Αν ξεκινήσουμε από πολύ πίσω στο χρόνο και πάμε στον πρωτόγονο άνθρωπο διαπιστώνουμε ότι στην προσπάθειά του να εξηγήσει τα διάφορα καταστροφικά φαινόμενα, όπως σεισμούς, εκρήξεις ηφαιστείων κλπ αποδίδει την ύπαρξή τους στην οργή των θεών… Σιγά-σιγά όμως παρατηρώντας κάποια περιοδικότητα σε κάποια φαινόμενα, όπως στις κινήσεις των ουρανίων σωμάτων, ο άνθρωπος άρχισε να «προβλέπει». Έτσι άρχισε να αναπτύσσεται η Αστρονομία.
Η βαρυτική θεωρία του Νεύτωνα που διατυπώθηκε πριν 300 χρόνια εξακολουθεί και χρησιμοποιείται και σήμερα για να προβλέπουμε με πολύ ικανοποιητική ακρίβεια τις κινήσεις των διαφόρων ουράνιων σωμάτων.
Με την ανάπτυξη όμως της επιστήμης παρατηρήθηκε επίσης ότι τα φυσικά φαινόμενα που συμβαίνουν γύρω μας υπακούουν σε κάποιους νόμους κι έτσι οδηγηθήκαμε στον «επιστημονικό ντετερμινισμό» (αιτιοκρατία).
Πρώτη ίσως φορά η ιδέα της αιτιοκρατίας εκφράστηκε από τον Γάλλο μαθηματικό, αστρονόμο και φιλόσοφο Πιερ Σιμόν Λαπλάς.
Σύμφωνα με τον Λαπλάς: Αν γνωρίζαμε κάποια στιγμή την ακριβή θέση και ταχύτητα του κάθε ατόμου στο Σύμπαν, τότε θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε τους νόμους του Νεύτωνα για να αποκαλύψουμε όλη την πορεία των κοσμικών γεγονότων, του παρελθόντος και του παρόντος, αλλά και να προβλέψουμε τα μελλοντικά γεγονότα.
Αυτό μας κάνει να πιστεύουμε ότι ναι, μπορούμε να προβλέψουμε το μέλλον, αν και η συλλογή των δεδομένων και οι υπολογισμοί είναι εξαιρετικά δύσκολοι.
Ενώ όμως κατά τον 19ο αιώνα ο «επιστημονικός ντετερμινισμός» ήταν η επικρατούσα θέση της επιστήμης, ο 20ός αιώνας ήρθε να τον ανατρέψει…
Η ιστορία ξεκίνησε με την «κβαντική μηχανική» και τον Γερμανό φυσικό Μαξ Πλανκ ο οποίος προσπάθησε να λύσει ένα «παράδοξο» σχετικά με την εκπεμπόμενη ακτινοβολία των θερμών σωμάτων, την «ακτινοβολία μέλανος σώματος», που δεν μπορούσε να εξηγηθεί με την «κλασσική μηχανική».
Ο Πλανκ απέρριψε την ιδέα ότι η ποσότητα ακτινοβολίας εκπέμπεται με συνεχή τρόπο και μπορεί να πάρει οποιαδήποτε τιμή και εισήγαγε την έννοια του «κβάντου», θεωρώντας ότι η ακτινοβολία εκπέμπεται με ασυνεχή τρόπο, σε «πακετάκια» που τα ονόμασε «κβάντα».
Οι φυσικοί άρχισαν να μελετούν τη συμπεριφορά αυτών των παράξενων «πλασμάτων», των κβάντων.
Αποτέλεσμα όλων αυτών ήταν το 1927 ο Γερμανός φυσικός Βέρνερ Χάιζενμπεργκ να διατυπώσει την «Αρχή της Απροσδιοριστίας» ή «Αρχή της Αβεβαιότητας» σύμφωνα με την οποία δεν μπορούμε να μετρήσουμε ταυτόχρονα με ακρίβεια τη θέση και την ταχύτητα ενός σωματιδίου.
Η αβεβαιότητα στη θέση επί την αβεβαιότητα στην ταχύτητα του σωματιδίου δεν μπορεί να γίνει ποτέ μικρότερη από μια σταθερή ποσότητα διαιρεμένη με το διπλάσιο της μάζας του σωματιδίου.
Έτσι λοιπόν τίποτα δεν μπορούμε να προβλέψουμε με ακρίβεια, η «κβαντική μηχανική» τροποποίησε τις αντιλήψεις του 19ου αιώνα περί προβλεψιμότητας του μέλλοντος παρουσιάζοντάς μας μια άλλη, αβέβαιη, πιθανοκρατική εικόνα της πραγματικότητας του μικρόκοσμου.
Πιερ-Σιμόν ντε Λαπλάς – Βικιπαίδεια (wikipedia.org)
Μαξ Πλανκ – Βικιπαίδεια (wikipedia.org)
Αρχή της απροσδιοριστίας – Βικιπαίδεια (wikipedia.org)