«Μυστήριο ξένο και παράδοξο. Η ενανθρώπηση του Θεού και η θέωση του ανθρώπου»

Η σάρκωση του Θεού είναι ξένο και παράδοξο μυστήριο, δηλαδή γεγονός απρόσιτο και ακατανόητο για τον σύγχρονο άνθρωπο που ζει στον φρενήρη πολιτισμό της κατανάλωσης, της τεχνολογίας και της αέναης ευφορίας ή της έλλειψης και του περιορισμού της. Το νόημα του μυστηρίου των Χριστουγέννων ολοένα και περισσότερο αποψιλώνεται σε συμβατική επέτειο του ημερολογίου που προσαρμόζεται και αποζητά την όποια συναισθηματική απόδραση στις εκκοσμικευμένες αργίες του χριστιανικού εορτολογίου. Δεν είναι γιορτή του κόσμου, του ανθρώπου και της ιστορίας που βιώνεται ως προσωπικό γεγονός ζωής στη σύναξη της εκκλησιαστικής κοινότητας.
Ποιο μήνυμα κομίζει, άραγε, η γέννηση του Χριστού στον άνθρωπο που αναζητά στον γιορταστικό διάκοσμο των μεγαλουπόλεων, της εμπορικής εκμετάλλευσης και της γραφικής θρησκευτικότητας ένα ακόμη παυσίπονο στην υπαρκτική αλλοτρίωση και τη μοναξιά του μέσα στο πλήθος; Ας μην ξεχνούμε πως στις μέρες αυτές, πίσω από τους φωταγωγημένους δρόμους, τις φανταχτερές βιτρίνες, τα τηλεοπτικά σόου και τα ρεβεγιόν, τους ρηχούς τρόπους των κοσμικών ή θρησκευτικών εκδηλώσεων μας, παραμονεύουν η απογοήτευση και η ματαίωση των ποικίλων προσδοκιών μας από τη ζωή, αλλά και αυτή η υπαρξιακή μοναξιά, έστω κι αν συνωστίζεται κανείς σε χώρους μαζικής διασκέδασης. Μια αδιόρατη θλίψη και αμηχανία πίσω από τον φωτεινό διάκοσμο συνοδεύει παράξενα τις καλές μέρες των Χριστουγέννων. Είναι τα εκκοσμικευμένα Χριστούγεννα της ύστερης νεωτερικότητάς μας. «Μέσα στους στολισμένους και φωταγωγημένους για τα Χριστούγεννα δρόμους μας κυκλοφορεί μυστικά αλλά και ανατριχιαστικά, η παγωνιά του θανάτου του Θεού. Γιορτάζουμε Χριστούγεννα χωρίς Θεό· ο Θεός έχει απομείνει απρόσιτο, νοερό αντικείμενο της σκέψης».
Το γεγονός της Γέννησης του Χριστού έγινε για τους περισσότερους μια απλή, σχεδόν μυθική ή λαογραφική δοξασία, εγκλωβίσθηκε στις παρωπίδες της ηθικής χρησιμοθηρίας, της αφηρημένης ιδεολογίας και του συναισθηματισμού. Αλλά και η λογικοκρατούμενη θεολογία, κυρίως στη Δύση, μετέβαλε τον Θεό που ενανθρώπησε σε νεκρό αντικείμενο της σκέψης. Ο Θεός έγινε η υπέρτατη κορυφή της πυραμίδας των όντων. Η θεολογία των εννοιών και των αντικειμενοποιήσεων εξόρισε τελικά τον Θεό από τη ζωή των ανθρώπων στους ουρανούς. Τούτο ίσως εξηγεί γιατί βολευόμαστε στον γιορταστικό και συναισθηματικό διάκοσμο των Χριστουγέννων, είτε με τον γλυκύτατο και ρομαντικό Ιησού που δίδαξε μια ανυπέρβλητη ηθική, είτε με μια αστικοποιημένη θρησκεία που εξηγεί τα πάντα στο επίπεδο μιας αναγκαστικής λογικότητας. Δεν πρόκειται όμως για τη γνώση και εμπειρία του Θεού όπως αποκαλύπτεται στο μυστήριο της ενανθρώπησης. Η θεολογία των λογικών αποδείξεων, αλλά και η ευσέβεια του θρησκευτικού ηθικισμού, εμφανίζουν έναν Χριστό άσαρκο και άσχετο με την υπαρκτική περιπέτεια του ανθρώπου. Η αλήθεια για τον Θεό που δεν συνδέεται με τη ζωή και τον θάνατο του ανθρώπου είναι μια αλήθεια άχρηστη που νεκρώνει αντί να ζωοποιεί. Γύρω μας, ανάμεσα μας, στον κενό υπαρκτικού νοήματος λαμπερό διάκοσμο της γιορτής αναδύεται η απουσία του Θεού. Η απώθηση της αλήθειας της ενανθρωπήσεως του Θεού, η αντικατάστασή της με τη συναισθηματική ψευδαίσθηση και τον κενό διάκοσμο, αποκαλύπτει την υπαρξιακή μας ένδεια· οι στιλπνές επιφάνειες της καταναλωτικής ευημερίας φανερώνουν την έλλειψη νοήματος, τον πολιτισμού του μηδενός.
Σε μια τέτοια προοπτική είναι ανάγκη να επανεύρουμε με σημερινούς όρους και τρόπους το μυστήριο του ενανθρωπήσαντος Θεού, για να ζήσει ο κόσμος και ο άνθρωπος. Χρέος της ορθόδοξης θεολογίας σήμερα δεν είναι σαφώς η υφολογική άσκηση στη βυζαντινή ρητορική ούτε η τυπική επανάληψη του εύρυθμου άλλωστε πατερικού λόγου αλλά κυρίως και κατεξοχήν η ζωτική επανερμηνεία των δογμάτων της Εκκλησίας, ώστε να φωτισθούν οι καίριες υπαρξιακές επιπτώσεις τους για τη ζωή του ανθρώπου και του κόσμου. «Ο λόγος της θεολογίας πρέπει να αγγίζει τις υπαρξιακές χορδές του ανθρώπου και να προβάλλει διαρκώς την Εκκλησία ως τρόπο υπάρξεως και λυτρωμού από το θάνατο και τη φθορά»…