Η ιστορία της Ακρόπολης

Οι πρώτες μαρτυρίες που αποδεικνύουν εγκατάσταση ανθρώπων χρονολογούνται από τη Νεολιθική εποχή. Λίγα θραύσματα αγγείων και μερικά απομεινάρια κατοικιών μαρτυρούν ότι η Ακρόπολη κατοικήθηκε αδιάκοπα από το 5000 π.Χ. και μετά. Γύρω στα 1400 π.Χ. με το 1000 π.Χ. κτίσθηκε ένα ψηλό τείχος, με τεράστιους ογκόλιθους κι ένα παλάτι, στο σημείο όπου αργότερα ανεγέρθη το Ερεχθείο. Μέσα στο τείχος, που λεγόταν Πελασγικόν, υπήρχαν βωμοί, ιερά και μια πηγή, που ονομαζόταν Κλεψύδρα. Οι κάτοικοι της πόλης, που άρχισε να αναπτύσσεται κάτω από την Ακρόπολη, έβρισκαν καταφύγιο μέσα σ’ αυτήν, όταν αντιμετώπιζαν εχθρικές επιδρομές. Ο χαρακτήρας της αρχίζει να γίνεται έντονα θρησκευτικός, καθώς οι κάτοικοι των γύρω συνοικισμών θεωρούν πως το κοινό κέντρο της λατρείας πρέπει να τοποθετηθεί σ’ αυτήν. Έτσι χτίζεται ο πρώτος ναός, αφιερωμένος στο μυθικό βασιλιά Ερεχθέα, το Ερεχθείο. Ο ναός αυτός χρησιμοποιεί τον πωρόλιθο σαν πρώτη ύλη και σήμερα σώζονται τα θεμέλια του. Κατά τα μέσα του 7ου π.Χ. αι. χτίζεται το Εκατόμπεδο, που λεγόταν έτσι γιατί είχε μήκος 100 πόδια, στη θέση που αργότερα θα χτιστεί ο Παρθενώνας. Ο τύραννος Πεισίστρατος κτίζει ένα νέο Εκατόμπεδο στη θέση του παλιού, το 530, ενώ δίνει ώθηση και στη διακόσμηση της Ακροπόλεως, χτίζοντας ιερά και βωμούς σε θεούς, ημίθεους και ήρωες. Όταν οι Αθηναίοι εγκαθίδρυσαν το δημοκρατικό πολίτευμα, άρχισαν να χτίζουν καινούριους ναούς για να λαμπρύνουν την πόλη τους κι έτσι γκρέμισαν το Εκατόμπεδο για να χτίσουν τον πρώτο Παρθενώνα. Ο ναός δεν τελείωσε, γιατί το 480 π.Χ. οι Πέρσες κατέλαβαν την Αθήνα και έκαψαν την Ακρόπολη, καταστρέφοντας τα πάντα και λεηλατώντας αξιόλογα έργατέχνης.
Οι Αθηναίοι, μόλις επέστρεψαν στην πόλη τους, άρχισαν να σχεδιάζουν την ανοικοδόμηση της Ακρόπολης, ενώ παράλληλα, για να ασφαλίσουν από μελλοντικές επιδρομές, οχύρωσαν τα Προπύλαια. Κατόπιν έθαψαν τα απομεινάρια της καταστρεπτικής μανίας των Περσών, σαν να έθαβαν νεκρούς και χρησιμοποίησαν κομμάτια από τα χαλάσματα σαν υλικό για τα καινούργια οικοδομήματα. Αυτός που σύνδεσε το όνομα του με την κλασική μορφή του βράχου ήταν ο Περικλής, που με τη βοήθεια άξιων αρχιτεκτόνων , όπως του Ικτίνου και του Καλλικράτη και του αξεπέραστου γλύπτη Φειδία, δημιούργησε το σπουδαιότερο μνημείο της αρχαίας εποχής, ένα καλλιτεχνικό σύνολο που προξένησε το θαυμασμό των αρχαίων. Χτίστηκε ο Παρθενώνας, που τελείωσε το 438 π.Χ., κατόπιν τα Προπύλαια που εγκαινιάστηκαν το 432, ενώ ο ναός της Απτέρου Νίκης, ένα μικρό κομψοτέχνημα που άρχισε να κτίζεται το 456, ολοκληρώθηκε το 425. Το τελευταίο κτίσμα που οικοδομήθηκε, μέσα στη δίνη του Πελοποννησιακού πολέμου, ήταν το Ερεχθείο. Αυτός ο ναός χτιζόταν από το 421 ως το 407. Το γεγονός ότι στη διάρκεια ενός φοβερού πολέμου, οι Αθηναίοι δεν σταμάτησαν να κτίζουν, αποδεικνύει τη σημασία που είχε γι’ αυτούς το οικοδομικό πρόγραμμα της Ακρόπολης.
Εκτός απ’ αυτά, που ήταν τα σημαντικότερα κτίσματα, ο βράχος της Ακρόπολης περιέκλειε κι άλλα, όπως το “Βραυρώνειο”, αφιερωμένο στην Άρτεμη και τη Χαλκοθήκη. Στις πλαγιές του εξάλλου κτίσθηκαν το Ωδείο, το Ασκληπιείο και το θέατρο του Διονύσου. Συνέχεια, διάφοροι Μαικήνες, βασιλιάδες της Ελληνιστικής περιόδου και ρωμαίοι αυτοκράτορες έστελναν στον Ιερό βράχο διάφορα αφιερώματα, που όμως δεν μπορούν να συγκριθούν με τα αγάλματα της κλασικής περιόδου. Προς τιμή του αυτοκράτορα Αύγουστου και της Ρώμης χτίστηκε ένας κυκλικός ναός, ενώ μια μαρμάρινη σκάλα και η πύλη που χρησιμοποιείται και σήμερα για είσοδος φτιάχτηκαν αργότερα, και γύρω στα 180μ.Χ. κατασκεύασαν τα Μικρά Προπύλαια που οχυρώθηκαν.
Την εποχή του Μ. Κωνσταντίνου, η Ακρόπολη αρχίζει να παρακμάζει, καθώς η παλιά θρησκεία χάνει την αίγλη της. Ο θρησκευτικός της χαρακτήρας παραμένει όμως αναλλοίωτος, ο Παρθενώνας μετατρέπεται σε ναό της Παναγίας, τα Προπύλαια σε ναό των Ταξιαρχών και το Ερεχθείο σε ναό της Θεοτόκου. Την εποχή της Φραγκοκρατίας ο χώρος γίνεται τόπος κατοικίας των Φράγκων ηγεμόνων, τα Προπύλαια διαμορφώνονται σε ανάκτορα, ενώ σε κάποιο μέρος τους χτίστηκε ένας ψηλός τετράγωνος πύργος. Γενικά όμως η όψη της Ακρόπολης δεν υφίσταται αλλαγές. Κι όταν οι Τούρκοι κατέλαβαν την Αθήνα, ο Παρθενώνας, όπως είναι φυσικό έγινε τζαμί. Οι Τούρκοι έχτισαν σπιτάκια πάνω στην Ακρόπολη και χρησιμοποίησαν διάφορα κτίρια της για αποθήκες πυρομαχικών. Το 1655, ένας κεραυνός τίναξε στον αέρα τα Προπύλαια, ενώ λίγο μετά γκρέμισαν το ναό της Απτέρου Νίκης για να φτιάξουν σ’ αυτόν πολυβολείο. Η μεγαλύτερη καταστροφή όμως έγινε το 1687, όταν ο βενετσιάνος Μοροζίνι, πολιορκούσε την Ακρόπολη. Μια οβίδα έπεσε στον Παρθενώνα, γκρεμίζοντας ένα μεγάλο μέρος του ναού. Κι ύστερα, όταν κατόρθωσε να καταλάβει το βράχο λεηλάτησε τους θησαυρούς, όπως είχαν κάνει πριν απ’ αυτόν τόσοι άλλοι κατακτητές. Και το Ερεχθείο καταστρέφεται σιγά-σιγά, γιατί οι Τούρκοι χρησιμοποιούσαν τα μάρμαρα για να φτιάχνουν ασβέστη, που ήταν πρώτη ύλη στο χτίσιμο.
Οι καταστροφές συνεχίζονται και το 1800 ο άγγλος Έλγιν, δωροδοκώντας τον Τούρκο διοικητή της Ακρόπολης, έκλεψε διάφορα γλυπτά τα οποία και μετέφερε στην πατρίδα του. Ευτυχώς μετά την απελευθέρωση υπήρξε διεθνές ενδιαφέρον για την προστασία και την αναστήλωση αυτού του μνημείου της ανθρωπότητας. Οι Έλληνες αρχαιολόγοι άρχισαν πρώτοι τις ανασκαφές, ενώ παράλληλα ξεκαθάρισαν το τοπίο γκρεμίζοντας ότι δεν ανήκε στην κλασική και υστερότερη εποχή. Ο Λουδοβίκος Ρος αναστήλωσε την Άπτερο Νίκη και από το 1874 άρχισε ένα ευρύ και αυστηρά επιστημονικό πρόγραμμα αποκατάστασης. Το πρόγραμμα αυτό συνεχίζεται μέχρι σήμερα, ενώ ένα άλλο πρόβλημα είναι η ατμοσφαιρική ρύπανση, που διαβρώνει και καταστρέφει τα μάρμαρα σιγά-σιγά.