Σκηνή πρώτη: γραμμή Κέμπριτζ – Λονδίνο, και μια παρέα τριών φοιτητών του Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ συζητάει λίγο μετά το τέλος του εξαμήνου. Το θέμα της συζήτησης είναι η… επιχειρηματικότητα. Εταιρείες που δημιουργήθηκαν πρόσφατα από αποφοίτους του πανεπιστημίου, ή από καθηγητές των σχολών του, ποιες από αυτές έχουν πάει καλά, αλλά κυρίως ποιες ιδέες από εργασίες των τριών συνεπιβατών θα μπορούσαν να γίνουν βάση για μια startup εταιρεία. Η πρόταση που πέφτει στο «τραπέζι» είναι για συνέχιση της συζήτησης σε έναν από τους πολλούς φοιτητικούς συλλόγους προώθησης της επιχειρηματικότητας…
Σκηνή δεύτερη: γραμμή 222 από Ακαδημίας στου Ζωγράφου, και μια παρέα τριών Πολυτεχνιτών συζητάει κοντά στο τέλος του εξαμήνου. Το θέμα συζήτησης είναι η… «δημιουργικότητα». Παράπονα για τη δυσκολία ενός συγκεκριμένου μαθήματος, για την ακατανόητη συμπεριφορά του καθηγητή να βάζει ερωτήσεις που «δεν υπάρχουν» (chic!), με ανταλλαγές σκέψεων για το πώς θα περαστεί το μάθημα. Η αντίστοιχη πρόταση που πέφτει στο «τραπέζι» είναι για συνέχεια της δημιουργικής αναζήτησης σε παρακείμενο καφέ…
Ως ο τυχαίος ακροατής είχα την τύχη να έχω εμπειρίες και στα δύο περιβάλλοντα. Οι δυο σκηνές δεν είναι «τραβηγμένες» και μη αντιπροσωπευτικές. Συνοψίζουν αποκαλυπτικά την οικονομική απόσταση ανάμεσα σε δύο νοοτροπίες. Στην πρώτη περίπτωση προπτυχιακοί φοιτητές σκέφτονται και δρουν μακριά από τη λογική της σιγουριάς, και κοντά στη λογική της δημιουργίας. Κατά μέσο όρο, οι απόφοιτοι του Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ δέχονται προσφορές από επιχειρηματικούς κολοσσούς σε επίπεδο χρηματοοικονομικών υπηρεσιών, συμβούλων διοίκησης, κτλ. Παρ’ όλη όμως την ευκολία πρόσβασης σε καλές θέσεις εργασίας, επιλέγουν όλο και συχνότερα μονοπάτια επιχειρηματικότητας, δημιουργίας και χρηματοοικονομικού ρίσκου. Στη δεύτερη περίπτωση, η πλειονότητα των φοιτητών της Ελλάδας γαλουχούνται σε νοοτροπίες ήσσονος προσπάθειας, ανδρώνονται με λογικές βολέματος, και σπαταλάνε πολυτάλαντη φαιά ουσία σε κουτοπόνηρα «δημιουργικά» μονοπάτια. Σίγουρα αναγνωρίζουμε στερεοτυπικές νοοτροπίες στις δύο περιγραφές.
Δύο σκηνές που αντιπροσωπεύουν διαφορετικούς κόσμους στην αυγή του 2015. Το Ηνωμένο Βασίλειο μετά τις περιπέτειες της τελευταίας χρηματοοικονομικής κρίσης δείχνει να ενορχηστρώνει την επόμενη ημέρα μέσω μιας στρατηγικής με έμφαση στην επιχειρηματικότητα. Το Λονδίνο εξελίσσεται σε κέντρο επιχειρηματικότητας στις ψηφιακές τεχνολογίες ή στις τεχνολογίες χρηματοοικονομικών υπηρεσιών. Οι επενδύσεις εξαπλώνονται και αλλού (π.χ. Newcastle). Η «άνεργη ανάκαμψη» (jobless recovery σε ελεύθερη μετάφραση) περνάει πλέον το μήνυμα ότι η ανάπτυξη και η δημιουργία θέσεων εργασίας δεν θα έρθει μέσα από κλασικές δημόσιες δαπάνες που θα δημιουργήσουν έναν διευρυμένο δημόσιο τομέα. Η συζήτηση της πρώτης σκηνής αντανακλά αυτήν ακριβώς τη συνειδητοποίηση.
Από την άλλη μεριά, η Ελλάδα δείχνει να μη συνειδητοποιεί ότι έχει χάσει κάθε ανταγωνιστικό πλεονέκτημα και ότι η οποιαδήποτε ανάπτυξη χρειάζεται αλλαγή παραγωγικής κουλτούρας και κυρίως επενδύσεις στους νέους και στην επιχειρηματική τους «τρέλα». Οι συζητήσεις συνεχίζουν να γίνονται για το πόσες θέσεις θα διατηρήσει ο υπερτροφικός δημόσιος τομέας, και για το πώς οι μοριοδοτήσεις θα αφορούν τους αποφοίτους. Τα πτυχία δεν λειτουργούν σαν πιστοποιήσεις γνώσεων, αλλά «πόντοι» που απλά πρέπει να συγκεντρωθούν (εξ ου και η κουλτούρα τού «πώς/πότε θα περαστεί το μάθημα»!). Τα μαθήματα συχνά πνίγονται στη θεωρητικολογία με ελάχιστες συνδέσεις με την παραγωγή. No one gets their hands dirty!
Με την ευκαιρία της αλλαγής του χρόνου, ίσως αξίζει μια μικρή παύση, και λίγος στοχασμός για το πού πάμε (και πού πρέπει να πάμε). Πέντε χρόνια από την αρχή της κρίσης και διεθνώς αποδεκτές, και προφανείς σε όλους (τους άλλους;) αλλαγές συνεχίζουν να αποτελούν βάση αντιπαράθεσης στην Ελλάδα. Κι όσο συνεχίζουμε να διαφωνούμε, ο υπόλοιπος κόσμος προχωρά σε νέες ευέλικτες οικονομίες, επενδύει στην επιχειρηματικότητα, διεκδικεί μέρισμα στη μετά κρίση παγκόσμια οικονομία. Ο διαθέσιμος χρόνος για αλλαγές λιγοστεύει επικίνδυνα. Οι τρεις νέοι της γραμμής 222 είναι η ελπίδα μας σε αυτή τη νέα κατάσταση.
Οφείλουμε να εστιάσουμε στο πώς θα απελευθερώσουμε τη δυναμικότητά τους. Στο πώς θα τους βάλουμε λιγότερα γραφειοκρατικά εμπόδια. Στο πώς θα τους παράσχουμε οικονομική σταθερότητα για να εξελιχθούν. Τα υπόλοιπα είναι και ικανοί και δημιουργικοί για να τα πετύχουν.
Πηγή: “Η Καθημερινή” _ Άρθρο του Στυλιανού Καβαδία, Director of Research Director, Centre of Entrepreneurship Margaret Thatcher Professor of Enterprise Studies in Innovation and Growth Office A3.05 Judge Business School University of Cambridge
