Πλάνο δραστηριότητας
Ορισμός σχεδίου εργασίας:
Σχέδιο Εργασίας ή project αποκαλούμε οποιαδήποτε οργανωμένη δραστηριότητα μάθησης. Συνήθως έχει συλλογική μορφή. Αναπτύσσεται μέσα σε πλαίσιο ελεύθερης επιλογής. Στηρίζεται σε κάποιο προκαθορισμένο σχέδιο. Αποβλέπει στη διερεύνηση, την οργάνωση και τη διαχείριση γνώσεων, υλικών, αξιών και δράσεων. Αφορούν σε άμεσο βαθμό τους μαθητές ως ατομικές μονάδες αλλά και ως μέλη ομάδων.
Δημιουργός:
Πίσσας Χρήστος (Δάσκαλος στο Ολοήμερο Τμήμα του 5ου Δημοτικού Σχολείου Καλαμπάκας)
Αντικείμενο-Μάθημα:
‘‘ Η χλωρίδα και η πανίδα τoυ τόπου μου, είναι ο μεγάλος πλούτος και θησαυρός της περιοχής μου – Τα οικοσυστήματα αυτής’’.
Τάξεις:
Τρίτη (Γ΄) και Τετάρτη (Δ΄)
Αριθμός παιδιών:
Οχτώ (8) με ανομοιογενή (ανά μαθητική επίδοση και φύλο) κατανομή μέσα στις ομάδες.
Υλικοτεχνική υποδομή:
Οι νέες τεχνολογίες αποτελούν ένα ιδιαίτερα ισχυρό μέσο. Μπορούν να βοηθήσουν αποτελεσματικά στις διαδικασίες της διδασκαλίας αλλά και αυτή της μάθησης. Συνεπώς, θα τις αξιοποιήσουμε.
Ο δάσκαλος μπορεί να επισκεφθεί διαδικτυακές πηγές για να προπαρασκευάσει ή και να εμπλουτίσει το υλικό του.
Οι μαθητές για να πάρουν πληροφορίες αλλά και για να κάνουν (έτοιμες) ασκήσεις-εργασίες- δραστηριότητες σε διάφορες ιστοσελίδες.
Μπορούμε επιπλέον να κάνουμε χρήση (του) προβλεπόμενου εκπαιδευτικού λογισμικού. Τα υποστηρικτικά μέσα λοιπόν, που θα επιστρατευτούν για να μας οδηγήσουν στο στόχο θα είναι:
–Ένας (1) σταθερός ηλεκτρονικός υπολογιστής
(ενδεχομένως -όταν μαθητές και δάσκαλος βγουν στο φυσικό πεδίο για περισσότερη ‘δράση’ και παρατήρηση- να καταστεί δυνατή και η χρησιμοποίηση ενός φορητού (laptop) υπολογιστή)
-Μικρό φορητό μαγνητοφωνάκι
(για ηχογραφήσεις ήχων, θορύβων, τιτιβισμάτων, κραυγών…)
-Κασετόφωνο
-C.D.player
-Τηλεόραση
-D.V.D.
-Διαδίκτυο (internet)
-C.D.Rom
-Κιάλια
-Φωτογραφική μηχανή
-Μηχανή για την προβολή διαφανειών
-Φακός μεγεθυντικός
-Πλαστικά-ελαστικά γαντάκια μίας χρήσεως
(πιθανότατα οι μαθητές θα έρθουν σε επαφή με αντικείμενα, σε επίσκεψη χώρων εκτός σχολείου)
-Περιοδικά και συναφή έντυπα γεμάτα με φωτογραφικό υλικό.
-Λεξικό
-Χάρτης περιοχής (προαιρετικά).
-Φαρμακείο (απαραίτητα θα υπάρξει στικ-σωληνάριο με υγρή αμμωνία, για αντιμετώπιση τοπικού κνησμού ή αλλεργία που μπορεί να προκληθεί από χόρτα).
Λογισμικά που θα χρησιμοποιηθούν:
–Λογισμικά γενικής χρήσης:
α. ‘Kid-e-pedia’
β. Οπτικοακουστικό Λεξικό DVD ROM για PC / MAC, εκδ. ΚΑΥΚΑΣ
(ενότητες: 1η Ζωικό βασίλειο, 2η Άνθρωπος, 9η Γη, και 10η Φυτικό βασίλειο).
γ. ‘Ο κόσμος των ζώων’, PC Windows 98, CD-ROM εκδ. ‘Ερευνητές’.
δ. ‘Ταξίδι στον κόσμο των φυτών’, CD-Rom για WINDOWS, Copyright © ΕΡΕΥΝΗΤΕΣ.
–Power Point
-Φυλλομετρητής διαδικτύου
–Κειμενογράφος word
-‘Kidspiraition’
-‘WebQest’
-χρήση (ημιδομημένων) εννοιολογικών χαρτών. (Η χρήση των εννοιολογικών χαρτών απορρέει από τη σχετική θεωρία της επεξεργασίας των πληροφοριών σύμφωνα με την οποία: η γνώση οργανώνεται σ’ ένα προτασιακό δίκτυο το οποίο σε κάθε άτομο είναι μοναδικό, αφού και η ίδια η εμπειρία του είναι μοναδική. Επίσης η μάθηση με νόημα, γίνεται πραγματικότητα όταν οι μαθητές σκοπίμως επιχειρούν-προσπαθούν να συναρμολογήσουν-συναρτήσουν την καινούρια-νέα γνώση με την ήδη προϋπάρχουσα.
**
Για την τακτοποίηση των μαθητών στο χώρο της σχολικής μονάδας (αίθουσα), θα δοθεί ιδιαίτερη έμφαση ώστε να υπάρχει άνεση κινήσεων, τοποθέτηση των θρανίων (τραπεζοκαθισμάτων) σε διάταξη τετραγώνου.
Χρόνος-Διάρκεια:
Έξι (6) διδακτικές ώρες, με δυνατότητα επέκτασης (δύο ωρών) αν το θέμα δεν επεξεργαστεί σφαιρικά.
Έναυσμα:
Το ερέθισμα μπορεί να δοθεί με μία απλή ερώτηση. Αν και είναι ο πιο συνηθισμένος τρόπος για να ξεκινήσει ο δάσκαλος μία συζήτηση, αυτό δε σημαίνει πάντα ότι είναι και αποτελεσματικός.
Επίσης, ένας καλός έξυπνος και πετυχημένος, αλλά όχι λεκτικός τρόπος, είναι να δείξουμε στους μαθητές (μας):
-ένα σκίτσο.
-μία φωτογραφία.
-ο εκπαιδευτικός μπορεί ακόμα και να σιωπήσει προκειμένου ν’ αναλάβει πρωτοβουλία κάποιος μαθητής.
-ένα απόκομμα-απόσπασμα κειμένου από τον περιοδικό τύπο ή κάποια (κατά προτίμηση τοπικής κυκλοφορίας) εφημερίδα.
-ο δάσκαλος μπορεί, επίσης, με μία γκριμάτσα ή με μία έκφραση του προσώπου του, να προσποιηθεί, να υποκριθεί και να δείξει …απορημένος, ύστερα από σχόλιο που εκφράστηκε από μαθητή.
Περιγραφή υλοποίησης στην τάξη:
α. Η πρώτη (τριμελής) ομάδα των μαθητών (εναλλάξ) θα ασχοληθεί με περιήγηση στο ‘Internet’ και θα επικεντρωθεί στη γνωριμία με είδη: δέντρων, φυτών και λουλουδιών.
β. Την ίδια στιγμή μία άλλη ομάδα, τριών μελών, θα έχει στραμμένη την προσοχή της και θα γνωρίζει ενδημικά (και όχι μόνο) πτηνά και ζώα, μέσα από έγχρωμες σελίδες περιοδικών.
γ. Η άλλη ομάδα ψάχνει στο λεξικό και αναζητά τη σημασία της λέξης «οικοσύστημα» και συζητούν.
Ανταλλάσσει γνώμες για το τι χρειάζονται τα φυτά και τα ζώα προκειμένου να μεγαλώσουν και να αναπτυχθούν.
Επιχειρεί καταγραφή και διαχωρισμό [πάνω σε δοσμένα ερεθίσματα: πουλί (σπίνος), χώμα, λουλούδι (ανεμώνα), αέρας, σκουλήκι (σαρανταποδαρούσα), πέτρα, ζώο-ερπετό (χελώνα), νερό, δέντρο (βελανιδιά), φως …] βασιζόμενοι οι δύο μαθητές στις απόψεις τους, σχετικά με:
-ποια δεν έχουν ζωή (οργανισμοί «άβιοι»).
-ποια έχουν ζωή (οργανισμοί «έμβιοι»).
δ. Ως άλλο διδακτικό εργαλείο, θα αξιοποιήσουμε το θεατρικό παιχνίδι με διασπορά ρόλων.
ε. Εννοιολογικοί χάρτες, ώστε να διαπιστώσουν οι μαθητές τη διασύνδεση μεταξύ των διαφόρων εννοιών που εξετάζονται. Συμπεριλαμβάνονται:
-έννοιες κλεισμένες μέσα σε κάποιο σχήμα.
-σχέσεις ανάμεσα στις έννοιες.
-ολόκληρες φράσεις.
Οι σχέσεις μεταξύ των εννοιών δηλώνονται με φράσεις πάνω στα συνδετικά βελάκια.
Οι ασχολίες, εργασίες, παρατηρήσεις και οι δραστηριότητες των μαθητικών ομάδων, εναλλάσσονται.
Μπορεί να επιχειρηθεί -αν απαιτείται- αλλαγή μελών στη σύνθεση των ομάδων.
Περιγραφή υλοποίησης εκτός σχολικού περιβάλλοντος:
α. Πριν από την έξοδο και τη ‘δράση’ στον τόπο εργασίας, θα προηγηθεί μικρή συζήτηση για να γίνει η επιλογή του οικοσυστήματος που θα δούμε, θα παρατηρήσουμε και θα μελετήσουμε. Η μικρή πόλη της Καλαμπάκας (και οι κοντινές–πλησιέστερες περιοχές που εύκολα προσεγγίζονται) παρέχει επιλογές όπως:
-ένα μικρό πάρκο (στα χωριά: Αγία Παρασκευή, Άγιος Δημήτριος, Γάβρος-περιοχή Αγίου Θεοδοσίου).
-τόπος αναψυχής (στην τοποθεσία ‘‘Τζέρτζη’’).
-αλσύλλιο (στο λόφο του Προφήτη Ηλία).
-δάσος (στα χωριά: Αηδόνα, Κλεινοβός, Κακοπλεύρι).
-λίμνη-τεχνητή (στο χωριό: Λογγάς).
-λιβάδια, αγροί.
Αντίστοιχα, θα γίνει συζήτηση για τα υλικά και τα όργανα που θα (μας) χρειαστούν αλλά και τα μέτρα ασφαλείας που θα ληφθούν κατά τη διάρκεια της έρευνας.
β. Αν οι συνθήκες το επιτρέπουν, και κατά τη διάρκεια της εξόδου-‘φυγής’ από το σχολείο ή κατά την επιστροφή από τον επιλεγμένο τόπο παρατήρησης), γίνεται καταγραφή του αστικού οικοσυστήματος, μέσα στο οποίο κατοικεί η πλειονότητα των μαθητών.
γ. Ομάδα μαθητών θα παρατηρήσει (χρησιμοποιώντας και αξιοποιώντας όλες τις αισθήσεις) και κατόπιν θα καταγράψει τα πιο εμφανή και τα πιο χαρακτηριστικότερα στοιχεία του έμβιου (ζωύφια, πρόβατα, άλογα, αγελάδες, δέντρα…) & άβιου (αέρας, έδαφος) οικοσυστήματος. Όταν οι μαθητές κληθούν να διακρίνουν οικοσυστήματα ή ακόμη και οργανωμένα κοινωνικά σύνολα, θα ζητηθεί απαραίτητα η χρησιμοποίηση των όρων: ομοιότητα/-ες και διαφορά/-ές. Ταυτόχρονα μπορούν να εντοπίσουν στο οικοσύστημα και τις παρεμβάσεις-αλλοιώσεις από τον ανθρώπινο παράγοντα.
δ. Άλλη ομάδα θα παρακινηθεί για να δει τι υπάρχει κάτω από (μικρές) πέτρες, φτάνει να τις σηκώσουν προσεχτικά για ν’ ανακαλύψουν την ύπαρξη μικρών ζώων (σκουλήκια) ή άλλων μικροοργανισμών.
Μπορούμε να εξηγήσουμε στα παιδιά, ότι από έναν τόπο που έχει χαρακτηρισθεί ‘ευαίσθητος’ ή είναι προστατευμένος από το Κράτος (βλ. περιοχές Natura) δεν επιτρέπεται και δεν μπορούμε, αποχωρώντας, να κόψουμε λουλούδια, ή να πάρουμε μαζί μας κάποια φυτά.
Αντιθέτως, αυτό μπορεί να συμβεί, όταν βρεθούμε σ’ έναν τόπο, που δεν έχει να παρουσιάσει κάποια ξεχωριστή ιδιαιτερότητα (π.χ. μέσα σ’ ένα απλό χωράφι)
Περιγραφή φύλλων εργασίας:
Τα δοθέντα Φύλλα Εργασίας, θα απαιτούν από τους μαθητές να γίνει ομαδοποίηση ανά κατηγορία:
-μικρά φυτά
-μεγαλύτερα φυτά
-πιο μεγαλύτερα φυτά
Δηλαδή να κατακτηθεί η στόχευση που θα έχει τεθεί
-ποια είναι τα δέντρα.
-ποια φυτά λέγονται θάμνοι.
-ποια λέγονται πόες.
Οι μαθητές επίσης, θα κληθούν και θα επιχειρήσουν να κάνουν την ορθή αντιστοίχιση μεταξύ των ονομάτων φυτών, λουλουδιών, ζώων και των αντίστοιχων εικόνων τους.
Τώρα, αν τα πορίσματα είναι ΕΥΚΟΛΑ, ο εκπαιδευτικός μπορεί να ζητήσει από τους μαθητές του να τα γράψουν. Δηλαδή, κάθε παιδί να τα σημειώσει μέσα στον χώρο που θα προβλέπεται στο Φύλλο Εργασίας. Μπορεί ακόμα να ζητηθεί από το δάσκαλο, να διαβαστούν αυτά που διατυπώθηκαν. Αν πάλι τα συμπεράσματα είναι ΔΥΣΚΟΛΑ, τότε είναι προτιμότερο αυτά να εξαχθούν μέσα από διαλογική συζήτηση των ίδιων των μαθητών.
Αξιολόγηση:
Η αξιολόγηση αποτελεί βασικό στοιχείο της καθημερινής σχολικής εργασίας και δεν αποτελεί αυτόνομη διδακτική ενέργεια. Πραγματοποιείται στα πλαίσια των δραστηριοτήτων που πρέπει να διεξάγονται και οι οποίες απαιτούν την ενεργό συμμετοχή των μαθητών και τη δημιουργία ενός κλίματος επικοινωνίας μεταξύ των μελών της τάξης.
Η αξιολόγηση έχει πολύ μεγάλη σημασία, αφού έτσι και μέσω αυτής, εκτιμούμε τις ανατροφοδοτικές δυνατότητές της. Για το σκοπό αυτό, διαλέγουμε χαρακτηριστικά ποιοτικής αξιολόγησης, μέσα από την οποία ανατροφοδοτούνται όλοι οι εμπλεκόμενοι στην παιδαγωγική διαδικασία:
* Διαπιστώνει ο ίδιος ο δάσκαλος, πρώτα-πρώτα, την αποτελεσματικότητα των διδακτικών ενεργειών του. Αν χρειαστεί εμπλουτίζει ή ακόμη και αλλάζει στοιχεία της διδακτικής πράξης.
* Με τη σειρά τους οι μαθητές (ατομικά ο καθένας), πληροφορούνται (μέσα από την προτεινόμενη διαδικασία αυτό-αξιολόγησης), σχετικά με το πόσο ανταποκρίθηκαν στις απαιτήσεις (προσπάθεια, συμπεριφορά) που είχαν τεθεί. Επιγραμματικά να λεχθεί ότι η διαβάθμιση της αυτοαξιολόγησης μπορεί να έχει για παράδειγμα τη μορφή: δεν μπορώ (Ε)– χρειάζομαι βοήθεια (Δ) – κάνω λάθη (Γ) – το κάνω (Β)– το κάνω με ευκολία (Α).
Θα μπορούσε ακόμη (αρκεί να υπάρχει λίγο παραπάνω μεράκι), να δημιουργηθεί ένας ατομικός -ίσως και ομαδικός- φάκελος γεμάτος από επιτεύγματα, το λεγόμενο και ‘portfolio’. Έτσι, διαμορφώνουμε ένα περισσότερο σαφές, ισχυρό και αναπτυξιακό προφίλ για την πορεία της μαθησιακής διαδικασίας και των ατόμων αλλά και των ομάδων.
*Οι μαθητές (δηλ. οι συμμαθητές), μέσα στο τμήμα φτιάχνουν κριτήρια με τα οποία αξιολογούν τους συμμαθητές τους (ετερο-αξιολόγηση).
* Η οικογένεια του μαθητή από τη σκοπιά της, παρακολουθεί την πρόοδο-προσπάθεια του παιδιού και σε απόλυτη συνεργασία με το δάσκαλο συμπαραστέκεται και βοηθά (όταν μπορεί και είναι εφικτό) το μαθητή ούτως ώστε να προχωρήσει με επιτυχία η όλη διαδικασία της διδασκαλίας.
* Ακόμη, οι αρμόδιοι υπεύθυνοι της εκπ/σης (Σχολικός Σύμβουλος …) πληροφορούνται μέσω της αξιολόγησης για την αποτελεσματικότητα των διαφόρων μέτρων της εκπαίδευσης, είτε για να σχεδιάσουν νέες τεχνικές είτε για να επέμβουν διορθωτικά.
Συμπέρασμα:
Επειδή ένα παιδί χρειάζεται: σεβασμό, διασκέδαση, συμπάθεια, εμπιστοσύνη, αποδοχή, ενθάρρυνση, υποστήριξη, ενεργοποίηση και πιθανότατα χρειάζεται κι άλλα πολλά. Ο δάσκαλός (του) τι χρειάζεται να έχει; Σίγουρα χρειάζεται γνώση, διαίσθηση, σοφία (;), αφοσίωση (;). Για να πετύχει η προσπάθεια (μας) και για να είναι δυνατή η αλληλεπίδραση μεταξύ των μαθητών (μας), ας έχουμε κατά νου, ένα ομολογουμένως δύσκολο εγχείρημα με δύο άξονες:
-Ο δάσκαλος γίνεται αυτός που ακούει με προσοχή. Αποφεύγει να σχολιάζει κάθε πρόταση που φτάνει στ’ αυτιά του. Δε σταματά τη σκέψη του μαθητή/-ών και δεν εκφράζει (τουλάχιστον άμεση) αντίθεση στα λεγόμενα του μαθητή/-ών.
-Καλείται ο εκπαιδευτικός να δείξει υπομονή, γιατί όχι και να μη μιλά. Η τεχνική, του να μπορείς να μένεις σιωπηλός (εξάλλου το λέει και η λαϊκή ρήση: «η σιωπή είναι χρυσός»), μπορεί στα αυτιά μας ν’ ακούγεται ως παράλογη. Μην ξεχνάμε επίσης, ότι τα παιδιά-μαθητές σαφώς κι έχουν άλλους πιο αργούς ρυθμούς από εμάς τους ενήλικες. Αντίστοιχα καλό είναι, να περιμένει ο δάσκαλος να βρεθεί κι ένας άλλος μαθητής που θα πάρει νέα πρωτοβουλία για να συμπληρώσει ή και για να σχολιάσει τον προλαλήσαντα συμμαθητή του. Δεν έγινε δα και τίποτα αν κυλήσουν μερικά δευτερόλεπτα απόλυτης σιωπής!
