Οι σημειώσεις του μαθήματος

 

 

 

 

 

 

 Ο Αβραάμ Μπεναρόγια υπήρξε Γραμματέας της Φεντερασιόν

 Εφημερίδα της Φεντερασιόν

Το πρώτο Ιδρυτικό Συνέδριο του ΣΕΚΕ

ΠΗΓΕΣ

1.Φεντερασιόν

Συνθέτοντας τις πληροφορίες του ιστορικού παραθέματος με τις ιστορικές σας γνώσεις να παρουσιάσετε την οργάνωση Φεντερασιόν και τη συνεισφορά της στην ανάπτυξη του εργατικού κινήματος στη χώρα μας

Η Φεντερασιόν ιδρύθηκε το 1909. Το όνομα της Σοσιαλιστική Εργατική Ομοσπονδία. Απετελείτο από πολλούς εργάτες, κυρίως Εβραίους της Θεσσαλονίκης και μερικούς διανοούμενους. Οι περισσότεροι από τους διανοούμενους ήταν σοσιαλιστές οι οποίοι επηρέασαν την ιδεολογική κατεύθυνση της Φεντερασιόν. Συνδέθηκε με την Β’ Διεθνή.

Η οργάνωση προσπάθησε να συγκεντρώσει ομάδες από τις πολλές εθνότητες στη Θεσσαλονίκη. Γι’ αυτό και πήρε ομοσπονδιακό χαρακτήρα στη συγκρότησή της. Εκτός των Εβραίων, Έλληνες, Βούλγαροι, Αρμένιοι, Τούρκοι. Ηγέτες οι Αβραάμ Μπεναρόγια, Σαμουέλ Γιονάς, Αλβέρτος Αρδίτι, Σ. Γκικόπουλος.

Το 1910 ίδρυσε και τη σοσιαλιστική νεολαία για την εκπαίδευση των νέων στη σοσιαλιστική ιδεολογία, όπως έλεγαν. Η Νεολαία έφτασε να έχει 250 μέλη και στο Πρώτο Σοσιαλιστικό Συνέδριο για την ίδρυση του ΣΕΚΕ παρουσίασε 300. Η Φεντερασιόν αντιπροσώπευσε 500 μέλη το 1918. Εκτός της Θεσσαλονίκης, είχε οργανώσεις στην Καλαμαριά και την Καβάλα, η οποία ήταν και καπνεργατικό κέντρο.

Οργάνωσαν βιβλιοθήκη, πολιτιστικό θεατρικό Όμιλο, αθλητικό Όμιλο. Έκαναν πολλές ομιλίες για τις ιδέες τους.

Όπως αναφέρει το Καταστατικό της: «Η Σοσιαλιστική Εργατική Ομοσπονδία σκοπόν έχει να οργανώση το προλεταριάτο διά την πάλην των τάξεων…».

Η κίνηση της Φεντερασιόν αναπτύχθηκε μετά την επανάσταση των Νεότουρκων που επέτρεψε στους εργάτες να συνδικαλίζονται και να υπερασπίζουν τα συμφέροντά τους.

Τα μέλη της Φεντερασιόν ανέπτυξαν μεγάλη δραστηριότητα μεταξύ των εργατών της Θεσσαλονίκης. Την Πρωτομαγιά του 1910 πραγματοποίησαν μεγάλη διαδήλωση. Είχαν καλέσει για ομιλητή τον γνωστό τότε Ρουμάνο σοσιαλιστή Κριστιάν Ρακόφσκι.

Τα μέλη της Φεντερασιόν βοήθησαν στη δημιουργία πολλών σωματείων εκ των οποίων μαζικότερα ήταν τα καπνεργατικά. Επίσης καθοδήγησαν εργατικές απεργίες.

Η Φεντερασιόν βρήκε δυσκολίες μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης και την ένταξη στο ελληνικό κράτος. Η ελληνική διοίκηση τους κατεδίωξε, φυλάκισε και εξόρισε. Η Ομοσπονδιακή οργάνωση αλλά και η πειθαρχία στη Β’ Διεθνή τότε την οδήγησαν να υπερασπίζεται τη θέση μιας ανεξάρτητης Μακεδονίας. Ο Μπεναρόγια, από τους ηγέτες της οργάνωσης, και άλλοι εξορίστηκαν. Η οργάνωση όμως διατηρήθηκε μέχρι το 1918 οπότε και προσεχώρησε στο Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα.

Το κύρος της Φεντερασιόν στο εργατικό κίνημα εκείνης της εποχής ήταν μεγάλο. Όχι μόνο για το μέγεθός της αλλά και για τους αγώνες που είχε κάνει για την εργατική τάξη. Τα στελέχη της έπαιξαν ρόλο στις διαπραγματεύσεις της προετοιμασίας του Συνεδρίου.

(Ο Δημήτρης Λιβιεράτος, σε συνέντευξή του στον Θανάση Καμπαγιάννη, μιλάει για τους εργατικούς αγώνες και τις συνδικαλιστικές οργανώσεις, που είχαν ως συνέπεια την ίδρυση της ΓΣΕΕ τον Οκτώβρη του 1918.1)

Περιοδικό Σοσιαλισμός , Γενάρης-Φλεβάρης 2008

2.΄Ιδρυση της ΓΣΕΕ

Συνθέτοντας τις ιστορικές σας γνώσεις με τις πληροφορίες του ιστορικού παραθέματος να παρουσιάσετε τους λόγους που οδήγησαν στην ωρίμαση του αιτήματος για την ίδρυση της ΓΣΕΕ

Από την αρχή να αναφέρουμε ότι η ίδρυση της ΓΣΕΕ δεν ήταν η πράξη μερικών φωτισμένων πρωτοπόρων. Αλλά δύσκολη και βασανιστική πορεία πολλών συνδικαλιστικών οργανώσεων με τη βοήθεια των διάφορων σοσιαλιστικών ομάδων της εποχής. Πολλές οι επαφές, συζητήσεις, αντιπαραθέσεις από ζωντανές και μαχόμενες δυνάμεις της καινούργιας εργατικής τάξης. Με δυο λόγια, ήταν μια συνδικαλιστική οργάνωση που δημιουργήθηκε από τη βάση.

Η ΓΣΕΕ δημιουργήθηκε στο συνέδριο της 21-28 Οκτωβρίου 1918. Εφέτος κλείνει τα ενενήντα συνεχή χρόνια ζωής και εξακολουθεί να είναι επικεφαλής της εργατικής τάξης της χώρας μας, παρά τις οποιεσδήποτε επιφυλάξεις, κριτικές και σωστές άλλωστε παρατηρήσεις.

Το Συνέδριο συνήλθε στην Αθήνα για πέντε μέρες και τελείωσε για δύο στον Πειραιά. Αντιπροσωπεύτηκαν 214 σωματεία και σύμφωνα με τις δηλώσεις τους είχαν περίπου 65.000 μέλη. Παρουσιάστηκαν πολλές τάσεις και οι συζητήσεις ήταν σοβαρές και έντονες στην διάρκεια του Συνεδρίου. Να μην ξεχνάμε ότι ύστερα από λίγες μέρες συνήλθε και το ιδρυτικό Συνέδριο του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος, στο οποίο έλαβαν μέρος αρκετοί αντιπρόσωποι των συνδικαλιστών.

Η πρώτη τάση που παρουσιάστηκε ήταν των Πειραιωτών του Μαχαίρα. Υποστήριζε ότι τα σωματεία έπρεπε να μείνουν μακριά από την πολιτική. Αντιπροσώπευε κυρίως φορτοεκφορτωτές, λιμενεργάτες και μερικά σωματεία των νησιών. Δεύτερη ήταν η κεντρίστικη ή ανεξάρτητη τάση, βασιζόμενη κυρίως στο Εργατικό Κέντρο Αθήνας, Πατρών, Κέρκυρας, Ναυτεργά-τες, Ξενοδοχοϋπάλληλους, Μαγείρους και μερικά της Πελοποννήσου.

Η τρίτη και ισχυρότερη ήταν η σοσιαλιστική τάση με αντιπροσώπους της Φεντερασιόν Θεσσαλονίκης, τους Θεσσαλούς του Βόλου και των άλλων πόλεων, Σιγαροποιούς – Καπνεργάτες, ηλεκτροτεχνίτες και πολλά σωματεία Αθηνών, Πειραιώς. Υπήρχε άλλη μια μικρότερη σοσιαλιστική παράταξη του Γιαννιού που τότε συνεργάστηκε με τους άλλους σοσιαλιστές. Υπήρχαν ακόμα μερικοί αναρχοσυνδικαλιστές, οι οποίοι δεν αποτέλεσαν ιδιαίτερη τάση.

Ο Δημήτρης Λιβιεράτος, σε συνέντευξή του στον Θανάση Καμπαγιάννη, μιλάει για τους εργατικούς αγώνες και τις συνδικαλιστικές οργανώσεις, που είχαν ως συνέπεια την ίδρυση της ΓΣΕΕ τον Οκτώβρη του 1918.1

Περιοδικό Σοσιαλισμός

Γενάρης-Φλεβάρης 2008

ΠΡΟΣΟΧΗ!  ΣΥΝΤΟΜΟΙ ΟΡΙΣΜΟΙ

«Φεντερασιόν»– σελ. 46 (Η κατάσταση … στη χώρα)

«ΓΣΕΕ »– σελ . 46 – 47 (Στη διάρκεια … σωµατεία)

ΟΙ ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΕΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

τέλος 19ου αι: [σελ. 46], συναντάμε στην Ελλάδα σοσιαλιστικές ομάδες και εργατικές ομαδοποιήσεις

(1896,Λαύριο):[σελ. 46], πρώτες καθαρά εργατικές εξεγέρσεις

Οι σημειώσεις του μαθήματος

Οι χάρτες του μαθήματος

 

 

 

 

Ενδιαφέροντα βίντεο από τα ψηφιακά αρχεία της ΕΡΤ σχετικά με το Κιλελέρ και την ίδρυση της Αγροτικής Τράπεζας στις ακόλουθες διευθύνσεις:

1. Κιλελέρ

 

2.Ίδρυση Αγροτικής Τράπεζας

 

 

 

 

ΠΗΓΕΣ

 

1.Αγροτική μεταρρύθμιση της κυβέρνησης Ελευθερίου Βενιζέλου
το 1917.

ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2002

Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και επισημαίνοντας ταυτόχρονα τα σχετικά χωρία του παρακάτω κειμένου:
α. Να εξηγήσετε τους στόχους και τα αποτελέσματα της αγροτικής μεταρρύθμισης της κυβέρνησης Ελευθερίου Βενιζέλου το 1917.
Μονάδες 13

β. Να αποτιμήσετε ειδικότερα τη σημασία της ίδρυσης συνεταιρισμών για την επιτυχία της αγροτικής μεταρρύθμισης του 1917.
Μονάδες 12

«Η αγροτική μεταρρύθμιση του Βενιζέλου ήταν το πιο ριζοσπαστικό μέτρο που είχε εφαρμοστεί ως τότε στην Ελλάδα … Άλλαξε ριζικά τις σχέσεις της ιδιοκτησίας της γης, γενικεύοντας το σύστημα της μικρής οικογενειακής ιδιοκτησίας …
Η αγροτική μεταρρύθμιση και ο συνακόλουθος τεμαχισμός της γης συνοδεύτηκαν από αύξηση επενδύσεων στην αγροτική παραγωγή, με τη μορφή πιστώσεων, και από την ταχεία εξέλιξη του συνεταιριστικού κινήματος, που αποσκοπούσε αφενός στην προστασία των μικρών παραγωγών και αφετέρου στη μεγαλύτερη ασφάλεια των επενδύσεων στην αγροτική οικονομία. Το βασικό θεσμικό πλαίσιο για την οργάνωση των συνεταιρισμών δημιουργήθηκε το 1914. Οι συνθήκες που δημιούργησε ο πόλεμος έδωσαν στο συνεταιριστικό κίνημα μεγάλη ώθηση. Τα προβλήματα που είχαν σχέση με τη διακίνηση προϊόντων, την παραδοσιακή εκμετάλλευση του μικρού παραγωγού από τους μεσάζοντες, την έλλειψη κεφαλαίων και τους τοκογλυφικούς όρους δανειοδοτήσεως που επικρατούσαν στην ελεύθερη αγορά, έκαναν ακόμη πιο αισθητή την ανάγκη συλλογικής ασφάλειας που πρόσφεραν οι συνεταιρισμοί…»
Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος ΙΕ΄ , σ. 76.

 

2.Κιλελέρ

 Λαμβάνοντας υπόψη το παράθεμα που ακολουθεί και με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις, να παρουσιάσετε τις εντάσεις που παρατηρήθηκαν στο αγροτικό ζήτημα στην Ελλάδα.

Τις παραμονές τον μεγάλου πανθεσσαλικού συλλαλητηρίου στη Λάρισα παρατηρούνταν μεγάλος αναβρασμός στη θεσσαλική ύπαιθρο […] Από νωρίς το πρωί του Σαββάτου της 6ης Μαρτίου 1910 άρχισαν να συρρέουν στη Λάρισα χωρικοί από τα διάφορα χωριά πεζοί ή έφιπποι οι οποίοι, κατόπιν αυστηρής εντολής των αγροτικών συλλογων των προκρίτων, των δημάρχων, του νομάρχη Π Αργυρόπουλου και της Θεσσαλικής Επιτροπής, ήταν άοπλοι. Στον σιδηροδρομικό σταθμό του χωρίου Κιλελέρ διακόσιοι περίπου αγρότες που πήγαιναν στο συλλαλητήριο επιχείρησαν να επιβιβαστούν στη διερχόμενη αμαξοστοιχία χωρίς εισιτήριο, πράγμα που δεν επέτρεψε ο ευρισκόμενος μέσα στο τρένο διευθυντής των θεσσαλικών σιδηροδρόμων Πολίτης, που συνόδευε τον Γερμανό δημοσιογράφο Φίσερ και τη σύζυγο του. Ο Φίσερ ήταν ανταποκριτής δυο εφημερίδων του Βερολίνου. Οργισμένοι οι χωρικοί από την άρνηση του Πολίτη επιτέθηκαν με λίθους κατά των βαγονιών σπάζοντας τζάμια. Το τρένο απομακρύνεται αλλά σε απόσταση ενός περίπου χιλιομέτρου επαναλαμβάνονται οι ίδιες σκηνές από ομάδα περίπου 800 χωρικών με ερυθρές σημαίες που προσπάθησαν να σταματήσουν την αμαξοστοιχία.
Τότε οι δυο ανθυπολοχαγοί που διοικούσαν την εντός του τρένου ευρισκομένη στρατιωτική δύναμη, η οποία μετέβαινε από το Βελεστίνο στο Γκερλί στη Λάρισα, για ενίσχυση των εκεί δυνάμεων\ και αποτελούνταν από πεζικό ευζώνους και χωροφύλακες διατάσσουν πυρ στον αέρα για εκφοβισμό. Οι χωρικοί εξαγριώνονται και επιτίθενται με λίθους και ξύλα οπότε νέοι πυροβολισμοί από τη στρατιωτική δύναμη έχουν αποτέλεσμα να φονευθούν 2 ή 4χωρικοί και να τραυματιστούν τουλάχιστον 7.
Η εξέγερση εκείνη που πήρε την ονομασία του Κιλελέρ έγινε, λοιπόν, κατά κύριο λόγο στη Λάρισα, όπου αμυνόμενοι άοπλοι αγρότες σε οδομαχίες είχαν να αντιπαλαίσουν με συγκροτημένες στρατιωτικές μονάδες.
[Κ. Αρώνη-Τσιχλή Αγροτικο ζήτημα και αγροτικό κίνημα εκδ. Παπαζήση,
Αθήνα 2005 σελ. 177-180]

 

3. Το αγροτικό ζήτημα της Θεσσαλίας

Αντλώντας στοιχεία από τα κείμενα που ακολουθούν και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις, να παρουσιάσετε τους παράγοντες που επέτρεψαν τη δημιουργία της μεγάλης ιδιοκτησίας μετά την ενσωμάτωση της Θεσσαλίας (1881) στο ελληνικό κράτος, καθώς και τις επιπτώσεις τού γεγονότος αυτού στην οικονομική και κοινωνική ζωή της Ελλάδας μέχρι το τέλος των Βαλκανικών πολέμων. [Εξετάσεις 2005]
Κείμενο Α
Στο αγροτικό ζήτημα της Θεσσαλίας, το οποίο σημείωσε ιδιαίτερη έξαρση κατά την κρίσιμη περίοδο της μετάβασης από την οθωμανική στην ελληνική κυριαρχία, η σύμβαση της προσάρτησης επέβαλε τον σεβασμό των υπαρχόντων δικαιωμάτων όλων εκείνων οι οποίοι κατείχαν νόμιμους οθωμανικούς τίτλους σε κάθε είδους γαίες ή ακίνητα. Η διάταξη θεωρήθηκε ότι εξομοίωνε όλους τους σχετικούς με την κατοχή της γης οθωμανικούς τίτλους και τους αναγνώριζε ως αποδεικτικά στοιχεία ιδιοκτησίας εκλήφθηκε δε ως προνομιακή μεταχείριση των Οθωμανών κατόχων τίτλων γης και οδηγούσε στην ενίσχυση της θέσης των τελευταίων, εξαιτίας και της ισχύος της απόλυτης ατομικής ιδιοκτησίας στην ελληνική νομοθεσία, σε αντίθεση με τους όποιους περιορισμούς επέβαλλε ο οθωμανικός νόμος. Αφορούσε όμως, κατ’ επέκταση, και τους Έλληνες αγοραστές -προπάντων κεφαλαιούχους της ομογένειας -, οι οποίοι ενόψει της προσάρτησης είχαν σπεύσει να αποκτήσουν κτήματα στη Θεσσαλία. Από την άλλη πλευρά, η δίκαιη απαίτηση των καλλιεργητών για απόκτηση ιδιόκτητης γης μετά την απελευθέρωση όχι μόνο δεν πραγματοποιήθηκε αλλά αντίθετα συνοδεύτηκε και με επιδείνωση των καλλιεργητικών σχέσεων, εξαιτίας και της μη οριοθέτησης των δικών τους δικαιωμάτων.
[Α. Σφήκα-Θεοδοσίου, «Ο Τρικούπης και το θεσσαλικό ζήτημα», πες. Εγνατία, τ. 5, εκδ, UNIVERSITY STUDIO PRESS, 1995-2000, σελ. 124]
Κείμενο Β
Η ανάγκη να διατηρηθεί η δανειοληπτική ικανότητα της Ελλάδας στο εξωτερικό εμπόδιζε αρκετές φορές τη διαδικασία της εσωτερικής μεταρρύθμισης. Ο Τρικούπης απέφυγε, π.χ., να κάνει μεταρρυθμίσεις στη γεωργική γη της νεοαποκτημένης επαρχίας της Θεσσαλίας, της οποίας τη γεωργία χαρακτήριζαν τα μεγάλα τσιφλίκια, για να μην προσβάλει τις ευαισθησίες […] όλων των πλουσίων Ελλήνων του εξωτερικού, που έδειχναν όλο και μεγαλύτερη τάση να επενδύουν οτη μητέρα πατρίδα.
[R. Clogg, Σύντομη Ιστορία της Νεότερης Ελλάδας εκδ. Καρδαμίτσα, Αθήνα 1999 σελ. 137 – 138 ]

 

Προσοχή ! ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΟΡΟΙ

 

«Αγροτική µεταρρύθµιση»– σελ . 42 (Καθώς … συνθήκες)
«Τσιφλίκια»– σελ. 42 – 43 {Τα λίγα εναποµείναντα … ελλείψεις)

 

ΟΙ ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΕΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

το 19° αι : [σελ. 42], κυριαρχεί ο αγροτικός χώρος παραγωγικά και κοινωνικά στο σύγχρονο κόσμο
1821-1828 : [σελ. 42}], ο επαναστατικός αγώνας δημιουργεί πλήθος αγροτών με μικτές και μεσαίες ιδιοκτησίες
(1864) : [σελ. 43], ενσωμάτωση Επτανήσων
(1881) : [σελ. 43] , ενσωμάτωση Θεσσαλίας, Άρτας

 

1907 :[ σελ. 43], ψήφιση νόμων που επέτρεπαν απαλλοτρίωση μεγάλων ιδιοκτησιών και διανομή σε ακτήμονες
(1910) : [σελ. 43], Κιλελέρ
(1913): [σελ. 43], τέλος βαλκανικών πολέμων
1917: [ σελ. 43-44], η κυβέρνηση Βενιζέλου αποφασίζει ολοκλήρωση της αγροτικής μεταρρύθμισης