Ο Ερατοσθένης (3ος π.Χ. αιώνας) ήταν Διευθυντής της μεγάλης Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας, όπου σε έναν πάπυρο διάβασε ότι το μεσημέρι της 21ης Ιουνίου (θερινό ηλιοστάσιο), στα νότια όρια της πόλης Συήνη (Ασσουάν), οι κατακόρυφοι στύλοι δεν ρίχνουν καθόλου σκιά και ο Ήλιος καθρεφτίζεται ακριβώς στον πυθμένα ενός πηγαδιού (δηλαδή, βρίσκεται στο Ζενίθ του τόπου). Ως επιστήμονας, λοιπόν, ο Ερατοσθένης διερωτήθηκε, εάν συμβαίνει το ίδιο ταυτόχρονα και σε μια άλλη πόλη πχ. στην Αλεξάνδρεια. Όμως στην Αλεξάνδρεια, κατά την ίδια μέρα και ώρα, οι κατακόρυφοι στύλοι έριχναν σκιά.
Αν η Γη ήταν επίπεδη, οι κατακόρυφοι στύλοι στις δυο πόλεις θα ήταν παράλληλοι και θα έπρεπε και οι δυο να ρίχνουν σκιά. Αφού, λοιπόν, αυτό δεν είναι αλήθεια, τι μπορεί να συμβαίνει; Την απάντηση έδωσε ο Ερατοσθένης υποστηρίζοντας ότι η επιφάνεια της Γης δεν είναι επίπεδη αλλά σφαιρική. Αυτό το συμπέρασμα είναι, προφανώς, θεμελιώδους σημασίας και επιπλέον επέτρεψε στον Ερατοσθένη να προσδιορίσει την ακτίνα και το μήκος της περιφέρειάς της Γης. Πραγματικά, από το μήκος της σκιάς υπολογίζεται αμέσως η διαφορά των γεωγραφικών πλατών των δύο πόλεων, ίση περίπου με 7 μοίρες.\ Επειδή η απόσταση των δύο πόλεων ήταν γνωστή από αφηγήσεις βηματιστών και ίση περίπου με 800 Km (φημολογείται ότι ο Ερατοσθένης μίσθωσε βηματιστές για τη μέτρησή της), η περιφέρεια της Γης υπολογίστηκε ίση με 40000 Km.
Αυτή είναι η σωστή απάντηση και ο Ερατοσθένης την έδωσε χρησιμοποιώντας ως μόνα εργαλεία ράβδους, μάτια, πόδια, μυαλό με απλότητα σκέψης και επινοητικότητα. Το λάθος στον υπολογισμό ήταν μόνο 2%, ένα πραγματικά αξιοσημείωτο επίτευγμα για περίπου πριν από 2,5 χιλιετίες. Άρα, ο Ερατοσθένης ήταν ο πρώτος άνθρωπος που μέτρησε τις διαστάσεις του πλανήτη Γη, γι’ αυτό και θεωρείται δημιουργός της μαθηματικής γεωγραφίας.
(πηγή: https://www.astro.noa.gr/gr/eratosthenes/history.html)
Σήμερα, 20/3/2019, την μέρα της εαρινής ισημερίας και ώρα 12.33 (είναι η ώρα που σύμφωνα με http://suncalc.net έχουμε στην περιοχή μας την μικρότερη σκιά) οι μαθητές της Ε’ και Στ΄ τάξης βγήκαν στο προαύλιο για να προσεγγίσουν βιωματικά το πείραμα του Ερατοσθένη.
Τα υλικά που χρησιμοποίησε η κάθε ομάδα ήταν μια ράβδος 1μ., μοιρογνωμόνιο, γνώμονας και χάρακας.
Με την βοήθεια του γνώμονα τοποθέτησαν κάθετα τη ράβδο στο έδαφος και μέτρησαν το μήκος της σκιάς που δημιουργήθηκε. Αποτύπωσαν σε χαρτί το τρίγωνο για να μετρήσουν τη γωνία που δημιουργείται ανάμεσα στη ράβδο και στις ακτίνες του ηλίου.
Για να μετρήσουν την απόσταση του σχολείου μας από τον Ισημερινό, δεν χρειάστηκαν οι βηματιστές του Ερατοσθένη..αλλά η εφαρμογή google earth.
Προχώρησαν στην αναλογία και πραγματοποίησαν τις μετρήσεις. Αν και είχαν μια μικρή απόκλιση από την πραγματική περίμετρο της Γης, η εφαρμογή του ιστορικού πειράματος στέφθηκε με επιτυχία.
Ευχαριστούμε τη δασκάλα Βάια Σκόνδρα γι’ αυτήν την ωραία πρωτοβουλία!