7. Από τη χρεοκοπία στο στρατιωτικό κίνημα στο Γουδί(1893-1909)
Οι σημειώσεις του μαθήματος
Ενδιαφέροντα video από τις εκπομπές το “πανόραμα του αιώνα” και “Ιστορικό Αρχείο”
της ΕΡΤ στις ακόλουθες διευθύνσεις :
http://www.ert-archives.gr/V3/public/pop-view.aspx?tid=7654&tsz=0&act=mMainView&mst=00:05:01:00
http://www.ert-archives.gr/V3/public/pop-view.aspx?tid=7626&tsz=0&act=mMainView&mst=00:13:11:00
Νικόλαος Ζορμπάς
Από τους πρωτεργάτες του κινήματος
Φύλλο της εφημερίδας Ακρόπολις
για το κίνημα στο Γουδί
Ο διάδοχος του Τρικούπη
Γεώργιος Θεοτόκης
Το συλλαλητήριο των Επαγγελματικών σωματείων της πρωτεύουσας
ΠΗΓΕΣ
1.ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΣΤΟ ΓΟΥΔΙ
Λαμβάνοντας υπόψη τις ιστορικές σας γνώσεις και τις πληροφορίες από τα ιστορικά παραθέματα να αναφερθείτε στην απήχηση που είχε το κίνημα στο Γουδί στις συνειδήσεις των Ελλήνων της εποχής.
ΚΕΙΜΕΝΟ 1
Η εφημερίδα Ακρόπολις στο κύριο άρθρο της της 30ης Αυγούστου υποστηρίζει το κίνημα του 1909, αλλά παράλληλα προειδοποιεί και τους αξιωματικούς:
Η εναντίον του νόμου στάσις απειλεί όθεν να επιφέρει φοβερόν πλήγμα εις τα αυτά συμφέροντα της χώρας. Περί τούτου οι στασιασταί αξιωματικοί φαίνονται ότι ουδόλως φροντίζουν. Τούτο όμως αι φιλικαί δυνάμεις έχουν καθήκον να τους το υπενθυμίζουν. (…) Ο στρατός και μετ’ αυτού ο λαός θα συνθλίψωσιν υπό την σιδηράν πτέρναν των, πάντα τα κακόβουλα ερπετά, των οποίων η δηλητηριώδης παρουσία διαφθείρει και απεργάζεται την αποτυχίαν των ελπιδοφόρων διά τον τόπων σχεδίων.
ΚΕΙΜΕΝΟ 2
Η εφημερίδα Νέον Άστυ την επομένη του συλλαλητηρίου της 14ης Σεπτεμβρίου αναγνωρίζει το στρατιωτικό κίνημα διότι:
Ουδείς δύναται να έχη πλέον ενδοιασμούς περί της νομιμότητος των μέσων, δι’ ων το ανορθωτικόν έργον επιδιώκεται. Εάν υπήρξαν οι δυσαρέστως ιδόντες την εξέλιξιν των τελευταίων γεγονότων, ένεκα της ιδέας, ότι ο στρατός υπερέβη τα όρια της δικαιοδοσίας του και ανεμίχθη εις υπόθεσιν, ξένην προς τας αυστηράς υποχρεώσεις της πειθαρχίας, σήμερον οφείλουν να αναγνωρίσουν ότι δεν ευρισκόμεθα πλέον ενώπιον στρατιωτικού κινήματος, αλλά απέναντι πανδήμου εξεγέρσεως.
ΚΕΙΜΕΝΟ 3
Η εφημερίδα Πατρίς δηλώνει τις θέσεις της για τους σκοπούς του κινήματος του 1909 στο κύριο άρθρο της της 17ης Σεπτεμβρίου 1909:
Εάν θέλωμεν να ήμεθα ειλικρινείς, εάν θέλωμεν να ομολογήσωμεν την αλήθειαν, εάν θέλωμεν να ομιλήσωμεν άνευ προσωπικών βλέψεων ή κομματικών συμφερόντων, πρέπει να παραδεχθώμεν, ότι η εκδηλωθείσα αντίδρασις ήτο το εκχείλισμα του υπερπληρωθέντος ποτηρίου. Η έλλειψις εμπιστοσύνης προς την Βουλήν ήτο η εκδήλωσις της εξαντληθείσης υπομονής, ήτο συναίσθησις του ότι επιτέλους πρέπει η Ελλάς να αποκτήση στρατόν μετά το αίσχος του 1897 και μετά την εν ειρήνη ήτταν του 1909.
Πηγή :http://www.e-yliko.gr/htmls/istoria/gr_piges/fikeim2.aspx
Επιμέλεια συλλογής πηγών: Ιωάννα Ηλιοπούλου
2. Ομάδα των «Ιαπώνων»
Λαμβάνοντας υπόψη τις πληροφορίες από το σχολικό σας βιβλίο και αυτές που θα αντλήσετε από τα παρακάτω αποσπάσματα
α) να σκιαγραφήσετε τη φυσιογνωμία του πολιτικού μορφώματος των «Ιαπώνων»
β) να δείξετε τη συνεισφορά της ομάδας των «Ιαπώνων» στην πολιτική ζωή της χώρας
Πολιτική ομάδα του ελληνικού κοινοβουλίου, που έδρασε από το 1906 έως το 1908, με ριζοσπαστικές ιδέες για τον εκσυγχρονισμό της χώρας, σε μια εποχή που ήταν ακόμη νωπή η ήττα του 1897, το «Μακεδονικό» βρισκόταν σε τέλμα και η πολιτική φαυλότητα κυριαρχούσε στο εσωτερικό
(…)
Η ονομασία της πιστώνεται στον δημοσιογράφο και εκδότη της «Ακροπόλεως» Βλάση Γαβριηλίδη, ο οποίος παρομοίωσε τη μαχητικότητα που επεδείκνυαν τα μέλη της στη Βουλή με την ορμητικότητα των ιαπώνων στρατιωτών κατά τον Ρωσοϊαπωνικό Πόλεμο (1904-1905). Έγραφε σχετικά ο σπουδαίος δημοσιογράφος στις 10 Φεβρουαρίου 1907: «Τι θα πη κρυφός και σκοτεινός πόλεμος δεν γνωρίζουν. Την παρασκηνιακήν διπλωματίαν δεν την παραδέχονται. Αδιάλλακτοι κοινοβουλευτικοί, δεν αναγνωρίζουν άλλο πεδίον δράσεως έξω από την αίθουσα του κοινοβουλίου.
(…)
Οι «Ιάπωνες» εμφανίσθηκαν ενωμένοι κοινοβουλευτικά στις 26 Μαρτίου 1906, ασκώντας δριμεία κριτική στην οικονομική πολιτική της κυβέρνησης Θεοτόκη. Παρόλη την ανομοιογένεια της προέλευσής τους, αυτό που τους συνέδεε ήταν η ποιότητα και αγωνιστικότητα. Συμμετείχαν σε όλες τις συνεδριάσεις της Βουλής και έπαιρναν τον λόγο σε όλα τα σημαντικά θέματα. Η εξειδίκευση του Γούναρη και Πρωτοπαπαδάκη στα οικονομικά και του Δραγούμη στα θέματα του αλύτρωτου Ελληνισμού, τους καθιστούσαν επίφοβους αντιπάλους της κυβέρνησης, σε μια εποχή που οι συζητήσεις στη Βουλή δημοσιεύονταν αυτούσιες στις εφημερίδες και κρατούσαν αδιάπτωτο το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης.
(…)
Μια αποτίμηση της προσφοράς της «ομάδας των Ιαπώνων» έκανε έμμεσα στις 19 Μαΐου 1924 στη Βουλή ο Θεμιστοκλής Σοφούλης, νεκρολογώντας τον Εμμανουήλ Ρέπουλη: «Δια των λαμπρών αυτών αγώνων από των δημοσιογραφικών το πρώτον στηλών και εκ παραλλήλου έπειτα από του βήματος τούτου ως εκπρόσωπος της ομάδας των Ιαπώνων, συνετέλεσεν με ακάθεκτον ορμήν κατά της πολιτικής διαφθοράς και του εθνικού μαρασμού, εις επανάστασιν, η οποία διήνοιξε νέας απόψεις, εδημιούργησεν νέας ηθικάς αξίας, έσπειρεν άφθονον τον σπόρον των ιδεών, έδωκεν εις πάσαν κατεύθυνσιν ισχυράν ώθησιν προς την πρόοδον και τον πολιτισμόν και ενέπνευσεν εις τον Ελληνικόν λαόν την θέλησιν προς μίαν νέαν ζωήν».
Πηγή: http://sansimera.gr/archive/articles/show.php?id=428&feature=Japanese_team
3.Στρατιωτικός σύνδεσμος
Συνδυάζοντας τις ιστορικές σας γνώσεις με τα στοιχεία που θα αντλήσετε από τα ιστορικά παραθέματα να αναφερθείτε στο Στρατιωτικό σύνδεσμο και στο πως αντιμετώπισε την προσπάθειά του μερίδα του τύπου της εποχής.
Η εφημερίδα ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ στο κύριο άρθρο της στις 12-8-1909 παίρνει θέση για τις δραστηριότητες του Στρατιωτικού Συνδέσμου
«Τους 600.000 οικογενειάρχας αυτούς ανέλαβον να τους κηδεμονεύσουν όχι οι κακοί ψυχροί αντιπρόσωποι των, αλλά διακόσιοι αξιωματικοί και πενήντα φοιτηταί. Οι οποίοι φαντάζονται εις εαυτούς όχι μόνον το δικαίωμα της κηδεμονίας, αλλά όλον το φως της διαγνώσεως και της θεραπείας. Δύναται να ονομασθή τοιαύτη κατάστασις, φυσιολογική; Δύναται να προχωρήση; Δύναται να βγη επί καλόν; Έχει μέσα της κόκκον σινάπεως φρονήσεως; Έχει μέσα της στοιχείον επιτυχίας; Ή είνε μεστή νέων συμφορών δια το Έθνος, αληθινών αυτών, όχι φανταστικών; (…) Ποίοι είσθε σεις που διευθύνετε την τύχην μας; Ποίοι είσθε σεις που κλονίζετε τα θεμέλια του δημοσίου δικαίου; Ποίοι είσθε σεις που καταλύετε το Σύνταγμα; Ποίοι είσθε που απειλείτε να διώξετε τον Βασιλέα και τον Διάδοχον και τους πρίγκιπας; Ποίοι είσθε: που σκέπτεσθε περί εμού, χωρίς να μ’ ερωτήσετε; Ποίοι είσθε που με θεωρείτε ανήλικον και άξιον να τεθώ υπό απαγόρευσιν; Συντεχνίαι, έμποροι, κτηματίαι, εργάται, επιστήμονες, γεωργοί, χωρικοί, αστοί, πλούσιοι, πένητες, τραπεζίται, δικηγόροι, ιερείς, διδάσκαλοι, δικασταί, όλοι περιμένουν να σωθούν από τους ανθυπολοχαγούς, τους φοιτητάς και τους στασιαστάς αρθρογράφους. Δηλαδή τίθενται υπό αυταπαγόρευσιν».
Η εφημερίδα ΕΣΤΙΑ στο κύριο άρθρο της στις 10-8-1909 παίρνει θέση για τις δραστηριότητες του Στρατιωτικού Συνδέσμου
«Και ποίος ο φρονών διάφορα; Ποίος θα ετόλμα και να θέση καν υπό αμφισβήτησιν ότι έπρεπε να τους δοθούν εις τα χέρια τα γαλόνια όλων αυτών των εκατοντάδων αξιωματικών που τολμούν να αντιποιούνται τα χρέη και τα καθήκοντα της πολιτείας; Με μίαν διαφοράν: εάν υπήρχε πολιτεία. Αλλ’ εάν υπήρχε πολιτεία, θα υπήρχε και στρατός, θα υπήρχε και διοίκησις. Εν τοιαύτη δε περιπτώσει, οι πολίται της ούτω ευημερούσης πολιτείας θα ησχολούντο έκαστος εις τα έργα του και οι άνδρες του στρατού εις τα ιδικά των έργα. Ναι, εάν υπήρχε πολιτεία, εάν τουλάχιστον διεκρίνετο που του ορίζοντος και η ελαχίστη ελπίς δημιουργίας τοιαύτης δια της φυσιολογικής εξελίξεως, η εφημερίς αύτη θα ήτο και πάλιν υπέρ της αποκαταστάσεως της κεφαλής άνω και των ποδών κάτω -των αναμφισβητήτως ανατετραμμένων σήμερον- αδιαφορούσα καθ’ ολοκληρίαν περί των συνεπειών, όπως ηδια-φόρησε πλειστάκις μέχρι τούδε οσάκις εδέησε ν’ αντιταχθή κατά της κακώς νοούμενης κοινής γνώμης. Σήμερον όμως τα πράγματα παρίστανται διάφορα. Πολιτειολογούν αι συντεχνίαι και υπεισέρχεται αντιπειθαρχικότατα ο στρατός εις της πολιτείας τα έργα, διότι πολιτεία δεν υπάρχει. (…) Εάν είνε ανάγκη, δεν δυσκολευόμεθα ποσώς και να το διακηρύξωμεν: ευρισκόμεθα εν επαναστάσει, εις κάτι χειρότερον και της επαναστάσεως».
Agathoklis Azelis, Die griechische Presse zwischen…
(Ο ελληνικός Τύπος από την ήττα του 1897 έως το κίνημα του 1909: Οι αντιπαραθέσεις περί πολιτικής κρίσης και μεταρρυθμίσεων), μτφρ. αποσπ. Α. Αζέλης,
Διδ. Διατρ. Βιέννη 1998, σσ. 264-265
Ιστορικοί όροι