Επιδραστικός. Να μια λέξη που δεν χρησιμοποιούσαμε σχεδόν ποτέ παλιότερα, ένας νεολογισμός. Είχαμε τους διασήμους, τους πλουσίους, τους δημοφιλείς. Ήταν οι σταρ, άνθρωποι με δημόσιο βήμα μέσω του επαγγέλματος ή της τέχνης τους, που φυσικά είχαν και επιρροή στις μάζες. Τώρα, καθώς φαίνεται, δεν χρειάζεται κάποιος να είναι απαραιτήτως παραδοσιακός σταρ για να ασκεί επιρροή. Μπορεί απλώς να ανήκει σε αυτή τη νέα φυλή που έχει ξεπηδήσει μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα, τη φυλή των επιδραστικών. Το μόνο που χρειάζεται είναι ένας δημοφιλής λογαριασμός. Ή μήπως όχι;
Στα δίκτυα, και ειδικά αυτά που έχουν έναν social χαρακτήρα, δεν είναι η διασημότητα αλλά η επιδραστικότητα που αναδεικνύει έναν χρήστη ως σημαντικό. Γι’ αυτό και συχνά βλέπουμε να συνυπάρχουν ως δημοφιλείς επώνυμοι χρήστες (ποδοσφαιριστές, ηθοποιοί, πολιτικοί) με απλούς πολίτες και να απολαμβάνουν την ίδια δημοφιλία. Γιατί; Γιατί απλώς είναι το ίδιο επιδραστικοί.
Εχεις ζήτηση και γίνεται συζήτηση
Ας αφήσουμε απέξω τους επωνύμους. Ο,τι και να πει ο Σάκης Ρουβάς, την προσοχή θα την τραβήξει, πολλούς ακολούθους θα αποκτήσει, τα like και τα retweet θα πέσουν βροχή. Η επιδραστικότητά του θεωρείται δεδομένη. Στη νέα φυλή, ενδιαφέρον έχουν κυρίως οι κανονικοί άνθρωποι, αυτοί που έως τώρα δεν είχαν κάποιο βήμα και παραδοσιακά οι απόψεις τους δεν θα έβρισκαν μεγάλο κοινό. Και όμως τώρα είναι εκείνοι που κάθε θέμα με το οποίο καταπιάνονται προκαλεί το ενδιαφέρον, με αποτέλεσμα είτε να αναπαράγεται η άποψή τους, είτε να σχολιάζεται (θετικά ή αρνητικά), είτε το σχόλιό τους να παράγει «μετασχόλια» σε άλλους χρήστες.
Η επιτυχημένη χρήση που κάνουν στους λογαριασμούς τους τους έχει συμπεριλάβει στους VIP των κοινωνικών δικτύων, τους έχει προσφέρει χιλιάδες ακολούθους, πολλοί εκ των οποίων τους αντιμετωπίζουν όπως περίπου θα αντιμετώπιζαν έναν κανονικό σταρ. Τους κολακεύουν, τους παρακολουθούν, τους αβαντάρουν και ενίοτε αφήνονται να εκπροσωπηθούν από αυτούς σε κρίσιμα ζητήματα ή τουλάχιστον να επηρεαστούν από τις απόψεις που εύγλωττα ή έστω αστεία ή έστω πιασάρικα εκφράζουν. Τόσο σημαντικοί έχουν γίνει στον κόσμο του διαδικτύου, που θα βρείτε δεκάδες ιντερνετικά ποστ, και διεθνών ειδησεογραφικών κολοσσών, που δίνουν συμβουλές για το πώς να γίνετε κι εσείς «internet influencers»…
Επιδραστικοί με… μεροκάματο
Στο Twitter υπάρχουν πολλές φυλές δημοφιλών λογαριασμών. Είναι οι χιουμορίστες, τα τρολ, οι ρομαντικοί, οι πολιτικά στρατευμένοι. Μιλούν με σύντομες -λόγω του μέσου- αναρτήσεις, που ευνοούν τη συνθηματολογία, την απολυτότητα, τα τσιτάτα. Υπάρχουν χρήστες που διαθέτουν ακόμη και 20.000 ακολούθους, χωρίς να είναι επώνυμοι στην… πραγματική ζωή. Στο Facebook αντίστοιχα έχουν πέραση αυτοί που έχουν άποψη για όλα και την εκφράζουν -πιο αναλυτικά λόγω χώρου- εύγλωττα, προκλητικά ή ψύχραιμα. Δημιουργούν συζητήσεις με τα ποστ τους και αποκτούν φαν αλλά και haters. Και επειδή το δίκτυο δεν είναι ένα -υπάρχει το πολιτικό, το κοινωνικό, το lifestyle-, σε καθένα αναδεικνύονται και οι αντίστοιχοι επιδραστικοί.
Οι του lifestyle έχουν συνήθως και οικονομικές απολαβές από την επιδραστικότητά τους. Έχοντας έναν δημοφιλή λογαριασμό -εσχάτως το πιο σημαντικό δίκτυο για τέτοιες δουλειές αποδεικνύεται το Iνσταγκραμ-, μπορούν να απολαμβάνουν προϊόντα και υπηρεσίες, συχνά να λαμβάνουν και μετρητά, με αντάλλαγμα μερικές αναρτήσεις τους. Οι μάρκες βρήκαν ένα νέο πεδίο επιρροής και επαφής με το κοινό, μέσω αυτών που επιδίδονται επιτυχημένα στο personal publishing. Αντί να επενδύουν χρήματα σε συχνά μη στοχευμένες διαφημιστικές καμπάνιες για τα συμβατικά μίντια, που στην πλειονότητά τους έχουν χάσει την αίγλη που είχαν παλαιότερα, οι εταιρείες αποσκοπούν να κάνουν τον κάθε καταναλωτή «ευαγγελιστή» του προϊόντος τους. Αλλο ένα εξαιρετικά επιδραστικό μέσο θεωρείται και το YouTube. Σύμφωνα με μια έρευνα που δημοσιεύτηκε το Σεπτέμβριο από το Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας και τον καθηγητή μάρκετινγκ Jeetendr Sehdev, οι ενήλικοι στις ΗΠΑ θεωρούν ότι οι σταρ του YouTube είναι έως και πέντε φορές πιο επιδραστικοί από ό,τι οι διασημότητες του Χόλιγουντ.
Είναι όμως όλοι οι λογαριασμοί με πολλούς ακολούθους πραγματικά επιδραστικοί; Ο Θοδωρής Γεωργακόπουλος, δημοσιογράφος και συγγραφέας, καλός γνώστης των σόσιαλ μίντια, αμφιβάλλει. «Υποθέτω πως επιδραστικός είναι κάποιος που κάνει ικανούς αριθμούς ανθρώπων να κάνουν ή να σκέφτονται πράγματα που αλλιώς δεν θα έκαναν ή δεν θα σκέφτονταν από μόνοι τους.
Αν δεχτούμε αυτόν τον ορισμό, πολλοί από τους δημοφιλείς λογαριασμούς των σόσιαλ μίντια δεν είναι επιδραστικοί, είναι απλώς δημοφιλείς. Κατά κανόνα και, έως ένα σημείο εξ ορισμού, οι επιδραστικοί χρήστες είναι αυτοί που έχουν κάποιο call to action να προωθήσουν. Μια ψήφο, κάποιο προϊόν, τηλεθέαση, βιβλία. Κάποιο πεδίο στο οποίο να μετριέται η όποια επίδραση. Ενα άλλο πεδίο είναι το πεδίο των ιδεών και της συνεισφοράς στον δημόσιο διάλογο. Αυτό είναι πολύ πιο ομιχλώδες θέμα».
Πολιτική καθοδήγηση
Και αν, ειδικά στο πεδίο των ιδεών και του δημόσιου διαλόγου, δεν είναι κάθε χρήστης από μόνος του τόσο επιδραστικός ώστε να κάνει τους άλλους να ακολουθήσουν το παράδειγμά του, το σίγουρο είναι πως το σύνολο των δημοφιλών χρηστών, αυτών με τη συχνή παρουσία και τη μόνιμη έκφραση απόψεων, διαμορφώνει ένα κλίμα που επηρεάζει. Πέρυσι, στη Μεγάλη Βρετανία, το 1/3 των νέων μεταξύ 18 και 24 ετών πίστευε ότι τα σόσιαλ μίντια θα επηρεάσουν την ψήφο τους. Τα κατέτασσαν μάλιστα στη δεύτερη θέση μετά την τηλεόραση και τα σχετικά debates, σε επιδραστικότητα.
Κάτι αντίστοιχο, ως συνολική επίδραση, έχει συμβεί, κατά τη γνώμη του κ. Γεωργακόπουλου, και στην Ελλάδα. «Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα επίδρασης στο χώρο των ιδεών ήταν πρωτοποριακά ψευδώνυμα accounts και blogs στα τέλη της προηγούμενης δεκαετίας, που εισήγαγαν ένα λόγο μίσους και μηδενιστικού κυνισμού καμουφλαρισμένου με χιούμορ. Δεν ξέρω σε ποιο βαθμό επηρέασαν ό,τι ακολούθησε, αλλά οπωσδήποτε έπαιξαν το ρόλο τους στη διαμόρφωση αυτής της χαρακτηριστικής ιντερνετικής γλώσσας, που πλέον είναι γνώριμη και ευρύτατα διαδεδομένη: τον οχετό μίσους, χολής, συκοφαντιών και ύβρεων μέσα από ένα ανάλαφρο κυνικό χιουμοριστικό ύφος από ανώνυμους ή ψευδώνυμους που μοιάζουν να μην κάνουν τίποτε απολύτως από το να τουιτάρουν δεκάδες ή και εκατοντάδες φορές την ημέρα, στην πλειονότητά τους πλέον με ξεκάθαρη πολιτική στράτευση και ιδεολογικό στίγμα».
Φυσικά, πολλές φορές, το πολιτικό κλίμα που μπορεί να διαμορφωθεί σε ένα μέσο όπως το Twitter είναι δυνατόν να μην έχει αντίστοιχο αντίκρισμα στην κοινωνία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν, το Μάιο του 2015, οι εκλογές της Βρετανίας, όπου κυριάρχησαν τελικώς οι συντηρητικοί, όταν η εικόνα που έδινε το Twitter πριν ήταν ότι πάνε για συντριβή. Αντίστοιχα, το 2012 στην Ελλάδα, αν κάποιος παρακολουθούσε το Twitter, θα ήταν σίγουρος ότι η Δράση θα έπαιρνε 15%. Τελικώς πήρε 1,9%. Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι τα δίκτυα δεν είναι επιδραστικά.
«Ο μικρόκοσμος του ίντερνετ δεν είναι πια μικρόκοσμος», λέει ο κ. Γεωργακόπουλος. «Είναι σε κάποιο βαθμό ο κανονικός κόσμος. Πλέον η πλειονότητα των Ελλήνων χρησιμοποιεί το ίντερνετ και είναι το κύριο πεδίο δημόσιου διαλόγου. Υφυπουργοί χάνουν τη δουλειά τους εξαιτίας tweets. Ο Γιάνης Βαρουφάκης ήταν ένας ακαδημαϊκά άσημος οικονομολόγος, ο οποίος άρχισε να γράφει ωραία κείμενα στο Protagon.gr στην καρδιά της κρίσης. Ο κόσμος τα έβρισκε στο Facebook και στο Twitter. Εξαιτίας τους άρχισαν να τον καλούν στην τηλεόραση. Έγινε ο υποψήφιος βουλευτής με τις περισσότερες ψήφους στην ιστορία της Β΄ Αθηνών. Για έξι μήνες ήταν υπουργός Οικονομικών, με τις συνέπειες που όλοι θυμόμαστε. Αν αυτό δεν είναι ο ορισμός του επιδραστικού, δεν ξέρω τι είναι…»
Πηγή: Περιοδικό “Κ” της Καθημερινής, άρθρο της Μανίνας Ντάνου (16-5-16)
