαν ένα εξαιρετικά φωτεινό αστέρι που δεν βρισκόταν σε εκείνη τη θέση πριν κάποιες ώρες.
Ο θάνατος του αστεριού, ο λεγόμενος σουπερνόβα, επέρχεται μετά από περίπου 10 με 20 εκατομμύρια έτη.
Οι πρώτοι υπερκαινοφανείς αστέρες έχουν καταγραφεί από διάφορους πολιτισμούς αρκετά πριν την εφεύρεση του τηλεσκοπίου. Για παράδειγμα ο παλαιότερος παρατηρήθηκε το 185 μ.Χ. από κινέζους αστρονόμους και ονομάζεται RCW 86. Φαινόταν υπέρλαμπρος στον νυχτερινό ουρανό για 8 μήνες συνεχόμενα.
Το διασημότερο σουπερνόβα που έχει καταγραφεί είναι το Crab Nebula (Νεφέλωμα του Καρκίνου), το οποίο κατέγραψαν αστρονόμοι από την Κίνα και την Κορέα το 1054. Η έκρηξη αυτή είναι πιθανό να παρατηρήθηκε και από ιθαγενείς της Αμερικής, σύμφωνα με επιγραφές και σχέδια βράχων στο Μεξικό και την Αριζόνα. Το νεφέλωμα που δημιουργήθηκε ήταν ορατό και με το φως της μέρας.
Τον 20ο αιώνα παρατηρήθηκε ένα από τα πιο γνωστά σουπερνόβα το οποίο είναι άξιο μελέτης ακόμη και σήμερα και αυτό λόγω των υπολειμμάτων της έκρηξης του. Είναι το SN 1987A που καταγράφηκε το 1987 και που μας παρέχει πληροφορίες γενικά για τον θάνατο των αστεριών. Επρόκειτο για έκρηξη ενός μπλε υπεργίγαντα αστέρα στο Μεγάλο Νέφος του Μαγγελάνου, έναν δορυφόρο του Γαλαξία.
Η θερμοπυρηνική έκρηξη σουπερνόβα εκτινάσσει μεγάλο μέρος του αστρικού υλικού με μεγάλη δύναμη και ταχύτητα που υπερβαίνει τα 3.000 χλμ/δευτερόλεπτο (10,8 εκατομμύρια χιλιόμετρα την ώρα), προς όλες τις κατευθύνσεις.
Μάλιστα η στιγμιαία λάμψη τέτοιων εκρήξεων είναι κατά πολύ μεγαλύτερη από αυτή ολόκληρου του γαλαξία διότι μπορεί να τον φωτίσει ολόκληρο. Μπορεί ακόμη να εκπέμπει περισσότερη ενέργεια από όση εκπέμπει ο Ήλιος κατά τη διάρκεια της ζωής του.
Το φαινόμενο συμβαίνει περίπου κάθε δευτερόλεπτο σε ολόκληρο το σύμπαν, ή αλλιώς κάθε 50 χρόνια σε κάποιο γαλαξία.
Η μάζα ενός αστέρα είναι αυτή που καθορίζει αν θα πραγματοποιηθεί μια έκρηξη ή όχι.
Ο Ήλιος μας δεν θα εκραγεί, διότι δεν έχει αρκετή μάζα. Αντίθετα όταν τα πυρηνικά υλικά στον πυρήνα του εξαντληθούν, θα γίνει μια κόκκινη γιγαντιαία μάζα, ένας ερυθρός γίγαντας, ενώ σταδιακά θα ψύχεται για να γίνει τελικά ένας λευκός νάνος.
Η έκρηξη υπερκαινοφανούς δημιουργεί ένα κύμα στον γύρω χώρο, αφήνοντας ένα είδος νεφελώματος, γνωστό ως υπόλειμμα υπερκαινοφανούς.
Είμαστε “παιδιά των άστρων”
Οι εκρήξεις σουπερνόβα είναι η κύρια πηγή όλων των βαρύτερων του οξυγόνου στοιχείων, και η μοναδική πηγή πολλών σημαντικών στοιχείων.
Για παράδειγμα, όλο το ασβέστιο στα οστά μας και όλος ο σίδηρος του οργανισμού μας έχουν παραχθεί σε κάποια έκρηξη υπερκαινοφανούς, εδώ και δισεκατομμύρια χρόνια.
Η έκρηξη μεταφέρει αυτά τα βαρέα στοιχεία στο μεσοαστρικό χώρο, εμπλουτίζοντας τα μοριακά νέφη (αστρική σκόνη ή αστρόσκονη) που αποτελούν την πρώτη ύλη για τον σχηματισμό των αστέρων και των πλανητών.
Αυτή η διαδικασία εμπλουτισμού είναι που καθόρισε τη σύνθεση του Ηλιακού Συστήματος πριν από 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια, και τελικά έκανε εφικτή τη χημεία της ζωής στη Γη.
Κάθε άτομο του σώματός μας, κάθε μόριο του αέρα που αναπνέουμε, δημιουργήθηκαν σε ένα άστρο και έφτασαν ως εδώ με μια έκρηξη υπερκαινοφανούς.
Κατά μία έννοια, είμαστε κυριολεκτικά «παιδιά των αστεριών».
https://esawebb.org/images/SN1987a-1/