Οι σημειώσεις του μαθήματος

 

ΠΗΓΕΣ

1. ΒΕΝΙΖΕΛΙΣΜΟΣ

Λαμβάνοντας υπόψη το κείμενο του ιστορικού παραθέματος και με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις, να συνθέσετε το περιεχόμενο του ιστορικού όρου «βενιζελισμός».

Βενιζελισμός: Αστικός Εθνικισμός – Αστικός Εκσυγχρονισμός

Πέρα και πίσω από το ‘χάρισμα’ του ηγέτη του, η ανεπανάληπτη δυναμική τον Βενιζελισμού πηγάζει από έναν εξίσου ανεπανάληπτο συνδυασμό αστικού εθνικισμού και αστικού εκσυγχρονισμού, σε αδιάσπαστη και διαλεκτική ενότητα. Από την πρώτη στιγμή, το 1910, ο εκσυγχρονισμός τέθηκε στην υπηρεσία της εθνικής ολοκλήρωσης. Με τη σειρά της, η εθνική ολοκλήρωση υπηρέτησε τον εκσυγχρονισμό μέχρι το τέλος, προσφέροντας την αναντικατάστατη πολιτική και ιδεολογική τον νομιμοποίηση. Στο γενικό αυτό επίπεδο, γίνεται φανερή η άρρηκτη συνέχεια και συνέπεια του Βενιζελι¬σμού (και του Βενιζέλου προσωπικά). Αν πρέπει κανείς να διακρίνει δύο φάσεις, ίσης περίπου διάρκειας, είναι επειδή το περιεχόμενο της εθνικής ολοκλήρωσης άλλαξε αναγκαστικά και ριζικά μετά την Καταστροφή τον 1922. Πριν, σήμαινε πρωταρχικά την απελευθέρωση των αλυτρώτων με την αντίστοιχη εδαφική επέκταση του εθνικού κράτους. Μετά, σήμαινε αποκλειστικά την αφομοίωση των πρώην αλυτρώτων ως Νέ¬ων Χωρών ή ως προσφύγων πια και την επίτευξη εθνικής ομοιογένειας και μιας νέας εθνικής ταυτότητας μέσα στα οριστικά πλέον κρατικά σύνορα. Έτσι, κατά την πρώτη ηρωική περίοδο του Βενιζελισμού (1910-1920), ο αστικός εκσυγχρονισμός συναρθρώθηκε με τον αλυτρωτισμό, με ιδεολογικό επιστέγασμα τη Μεγάλη Ιδέα. Κατά τη δεύτε¬ρη περίοδο (1922-1932), ο αστικός εκσυγχρονισμός συναρθρώθηκε με την οικοδόμηση ενιαίου εθνικού κράτους, με ιδεολογικό επιστέγασμα την Αβασίλευτη Δημοκρατία, στην οποία ο Βενιζελισμός επιχείρησε να προσδώσει ευρύτερο ιδεολογικό και κοινωνικό περιεχόμενο.
Ως ανεπανάληπτος συνδυασμός αστικού εκσυγχρονισμού και αστικού εθνικισμού οΒενιζελισμός στηρίχθηκε σε εξίσου ανεπανάληπτες ιστορικές προϋποθέσεις (που έλλειπαν από τα προγενέστερα εγχειρήματα του Μαυροκορδάτου και του Τρικούπη), Εκμεταλλεύτηκε αδίστακτα και δημιουργικά μια σειρά από διεθνείς συγκυρίες κατά την περίοδο 1910-1920, που πρόσφεραν τις καλύτερες αλλά και τελευταίες ευκαιρίες πραγμάτωση ςτης Μεγάλης Ιδέας, ως συνεπούς και ρεαλιστικού αλυτρωτισμού Για πρώτη και τελευταία φορά, άλλωστε, τα συμφέροντα του βρετανικού ιμπεριαλισμού συνέπεσαν και συμπορεύτηκαν με τις ελληνικές εθνικές επιδιώξεις. […]

[Γ. θ. Μαυρογορδάτος – Χ. Χατζηιωσήφ (επιμ.), Βενιζελισμός και αστικός εκσυγχρονισμός,
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 1988]

 

2. ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ – ΒΕΝΙΖΕΛΙΣΜΟΣ

Είναι αλήθεια ότι ο Βενιζέλος εμφανίζεται ως ο πρώτος πρωθυπουργός με μοδέρνες ιδέες πολιτικές, κοινωνικές καί γενικά πολύ φιλελεύθερες αντιλήψεις. Κρητικός καί πολιτικός, ο Βενιζέλος ήταν καί αποτέλεσμα της όλης ιστορίας της νήσου, με τον πολιτισμό τον μινωικό, ελληνιστικό, τον τουρκικό, τον βενετσιάνικο καί γενικά ρωμέϊκο, ήταν ο μοναδικός εκπρόσωπος τής νεωτέρας κατάστασης και της παγκόσμιας εξέλιξης.
Αβραάμ Μπεναρόγια, Ελπίδες και πλάνες, εκδ. Στοχαστής σελ. 60 (διατηρήθηκε η ορθογραφία του πρωτότυπου κειμένου)

Αντλώντας στοιχεία από το παραπάνω κείμενο και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις να διευκρινίσετε την έννοια «βενιζελισμός» καθώς και το ρόλο του Βενιζέλου ως εκφραστή των νέων συνθηκών.

 

3. ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ-ΣΤΑΦΙΔΙΚΗ ΚΡΙΣΗ

( ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2004)

Aντλώντας στοιχεία από τα κείμενα και τον πίνακα που σας δίνονται και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις, να αναζητήσετε τους λόγους της μετανάστευσης των Ελλήνων, κυρίως στις Η.Π.Α, στα τέλη του 19ου αιώνα, και να εκτιμήσετε την έκταση και τα οφέλη που προέκυψαν για την ελληνική οικονομία ως τις αρχές του 20ου αιώνα.

 

 

Κείμενα

α. Η παραγωγική έκρηξη και η κατάρρευση του εμπορίου της ελληνικής σταφίδας ενέτειναν την υπερατλαντική μετανάστευση από τις σταφιδοπαραγωγικές περιοχές, καθώς και από τις γειτονικές, οι οποίες τους έστελναν εποχικούς εργάτες. Η ελληνική σταφιδοπαραγωγή είχε επωφεληθεί από την επιδημία φυλλοξήρας, που είχε πλήξει τα γαλλικά αμπέλια γύρω στα τέλη της δεκαετίας του 1860 και είχε αποδεκατίσει τη γαλλική παραγωγή. Η Ελλάδα κινήθηκε με τρόπο ώστε να καλύψει το κενό στην παγκόσμια αγορά, όπου οι τρεις κύριοι αγοραστές ήταν η Μεγάλη Βρετανία, η Γερμανία και η Ρωσία. Καθώς οι τιμές του εξαγόμενου προϊόντος ανέβηκαν στα ύψη, η σταφιδοκαλλιέργεια αντακατέστησε την ελαιοκαλλιέργεια όπως και την καλλιέργεια σιτηρών… Η ευημερία αφορούσε πρωτίστως τους σταφιδέμπορους και τους τοκογλύφους και έλαβε τέλος στη δεκαετία του 1890.
(Ιστορία της Ελλάδας του 20ού αι., Αλ. Κιτροέφ, «Η υπεραλατλαντική μετανάστευση», τ.Α1 σ. 134).

 

γ. Στον πελοποννησιακό και αθηναϊκό Τύπο δημοσιεύονταν τακτικά ιστορίες, όπου περιγραφόταν ο πλούτος αγροτικών περιοχών, χάρη στα εμβάσματα ή την επιστροφή των ίδιων των μεταναστών. Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι στα συγκεκριμένα παραδείγματα περιλαμβανόταν η παρακμή της τοκογλυφίας στις επαρχίες, χάρη στα διαθέσιμα σ’ αυτές τις περιοχές κεφάλαια, τα οποία στέλνονταν από το εξωτερικό. Στην Πελοπόννησο, τα εμβάσματα προκάλεσαν την αναγκαστική πτώση των επιτοκίων από 25% σε 6 -8% και την ουσιαστική εξαφάνιση των δανειστών που είχαν αρχίσει να πλουτίζουν. Επίσης αυξήθηκε η αξία της γης και της εργασίας.

(Ιστορία της Ελλάδας του 20ού αι., Αλ. Κιτροέφ, «Η υπερατλαντική μετανάστευση», τ.Α1 σ. 141 – 142)

 

ΠΡΟΣΟΧΗ! ΣΥΝΤΟΜΟΙ ΟΡΙΣΜΟΙ

 

«Βενιζελισµός»– σελ . 48(Στην περίοδο … του έθνους)

 

ΟΙ ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΕΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

 

1910-1922:[σελ. 48], η Ελλάδα βρίσκεται σε συνεχή πολεμική ετοιμότητα/εμφάνιση Βενιζελισμού
1911:[σελ. 48], τα έσοδα του προϋπολογισμού ήταν 240.000.000. τα έξοδα 181.000.000 παρά τις στρατιωτικές δαπάνες.
1910 : [σελ. 48], εμφανής πρόοδος της οικονομίας.
1914 : [σελ. 49], στην Ήπειρο υπήρχαν 166.000 Έλληνες και 38.000 μουσουλμάνοι κυρίως αλβανικής καταγωγής.
καλοκαίρι 1914 : [σελ. 49], ξεσπά ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος