”Μια μέρα έπιασε ένα κοράκι και του έβαψε κόκκινα τα φτερά, πράσινο το στήθος και μπλε την ουρά. Όταν φάνηκε πάνω απ’ το καλύβι μας ένα κοπάδι από κοράκια, ο Lekh άφησε ελεύθερο το χρωματισμένο πουλί. Μόλις όμως αυτό ενώθηκε με το κοπάδι, άρχισε μια απελπισμένη μάχη. Το κοράκι που ξεχώριζε, δέχθηκε επίθεση απ’ όλες τις πλευρές.
Κι άρχισαν να πέφτουν στα πόδια μας μαύρα, κόκκινα, πράσινα, μπλε φτερά. Τα κοράκια πετούσαν μανιασμένα στον ουρανό. Και ξαφνικά το χρωματισμένο κοράκι γκρεμίστηκε στο φρεσκο-οργωμένο χώμα”.
Το παραπάνω απόσπασμα είναι από το βιβλίο ”Το Χρωματισμένο Πουλί”, του Jerzy Kosinski, και παρατίθεται από τον Αμερικανό ψυχίατρο και ψυχαναλυτή Thomas Szasz, στη ” Βιομηχανία της Τρέλας”.
Το Χρωματισμένο Πουλί είναι το σύμβολο του Άλλου, και αναφέρεται από τον Szasz για να περιγράψει την αιτιολογία του καταναγκασμού, της απομόνωσης και του στιγματισμού που υφίστανται τα άτομα με ψυχιατρική εμπειρία.
Η αιτιολογία αυτή εντοπίζεται στη θεωρία του αποδιοπομπαίου τράγου, σύμφωνα με την οποία η κοινωνία, σε κάθε χρονική περίοδο, προκείμενου να αντιμετωπίσει τα ανθρώπινα δεινά, εναποθέτει την αιτία της ύπαρξής τους σε κάποιον αποδιοπομπαίο τράγο, όπως ήταν, για παράδειγμα, οι μάγισσες του Μεσαίωνα.
Αναλυτικότερα, οι πρωτόγονοι άνθρωποι μεταβίβαζαν τις ενοχές και τα βάσανά τους σε ανθρώπους ή ζώα, τοποθετώντας τους με αυτόν τον τρόπο στο ρόλο του αποδιοπομπαίου τράγου, και στη συνέχεια έθιμό τους ήταν η τελετουργική εξόντωσή τους. Ο Szasz παραθέτει ένα γνωστό σχετικό παράδειγμα, το εβραικό έθιμο της τελετής Yom Kippur, κατά το οποίο ένας πραγματικός τράγος επωμιζόταν τις αμαρτίες του προηγούμενου χρόνου, του λαού του Ισραήλ, και τις μετέφερε έξω από την κοινότητα. Ανάλογα παραδείγματα παρατηρούνται και στην αρχαία Ελλάδα, στη φυλή Caffres της Ν. Αφρικής και στην Αραβία.
Σκοπός αυτών των τελετών ήταν η εκδίωξη του κακού και η ενίσχυση του καλού και, επομένως, η ενίσχυση της ίδιας της ζωής. Ο Szasz υποστηρίζει πως οι τελετές αυτές κληρονομήθηκαν και στο παρόν, μόνο που τώρα το καλό είναι η ψυχική υγεία και το κακό η ψυχική ασθένεια, και η αντιμετώπιση της τελευταίας γίνεται με τον εγκλεισμό και τον εξευτελισμό των ατόμων που φέρουν τα χαρακτηριστικά της.
Όταν ο κοινωνικός άνθρωπος ορίζει τον Άλλο ως κακό και τον απορρίπτει, ο ίδιος νιώθει ενάρετος.
Εδώ ακριβώς παρατηρεί ο Szasz τη λειτουργία του αποδιοπομπαίου τράγου, δηλαδή το να επιβεβαιώσει η πλειοψηφία τον εαυτό της ως καλή. Επιπλέον, ο Sartre παρατηρεί άλλη μία λειτουργία. Το ”φυσιολογικό” άτομο, αφού γνωρίζει ότι το κακό είναι ο εκάστοτε αποδιοπομπαίος τράγος της κοινωνίας, δε χρειάζεται να αναλάβει την ευθύνη της προσωπικής αναζήτησης του καλού και του κακού και να μοχθήσει για την επίλυση του εν λόγω προβλήματος.
Μία επιπλέον λειτουργία που εξυπηρετεί η δίωξη των ατόμων με ψυχιατρική εμπειρία είναι, κατά τον Szasz, η εξασφάλιση της κοινωνικής συνοχής. Αναλυτικότερα, οι κοινωνίες βασίζονται στις κοινές αξίες, πρακτικές και τρόπους σκέψης, και, για το λόγο αυτό, η διαφορετικότητα συνιστά απειλή. Για τον Szasz, η ψυχική ασθένεια δεν είναι χαρακτηριστικό του ατόμου, αλλά αποτέλεσμα των κοινωνιών, που θέτουν κανόνες και, επομένως, κάποιοι τους υπακούουν και χαρακτηρίζονται ως ”φυσιολογικοί”, ενώ άλλοι όχι και θεωρούνται ”ψυχικά ασθενείς”. Έτσι, η επιλογή της ελευθερίας από τον άνθρωπο, έχει ως τίμημα την αντιμετώπιση των προσπαθειών υποδούλωσής του από την κοινωνία, καθώς και τη συνεχή αντιπαράθεση με τις απόψεις της πλειοψηφίας.
Συμπερασματικά, όπως γίνεται φανερό από το απόσπασμα στη αρχή του κειμένου, όταν ο Άλλος είναι διαφορετικός, ο κοινωνικός άνθρωπος τον διώκει.
Αντίθετα, όταν ο Άλλος είναι ίδιος με την ομάδα, ο άνθρωπος επεμβαίνει για να τον κάνει διαφορετικό και να μπορεί στη συνέχεια να τον διώκει. Η αρχή του αποδιοπομπαίου τράγου αποδεικνύει πως, μπορεί ο άνθρωπος να έχει εγκαταλείψει τον φυσικό καννιβαλισμό του, γεγονός σημαντικό για την ηθική του ανάπτυξη, όμως δεν έχει εγκαταλείψει τον υπαρξιακό του καννιβαλισμό. Το τελευταίο αποτελεί, κατά τον Szasz, τη μεγαλύτερη ηθική πρόκληση του σύγχρονου ανθρώπου.
Ανεξάρτητα από την αιτιολογία που δίνει κανείς στην ψυχική ασθένεια, είτε ως πραγματική οντότητα, είτε ως κοινωνική κατασκευή, η πρόταση του Szasz για την εγκατάλειψη του υπαρξιακού καννιβαλισμού και την αποδοχή της διαφορετικότητας φαντάζει ελκυστική. Ίσως η πρότασή του να ανήκει στη σφαίρα του ιδεατού, αδύνατη να πραγματοποιηθεί λόγω της ίδιας της υπόστασης της κοινωνίας. Ίσως, από την άλλη, να είναι αυτό ακριβώς που χρειάζεται η κοινωνία, έτσι ώστε τα εκάστοτε χρωματισμένα πουλιά να μπορούν να επιδιώκουν την ελευθερία χωρίς να διώκονται.
7 Ιαν Ήθελα Απλώς Να Σου Μιλήσω: Συνέχισε Να Με Αγαπάς Ακόμα Κι Αν Είμαι Διαφορετικός | Συμβουλευτική & ΨυχοΘεραπεία | Μαρία Κορακά
Ήθελα να βρω εδώ και καιρό το θάρρος να σου μιλήσω.
Γιατί ξέρω ότι πάνω από τη γνώμη του κόσμου, το φόβο του ότι είμαι διαφορετικός, θα με αγκαλιάσεις και θα με αγαπήσεις για αυτό που είμαι, όχι για αυτό που θα ήθελαν οι άλλοι να είμαι.
Η αλήθεια είναι ότι φοβόμουν, έτρεμα, διότι ήξερα ότι είναι κάτι που δε θα το περίμενες, γνώριζα ότι είχες σχέδια διαφορετικά για μένα.
Ήταν μία αλήθεια που προσπάθησα κι εγώ να αποδεχθώ για τον εαυτό μου με προσπάθεια και γενναιότητα.
Διότι γνώριζα ότι το διαφορετικό πάντα τρομάζει, πάντα κατηγορείται και θεωρείται διεφθαρμένο και ανήθικο.
Νομίζω ότι μερικά άτομα στο σχολείο κατάλαβαν αυτό που με τόση επιμέλεια προσπαθούσα να κρύψω ακόμη και από τον ίδιο τον εαυτό μου.
Δεν ξέρω, τώρα τελευταία ακούω μερικά ειρωνικά χαμόγελα και να με καρφώνουν με το παγερό τους βλέμμα.
Δεν ξέρω τι να υποθέσω, δε θέλω να υποθέσω τίποτα μάλλον.
Ήθελα απλώς να σου μιλήσω.
Γιατί πίστεψα ότι θα με κρατήσεις κοντά σου, θα με προστατέψεις.
Πώς να σου ομολογήσω ότι μου αρέσει ο Κώστας και όχι η Μαρία ή η Παναγιώτα, όταν ξέρω ότι θα με απομακρύνεις από κοντά σου;
Ναι, το ξέρω ότι είχες διαφορετικά σχέδια και όνειρα για μένα, το ξέρω.
Συγγνώμη που δεν μπόρεσα να ανταποκριθώ στις προσδοκίες σου, αλλά σε αγαπώ.
Για αυτό και σε εμπιστεύομαι. Σε ένα από τα μεγαλύτερα μύστικά μου.
Να ήξερες πόσες φορές προτίμησα να τελειώσει η ζωή μου από το βρεθώ αντιμέτωπος με την ειρωνεία, την κακία, την απομόνωση.
Ναι, πέρασαν και αυτές οι σκέψεις από το μυαλό μου.
Αλλά και πάλι, προτίμησα να μιλήσω σε εσένα, να σου ανοίξω την καρδιά μου.
Θα με διώξεις λοιπόν;
Σε ευχαριστώ για το χρόνο σου και την υπομονή σου.
Είχες τόση κατανόηση, δεν το περίμενα.
Με αγκάλιασες στοργικά και μου είπες «είσαι το παιδί μου».
Διότι κατάλαβες, ήξερες ότι εγώ δεν είμαι ο κακός, ο ανήθικος, ο αφύσικος, αλλά ότι ο κόσμος είναι σκληρός και μισεί ή προσπαθεί να βλάψει ανθρώπους χωρίς λόγο.
Διότι δεν έβλαψα ποτέ μου κανένα, δεν ήμουν έμπορος ναρκωτικών, κλέφτης ή απατεώνας.
Είχα μία διαφορετική επιλογή, απλώς μία διαφορετική επιλογή.
Αλλά συνέχιζα να αγαπώ και με αυτή μου την επιλογή, εξακολουθώ να είμαι ο ίδιος άνθρωπος, εξακολουθώ να ονειρεύομαι και να αναζητώ στη ζωή μου την ευτυχία.
Δεν είμαι το μίασμα, ούτε ο ανώμαλος που πολλοί αποκαλούν.
Είμαι ένας άνθρωπος με τη διαφορετικότητά του, έτοιμος να πάρει και να δώσει αγάπη.
Σε αγαπώ και το ξέρεις.
Δεν ήθελα τίποτα περισσότερο, τίποτα λιγότερο.
Ήθελα απλώς να νοιώσω την αγάπη, τη στοργή σου, να νοιώσω ότι είσαι περήφανος για μένα.
Πάντα θα είμαι και εγώ στο πλευρό σου.
Σε ευχαριστώ που τα λόγια και η στάση σου δε με πλήγωσαν, όπως άλλοι.
Διότι για εμένα αυτό θα ήταν πόνος και θα μου γεννούσε θλίψη, να ξέρω ότι εσύ με απαρνήθηκες.
Γιατί μπορώ να αντέξω τις ειρωνείες των άλλων, όχι όμως τη δική σου απόρριψη.
Σε ευχαριστώ…
15 Ιαν Η Αντιδραστική Συμπεριφορά Ενός Παιδιού Καθρεφτίζει Το Κλίμα Που Επικρατεί Στην Οικογένειά Του | Συμβουλευτική & ΨυχοΘεραπεία | Μαρία Κορακά
Η αντιδραστική συμπεριφορά των παιδιών είναι συχνά καθρέφτης του οικογενειακού κλίματος
Είναι γεγονός ότι όταν τα παιδιά μας δεν κάνουν αυτό που θέλουμε, ταραζόμαστε, απογοητευόμαστε και νιώθουμε ανίκανοι να αντιδράσουμε. Συχνά αναρωτιόμαστε τι έχουμε κάνει λάθος και προσπαθούμε να βρούμε λύσεις είτε διαβάζοντας ψυχολογικά άρθρα, είτε συζητώντας με άλλους γονείς, είτε καταφεύγοντας σε ειδικούς. Όλα αυτά είναι χρήσιμα και κανείς δεν μπορεί να πει το αντίθετο. Ωστόσο ποτέ δεν έχουμε αναλογιστεί ότι όταν ένα παιδί αντιδρά έντονα και «αδικαιολόγητα» μπορεί στην συμπεριφορά του να αντανακλάται η κατάσταση που επικρατεί στο σπίτι μας, δηλαδή μέσα στην οικογένεια την οποία ζει.
Όταν το παιδί ζει σε μια οικογένεια όπου οι γονείς αντιμετωπίζουν ένα οικονομικό πρόβλημα, ένα θέμα υγείας ή περνάνε κρίσεις στις σχέση τους με καυγάδες και εντάσεις, το παιδί απορροφά σαν σφουγγάρι όλη αυτή την «ενέργεια» και δεν «ξέρει τι να την κάνει», δηλαδή δεν έχει ιδέα πώς να τη διαχειριστεί. Καθώς, λοιπόν, τα παιδιά δεν έχουν την ικανότητα ακόμα να αναλύουν τα συναισθήματά τους, ούτε να τα εκφράσουν με λέξεις, γίνονται επιθετικά και νευρικά. Κι εκδηλώνουν μια «πρωτόγνωρη» συμπεριφορά με αποτέλεσμα οι γονείς να αναρωτιόμαστε «μα τι έπαθε στα καλά καθούμενα».
Όμως, όλα αυτά δεν έχουν συμβεί μέσα του στα «καλά καθούμενα». Το παιδί συσσωρεύει ανικανοποίητες ανάγκες του και ξεσπά. Κι όταν λέμε ανάγκες που δεν έχουν ικανοποιηθεί δεν μιλάμε για τροφή, ύπνο αλλά για τον χρόνο μας, το χάδι μας, την καλή μας την κουβέντα. Πολλές φορές, εμείς οι γονείς χαμένοι μέσα στο κυκεώνα της καθημερινότητας, βρισκόμενοι διαρκώς σε ένα αέναο κυνήγι του χρόνου, τρελαμένοι από την κόπωση αναβάλουμε για αύριο το παιχνίδι και το χρόνο με το παιδί μας. Γιατί φυσικά δεν έχουμε κουράγιο, όμως, εκείνο μέσα στο μυαλό του το καταγράφει και βάζει «απουσίες». Η αναμονή του και η λαχτάρα του για το πότε θα ασχοληθεί ουσιαστικά μαζί του η μαμά και ο μπαμπάς ματαιώνεται συχνά. Κι έτσι οδηγείται σε ξεσπάσματα θυμού, επιθετικές συμπεριφορές και «γκρίνια» για το τίποτα.
Οι γονείς αδυνατούν να κάνουν τον συσχετισμό αιτίας και αποτελέσματος στη συμπεριφορά του παιδιού τους. Για αυτό και νομίζουν ότι το παιδί έχει κάποιο πρόβλημα που συνήθως αναζητούν σε εξωτερικούς παράγοντες. Π.χ αν συνέβη κάτι στο νηπιαγωγείο, στον παιδικό σταθμό, στη βόλτα ή στο σπίτι με τη γιαγιά που ενδεχομένως τα προσέχει όταν εκείνοι λείπουν. Το αποτέλεσμα είναι να φορτώνουν το παιδί τους με χαρακτηρισμούς όπως «ανυπόμονη, στραβόξυλο, ευέξαπτη, πεισματάρα» κ.λ.π που πολλές φορές δεν ισχύουν και αδικούν το παιδί.
Καλό θα ήταν, λοιπόν, πριν επισκεφτούμε κάποιον ειδικό ή πριν βιαστούμε να βάλουμε μια ταμπέλα στο παιδί μας, να αναλογιστούμε την κατάσταση του σπιτιού μας και της οικογένειά μας κάνοντας έναν απολογισμό από τα πιο σοβαρά θέματα (υγείας, διαζύγιο, μετακόμιση, οικονομικά προβλήματα, ανεργία) που μπορεί πραγματικά να επηρεάσει ένα παιδί μέχρι τα φαινομενικά πιο απλά (φόρτος εργασίας, πολλές υποχρεώσεις, έλλειψη χρόνου).
Δεν είναι τυχαίο που στην παραμικρή αλλαγή στη συμπεριφορά ενός παιδιού ένας εκπαιδευτικός ή ένας ψυχολόγος το πρώτο που θα ρωτήσει τους γονείς είναι αν έχει αλλάξει κάτι στο σπίτι ή γενικά πως λειτουργεί στην καθημερινότητά της η οικογένειά μας.
Κι αυτό γιατί είναι σαφές ότι η αντιδραστική συμπεριφορά ενός παιδιού καθρεφτίζει το κλίμα που επικρατεί μέσα στην οικογένειά του.
Τελικά πόσο διαφέρει ένας “υγιής” από έναν ψυχικά “ασθενή”;
Είναι γνωστό πως τα άτομα με ψυχικές διαταραχές έχουν να αντιμετωπίσουν μια πληθώρα προβλημάτων, που δεν περιορίζονται μονάχα στη σφαίρα των συμπτωμάτων της εκάστοτε ψυχικής διαταραχής. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το στίγμα σε βάρος τους, που κυριαρχεί στην κοινωνία. Κατά τη γνώμη μου, το στίγμα αυτό θρέφεται από την άγνοια. Μια άγνοια που οδηγεί πολλούς στο χλευασμό των ατόμων με διαταραχές, ο οποίος αφορμάται από την πεποίθηση πως τα άτομα αυτά αντιλαμβάνονται διαφορετικά και λανθασμένα την πραγματικότητα.
Κι όμως, πόσο καλά μπορεί να ισχυριστεί ένας ”φυσιολογικός” ότι γνωρίζει τον κόσμο έτσι όπως είναι; Πόσο σίγουρος μπορεί να είναι κανείς ότι τα φαινόμενα που αντιλαμβάνεται αντιστοιχούν σε μια αντικειμενική πραγματικότητα; Μήπως οι εξωτερικές πληροφορίες φτάνουν σε εμάς αλλοιωμένες, φιλτραρισμένες από τις πλάνες των αισθητήριων οργάνων μας αλλά και από τις προηγουμένως εδραιωμένες αντιλήψεις μας;
Για τη διαφορά ανάμεσα στα φαινόμενα και το είναι του κόσμου, καθώς και τη δυνατότητα του ανθρώπου να τα προσεγγίσει, έχουν μιλήσει αρκετοί φιλόσοφοι, μεταξύ των οποίων οι Kant, Hegel, Husserl και Heidegger. Ο Kant, μάλιστα, υποστήριζε πως μπορούμε να γνωρίσουμε τον κόσμο μόνο μέσα από τα φαινόμενά του, ενώ ο νους μας αδυνατεί να βιώσει άμεσα το είναι του. Τι καλύτερο έχει, λοιπόν, η δική μας νοθευμένη πραγματικότητα, από τη νοθευμένη πραγματικότητα των ψυχικά ασθενών;
Η μόνη διαφορά τους είναι πως η πρώτη είναι μια πλάνη της πλειοψηφίας, μια κοινή σύμβαση που δέχονται οι περισσότεροι άνθρωποι και γι’ αυτό έχει μεγαλύτερη δύναμη, γι’ αυτό κάποιοι θεωρούν πως μπορούν να χλευάσουν την πραγματικότητα των άλλων. Είναι φανερό, όμως, πως μια τέτοια αντιμετώπιση στερείται αντικειμενικής βάσης.
Ορισμός Ψυχικής Διαταραχής
Επιπλέον, και οι δύο πραγματικότητες συνεπάγονται τη συμμετοχή στον ψυχικό πόνο, η κάθε μία στο δικό της ιδιαίτερο επίπεδο. Πιο συγκεκριμένα, στο DSM-IV-TR η ψυχική διαταραχή ορίζεται ως εξής: ”Ένα κλινικά σημαντικό συμπεριφορικό ή ψυχολογικό σύνδρομο ή μοτίβο που εμφανίζει κάποιος, το οποίο συνδέεται με δυσφορία (π.χ. ένα επώδυνο σύμπτωμα) ή με αναπηρία (δηλαδή μείωση της λειτουργικότητας σε έναν ή περισσότερους σημαντικούς τομείς της ζωής του ατόμου) ή με σημαντικά αυξημένο κίνδυνο οδύνης, θανάτου, πόνου, αναπηρίας, ή με σημαντική μείωση της ελευθερίας του ατόμου.
Επιπλέον, το συγκεκριμένο σύνδρομο ή μοτίβο δεν πρέπει να αποτελεί απλώς μία αναμενόμενη και πολιτισμικά αποδεκτή αντίδραση σε ένα γεγονός, όπως, για παράδειγμα, στο θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου. Όποια κι αν είναι η αρχική του αιτία, πρέπει στην παρούσα φάση να θεωρείται εκδήλωση συμπεριφορικής, ψυχολογικής ή βιολογικής δυσλειτουργίας του ατόμου”.
Οι ψυχικά ασθενείς, βέβαια, δεν έχουν βιώσει μόνο τον πόνο που είναι απόρροια της ψυχικής ασθένειας. Έχουν γίνει αποδέκτες και του ψυχικού πόνου που τους προκάλεσε εξ’ αρχής την ασθένεια. Ας προσθέσουμε εδώ και την αντιμετώπιση του πόνου από την κακομεταχείρηση στο ίδρυμα καθώς και από την περιθωριοποίηση της κοινωνίας, ίσως ακόμα και της οικογένειάς τους. Και πάλι δε διαφαίνεται κάποιος λόγος για την ύπαρξη του στίγματος απέναντί τους. Αντιθέτως, η αναγνώριση του πόνου που βιώνουν αυτοί οι άνθρωποι και της συνεχόμενης προσπάθειας που καταβάλλουν για να τον ξεπεράσουν, θα ήταν πιο λογικό να προκαλέσει εν μέρει την κατανόηση και εν μέρει το θαυμασμό μας.
Έτσι, λοιπόν, μειώνεται κάπως το χάσμα ανάμεσα σε έναν ”υγιή” και έναν ψυχικά ”ασθενή”. Ας μη ξεχνάμε και την άποψη του Freud, ο οποίος έβλεπε την ψυχική διαταραχή ως ένα συνεχές. Με άλλα λόγια, για τους ψυχαναλυτές, η φυσιολογικότητα και η μη φυσιολογικότητα συνδέονται και όλοι, σε κάποιο βαθμό, είμαστε ασθενείς. Προφανώς, το κείμενο αυτό δεν είναι δυνατόν παρά να καλύψει πολύ μικρό μέρος του προβλήματος και να αναφέρει λίγα επιχειρήματα υπέρ της εξάλειψης των προκαταλήψεων απέναντι στα άτομα που έχουν ή είχαν κάποια ψυχική διαταραχή.
Ελπίζω, όμως, να έγιναν φανεροί, έσω και σε μικρό βαθμό, κάποιοι από τους λόγους που τα άτομα αυτά δεν είναι άξια της περιθωριοποίησης της κοινωνίας, αλλά μάλλον της κατανόησης, αν όχι και του θαυμασμού της.
Δέσποινα Βαρβαρούση
Oι μελέτες δείχνουν ότι υπάρχει ισχυρή συσχέτιση μεταξύ της υψηλής νοημοσύνης και του άγχους.
Η νοημοσύνη και το άγχος μπορεί να έχουν εξελιχθεί αμοιβαία και από κοινού, ως επωφελή χαρακτηριστικά, υποστηρίζει μία νέα έρευνα που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Frontiers in Evolutionary Neuroscience.
Η μελέτη αυτή μπορεί να βοηθήσει στην εξήγηση του ακόλουθου ερωτήματος: γιατί τα άτομα με υψηλή νοημοσύνη τείνουν επίσης να έχουν υψηλότερα επίπεδα άγχους;
Το όφελος από αυτή τη συσχέτιση μπορεί να είναι το γεγονός ότι η νοημοσύνη επιτρέπει στους ανθρώπους να φανταστούν καλύτερα τι μπορεί να πάει στραβά.
Στη μελέτη υποστηρίζεται ότι εξελικτικά τα άτομα που ανησυχούν, διακρίνονται για την τάση τους να μην εμπλέκονται σε κινδύνους, έτσι ώστε τα γονίδια τους να μεταφερθούν στην επόμενη γενιά. Ωστόσο, όσοι δεν ανησυχούν, πέθαναν από την πείνα επειδή δεν προετοιμάστηκαν για το χειμώνα ή επειδή δεν κατάφεραν να προβλέψουν μια εχθρική επιδρομή.
Ο καθηγητής Jeremy Coplan, ο οποίος είναι ο βασικός συγγραφέας της μελέτης, δηλώνει:
Ενώ η υπερβολική ανησυχία θεωρείται γενικά ως αρνητικό χαρακτηριστικό και η υψηλή νοημοσύνη ως θετικό, η ανησυχία μπορεί να αναγκάσει το ανθρώπινο είδος να αποφύγει επικίνδυνες καταστάσεις, ανεξάρτητα από το πόσο απομακρυσμένη είναι η πιθανότητα να γίνουν πραγματικότητα αυτές οι καταστάσεις.
Ουσιαστικά, η ανησυχία μπορεί να κάνει τους ανθρώπους «να μην πάρουν ρίσκα» και τέτοιοι άνθρωποι μπορεί να έχουν υψηλότερα ποσοστά επιβίωσης. Συνεπώς, η υπερβολική ανησυχία, όπως και η νοημοσύνη, μπορεί να έχει όφελος για το ανθρώπινο είδος, ολοκλήρωσε.
Στη μελέτη, τα άτομα με υψηλά επίπεδα άγχους συγκρίθηκαν με τα άτομα που είχαν μεσαίου επιπέδου άγχος. Σε όλους τους συμμετέχοντες διενεργήθηκαν εγκεφαλικές σαρώσεις μαζί με τεστ νοημοσύνης και άγχους.
Στα άτομα που διαγνώστηκαν με διαταραχή άγχους, το IQ συσχετίστηκε θετικά με την ανησυχία. Με άλλα λόγια, στη μελέτη οι άνθρωποι που ήταν πιο έξυπνοι, παρουσίαζαν υψηλότερα επίπεδα άγχους.
Οι εγκεφαλικές σαρώσεις έδειξαν ότι η δραστηριότητα της υποφλοιώδους λευκής ουσίας συσχετίστηκε τόσο με το άγχος όσο και με την υψηλή νοημοσύνη.
Προηγούμενη έρευνα έχει δείξει ότι οι άνθρωποι με χαμηλά επίπεδα νοημοσύνης είναι επίσης επιρρεπείς στην υψηλή ανησυχία, πιθανώς επειδή επιτυγχάνουν λιγότερα στη ζωή και οι άνθρωποι με μέση νοημοσύνη, έχουν την ασθενέστερη σχέση με το άγχος.
Γέροντας Σωφρόνιος
Πολλοί συνάνθρωποί μας, ιδιαίτερα στην σύγχρονη εποχή, υποφέρουν από ψυχικές ασθένειες για ασήμαντες αιτίες.
Η αιτία είναι συνήθως ένας λογισμός, τον οποίο δεν μπόρεσαν να νικήσουν.
Στην επιστολή που έστειλε ο Γέροντας Σωφρόνιος το 1932 στον Δαβίδ Μπάλφουρ μας δίνει πολύ απλές και πρακτικές συμβουλές για το πώς μπορεί ο άνθρωπος να νικά αυτού του είδους τους λογισμούς:
«Οι λογισμοί είναι “δαιμόνια” (δαιμονική ενέργεια).
Όπως υπάρχουν άνθρωποι, τους οποίους είναι αδύνατο να πείσεις με ο,τιδήποτε, έτσι και χειρότερα ακόμη συμβαίνει με τα δαιμόνια…
Αν συνδιαλέγεσαι με τους λογισμούς, αν αντιστέκεσαι σε αυτούς, θα τους αναγκάσεις, στην καλύτερη περίπτωση, να αποχωρήσουν για κάποιο σύντομο διάστημα.
Έπειτα όμως αυτοί πάλι επίμονα και ανένδοτα προτείνουν το δικό τους, επαναλαμβάνοντας ακατάπαυστα και ανόητα το ίδιο, μέχρις ότου παγιδεύσουν τον άνθρωπο στην αμαρτία.
Όταν πετύχουν στο ένα, συνεχίζουν να περιπλέκουν τον άνθρωπο παραπέρα, ωσότου τον οδηγήσουν στον όλεθρο. Γι’ αυτό πρέπει οπωσδήποτε να ενεργείτε όπως διδάσκουν οι Άγιοι Πατέρες.
Παραδοθείτε στο θέλημα του Θεού και μην αρχίζετε οποιονδήποτε διάλογο με τους λογισμούς.
Κάθε λογισμός που διαταράσσει την ειρήνη της καρδιάς και σπέρνει την ταραχή στην ψυχή προέρχεται από τον εχθρό.
Με τη συνέργεια της χάριτος του Θεού σας υπέδειξα τη γνωστή οδό της χριστιανικής ασκήσεως, τον σκοπό προς τον οποίο καλείσθε να βαδίσετε απορρίπτοντας αποφασιστικά κάθε εχθρικό λογισμό».
Αρχιμανδρίτη Σωφρονίου, Αγώνας Θεογνωσίας
10 Ιαν Η Σύντροφός Του Είσαι Όχι Η Μαμά Του | Συμβουλευτική & ΨυχοΘεραπεία | Μαρία Κορακά
Ένα από τα μεγάλα λάθη των γυναικών είναι να μπαίνουν στο ρόλο της μαμάς και να χάνουν τη θηλυκότητα, τη σεξουαλικότητα και τον ερωτισμό τους.
Αναλώνονται στο να προλάβουν τις ανάγκες του συντρόφου τους και να τις διεκπεραιώσουν στερεοτυπικά.
Είναι αλήθεια ότι ο άντρας συχνά ψάχνει τη μαμά του στη σχέση, ωστόσο αυτό δεν είναι αρκετό για να μείνει σε μία ερωτική σχέση.
Δεν είναι πανάκεια ότι θα πρέπει πάντα να είναι συνδεδεμένος με έναν «ομφάλιο λώρο».
Αυτό γίνεται και πρόβλημα δικό μας όταν μπαίνουμε στη διαδικασία να το συντηρήσουμε.
Γι΄ αυτό:
-Οι σύντροφοι σε μία σχέση φροντίζουν ο ένας τον άλλο και τη σχέση γενικότερα. Η φροντίδα δεν είναι μόνο γυναικεία υπόθεση. Μαζί και ο καθένας χώρια φροντίζει με τον τρόπο του χωρίς να είναι ένα γυναικείο πρέπει αυτό.
-Οι επαγγελματικές αποφάσεις και πρωτοβουλίες είναι προσωπική υπόθεση. Ακούμε, συμμετέχουμε, λέμε τη γνώμη μας αλλά την ευθύνη της απόφασης δεν θα την πάρουμε εμείς για εκείνον.
-Η προστασία είναι αυτό που χρειάζεται ένα παιδί μέχρι να ανοίξει τα φτερά του και αυτό γίνεται από το γονιό με μέτρο. Ένας ενήλικας μπορεί να προστατεύσει τον εαυτό του χωρίς τη δική μας παρέμβαση, και αυτό γίνεται με μεγαλύτερη επιτυχία όταν εμείς οι γυναίκες είμαστε στο ρόλο που μας αναλογεί δίπλα του. Η συναισθηματική ασφάλεια και η αγάπη είναι βασικές προϋποθέσεις.
-Δεν κρατάμε έναν άντρα δίπλα μας επειδή του φτιάχνουμε μόνο ωραία φαγητά και του σιδερώνουμε υπέροχα τα πουκάμισα. Αυτό μπορούμε να το κάνουμε και μαζί και να δώσουμε μία άλλη πινελιά στη σχέση, ή μπορεί και να το κάνει αυτός για μας προκειμένου να μας εκπλήξει ή να μας ξεκουράσει.
-Τα πρέπει και τα μη δεν αρμόζουν σε μία ισότιμη σχέση. Οι άνθρωποι είμαστε διαφορετικοί, έχει ο καθένας τον τρόπο του να χειρίζεται τις κατάστάσεις. Επικοινωνούμε τα θέλω μας και αποδεχόμαστε τον πιθανά διαφορετικό τρόπο σκέψης και λειτουργίας του άλλου.
-Δεν υπάρχει λόγος να μας βλέπει πάντα να ασχολούμαστε με το σπίτι και με τις δικές του ανάγκες.Εκφράζουμε και τις δικές μας ανάγκες, ασχολούμαστε με τον εαυτό μας, ενισχύουμε τη θηλυκότητά μας, κάνουμε πράγματα που μας ευχαριστούν γιατί το σίγουρο είναι ότι όσο πιο καλά αισθάνεται μία γυναίκα με τον εαυτό της τόσο καλύτερα είναι και μέσα στη σχέση.
ΝΑ ΘΥΜΑΣΑΙ!
Το βασικό είναι να μην παραβιάζουμε τη φύση και τις ανάγκες μας, να αναζητούμε τα γυναικεία προνόμια που ορίζει η ίδια η σχέση να αισθανόμαστε αρεστές και ελκυστικές στο σύντροφό μας.
Δεν ξαναμεγαλώνουμε ένα παιδί, αυτό είναι το σίγουρο! Ίσως να κοιτάξουμε λίγο μέσα μας και να δούμε τις δικές μας ανασφάλειες που μπορεί να μας κάνουν να παίρνουμε.
Η συσσώρευση «μικρο-στιγμών θετικότητας» σχετίζεται σταδιακά με μεγαλύτερη προσωπική και κοινωνική ευημερία.
Τα περισσότερα πρωινά μετά την κολύμβηση, πέφτω πάνω σε μια ομάδα νηπίων που έρχονται στην πισίνα με τους προπονητές τους για τις κολυμβητικές τους δραστηριότητες. Δεν μπορώ να αντισταθώ να πω γεια, να κάνω μία χειραψία μαζί τους και να τους ευχηθώ να περάσουν όμορφα. Αποχαιρετώ τα νήπια με πολύ καλή διάθεση, επηρεασμένος από την αλληλεπίδραση μου με τη μελλοντική γενιά. Τι όμορφος τρόπος για να ξεκινήσει κανείς τη μέρα του!
Όταν είπα σε μία συνάδελφο κολυμβήτρια για αυτή μου την εμπειρία και ανέφερα ότι γράφω σε μια στήλη για τα οφέλη της υγείας από τα θετικά συναισθήματα, με ρώτησε: «Τι κάνεις όμως για τους ανθρώπους που είναι πάντα αρνητικοί;» Αναφερόταν στους γονείς της, των οποίων η χρόνια αρνητικότητα φαίνεται να τους επηρέαζε όλους και έκανε τις οικογενειακές επισκέψεις εξαιρετικά δυσάρεστες.
Έχω ζήσει εδώ και μισό αιώνα με έναν άνθρωπο ο οποίος υπέφερε από περιοδικές κρίσεις κατάθλιψης, έτσι καταλαβαίνω πόσο δύσκολος μπορεί να είναι ο αρνητισμός. Μακάρι να ήξερα πριν χρόνια για το έργο που έχει κάνει η Barbara Fredrickson, ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας, σχετικά με την προώθηση των θετικών συναισθημάτων, ιδιαίτερα της θεωρίας της ότι η συσσώρευση «μικρο-στιγμών θετικότητας», όπως η καθημερινή μου αλληλεπίδραση με τα παιδιά, μπορεί, με την πάροδο του χρόνου, να οδηγήσει σε μεγαλύτερη συνολική ευημερία.
Η έρευνα που έχει κάνει η Fredrickson και άλλοι ερευνητές, αποδεικνύει ότι ο βαθμός στον οποίο μπορούμε να δημιουργήσουμε θετικά συναισθήματα ακόμα και από τις καθημερινές δραστηριότητες, μπορεί να προσδιορίσει ποιος θα αποκτήσει ευημερία και ευεξία και ποιος όχι. Καθώς δεν πρόκειται για απλή τύχη, οι μελέτες τους δείχνουν ότι οι επαναλαμβανόμενες σύντομες στιγμές θετικών συναισθημάτων, μπορεί να παρέχουν μια ασπίδα κατά του άγχους και της κατάθλιψης και να προωθήσουν τόσο τη σωματική όσο και την ψυχική υγεία.
Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει κανείς να είναι πάντα θετικός για να είναι υγιής και ευτυχισμένος. Σαφώς, υπάρχουν φορές και καταστάσεις που οδηγούν, ακόμη και τα πιο αισιόδοξα άτομα φυσικά, σε αρνητικά συναισθήματα.
Η ανησυχία, η θλίψη, ο θυμός και άλλα τέτοια αρνητικά συναισθήματα έχουν τη θέση τους σε μια κανονική ζωή. Αλλά όταν βλέπουμε για χρόνια το ποτήρι μισοάδειο, τότε βιώνουμε ψυχικές και σωματικές βλάβες και αναστέλλεται η ικανότητα μας να ξεφύγουμε από τις αναπόφευκτες πιέσεις της ζωής
Τα αρνητικά συναισθήματα ενεργοποιούν μια περιοχή του εγκεφάλου που ονομάζεται αμυγδαλή η οποία εμπλέκεται στην επεξεργασία του φόβου και του άγχους και άλλων συναισθημάτων. Ο Richard J. Davidson είναι νευροεπιστήμονας και έχει δείξει ότι οι άνθρωποι στους οποίους η αμυγδαλή αναρρώνει αργά από μία απειλή, διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για μία σειρά από προβλήματα υγείας σε σχέση με εκείνους των οποίων η αμυγδαλή αναρρώνει γρηγορότερα.
Τόσο ο ίδιος όσο και η Fredrickson και οι συνεργάτες τους, έχουν δείξει ότι ο εγκέφαλος είναι «εύπλαστος» ή ικανός να παράγει νέα κύτταρα και συνδέσεις και μπορούμε να εκπαιδεύσουμε το κύκλωμα στον εγκέφαλο να προωθήσει πιο θετικές απαντήσεις. Δηλαδή, ένα άτομο μπορεί να μάθει να είναι πιο θετικό από την άσκηση ορισμένων δεξιοτήτων που ενθαρρύνουν την θετικότητα.
Για παράδειγμα, η ομάδα της Fredrickson διαπίστωσε ότι έξι εβδομάδες κατάρτισης σε μια μορφή θεραπευτικής καθοδήγησης επικεντρωμένης στην συμπόνια και την καλοσύνη, είχαν ως αποτέλεσμα την αύξηση των θετικών συναισθημάτων και την κοινωνική συνεκτικότητα και βελτιωμένη λειτουργία σε ένα από τα κύρια νεύρα που βοηθά στον έλεγχο του καρδιακού ρυθμού. Το αποτέλεσμα είναι ένας πιο μεταβλητός ρυθμός της καρδιάς, που, όπως είπε σε συνέντευξή της, συνδέεται με αντικειμενικά οφέλη για την υγεία, όπως καλύτερος έλεγχος της γλυκόζης του αίματος, ελαχιστοποιημένη φλεγμονή και ταχύτερη ανάκαμψη από καρδιακή προσβολή.
Η ομάδα του Davidson έδειξε ότι η ίδια εκπαίδευση για μόλις δύο εβδομάδες, δημιούργησε αλλαγές στο κύκλωμα του εγκεφάλου που συνδέεται με την αύξηση των θετικών κοινωνικών συμπεριφορών, όπως η γενναιοδωρία.
«Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι η αφιέρωση χρόνο για την εκμάθηση δεξιοτήτων αυτο-ενεργοποίησης θετικών συναισθημάτων, μπορεί να μας βοηθήσει να γίνουμε πιο υγιείς, πιο κοινωνικοί και πιο ανθεκτικές εκδοχές του εαυτού μας», ανέφερε η Fredrickson.
Με άλλα λόγια, ο Davidson είπε: «η ευημερία μπορεί να θεωρηθεί μια δεξιότητα ζωής. Αν την εξασκείτε, μπορείτε πραγματικά να γίνετε καλύτεροι σε αυτή». Με την εκμάθηση και την τακτική εξάσκηση των δεξιοτήτων που προωθούν τα θετικά συναισθήματα, μπορείτε να γίνετε σταδιακά ένα πιο ευτυχισμένο και υγιές πρόσωπο. Έτσι, υπάρχει ελπίδα για ανθρώπους σαν τους γονείς της φίλης μου, αν επιλέξουν να κάνουν κάποια βήματα για την ανάπτυξη και την ενίσχυση της θετικότητας.
Ο φόβος για την ανεξαρτησία, είναι ο φόβος να στηριχτούμε αποκλειστικά και μόνο στον εαυτό μας και να είμαστε αυτάρκεις. Στην ουσία πρόκειται για φόβο και αποφυγή διάφορων ενήλικων ευθυνών, καθώς και των ισότιμων σχέσεων, ακριβώς επειδή δημιουργούν τέτοιες ευθύνες.
Οι σχέσεις που αποφεύγονται ή σαμποτάρονται μπορεί να είναι οποιεσδήποτε, π.χ. εργασιακές, φιλικές, ερωτικές.
Υπάρχουν δύο σύνδρομα τα οποία σχετίζονται με εξαρτητικές και ευθυνόφοβες καταστάσεις: το Σύνδρομο της Σταχτοπούτας και το Σύνδρομο του Πίτερ Παν. Δεν είναι κλινικά σύνδρομα, επίσημα διατυπωμένα στα διαγνωστικά εγχειρίδια. Πρόκειται απλά για σύνολα χαρακτηριστικών της προσωπικότητας που οδηγούν σε δυσλειτουργικές πεποιθήσεις και σχέσεις.
Σύνδρομο Σταχτοπούτας
Ας θυμηθούμε πρώτα την ιστορία της Σταχτοπούτας:
Η Σταχτοπούτα ζούσε με μια μητριά και δύο κακές αδερφές, που την υποχρέωναν να δουλεύει όλη μέρα. Εκείνη ήταν καλή και έκανε ό,τι μπορούσε για να είναι ευτυχισμένες. Εκείνες την εμπόδιζαν να πάει στο χορό του πρίγκιπα, αλλά τη βοήθησε μια Νεράιδα και πήγε. Μετά το χορό ο πρίγκιπας την αναζητούσε έχοντας το γοβάκι της. Παρά τις τρικλοποδιές από την κακιά οικογένεια, ο Πρίγκιπας τη βρήκε, παντρεύτηκαν και έζησαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα!
Η αλήθεια είναι βέβαια πως μόνο στα παραμύθια ζουν καλά οι σταχτοπούτες… Γιατί παρότι είναι καθόλα ικανές, εκείνες νιώθουν ανεπαρκείς και μοιάζουν αβοήθητες, ώσπου κάποιος να τις «σώσει».
Το Σύνδρομο Σταχτοπούτας λοιπόν αναφέρεται σε μια ασυνείδητη επιθυμία των γυναικών να τις φροντίζουν άλλοι, συνήθως ένας «γοητευτικός πρίγκιπας».
Από μια ιστορία όπως αυτή του κλασικού παραμυθιού, προκύπτουν πολλές εύλογες απορίες, όπως γιατί η Σταχτοπούτα παρέμενε στην οικογένεια της μητριάς: αφού ήταν άξια να τους φροντίζει όλους και να κρατάει το σπίτι και αφού ήταν αρκετά μεγάλη για να παντρευτεί, γιατί δεν έφευγε; Επίσης στην ιστορία αναπαράγεται η απολύτως λανθασμένη πεποίθηση πως όσο πιο σκληρά προσπαθούμε να ικανοποιήσουμε αχάριστους ανθρώπους και να αλλάξουμε δύσκολες καταστάσεις, θα ανταμειφθούμε τελικά με κάποιον μαγικό τρόπο και θα μας χαριστεί η αγάπη ενός πρίγκιπα.
Ποιες μπορεί να είναι οι Γυναίκες Σταχτοπούτες;
- Οι γυναίκες που δεν είναι ανεξάρτητες και περιμένουν να «αποκατασταθούν» προκειμένου να αναλάβουν ενήλικες ευθύνες, π.χ. να φύγουν από το οικογενειακό σπίτι, να πάρουν τον έλεγχο των προσωπικών τους σχέσεων, να διαχειρίζονται τα οικονομικά τους κ.ά.
- Οι γυναίκες που «γίνονται θυσία» (για τα παιδιά τους, συγγενείς, εργοδότες κ.λπ.) και οι γυναίκες που παραμένουν σε κακοποιητικές ή μη ικανοποιητικές σχέσεις.
- Οι γυναίκες που πιστεύουν ότι μια «σωστή» γυναίκα πρέπει να είναι όμορφη, υπάκουη, εργατική, ευγενική, να μην παίρνει πρωτοβουλίες.
- Οι γυναίκες που αποκτούν υπόσταση και βρίσκουν νόημα μόνο όταν τις θαυμάζουν (να επισημάνουμε πως είναι και οι ίδιες επιρρεπείς στο να εξιδανικεύουν και να αξιολογούν με δίπολα: π.χ. πρίγκηπας-βάτραχος).
Υπάρχουν δυστυχώς πολλές σύγχρονες Σταχτοπούτες που είτε βυθίζονται στη μοναξιά αναμένοντας μάταια τον πρίγκιπα, είτε βαφτίζουν πρίγκιπα κάποιον που δεν τους αρέσει ή τους ταιριάζει πραγματικά και απλά τον χρησιμοποιούν για να ζήσουν έστω και λίγο τη σκηνή με το γοβάκι – κι ας τους έρχεται στενό.
Το σύνδρομο του Πίτερ Παν
Ας δούμε τώρα και την ιστορία του Πίτερ Παν:
Ο Πίτερ Παν είναι ένα ανέμελο, σκανδαλιάρικο κι έξυπνο αγόρι που πετάει & δεν θέλει να μεγαλώσει. Έχει διάφορες περιπέτειες στη Χώρα του Ποτέ, με ξωτικά, πειρατές, τα Χαμένα Παιδιά & άλλα πρόσωπα φανταστικά ή πραγματικά. Έχει ιδιαίτερη αδυναμία σε ένα κοριτσάκι, τη Γουέντι, που κι αυτή αρχικά δεν θέλει να μεγαλώσει, τελικά όμως αποφασίζει να κάνει τη μετάβαση στην ενήλικη ζωή.
Το Σύνδρομο του Πίτερ Παν επομένως, αναφέρεται σε άνδρες που επιθυμούν να παραμείνουν παιδιά και συμπεριφέρονται ανέμελα, ανεύθυνα, παιχνιδιάρικα. Συχνά δε, παρότι μοιάζουν να έχουν όλα τα χαρακτηριστικά που απαιτούνται, αποφεύγουν τις ευθύνες & τις δεσμεύσεις.
Ποιοι μπορεί να είναι οι άνδρες Πίτερ Παν;
- Οι άνδρες που είναι οκνηροί, ευθυνόφοβοι, αποφεύγουν οτιδήποτε θα τους εξασφαλίσει σταθερή εργασία (π.χ. δικτύωση ή αποστολή βιογραφικών).
- Οι άνδρες που δεν μπορούν να δεσμευτούν σε μια σχέση, αλλά προσκολλώνται σε οτιδήποτε δεν συνάδει με σταθερές ενήλικες σχέσεις (από τη μαμά τους έως τον τζόγο, το αλκοόλ, ένα χόμπι).
- Οι άνδρες που είναι ονειροπόλοι, με μεγαλεπήβολα σχέδια που δεν υλοποιούν.
- Οι άνδρες που πάντα ρίχνουν τις ευθύνες σε άλλους.
Συχνά θα πούμε για έναν μεγαλούτσικο Πίτερ Παν εκφράσεις όπως «μα τέτοιος λεβέντης και να μην παντρεύεται, τόσο έξυπνος και ψαγμένος άνθρωπος και να μην έχει πετύχει στη δουλειά του». Θα κάνουμε και παραινέσεις προς την αγανακτισμένη σύντροφο ή συνεργάτιδα, όπως: «έχει τόσο χιούμορ, είναι γοητευτικός, να βλέπεις που θέλει να βοηθήσει, μην τον αποπαίρνεις κι εσύ!».
Να σημειώσουμε βέβαια ότι η συμπεριφορά «Σταχτοπούτας» δεν είναι αποκλειστικό προνόμιο των γυναικών, ούτε η συμπεριφορά «Πίτερ Παν» είναι αποκλειστικά προνόμιο των ανδρών. Αλλά τα δύο σύνδρομα φαίνεται να ταιριάζουν με το πρότυπο της γυναίκας που επιθυμεί διακαώς τη δέσμευση και του άνδρα που την αποφεύγει. Αυτή είναι λοιπόν και η επιφανειακή διαφορά τους.
Στην ουσία, υπάρχει μια βαθιά ομοιότητα: γιατί και οι Σταχτοπούτες και οι Πίτερ Παν διατηρούν εξαρτητικές σχέσεις ή συμπεριφορές, που εμποδίζουν τους φαινομενικούς τους στόχους. Έτσι σαμποτάρουν και την ουσιαστική δέσμευση, αλλά και την πραγματική ανεξαρτησία.
Αν μια Σταχτοπούτα συναντήσει έναν Πίτερ Παν, το αποτέλεσμα δεν είναι φυσικά καλό κι έχουμε μια κλασική τοξική σχέση ( με απαξίωση, επιθετικότητα, συνεξάρτηση κ.λπ.).
Γιατί δημιουργούνται τέτοια σύνδρομα;
Μερικοί παράγοντες είναι:
- Γονείς υπερπροστατευτικοί ή συναισθηματικά ψυχροί και απαιτητικοί.
- Ανασφάλεια & χαμηλή αυτοεκτίμηση-αυτοπεποίθηση.
- Φόβος μοναξιάς.
- Πολλά «πρέπει» κι αίσθηση ότι είσαι υποχρεωμένος να προσφέρεις.
- Λανθασμένες πεποιθήσεις, όπως ότι όσο περισσότερο προσπαθήσεις, τόσο περισσότερο θα καταφέρεις αυτό που ελπίζεις κι ας είναι ουτοπικό, π.χ. να σε αγαπήσουν (οι κακές αδερφές), ή να μείνεις παιδί (παρότι μεγαλώνεις).
Στη βάση βρίσκεται ο φόβος για ανεξαρτησία που διατυπώνεται (συχνά ασυνείδητα) κάπως έτσι:
«Αν μορφωθώ, αν μαζέψω χρήματα, αν είμαι υγιής, αν εστιάσω στην προσωπική μου καλλιέργεια, αν πετάξω έξω από τη ζωή μου τους απαιτητικούς άλλους, αν κρατήσω στη ζωή μου τους ενηλίκους, αν… αν…
ΤΟΤΕ
Θα αναγκαστώ να είμαι ανεξάρτητος κι αυτό δεν το θέλω, όσο κι αν το δηλώνω, ή ισχυρίζομαι πως το επιδιώκω.»
Τι μπορείτε λοιπόν να κάνετε αν αναγνωρίσετε στον εαυτό σας κάποια από τα παραπάνω:
- Αναγνωρίστε κι επιδιώξτε τις ισότιμες σχέσεις.
- Σταματήστε να φροντίζετε υπερβολικά, ή να αδιαφορείτε για τους άλλους.
- Αποκτήστε επίγνωση των δυνατών κι αδύνατων σημείων σας.
- Αναλάβετε ευθύνες ( μόνο τις δικές σας).
- Κάντε πράγματα μόνοι σας.
- Και τέλος, τολμήστε να μπείτε και να προχωρήσετε σε μια ψυχοθεραπευτική διαδικασία.
Ένα απόσπασμα από το πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου «Ο δρόμος των δακρύων» του Χόρχε Μπουκάι (εκδόσεις Όπερα) για τη δύναμη των πεποιθήσεων.
“Θα σας διηγηθώ μια ιστορία που λένε ότι είναι αληθινή. Προφανώς, συνέβη κάπου στην Αφρική. Έξι μεταλλωρύχοι εργάζονται σε μια πολύ βαθιά σήραγγα και βγάζουν ορυκτά από τα έγκατα της γης. Ξαφνικά, μια κατολίσθηση φράζει την έξοδο της σήραγγας και τους απομονώνει από τον έξω κόσμο.
Μόλις γίνεται αυτό, με μια γρήγορη ματιά, χωρίς να πουν λέξη, εκτιμούν την κατάσταση. Είναι όλοι τους πολύ έμπειροι και καταλαβαίνουν αμέσως πως το μεγάλο πρόβλημα θα είναι το οξυγόνο. Αν κάνουν ό,τι πρέπει, τους μένουν τρεις, το πολύ τρεισήμισι ώρες αέρα.
Ο κόσμος απέξω ξέρει πως είναι εκεί εγκλωβισμένοι, μια τέτοια κατολίσθηση όμως σημαίνει ότι θα πρέπει να ανοίξουν τη σήραγγα από την αρχή για να κατέβουν να τους βρουν.
Θα προφτάσουν πριν τους τελειώσει ο αέρας;
Οι έμπειροι μεταλλωρύχοι αποφασίζουν πως πρέπει να εξοικονομήσουν όσο γίνεται περισσότερο οξυγόνο.
Συμφωνούν να κάνουν την ελάχιστη δυνατή σωματική δαπάνη. Σβήνουν τις λάμπες που κρατούν και ξαπλώνουν στο πάτωμα χωρίς να μιλάνε.
Βουβοί λόγω της κατάστασης και ακίνητοι μέσα στο σκοτάδι, είναι δύσκολο να υπολογίσουν το πέρασμα του χρόνου. Συμπτωματικά, ένας μόνο έχει ρολόι. Σ’ αυτόν λοιπόν απευθύνονται όλες οι ερωτήσεις: Πόση ώρα πέρασε; Πόση απομένει;
Και τώρα; Ο χρόνος αρχίζει να μακραίνει, τα δύο λεπτά τους φαίνονται μία ώρα. Η απελπισία πριν από κάθε απάντηση κάνει ακόμη μεγαλύτερη την ένταση που νιώθουν. Ο επικεφαλής των μεταλλωρύχων συνειδητοποιεί πως αν συνεχίσουν έτσι, η αγωνία θα τους κάνει να αναπνέουν πιο γρήγορα κι αυτό μπορεί να τους σκοτώσει. Διατάζει, λοιπόν, εκείνον που έχει το ρολόι να ελέγχει, εκείνος μόνο, το πέρασμα της ώρας. Κανένας πλέον δεν θα κάνει ερωτήσεις, θα τους ενημερώνει εκείνος κάθε μισή ώρα.
Αυτός, εκτελώντας τη διαταγή, παρακολουθεί το ρολόι του. Και μόλις περνάει η πρώτη μισή ώρα, λέει «πέρασε μισή ώρα». Ένα μουρμουρητό ακούγεται. Η αγωνία τους πλανιέται στον αέρα.
Ο κάτοχος του ρολογιού καταλαβαίνει πως, όσο περνάει η ώρα, θα είναι όλο και πιο φοβερό να τους ανακοινώνει ότι πλησιάζει το τελευταίο λεπτό. Χωρίς να το συζητήσει με κανέναν, αποφασίζει πως δεν τους αξίζει να βασανίζονται μέχρι να πεθάνουν. Έτσι, την επόμενη φορά που τους ανακοινώνει τη μισή ώρα, έχουν στην πραγματικότητα περάσει 45 λεπτά.
Δεν υπάρχει τρόπος να καταλάβουν τη διαφορά, κι έτσι δεν αμφιβάλλει κανείς.
Αφού βλέπει ότι πέτυχε το τέχνασμα, την τρίτη ενημέρωση την κάνει μία ώρα μετά. Τους λέει: «πέρασε άλλη μισή ώρα» Και οι πέντε πείθονται ότι έχουν περάσει παγιδευμένοι, συνολικά, μιάμιση ώρα, και σκέφτονται μάλιστα πόσο μακρύς τους φαίνεται ο χρόνος.
Έτσι συνεχίζει αυτός με το ρολόι, κάθε μία ολόκληρη ώρα να τους ενημερώνει πως έχει περάσει μόνο μισή.
Στο μεταξύ, η ομάδα που επιχειρεί το έργο της διάσωσης ξέρει σε ποιον θάλαμο έχουν παγιδευτεί, και ξέρουν, επίσης, ότι θα είναι πολύ δύσκολο να φτάσουν εκεί πριν περάσουν τουλάχιστον τέσσερις ώρες.
Φτάνουν, τελικά, μετά από τεσσερισήμισι ώρες. Το πιθανότερο είναι να βρουν τους έξι μεταλλωρύχους νεκρούς.
Βρίσκουν ζωντανούς τους πέντε.
Ένας πέθανε από ασφυξία. Εκείνος που είχε το ρολόι.
Να τι δύναμη έχουν οι πεποιθήσεις στη ζωή μας. Να τι μπορούν να μας κάνουν οι εξαρτήσεις μας.
Κάθε φορά που κατασκευάζουμε τη βεβαιότητα ότι κάτι ανεπανόρθωτα καταστρεπτικό θα μας συμβεί κι ας μην ξέρουμε πώς (ή και γνωρίζοντας το), αυτό που στην ουσία κάνουμε είναι ότι προκαλούμε, πάμε γυρεύοντας, βοηθάμε και σίγουρα δεν κάνουμε το παραμικρό για να μη μας συμβεί στ’ αλήθεια κάτι (έστω και λίγο) από το κακό που είχαμε προβλέψει.
Παρεμπιπτόντως, (όπως στην ιστορία), ο μηχανισμός λειτουργεί και αντίστροφα:
Όταν νομίζουμε, ή μάλλον έχουμε την πεποίθηση, ότι με κάποιον τρόπο μπορούμε να πάμε μπροστά, οι πιθανότητες να προχωρήσουμε πολλαπλασιάζονται.
Είναι φανερό πως αν η ομάδα διάσωσης είχε κάνει 12 ώρες να φτάσει, δεν θα μπορούσαν ούτε να διανοηθούν ότι θα έβρισκαν ζωντανούς τους μεταλλωρύχους.
Δεν λέω πως από μόνη της η θετική στάση είναι ικανή να αποτρέψει το μοιραίο ή να αποφύγει μια τραγωδία. Αυτό που λέω είναι ότι, οι πεποιθήσεις αυτο-υποτίμησης καθορίζουν χωρίς αμφιβολία τον τρόπο που ο καθένας μας αντιμετωπίζει τις δυσκολίες.”
Ψηφίστε στη δημοσκόπηση του E-Psychology.gr: Αγαπημένο βιβλίο του Jorhe Bucay
Όταν αναφερόμαστε στη μοναξιά μιλάμε για μια υποκειμενική-προσωπική εμπειρία και αίσθηση που δεν ορίζεται από την ποσότητα ή την συχνότητα των διαπροσωπικών σχέσεων αλλά από την υποκειμενική τους ποιότητα.
Το να αισθάνεται κανείς μοναξιά δεν σημαίνει απαραίτητα ότι ζει απομονωμένος σε σχέση με το κοινωνικό του περιβάλλον. Θα μπορούσε μάλιστα να πει κανείς ότι πρόκειται για ένα ιδιαίτερο κοινωνικό φαινόμενο που είναι αποτέλεσμα των δύσκολων κοινωνικών και περιβαλλοντικών συνθηκών σε σχέση με άλλες εποχές. Δεν αποτελεί μια συνειδητή και προσωπική επιλογή, αλλά περισσότερο ένα αποτέλεσμα ενός συνδυασμού των εξωτερικών συνθηκών και εσωτερικών παραγόντων του ατόμου.
Παράλληλα, ως επί τω πλείστον, συνοδεύεται από μια αρνητική χροιά σε αντίθεση με την μοναχικότητα η οποία φέρει μια περισσότερο θετική χροιά. Στην περίπτωση της μοναχικότητας, πρόκειται για μια συνειδητή επιλογή και επιθυμία του ατόμου να αποσυρθεί από το κοινωνικό του περιβάλλον, χωρίς να αισθάνεται δυσάρεστα, έχοντας τη δυνατότητα να στραφεί στον εαυτό του, να παραμείνει με αυτόν και να εξελιχθεί.
Είναι πιθανό ένας άνθρωπος να περιτριγυρίζεται από έναν σεβαστό αριθμό ατόμων, φίλους, γνωστούς, συναδέλφους, μια εκτεταμένη οικογένεια, από έναν σύντροφο ή ακόμη και να συζεί με κάποιον και παρ’ όλα αυτά να αισθάνεται μοναξιά. Να βιώνει κατά κάποιο τρόπο μια συναισθηματική και κοινωνική απομόνωση. Μια απόσταση που αδυνατεί να γεφυρώσει ή ένα κενό που δεν μπορεί να γεμίσει. Τότε μιλάμε για το αίσθημα της μοναξιάς. Και είναι διαφορετικό από την μοναχικότητα.
Για κάποιους ανθρώπους η μοναξιά ξεκινά σταδιακά. Καθώς μεγαλώνουμε και εξελισσόμαστε, αναπτυσσόμαστε και ωριμάζουμε ως άνθρωποι. Αλλάζουμε. Εμείς καθώς και οι άλλοι γύρω μας, κάνουμε και κάνουν επιλογές ζωής όσον αφορά το επάγγελμα, κάποια μετακόμιση, κάποιοι άλλοι επιλέγουν να κάνουν οικογένεια και παιδιά ενώ άλλοι να επενδύσουν πολύ χρόνο στην επαγγελματική τους καριέρα ή εργασία. Έτσι λοιπόν χωρίς να το καταλάβουμε ο κοινωνικός μας κύκλος παύει να υπάρχει, με τη μορφή που γνωρίζαμε, με αποτέλεσμα να βρίσκουμε τον εαυτό μας να περνάει τις περισσότερες μέρες χωρίς παρέα, ενώ συνηθίζαμε να κάνουμε κάτι με φίλους.
Για κάποιους η μοναξιά αποτελεί ένα φυσικό αποτέλεσμα των μεταβατικών σταδίων της ζωής, όπως η ολοκλήρωση των σπουδών, η ολοκλήρωση της στρατιωτικής θητείας, ο γάμος, η οικογένεια, ο θάνατος, το διαζύγιο, η αλλαγή επαγγέλματος, η μετακόμιση, η αλλαγή μόνιμης κατοικίας, η μετανάστευση κτλ. Η αντίληψη και η αντιμετώπιση όλων των παραπάνω επηρεάζεται από την προσαρμοστικότητα του κάθε ατόμου, την ικανότητά του δηλαδή να αντιλαμβάνεται, να αποδέχεται και να προσαρμόζεται στις ποικίλες αλλαγές που συμβαίνουν στη ζωή του. Η προσαρμοστικότητα δηλαδή του ατόμου, επηρεάζει το πώς αντιλαμβάνεται κανείς την αλλαγή και κατ’ επέκταση την μοναξιά, το πως έχει μάθει να προσαρμόζεται στις προαναφερθείσες αλλαγές.
Επιπρόσθετα, επειδή κάθε αλλαγή έχει ως φυσική συνέπεια κάποια απώλεια, είτε υλική είτε άυλη, η αντίδραση του ατόμου στο πένθος παίζει έναν σημαντικό ρόλο. Διότι όταν αναφερόμαστε στο πένθος, δεν μιλάμε μόνο για κάποια φυσική απώλεια κάποιου προσώπου, αλλά σε οποιαδήποτε απώλεια που μπορεί να έρθει ως αποτέλεσμα αυτών ακριβώς των μεταβατικών σταδίων στη ζωή του ατόμου.
Το πένθος ισούται με αλλαγή, καθώς λόγω της απώλειας από την οποία απορρέει, τα πράγματα και οι καταστάσεις δεν θα είναι ποτέ οι ίδιες. Το άτομο λοιπόν θα πρέπει να προσαρμοστεί στις καινούργιες συνθήκες και απαιτήσεις και καθώς επηρεάζεται σε διαφορετικό βαθμό, αναπτύσσοντας και χρησιμοποιώντας διαφορετικούς μηχανισμούς άμυνας και στρατηγικές αντιμετώπισης, πολλές φορές ο χρόνος είναι εκείνος που μπορεί μονάχα να επέμβει.
E-Psychology.gr
Επιστημονική ομάδα Ειδικών Ψυχικής Υγείας –
Τμήμα Σύνταξης Πύλης Ψυχολογίας E-Psychology.gr
Μαρία Κορακά
Κάθε λεπτό της ημέρας, το σώμα σας αντιδρά με φυσικό τρόπο και αλλάζει κυριολεκτικά, ως απάντηση στις σκέψεις που επεξεργάζεστε στο μυαλό σας.
Έχει αποδειχθεί ξανά και ξανά ότι οι σκέψεις προκαλούν το μυαλό να απελευθερώσει νευροδιαβιβαστές, οι οποίοι είναι χημικοί αγγελιοφόροι που τους επιτρέπεται να επικοινωνούν με τα μέρη του οργανισμού και του νευρικού σας συστήματος. Οι νευροδιαβιβαστές ελέγχουν σχεδόν όλες τις λειτουργίες του σώματός σας, από τις ορμόνες μέχρι την πέψη, μέχρι την αίσθηση χαράς, της λύπης ή του άγχους.
Μελέτες έχουν δείξει ότι οι σκέψεις από μόνες τους, μπορούν να βελτιώσουν την όραση, τη φυσική κατάσταση και τη δύναμη. Το φαινόμενο placebo, όπως παρατηρείται στη «ψεύτικη» χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής, για παράδειγμα, λειτουργεί λόγω της δύναμης της σκέψης. Οι προσδοκίες και οι μαθημένες συνδέσεις παρουσιάζουν ισχυρές ενδείξεις ότι αλλάζουν τη χημεία του εγκεφάλου και το κύκλωμα που οδηγεί σε πραγματικά σωματικά και γνωστικά αποτελέσματα, όπως λιγότερη κόπωση, μειωμένη αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος, αυξημένα επίπεδα ορμονών και μείωση του άγχους.
Ένα αρκετά μεγάλο σώμα της έρευνας που διεξάγεται για περισσότερα από τριάντα χρόνια σε επιστημονικά ιδρύματα υψηλού κύρους σε όλο τον κόσμο, διερευνά τη φύση της συνείδησης, δείχνοντας ότι οι σκέψεις είναι ικανές να επηρεάσουν τα πάντα, από τις απλούστερες μηχανές μέχρι τα πιο σύνθετα έμβια όντα. Αυτά τα στοιχεία δείχνουν ότι οι ανθρώπινες σκέψεις και οι προθέσεις, αποτελούν ένα πραγματικά φυσικό «κάτι» με εκπληκτική δύναμη να αλλάξει τον κόσμο μας. Κάθε σκέψη που έχουμε είναι απτή ενέργεια με δύναμη να μεταμορφώνει. Μια σκέψη δεν είναι μόνο ένα πράγμα˙ μια σκέψη είναι ένα πράγμα που επηρεάζει και άλλα πράγματα.
Οι σκέψεις σμιλεύουν τον εγκέφαλό σας
Κάθε σκέψη που κάνετε προκαλεί νευροχημικές αλλαγές, κάποιες προσωρινές και κάποιες μόνιμες. Για παράδειγμα, όταν οι άνθρωποι είναι συνειδητά ευγνώμονες, λαμβάνουν ένα κύμα επιβράβευσης από τους νευροδιαβιβαστές, όπως η ντοπαμίνη και βιώνουν ένα γενικό συναγερμό και μία τόνωση του μυαλού, που κατά πάσα πιθανότητα συσχετίζεται περισσότερο με την νορεπινεφρίνη.
Μια μελέτη, μόλις παρουσίασε σε φοιτητές που ανέφεραν ότι ήταν βαθιά ερωτευμένοι, φωτογραφίες του/της συντρόφου τους, έδειξε ότι το μυαλό τους έγινε πιο ενεργό στον κερκοφόρο πυρήνα, ένα κέντρο ανταμοιβής, δίνοντάς τους αυτή την αίσθηση λιποθυμίας από τον έρωτα. Όταν σταμάτησαν να κοιτάζουν τις φωτογραφίες, τα κέντρα ανταμοιβής τους, αποενεργοποιήθηκαν.
Ό,τι ρέει μέσα στο μυαλό σας, το σμιλεύει επίσης με μόνιμο τρόπο. Σκεφτείτε το μυαλό σας, σαν μία ροή πληροφοριών μέσω του νευρικού συστήματος, που σε φυσικό επίπεδο αποτυπώνεται με ηλεκτρικά σήματα που κινούνται αμφίδρομα στο εσωτερικό σας και τα περισσότερα από τα οποία διαδραματίζονται με συνειδητό τρόπο σε εσάς. Όταν μια σκέψη ταξιδεύει μέσα από το μυαλό σας, οι νευρώνες δίνουν όλοι μαζί σήμα με διαφορετικούς τρόπους, με βάση τις συγκεκριμένες πληροφορίες που διακινούνται και τα πρότυπα της νευρωνικής δραστηριότητας αλλάζουν πραγματικά τη νευρωνική δομή σας.
Οι ενεργοποιημένες περιοχές του εγκεφάλου, αρχίζουν να κάνουν νέες συνδέσεις η μία με την άλλη και οι υπάρχουσες συνάψεις, οι συνδέσεις μεταξύ των νευρώνων, που βιώνουν περισσότερη δραστηριότητα, γίνονται ισχυρότερες, πιο ευαίσθητες και αρχίζουν την οικοδόμηση περισσότερων υποδοχέων. Σχηματίζονται επίσης νέες συνάψεις.
Ένα παράδειγμα αυτού που αναφέρουμε παραπάνω, είναι οι γνωστές μελέτες των οδηγών ταξί του Λονδίνου, οι οποίες έδειξαν ότι όσο περισσότερο διάστημα είχε οδηγήσει κάποιος ένα ταξί στο Λονδίνο, τόσο μεγαλύτερος ήταν ο ιππόκαμπός του, μέρος του εγκεφάλου που εμπλέκεται στην οπτική-χωρική μνήμη. Οι εγκέφαλοί τους ουσιαστικά επεκτάθηκαν για να μπορέσουν να φιλοξενήσουν τις γνωστικές απαιτήσεις πλοήγησης στο κουβάρι των δρόμων του Λονδίνου.
Οι σκέψεις προγραμματίζουν τα κύτταρά σας
Μια σκέψη είναι μια ηλεκτροχημική εκδήλωση που λαμβάνει χώρα στα νευρικά κύτταρα, παράγοντας μια σειρά από φυσιολογικές αλλαγές.
Υπάρχουν χιλιάδες και χιλιάδες υποδοχείς σε κάθε κύτταρο στο σώμα μας. Κάθε υποδοχέας είναι ειδικός για ένα πεπτίδιο ή πρωτεΐνη. Όταν έχουμε συναισθήματα θυμού, θλίψης, ενοχής, ενθουσιασμού, ευτυχίας ή νευρικότητας, κάθε ξεχωριστό συναίσθημα απελευθερώνει τη δική του «μάζα» νευροπεπτιδίων. Αυτά τα πεπτίδια κατευθύνονται ορμητικά μέσα στο σώμα και συνδέονται με αυτούς τους υποδοχείς που αλλάζουν τη δομή του κάθε κυττάρου στο σύνολό της. Το σημείο που αποκτά ενδιαφέρον είναι όταν τα κύτταρα στην πραγματικότητα διαιρούνται. Εάν ένα κύτταρο έχει εκτεθεί σε ένα συγκεκριμένο πεπτίδιο περισσότερο από τα άλλα, το νέο κύτταρο που παράγεται μέσω της διαίρεσης θα περιέχει περισσότερο από τον υποδοχέα που ταιριάζει με αυτό το ειδικό πεπτίδιο. Παρομοίως, το κύτταρο θα έχει επίσης λιγότερους υποδοχείς για πεπτίδια στα οποία το μητρικό ή αδελφικό κύτταρο, δεν είχαν εκτεθεί τόσο συχνά.
Έτσι, εάν έχετε βομβαρδίσει τα κύτταρά σας με πεπτίδια από αρνητικές σκέψεις, κυριολεκτικά προγραμματίζετε τα κύτταρά σας για να λαμβάνουν περισσότερα από τα ίδια αρνητικά πεπτίδια στο μέλλον. Αυτό που είναι ακόμα χειρότερο είναι ότι μειώνετε τον αριθμό των υποδοχέων των θετικών πεπτιδίων στα κύτταρα, καθιστώντας τον εαυτό σας να τείνει περισσότερο προς την αρνητικότητα.
Οι σκέψεις σας ενεργοποιούν τα γονίδιά σας
Γνωρίζετε ότι «μιλάτε» στα γονίδιά σας με κάθε σκέψη που κάνετε; Ο ταχέως αναπτυσσόμενος τομέας της επιγενετικής, αποδεικνύει ότι αυτό που είστε είναι το προϊόν από όσα συμβαίνουν σε εσάς στην ζωή σας, τα οποία αλλάζουν τον τρόπο που λειτουργούν τα γονίδιά σας. Τα γονίδια στην πραγματικότητα ενεργοποιούνται ή απενεργοποιούνται ανάλογα με τις εμπειρίες της ζωής σας και τα γονίδια και ο τρόπος ζωής σας σχηματίζουν έναν ανατροφοδοτικό κύκλο. Η ζωή σας, δεν αλλάζει τα γονίδια με τα οποία γεννηθήκατε. Αυτό που αλλάζει είναι η γενετική δραστηριότητα σας, δηλαδή οι εκατοντάδες των πρωτεϊνών, ενζύμων και άλλων χημικών ουσιών που ρυθμίζουν τα κύτταρά σας.
Μόνο περίπου το 5% των μεταλλάξεων των γονιδίων πιστεύεται ότι είναι η άμεση αιτία των προβλημάτων υγείας. Αυτό αφήνει το 95% των γονιδίων που συνδέονται με διαταραχές να ενεργούν ως επιδραστικοί παράγοντες, οι οποίοι μπορούν να επηρεαστούν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, ανάλογα με τους παράγοντες της ζωής. Φυσικά, πολλά από αυτά είναι πέρα από τον έλεγχό σας, όπως τα γεγονότα της παιδικής ηλικίας, αλλά ορισμένα άλλα είναι εντελώς ελεγχόμενα, όπως η διατροφή, η άσκηση, η διαχείριση του άγχους και οι συναισθηματικές καταστάσεις. Οι δύο τελευταίοι παράγοντες εξαρτώνται άμεσα από τις σκέψεις σας.
Η βιολογία δεν καθορίζει το πεπρωμένο σας και δεν ελέγχεστε από τη γενετική σύνθεσή σας. Αντί αυτού, η γενετική δραστηριότητα σας καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από τις σκέψεις σας, τις στάσεις και τις αντιλήψεις. Η επιγενετική αποδεικνύει ότι οι αντιλήψεις και οι σκέψεις σας, μπορούν να ελέγξουν τη βιολογία σας, κάτι που σας τοποθετεί στη θέση του οδηγού. Αλλάζοντας τις σκέψεις σας, μπορείτε να επηρεάσετε και να διαμορφώσετε τη δική σας γενετική ανάγνωση.
Έχετε τη δυνατότητα επιλογής όσον αφορά στον καθορισμό των εισροών που λαμβάνουν τα γονίδιά σας. Όσο πιο θετική η εισροή, τόσο πιο θετική η εκροή των γονιδίων σας. Η επιγενετική επιτρέπει στις επιλογές της ζωής μας, να συνδέονται άμεσα με το γενετικό επίπεδο και αποδεικνύει την αδιάψευστη σύνδεση νου-σώματος. Ταυτόχρονα, η έρευνα στην επιγενετική, τονίζει επίσης, πόσο σημαντικές είναι οι θετικές πρακτικές ψυχικής αυτοφροντίδας και προαγωγής της ψυχικής υγείας μας επειδή επηρεάζουν άμεσα τη σωματική υγεία μας.
Χρησιμοποιήστε τις σκέψεις σας για εσάς
Έχετε πολύ περισσότερη δύναμη από ό, τι πιστευόταν κάποτε, η οποία μπορεί να επηρεάσει τη σωματική και την ψυχική πραγματικότητα σας. Ο τρόπος πρόσληψης της ζωής σας, αναγνωρίζεται από το σώμα σας, μέχρι τον πυρήνα γενετικού επιπέδου και όσο περισσότερο βελτιώνετε τις ψυχικές σας συνήθειες, τόσο πιο επωφελής θα είναι η απάντηση που θα πάρετε από το σώμα σας. Δεν μπορείτε να ελέγξετε τι συνέβη στο παρελθόν, το οποίο διαμόρφωσε τον εγκέφαλο που έχετε σήμερα, προγραμμάτισε τα κύτταρα σας και προκάλεσε ορισμένα γονίδια να ενεργοποιηθούν.
Ωστόσο, έχετε τη δύναμη αυτήν την στιγμή να προχωρήσετε μπροστά επιλέγοντας πώς θέλετε να προσλαμβάνετε τα πράγματα και να ορίζετε τη συμπεριφορά σας, η οποία θα αλλάξει το μυαλό, τα κύτταρα και τα γονίδιά σας.
Ποιος είναι φρενοβλαβής; Ποια είναι η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στην τρέλα και την λεγόμενη «διανοητική υγεία»; Για τον σκωτσέζο ψυχίατρο Ronald David Laing, η κοινωνία χαρακτηρίζει παράφρονα και φρενοβλαβή εκείνον που απλώς διαλέγει έναν διαφορετικό δρόμο από εκείνον που ακολουθεί η ομάδα.
Η «ψυχοπάθεια» είναι η ιδιότητα του πραγματικά φυσιολογικού ανθρώπου που αρνιέται να μπει η ζωή του «από την κούνια μέχρι τον τάφο» σε ένα κατεστημένο – προκαθορισμένο καλούπι. Οπαδός της υπαρξιστικής ψυχιατρικής και εχθρός των ψυχιατρείων, των κατευναστικών και των ηλεκτροσόκ, ο R. D. Laing ξεκινάει τις θεωρίες του και την θεραπευτική του από μία ριζοσπαστική κριτική αυτής της ίδιας της κοινωνίας. Η συνέντευξη πάρθηκε για λογαριασμό γαλλικού περιοδικού τον Ιούλιο του 1971 και αναδημοσιεύθηκε στο τεύχος 1 του περιοδικού «Ανοιχτή Πόλη» τον Οκτώβριο του 1980.
Σας αποκαλούν χρόνια τώρα και εξακολουθούν να σας αποκαλούν «Πάπα της αντι-ψυχιατρικής κίνησης». Τι λέτε γι’ αυτόν τον «τίτλο» ;
D. LAING: Εγώ ποτέ δεν χρησιμοποίησα αυτόν τον όρο. Τον εφηύρε με την γνωστή επιτυχία ο φίλος μου και καλός συνάδελφος David Cooper. Πίστεψε πως με αυτόν τον όρο θα ανατάραζε τα λιμνασμένα νερά στην οποία επιπλέει με αυταρέσκεια το ψυχιατρικό επάγγελμα. Με το σύνθημα της αντι-ψυχιατρικής θα ξεπηδούσε, και αυτό επιδίωξε άλλωστε, μία νέα κατάσταση. Εγώ όμως δεν ασπάστηκα ποτέ όλες τις θέσεις της αντι-ψυχιατρικής, όπως δεν ασπάστηκα βέβαια και εκείνες της παραδοσιακής ψυχιατρικής. Αν και αισθάνομαι φυσικά πλησιέστερα στις πρώτες…
Τι ακριβώς εννοούν όταν κάνουν λόγο για «αντι-ψυχιατρική» ; Και γιατί αρνείστε για τον εαυτό σας αυτόν τον όρο ;
D. LAING: Λέγοντας «αντι-ψυχιατρική» εννοούμε την θεραπευτική εκείνη που καταργεί τα ψυχιατρεία, αγωνίζεται ενάντια στην απάνθρωπη απομόνωση του άρρωστου, εγκαθιστά τον θεωρούμενο σαν «απραγματοποίητο» διάλογο με τον σχιζοφρενή, τον αφήνει να φθάσει στο ακρότατο σύνορο του παραληρήματός του με κίνδυνο να «χαθεί» ή να επιστρέψει θεραπευμένος, αρνείται τις καταπιεστικές λύσεις ή τις προσωρινές των κατευναστικών, τα ηλεκτροσόκ, κ.λπ. και διακηρύσσει στο τέλος πως η κοινωνία αποκαλεί «τρελό» αυτόν που διαλέγει δρόμους που αυτή δεν αναγνωρίζει ή δεν αποδέχεται.
Και τώρα έρχομαι στην δεύτερη ερώτησή σας. Πιστεύω ότι σε όλους αυτούς τους όρους, όπως αντι-ψυχιατρική, αντι-θέατρο, αντι-εκπαίδευση, υπάρχει ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό πρόκλησης. Εγώ όμως δεν σκοπεύω να προσδώσω αξία στην παραδοσιακή ψυχιατρική υιοθετώντας κάποια αντίθετη από αυτήν θέση. Προτιμώ να την περιφρονήσω τελείως. Αυτό ο τίτλος «γροθιά» της «αντι-ψυχιατρικής», ενώ ίσως εντυπωσιάζει τα πλήθη, περιορίζει εν τούτοις το πρόβλημα και το παρασύρει σε μία εξάρτηση των νέων θέσεων από ένα προσδιορισμένο παρελθόν.
Η μεγάλη φήμη σας έγκειται επίσης στο ότι έχετε καταγγείλει την οικογένεια σαν μία από τις περισσότερο καταπιεστικές δυνάμεις μέσα στην σύγχρονη κοινωνία.
D. LAING: Πρώτα – πρώτα δεν έχω στραφεί καθόλου εναντίον της οικογένειας. Ποτέ δεν την έκρινα σαν επίφοβο κοινωνικό θεσμό, αλλά απλώς κατάγγειλα ορισμένους τύπους κοινωνικών διεργασιών που μεταδίδονται μέσω του συστήματος της οικογένειας. Παραδείγματα αυτού αποτελούν οι «έντεκα περιπτώσεις» που μελέτησα με τον δρα Α. Έστερσον το 1963. Επρόκειτο για νεαρές σχιζοφρενείς και τις συνομιλίες που είχαμε, όχι μονάχα μαζί τους αλλά και με όλα τα μέλη της οικογένειάς τους, πατέρα, μητέρα, αδέλφια, θείες, θείους, παππούδες κ.ο.κ. με όλους εκείνους δηλαδή που είχανε παίξει την μία ή την άλλη στιγμή κάποιο σημαντικό ρόλο στην ζωή τους, και αυτό επί τρεις γενεές. Γιατί πολλές φορές το ίδιο σενάριο επαναλαμβάνεται από γενεά σε γενεά. Κολλάνε λόγου χάρη σε ένα αγοράκι την εικόνα του παππού του που πέθανε πριν αυτό γεννηθεί, του δίνουν το όνομά του, και το θεωρούν σαν «φτυστός ο ίδιος».
Την ημέρα που το παιδί αυτό δεν θα ανταποκρίνεται πια στην εικόνα που έχουν «σχηματίσει» για εκείνο οι δικοί του, αρχίζουν να το βρίσκουν «ιδιόρρυθμο», ενώ το παιδί για να γλιτώσει από το οικογενειακό φάντασμα καταφεύγει στο εξωπραγματικό και το φανταστικό, γίνεται «σχιζοφρενικό». Ή έχουμε το παράδειγμα της μητέρας που για να καθησυχάσει τον εαυτό της γιατί βλέπει την υπάκουη έως τώρα κόρη της να γίνεται αυθάδης, δηλώνει πως η κόρη της είναι παλαβή. Η στάση όμως της μητέρας, ίσως να είναι η αντανάκλαση ενός σεναρίου που παίχτηκε πριν από 20 ή 30 χρόνια με την γιαγιά και που εκείνη κράταγε τον ρόλο που τώρα κρατάει η κόρη της…
Όλες αυτές οι διεργασίες που καταλήγουν σε αδιέξοδα, πλέγματα και δεσμεύσεις, από πολλούς γίνονται ανεκτές, αφού φοβούνται να τις παραβούν, ενώ πολλοί άλλοι αρνούνται να τις ζήσουν. Οι δύο αντίθετες αυτές αντιδράσεις παρουσιάζονται πολλές φορές και μέσα στην ίδια οικογένεια. Αυτές τις απλές αλήθειες αρκέστηκα να πω, γιατί είναι καιρός πια να τις συνειδητοποιήσουμε. Ποτέ όμως δεν ξεσήκωσα τα παιδιά ενάντια στους γονείς τους, ποτέ δεν είπα ότι τα πρώτα είναι «οι καλοί» και οι γονείς πάντοτε «οι κακοί».
Πρέπει να καταλάβουμε πως σε έναν πολύ γενικότερο τομέα, τα τελευταία 20 – 30 χρόνια στις χώρες της Δύσης η οικογένεια για πρώτη φορά στην Ιστορία της έχει διαρραγεί, έχει σπάσει σε χίλια κομμάτια. Σήμερα, αν θέλουμε να αποκτήσουμε και να μεγαλώσουμε παιδιά , πρέπει να παραδεχθούμε πως ζούμε μία μεταβατική κατάσταση: σκοπός μας είναι να εκμεταλλευθούμε όσο το δυνατόν με πιο μεγάλη επιτυχία την ευελιξία της δυτικής «πλουραλιστικής» και αντιφατικής κοινωνίας μας, για να υιοθετήσουμε, όσο γίνεται, μία λιγότερο δυσάρεστη συμβίωση.
Η πρωταρχική σημασία που δίνετε στο οικογενειακό πλαίσιο είναι το μόνο που σας χωρίζει από την παραδοσιακή ψυχιατρική ;
D. LAING: Όχι. Η παραδοσιακή ψυχιατρική υποστηρίζει πάντα πως η ασθένεια είναι μία ύπουλη εξελισσόμενη κατάσταση, που προχωράει επιδεινούμενη, ενάντια στην οποία τίποτε απολύτως δεν μπορεί να γίνει, παρά μόνο να βελτιώνεται λίγο η κατάσταση ή να εξαφανίζονται μερικά συμπτώματα με την χρήση λ.χ. κατευναστικών. Κανείς όμως δεν επιτέθηκε ενάντια στα αίτια της αρρώστιας. Υπάρχει εξάλλου μία μεγάλη παρεξήγηση: η στάση μου δεν ξεκινάει καθόλου από κάποιον νοσηρό ρομαντισμό. Ποτέ δεν «ενεθάρρυνα» κανένα να γίνει ψυχωτικός. Ούτε και υποστήριξα ποτέ μου ότι η ψυχωτική εμπειρία είναι μία ωραία και ειδυλλιακή στιγμή. Η ψύχωση είναι ένας κόσμος τρόμου και σύγχυσης, φρίκης, απομόνωσης και μελαγχολίας. Σε κανέναν δεν είπα ποτέ να καλλιεργήσει την τρέλα του. Είπα απλώς πως άμα γίνει το κακό η κοινωνία πρέπει, για το δικό της καλό, να βρει τον καλύτερο χώρο για να τον βάλει για θεραπεία και πως από όλους τους χώρους που διαθέτει αυτή την στιγμή ο χειρότερος είναι το ψυχιατρικό άσυλο.
Γιατί ;
D. LAING: Γιατί αν ήμουν τρελός ή κόντευα να γίνω, ο χώρος αυτός της απομόνωσης από τον κόσμο και της μόνιμης καταπίεσης θα με αποτρέλαινε…
Για αυτό ιδρύσατε μία θεραπευτική κοινότητα χωρίς ιεραρχία και καταναγκασμούς στο Κίνγκσλεϋ Χωλ ;
D. LAING: Το ζήτημα που με απασχόλησε τότε ήταν πού θα βρω μέσα στο Λονδίνο έναν χώρο, όπου θα μπορούν να καταφεύγουν όσοι έχουν ανάγκη. Πού θα εύρισκα δηλαδή ένα πνευματικό και διανοητικό άσυλο, στο οποίο οι άνθρωποι θα μπορούν να πηγαίνουν αλλά και να φεύγουν από αυτό όποτε το θελήσουν. Υπάρχουν σήμερα στο Λονδίνο 5 θεραπευτήρια που δουλεύουν σύμφωνα με τις γενικές αρχές της πολιτικής που πρωτοεφάρμοσε το Κίνγκσλεϋ Χωλ.
Ήταν το αντίθετο ακριβώς από ένα ψυχιατρείο. Δεν υπήρχε ούτε Διεύθυνση, ούτε γιατροί, ούτε άρρωστοι. Αφήναμε τους ανθρώπους να προχωρούν μέχρι τα ακρότατα όρια του ταξιδιού τους στον κόσμο της τρέλας, να ξαναζήσουνε τον κύκλο της ζωής αναδρομικά, να ξαναγίνουν έφηβοι, παιδιά, έμβρυα, να λυτρωθούν από τους τραυματισμούς και τους κλονισμούς. Αρνιόμασταν φυσικά τα κατευναστικά, τα ηλεκτροσόκ και κάθε τι που σβήνει την εμπειρία. Δεν πρέπει η μαρτυρία του άρρωστου να διατυπωθεί εκ των υστέρων και ατελώς, με βάση διάφορες παραμορφωμένες ημι-αναμνήσεις. Όταν «σαλέψει» το μυαλό δεν πρόκειται για μία απλή απώλεια μέσα στον άνθρωπο.
Η σύγχυση τονίζει μερικές πτυχές που μπορούν να αποβούν πολύ διαφωτιστικές για την εξερεύνηση της σκέψης. Δεν λέω βέβαια πως πρέπει να γίνε κανείς ψυχοπαθής για κάτι τέτοιο, αλλά ότι απλώς πρέπει να χρησιμοποιηθούν οι θετικές πλευρές της ψυχασθένειας. Δεν επιτρέπεται η χρόνια ή ισόβια υποδούλωση του άρρωστου με κατευναστικά, με την δικαιολογία ότι τάχα έτσι δεν θα ξαναπάθει κρίσεις. Σβήνουμε ίσως τα φαινομενικά συμπτώματα με αυτόν τον τρόπο, δεν κτυπάμε όμως στην ρίζα του το κακό.
Και αν οι άρρωστοι γίνουν επικίνδυνοι; Αν σας επιτεθούν ;
D. LAING: Θα υπερασπισθώ τον εαυτό μου. Δεν έχω λόγο να λυπηθώ έναν επιτιθέμενο επειδή είναι άρρωστος. Πρώτα θα τον καταστήσω ακίνδυνο και μετά θα τον «θεραπεύσω». Όταν ένας άρρωστος απειλεί την κοινωνία, το πρόβλημα φυσικά είναι μεγάλο. Όπως όμως ο σχιζοφρενής έχει μειωμένη σεξουαλική ικανότητα, έτσι και οι επιθετικές παρορμήσεις του είναι πιο εξασθενημένες από εκείνες του «φυσιολογικού» ανθρώπου. Συγκρίνοντας μάλιστα σχιζοφρενείς και «φυσιολογικούς», οι δεύτεροι διαπράττουν πολύ περισσότερες βίαιες πράξεις από τους πρώτους. Το ψυχιατρικό άσυλο δεν πρέπει να ταυτιστεί με την έννοια της φυλακής.
Ποιος λοιπόν κατά την γνώμη σας είναι καλός ψυχίατρος;
D. LAING: Ονειρεύομαι μία ιατρική γνώση που να αγκαλιάζει, όπως και στην αρχαιότητα, τις επί μέρους γνώσεις των διανοητικών, συγκινησιακών και ανατομικών δομών, καθώς και των φυσικών διεργασιών και των χημικών ανταλλαγών στο μοριακό επίπεδο επίσης, όπως και των σχέσεων όλων αυτών των παραγόντων προς τις κοινωνικές διεργασίες. Όταν ένας ιατρός της εποχής του Ιπποκράτη πήγαινε να επισκεφθεί ένα χωριό, όλοι περίμεναν από αυτόν να είναι πλήρως κατατοπισμένος πάνω στους άνεμους που φυσάνε στην περιοχή, στις διακυμάνσεις της θερμοκρασίας και στο ποσοστό υγρασίας.
Περίμεναν από αυτόν ακόμα να γνωρίζει καλά την φύση του κοινωνικού συστήματος, καθώς και τον οικονομικό και αστρολογικό του προσανατολισμό. Ο γιατρός έπρεπε να έχει σαφή γνώση του συνολικού πλαίσιου προτού πάει να διαπιστώσει το συμβαίνει στο σώμα ενός κάτοικου αυτής της περιοχής, αν λ.χ. έχει πυρετό ή βγάζει άναρθρες κραυγές. Ποτέ δεν περίμεναν από αυτόν να ρίξει μία σύντομη ματιά στον άρρωστο και να τον αποκόψει από το περιβάλλον του. Το περιβάλλον αυτό συμπεριλαμβανόταν μέσα στην διάγνωση του ιατρού.
Πάνω σε αυτό το ζήτημα, οι σημερινοί άνθρωποι, κύρια οι σύγχρονοι ιατροί έχουν διδαχθεί να φοράνε παρωπίδες. Τους μεταδίδουν μία μοναδική μορφή επαγγελματικής τύφλωσης, που είναι σχεδόν συμφυής του επαγγέλματός τους.
ΟΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΖΟΥΝ ΤΗ ΖΩΗ ΤΟΥΣ ΟΝΤΑΣ ΣΕ ΜΙΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ “ΥΠΝΟΥ ΕΝΩ ΕΙΝΑΙ ΞΥΠΝΙΟΙ” (JOHN HIGGS)
«Οι απώλειες είναι η σκιά όλων των υπαρχόντων μας – υλικών και άυλων» – Carlos Sluzki, Οικογενειακός θεραπευτής
Πώς ερμηνεύουμε την απώλεια;
Στην απώλεια μπορούν να αποδοθούν πολλές διαφορετικές ερμηνείες και νοήματα. Είναι η στέρηση για κάτι που είχαμε και πλέον δεν έχουμε, η αποτυχία μας να κρατήσουμε ή να αποκτήσουμε κάτι σημαντικό για εμάς ή να εκπληρώσουμε τους στόχους μας, η καταστροφή, η έκπτωση κάποιας διαδικασίας ή ιδιότητας, ο θάνατος.
Σε κάθε στάδιο της ζωής μας από την παιδική μέχρι την γεροντική μας ηλικία βιώνουμε κάποιου είδους απώλεια, είτε απτή, όπως η απώλεια αγαπημένων μας προσώπων, είτε πιο άυλη αλλά εξίσου σημαντική, όπως για παράδειγμα η μη πραγματοποίηση των ονείρων μας, η κατάρρευση των ιδανικών μας.
Ακόμα και οι θετικές και ευχάριστες μεταβάσεις στην ζωή μας μας φέρνουν αντιμέτωπους με αλλαγές και βάζουν σε δοκιμασία προϋπάρχουσες συνθήκες που πρέπει να εναρμονιστούν με τα καινούργια δεδομένα. Η γέννηση ενός παιδιού, για παράδειγμα, μπορεί να είναι ένα πολύ ευχάριστο γεγονός, αλλά στερεί από τους γονείς του τις ελευθερίες που μέχρι πριν θεωρούσαν δεδομένες. “Όλες οι αλλαγές εμπεριέχουν την απώλεια, όπως και όλες οι απώλειες απαιτούν την αλλαγή.”
Αναγνωρίζοντας την καθολικότητα της απώλειας στην ανθρώπινη ζωή, αργά ή γρήγορα θα συνειδητοποιήσουμε ότι σε διαφορές χρονικές στιγμές η ζωή θα απαιτήσει από εμάς να αποχαιρετίσουμε κάθε ανθρωπινή σχέση που για εμάς είναι πολύτιμη και μοναδική, είτε λόγω απόστασης είτε λόγω χρόνου είτε λόγου θανάτου. Κάθε μια από αυτές τις απώλειες έχει την δική της σημασία, κρύβει τον δικό της μοναδικό πόνο και έχει την δική της ένταση. Ο πόνος του θρήνου για όσα αγαπήσαμε και καλούμαστε κάποια στιγμή να στερηθούμε αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της πορείας της ζωήςμας και πολλές φορές μας αφήνει μπερδεμένους και μας κάνει να νιώθουμε ανίκανοι να προχωρήσουμε στο επόμενο στάδιο, στο στάδιο της προσαρμογής στην απώλεια.
Ας δούμε λοιπόν κάποιες πρακτικές τεχνικές χειρισμού τις απώλειας που μπορούμε να αξιοποιήσουμε μετά την σημαντική απώλεια που θα κληθούμε να αντιμετωπίσουμε.
– Βρείτε χρόνο να έρθετε σε επαφή με τα συναισθήματα σας. Εξασφαλίστε χρόνο για ενδοσκόπηση. Η κατανόηση των συναισθημάτων σας μπορεί να φανεί λυτρωτική σε περιόδους αλλαγών και σημαντικών εμπειριών στην ζωή σας.
– Βρείτε υγιείς τρόπους για να μειώσετε το στρες. Κάθε είδους αλλαγές είναι στρεσογόνες. Αναζητήστε δημιουργικούς τρόπους να αντεπεξέλθετε στο στρες της αλλαγής, όπως μέσω κάποιας δραστηριότητας που σας χαλαρώνει και σας ευχαριστεί, μέσω σωματικής άσκησης.
– Αποδώστε νόημα στην απώλεια. Επιτρέψτε στον εαυτό σας να σας απασχολήσει η απώλεια. Με το να προσπαθείτε να διώξετε από το μυαλό σας τις επώδυνες σκέψεις γύρω από την απώλεια, καταφέρνετε να τις διογκώσετε και να τους δώσετε περισσότερη δύναμη. Κατανοείστε την απώλεια δίνοντας το προσωπικό σας νόημα εναρμονισμένο στην προσωπική σας εμπειρία.
– Μιλήστε σε κάποιον. Στρέψτε την προσοχή σας σε ανθρώπους- συγγενείς, φίλους, ψυχοθεραπευτές- που είναι πρόθυμοι να ακούσουν αυτό που θέλετε να μοιραστείτε μαζί τους χωρίς να σας επιβάλουν έναν δικό τους τρόπο σκέψης. Δεχτείτε την ειλικρινή προθυμία τους και το ενδιαφέρον τους να σας ακούσουν και να σας συμπαρασταθούν.
– Δώστε στον εαυτό σας την ευκαιρία να αλλάξει. Οι απώλειες ανθρώπων που παίζουν σημαντικό ρολό στην ζωή μας μας κάνουν να αποκτούμε νέες οπτικές, μας αλλάζουν. Ανακαλύψτε τις δυνατότητες και τις ευκαιρίες που σας δίνονται μέσα από αυτές τις αλλαγές ώστε να γίνετε πιο ώριμοι και να γνωρίσετε καλύτερα τον εαυτό σας.
– Επωφεληθείτε από την απώλεια. Επαναπροσδιορίστε τις προτεραιότητες της ζωής σας και χρησιμοποιείστε αυτά που σας δίδαξε η απώλεια σε μελλοντικές καταστάσεις που θα βιώσετε. Πλησιάστε άλλους ανθρώπους με παρόμοιες ανάγκες με τις δικές σας ώστε οι σκέψεις σας να εκφραστούν και να αλληλοβοηθηθείτε.
Η προσαρμογή στην απώλεια είναι ένα ταξίδι, που μας φέρνει αντιμέτωπους με έναν νέο κόσμο, νέες προοπτικές, νέες καταστάσεις που πρέπει να εξερευνήσουμε, από το οποίο δεν θα επιστέψουμε ποτέ ίδιοι με πριν. “Είτε μας αρέσει είτε όχι, μετά από μια σημαντική απώλεια δεν θα γίνουμε ποτέ ξανά «ο παλιός μας εαυτός», ωστόσο με προσπάθεια μπορούμε να ξαναχτίσουμε μια ταυτότητα που να ταιριάζει στον νέο μας ρόλο.”
Τσιούλου Χριστίνα
Ψυχολόγος, απόφοιτη του Τμήματος Ψυχολογίας του Α.Π.Θ.
Ειδίκευση στην Κλινική Ψυχοπαθολογία.
E-mail: tsioulou22@gmail.com
Νέα έκθεση φωτίζει αδυναμίες και προκλήσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα στην ψυχική υγεία σε όλη την Ευρώπη.
Σημαντικά στοιχεία για την κατάσταση της ψυχικής υγείας στην Ελλάδα.
Ο ευρωπαϊκός οργανισμός για την ψυχική υγεία Mental Health Europe-μέλος του οποίου είναι η Εταιρία Κοινωνικής Ψυχιατρικής και Ψυχικής Υγείας- και το Πανεπιστήμιο του Κεντ (Ηνωμένο Βασίλειο) δημοσιεύουν νέα έκθεση με τίτλο «Χαρτογράφηση και Κατανόηση του Αποκλεισμού στην Ευρώπη» (“Mapping and Understanding Exclusion in Europe”) που περιγράφει την κατάσταση των υπηρεσιών ψυχικής υγείας σε όλη την Ευρώπη (35+ χώρες). Η έκθεση παρέχει αποκλειστικά στοιχεία και μαρτυρίες για τα συστήματα ψυχικής υγείας στην Ευρώπη, τη συνεχιζόμενη παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αλλά και των αλλαγών που δρομολογούνται.
Σήμερα στην Ευρώπη δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι με προβλήματα ψυχικής υγείας ζουν σε ψυχιατρικά και άλλα ιδρύματα.
Τουλάχιστον 264.000 άνθρωποι ζουν υπό πλήρη κηδεμονία, απομονωμένοι από την κοινωνία και χωρίς το δικαίωμα της προσωπικής επιλογής στην καθημερινότητά τους.
«Πολλοί από αυτούς τους ανθρώπους στερούνται τα περισσότερα από τα βασικά τους δικαιώματα, έχουν πολύ μικρό έλεγχο επάνω στη ζωή τους και έρχονται αντιμέτωποι με καταχρηστικές συμπεριφορές, όπως η παρατεταμένη χρήση της απομόνωσης, η καθήλωση και η αναγκαστική θεραπεία. Παρά τις θετικές αλλαγές που γίνονται σε κάποιες ευρωπαϊκές χώρες, τα ευρήματα της νέας έκθεσής υπογραμμίζουν ορισμένες ξεπερασμένες και αμφισβητήσιμες πρακτικές που συνεχίζουν να εφαρμόζονται στα συστήματα ψυχικής υγείας στην Ευρώπη», εξηγεί ο Nigel Henderson, Πρόεδρος του Mental Health Europe.
Η έκθεση δείχνει ότι η ιδρυματική περίθαλψη, η χρήση εξαναγκαστικών μέτρων, η υποχρεωτική φαρμακευτική αγωγή, η απώλεια δικαιωμάτων και η κατάχρηση της ακούσιας νοσηλείας δεν αποτελούν μόνο προβλήματα της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης. Σε χώρες της Δυτικής Ευρώπης (μεταξύ των οποίων Γαλλία, Βέλγιο, Ιρλανδία, Ολλανδία, Πορτογαλία και Γερμανία) υπάρχουν, επίσης, συστήματα ψυχικής υγείας που η θεραπεία βασίζεται σε πολύ μεγάλο βαθμό στον περιορισμό και όπου δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι με προβλήματα ψυχικής υγείας εξακολουθούν να ζουν έγκλειστοι σε ιδρύματα.
Την ίδια στιγμή στην αναφορά περιλαμβάνονται προτάσεις γύρω από πιο σύγχρονες και προοδευτικές προσεγγίσεις και επιτυχημένα παραδείγματα κοινοτικών υπηρεσιών ψυχικής υγείας. Παρόλο που η κατάσταση της ψυχικής υγείας παρουσιάζει ανισότητες μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών, ελπιδοφόρες μεταρρυθμίσεις για τη δικαιοπρακτική ικανότητα, τους νόμους περί δικαστικής συμπαράστασης και τη μετάβαση από ιδρύματα σε κοινοτικές υπηρεσίες είναι υπό εφαρμογή σε περισσότερες από 10 χώρες. Σύμφωνα με την έκθεση, τάσεις όπως η λιτότητα και η μετανάστευση ήταν, επίσης, ζητήματα που επηρέασαν τις παρεχόμενες υπηρεσίες ψυχικής υγείας.
Ένα ακόμη βασικό στοιχείο της έκθεσης «Χαρτογράφηση και Κατανόηση του Αποκλεισμού στην Ευρώπη» είναι οι μαρτυρίες ανθρώπων που έχουν βιώσει την αναγκαστική θεραπεία. Μέσα από τις ιστορίες τους βοηθούν στην κατανόηση των συνεπειών που μπορεί να έχουν τα εξαναγκαστικά μέτρα (coercive measures) και η απομόνωση και στο πόσο μπορεί να επηρεάσουν την ανάρρωσή τους.
«Είναι πιο δύσκολο να αντιμετωπίσω την τραυματική εμπειρία της νοσηλείας από ότι τα ίδια τα προβλήματα ψυχικής υγείας», αναφέρει η Sabrina Palumbo που μοιράστηκε την εμπειρία της θέλοντας να συμβάλει σε μια αλλαγή της κατάστασης.
Επίσης, στην έκδοση γίνονται βασικές συστάσεις για τη βελτίωση της κατάστασης της ψυχικής υγείας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Μεταξύ αυτών η συνέχιση της χρηματοδότησης της αποϊδρυματοποίησης μετά το 2020, η διάθεση πόρων σε ανταλλαγή τεχνογνωσίας και εμπειρίας γύρω από εναλλακτικές μεθόδους ψυχιατρικής φροντίδας με στόχο την εξάλειψη των ιδρυματικών πρακτικών. Τη σημασία αξιοποίησης των βελτιωτικών πρακτικών που παρουσιάζονται στην έκθεση υπογραμμίζει ο καθηγητής, Δρ. Dainius Puras, Ειδικός Απεσταλμένος του ΟΗΕ για θέματα δικαιωμάτων στη σωματική και ψυχική υγεία αναφέροντας ότι «Οι πολλά υποσχόμενες πρακτικές που παρουσιάζονται στην έκθεση δεν θα έπρεπε να θεωρούνται εναλλακτικές προτάσεις αλλά να αποτελούν τον κεντρικό άξονα λειτουργίας των συστημάτων ψυχικής υγείας».
Σημαντικά στοιχεία δημοσιεύονται και για την κατάσταση της ψυχικής υγείας και στην Ελλάδα. Στη χώρα μας παρότι έχουν γίνει σημαντικά βήματα σχετικά με την ψυχιατρική μεταρρύθμιση με το κλείσιμο των πέντε από τα εννιά ψυχιατρεία και την ανάπτυξη υπηρεσιών στην κοινότητα, εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικές καθυστερήσεις στην ολοκλήρωση της τομεοποίησης, και της ανάπτυξης πλήρους φάσματος υπηρεσιών που να καλύπτουν τις ανάγκες του πληθυσμού (κέντρα ψυχικής υγείας, κέντρα ημέρας, εξειδικευμένες δομές κτλ).Ταυτόχρονα, συνεχίζουν να εντοπίζονται μεγάλες ανισότητες ανάμεσα στις γεωγραφικές περιφέρειες.
Ο αριθμός των ακούσιων νοσηλειών στην Ελλάδα είναι εξαιρετικά υψηλός (άνω του 50%) σε σχέση με τον μονοψήφιο ευρωπαϊκό μέσο όρο ενώ τα δικαιώματα των ληπτών κατά τη διαδικασία δεν τηρούνται.
Δυστυχώς, δεν υπάρχουν στατιστικά στοιχεία για τη χρήση περιοριστικών μέτρων, της καταστολής και της απομόνωσης. Ωστόσο, ο Συνήγορος του Πολίτη σε εκθέσεις του αναφέρει ότι τα μέτρα που λαμβάνονται κατά τη διάρκεια της νοσηλείας είναι σε πολλές περιπτώσεις ακατάλληλα ενώ καταγράφεται παραβίαση των δικαιωμάτων των χρηστών υπηρεσιών ψυχικής υγείας. Το ίδιο αδικαιολόγητα υψηλός είναι και ο αριθμός των ατόμων που είναι σε δικαστική συμπαράσταση, ενώ η συντριπτική πλειοψηφία των δικαστικών αποφάσεων αποφαίνονται υπέρ της πλήρους στερητικής συμπαράστασης.
«Παρά τις ελλείψεις και τις δυσλειτουργίες του συστήματος ψυχικής υγείας στην Ελλάδα-που αναδεικνύονται και στη νέα έκθεση – έχουν εφαρμοστεί κάποιες θετικές πρακτικές, όπως το Γραφείο Συνηγορίας για τα Δικαιώματα στην Ψυχική Υγεία (πιλοτική λειτουργία 2015-2016), οι Κινητές Μονάδες Ψυχικής Υγείας κτλ.» αναφέρει η Παναγιώτα Φίτσιου, ψυχολόγος – συνεργάτης της Εταιρίας Κοινωνικής Ψυχιατρικής και Ψυχικής Υγείας δίνοντας μια σφαιρική εικόνα της επικρατούσας κατάστασης στη χώρα μας.
«Παράλληλα, βλέπουμε να λαμβάνονται κάποιες ελπιδοφόρες θεσμικές πρωτοβουλίες, όπως η σύσταση ομάδας εργασίας από το Υπουργείο Υγείας το Μάιο του 2017 με στόχο να προταθεί αλλαγή της νομοθεσίας για την ακούσια νοσηλεία και κατά προέκταση μείωση των αναγκαστικών νοσηλειών και ενδυνάμωση της κοινοτικής περίθαλψης με σεβασμό στα δικαιώματα των πασχόντων. Είναι, λοιπόν, σημαντικό να υπάρξει συνέχεια σε όποια θετικά βήματα έχουν γίνει γιατί ο δρόμος είναι μακρύς», προσθέτει.
psychologynow team
Η Ψυχολογία είναι ο Κόσμος μας!
Σε κάθε προεκλογική εκστρατεία είναι σαφές ότι η πολιτική επιτυχία δεν εμποδίζεται από ανόητες υποσχέσεις ή πράξεις. Δυστυχώς, υπάρχουν πολλοί ψυχολογικοί μηχανισμοί που οδηγούν στην εκλογή εμφανών ηλιθίων ανθρώπων σε ισχυρές θέσεις.
Η φήμη των πολιτικών είναι πολύ κακή. Για να είμαστε δίκαιοι, αυτό είναι σε μεγάλο βαθμό δική τους υπαιτιότητα όμως θα ήταν ανόητο να υποθέσουμε ότι κάθε πολιτικός έχει αυτή τη φήμη. Αν ίσχυε αυτό, όλη η κρατική υποδομή θα κατέρρεε πριν μπορούσατε να πείτε «μπορώ να έχω επιστροφή φόρου;». Κι όμως, ο καθένας από τους πολίτες υποθέτει ότι είναι κατακριτέοι, με αποτέλεσμα πάντα να υποθέτει το χειρότερο.
Θεσπίζει ο πολιτικός μία κακή πολιτική; Είναι ένα απεχθές πρόσωπο. Αλλάζει γνώμη και το αντιστρέφει; Είναι αδύναμος και δεν μπορεί να ηγηθεί. Οι πολιτικοί υπόσχονται βελτιώσεις (περικοπή φόρων, αύξηση των δαπανών); Είναι προφανώς ψέματα. Υπόσχονται να κάνουν κάτι αντιλαϊκό (αυξήση των φόρων, μείωση των δαπανών); Είναι σίγουρο ότι θα συμβεί. Είναι μία κατάσταση από την οποία έτσι και αλλιώς χάνουν και οι δύο πλευρές, οπότε γιατί κάνουν τον κόπο να προσπαθήσουν; Πολλοί πολιτικοί έχουν γίνει πολιτικοί μόνο και μόνο για τον εαυτό τους, όμως υπάρχουν σίγουρα πολλοί που πραγματικά θέλουν το καλύτερο και απλά ανέχονται τις αρνητικές γνώμες που λαμβάνουν.
Έτσι, επισήμως, δεν είναι όλοι οι πολιτικοί ηλίθιοι (αν και ο ορισμός της λέξης «ηλίθιος» μπορεί να διαφέρει). Όμως πολλοί πολιτικοί είναι. Οι ΗΠΑ φαίνονται ιδιαίτερα να έχουν πληγεί από τέτοιους πολιτικούς, όπως η Σάρα Πέιλιν η οποία διεκδικούσε την προεδρία. Και το αρχέτυπο, ο Τζορτζ Μπους ήταν Πρόεδρος των ΗΠΑ για 8 χρόνια, ένας άνθρωπος που είχε ένα πυρηνικό οπλοστάσιο στην κατοχή του.
Παρόμοιες περιπτώσεις μπορεί να βρει κανείς σχεδόν σε όλες τις χώρες του κόσμου (φυσικά συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας). Ορισμένοι άνθρωποι θα επισημάνουν επίσης μία άλλη διάσταση πολιτικών: εκείνοι που είναι ικανοί και έξυπνοι, όμως υιοθετούν ένα ύφος χαζού και άμυαλου στις τοποθετήσεις και συμπεριφορές τους. Αυτή όμως η υποκρισία, ίσως ενισχύει την υπόθεση μας ότι ένα έξυπνο άτομο πρέπει να διεκδικήσει το χαρακτηρισμό «ηλίθιος» για να μπορέσει να επιτύχει πολιτικά.
Τι συμβαίνει εδώ; Λογικά, θα θέλατε να κυβερνά τη χώρα ένα έξυπνο άτομο που καταλαβαίνει ποια είναι η καλύτερη προσέγγιση και οι μεθόδοι για το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Δυστυχώς δεν είναι έτσι. Οι άνθρωποι φαίνεται να έλκονται από δηλώσεις αμφίβολων διανοητικών ικανοτήτων. Υπάρχει μια μεγάλη ποικιλία από ιδεολογικούς, πολιτιστικούς, κοινωνικούς, ιστορικούς, οικονομικούς και άλλους παράγοντες που εμπλέκονται, επειδή η πολιτική τους ενσωματώνει όλους αυτούς, αλλά υπάρχουν και κάποιες γνωστές ψυχολογικές διεργασίες που μπορούν να συμβάλουν σε αυτό το φαινόμενο.
Η αυτοπεποίθηση εμπνέει αυτοπεποίθηση
Οι άνθρωποι που έχουν αυτοπεποίθηση είναι πιο πειστικοί. Αυτό έχει αποδειχθεί σε πολλές μελέτες. Οι περισσότερες μελέτες το υποστηρίζουν μέσω ενός δικαστικού παραδείγματος: μια κατάθεση που αποπνέει σιγουριά είναι πιο πειστική στους ενόρκους από μία νευρικήή διστακτική κατάθεση (κάτι που προφανώς έχει ανησυχητικές συνέπειες για τη δικαιοσύνη). Φυσικά όμως μπορούμε να συναντήσουμε αυτή την απόδειξη και εκτός δικαστικής αίθουσας. Είναι ένα φαινόμενο που οι πωλητές μεταχειρισμένων αυτοκινήτων και οι κτηματομεσίτες έχουν αξιοποιήσει εδώ και δεκαετίες. Και οι πολιτικοί σαφώς το γνωρίζουν και φυσικά όλα τα μέσα μαζικής ενημέρωσης της κατάρτισης και της διαχείρισης δημοσίων σχέσεων. Ο πολιτικός που δεν εμφανίζεται ως βέβαιος για αυτό που κάνει και με αυτοπεποίθηση, καταστρέφεται (μεταφορικά). Έτσι, η αυτοπεποίθηση είναι σημαντική στην πολιτική.
Ωστόσο, το σύνδρομο Dunning-Kruger αποκαλύπτει ότι οι λιγότερο ευφυείς άνθρωποι έχουν συνήθως απίστευτη αυτοπεποίθηση. Οι πιο έξυπνοι άνθρωποι, αντίθετα, δεν έχουν καθόλου. Η αυτοαξιολόγηση είναι μία χρήσιμη μεταγνωστική δεξιότητα, αλλά απαιτεί νοημοσύνη. Αν δεν έχετε τη δεξιότητα της αυτοαξιολόγησης, δε θεωρείτε τον εαυτό σας προβληματικό ή αδαή, γιατί τεχνικά δεν έχετε τη νοητική δυνατότητα να το πράξετε.
Έτσι, εάν θέλετε να εκπροσωπήσει δημόσια την πολιτική του κόμματός σας ένα πρόσωπο με αυτοπεποίθηση, τότε ένα έξυπνο άτομο θα ήταν μια κακή επιλογή για πολλούς λόγους. Η στρατηγική αυτή όμως μπορεί να γυρίσει μπούμερανγκ: μελέτες έχουν δείξει ότι όταν ένα πρόσωπο με αυτοπεποίθηση φαίνεται να λέει ψέματα, τότε τα άτομα αυτά θεωρούνται πολύ λιγότερο αξιόπιστα από ένα πρόσωπο χωρίς σιγουριά. Αυτό μπορεί να εξηγήσει την αρνητική εικόνα της πολιτικής, η οποία είναι ως επί το πλείστον μια σειρά από άτομα με αυτοπεποίθηση που υπόσχονται μεγάλα πράγματα και αποτυγχάνουν οικτρά να τα κρατήσουν. Αυτού του είδους τα γεγονότα αποθαρρύνουν τους ανθρώπους.
Η πολιτική είναι περίπλοκη
Η αποτελεσματική κυβέρνηση μιας χώρας δεκάδων εκατομμύριων, οι οποίοι έχουν όλοι διαφορετικές ανάγκες και απαιτήσεις, είναι μια απίστευτα περίπλοκη εργασία. Υπάρχουν τόσες πολλές μεταβλητές που πρέπει να ληφθούν υπόψη και που, δυστυχώς, είναι αδύνατο να συμπυκνωθούν όλες αυτές σε μία στρατηγική και να προβληθούν μέσα από τα ΜΜΕ, οπότε αυτό που έρχεται στο προσκήνιο περισσότερο είναι η προσωπικότητα που έχει αναλάβει αυτό το ρόλο. Και οι λιγότερο ευφυείς προσωπικότητες είναι περισσότερο σίγουρες, έτσι είναι πιο πειστικές και ούτω καθεξής.
Οι άνθρωποι συχνά απωθούνται από τις συζητήσεις για πνευματικά και περίπλοκα θέματα. Μπορούν να μην έχουν καμία εμπειρία με το θέμα που συζητείται ή να το βρίσκουν πολύ δύσκολο για να θέλουν να εμπλακούν, επειδή για να κάνουν κάτι τέτοιο με επιτυχία θα απαιτούσε πολύ χρόνο και προσπάθεια. Αλλά η πολιτική, ιδιαίτερα η δημοκρατία, απαιτεί από τους ανθρώπους να συμμετέχουν.
Μελέτες της προσωπικότητας δείχνουν ότι πολλοί άνθρωποι επιδεικνύουν έναν προσανατολισμό προς το στόχο, μια «διάθεση προς την ανάπτυξη ή επίδειξη της ικανότητας για την επίτευξη μίας κατάστασης». Η αίσθηση ότι οι άνθρωποι επηρεάζουν κάτι ενεργά (π.χ. τις εκλογές) είναι ένα ισχυρό κίνητρο για τη συμμετοχή, αλλά αν κάποιοι πολιτικοί ξεκινήσουν μιλώντας με περίπλοκους όρους για τα επιτόκια ή τη διαχείριση του ελλείμματος του ταμείου υγείας, αυτό πρόκειται να αποξενώσει όσους δεν κατανοούν τέτοια πράγματα . Έτσι, αν ένα πρόσωπο με αυτοπεποίθηση λέει ότι υπάρχει μια απλή λύση ή υπόσχεται να εξαφανίσει το μεγάλο και πολύπλοκο ζήτημα, θα εμφανιστεί περισσότερο ελκυστικός.
Αυτό αποδεικνύεται επίσης από το νόμο του Πάρκινσον σχετικά με την κοινοτοπία, σύμφωνα με τον οποίο οι άνθρωποι ξοδεύουν πολύ περισσότερο χρόνο και προσπάθεια επικεντρωμένοι σε κάτι τετριμμένο που καταλαβαίνουν, παρά σε κάτι περίπλοκο που δεν το καταλαβαίνουν. Το πρώτο προσφέρει πολύ περισσότερες δυνατότητες για συμβολή και επιρροή. Και οι άνθρωποι αγαπούν τα ασήμαντα πράγματα, επομένως οι λιγότερο ευφυείς ανθρώποι που συμπυκνώνουν τα μεγάλα ζητήματα σε σύντομα (αλλά ανακριβή) τμήματα, έχουν περισσότερες πιθανότητες να νικήσουν.
Στους ανθρώπους αρέσει να σχετίζονται
Μία από τις συχνο-αναφερόμενες ιδιότητες του Τζορτζ Μπους ήταν ότι οι άνθρωποι θεωρούσαν ότι θα μπορούσαν να «πιούν μια μπύρα μαζί του». Έτσι, θεωρούσαν ότι θα μπορούσαν να σχετιστούν με αυτόν. Αντίθετα, ο ελιτισμός είναι μία αρνητική ιδιότητα. Η ιδέα ότι αυτοί που ηγούνται τη χώρα βρίσκονται έξω από τις νόρμες της κοινωνίας είναι ανησυχητικό για πολλούς, εξ ου και οι συνεχείς προσπάθειες από τους πολιτικούς να «ταιριάξουν» με τους πολίτες.
Η πλειοψηφία των ανθρώπων είναι επιρρεπής σε πολλές υποσυνείδητες προκαταλήψεις, στερεότυπα και προτιμούν τις δικές τους «ομάδες». Κανένα από αυτά δεν είναι ιδιαίτερα λογικά, σχεδόν πάντα δεν υποστηρίζονται από πραγματικά αποδεικτικά στοιχεία και στους ανθρώπους πραγματικά δεν τους αρέσει να τους λένε θέματα που δεν θέλουν να ακούσουν.
Οι άνθρωποι επίσης γνωρίζουν πολύ καλά την κοινωνική θέση. Πρέπει να αισθανόμαστε ότι είμαστε ανώτεροι από τους άλλους με κάποιο τρόπο για να διατηρήσουμε την αίσθηση της αυτο-αξίας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, κάποιος περισσότερο ευφυής που λέει περίπλοκα πράγματα τα οποία περιέχουν άβολα (αλλά ακριβή) γεγονότα, να μην πρόκειται να φανεί ελκυστικός σε κανέναν, αλλά κάποιος αποδεδειγμένα λιγότερο ευφυής, που δεν έρχεται σε σύγκρουση με την αντιληπτή κοινωνική θέση κανενός και πρόκειται να πει απλά πράγματα που υποστηρίζουν εγγενείς προκαταλήψεις και άρνηση άβολων γεγονότων, τότε είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα εκλεγεί.
Είναι μια δυσάρεστη κατάσταση, αλλά αυτός ακριβώς φαίνεται να είναι ο τρόπος που λειτουργεί το μυαλό των ανθρώπων. Θα μπορούσαν να γραφούν πολλά περισσότερα σε αυτό το θέμα από ό,τι αναφέρεται εδώ αλλά αν συμπεριλαμβάνονταν, θα έκαναν το όλο θέμα πιο περίπλοκο και αυτός δεν είναι τρόπος για να αρέσει κάτι στους ανθρώπους, όπως θα έπρεπε να έχετε καταλάβει μέχρι τώρα.
Απλοποιώντας το αρκετά, η ειδική φοβία είναι ο φόβος ενός ατόμου για ένα συγκεκριμένο αντικείμενο, ζώο ή κατάσταση. Ο φόβος είναι τόσο μεγάλος που το άτομο εύχεται και προσπαθεί να αποφύγει την όλη κατάσταση οτιδήποτε κι αν σημαίνει αυτό. Το έχεις σίγουρα συναντήσει στη ζωή σου ή το βιώνεις και αισθάνεσαι ντροπή.
Όχι, δεν είσαι το μοναδικό άτομο, η μειονότητα σε αυτή την διαταραχή. Οι ειδικές φοβίες είναι ένα πολύ συχνό φαινόμενο.
Τι είναι η ειδική φοβία
Σε μια σχετικά πρόσφατη έρευνα το 60% των ατόμων δήλωσαν ότι υπάρχει κάτι το οποίο τους φοβίζει τόσο πολύ. Οι πιο συνηθισμένοι φόβοι είναι εκείνοι των εντόμων, των ποντικιών, των φιδιών, του ύψους, των μέσων μαζικής μεταφοράς, των κλειστών χώρων και των καταιγίδων. Πολλοί άνθρωποι αποφεύγουν περισσότερα από 1 πράγματα ή καταστάσεις ενώ το 12% των ατόμων πληρεί τα κριτήρια ειδικής φοβίας.
Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι ο φόβος τους είναι επίμονος και σχετίζεται με πολύ υψηλά επίπεδα άγχους. Αποφεύγουν ή προσπαθούν να αποφύγουν συγκεκριμένες καταστάσεις αν και αναγνωρίζουν ότι ο φόβος τους είναι υπερβολικός και μη ρεαλιστικός. Τέλος, ο φόβος τους δημιουργεί προβλήματα και δυσκολίες στην ποιότητα ζωής τους.
Πώς και γιατί κάποιος θα αναπτύξει ειδική φοβία
Υπάρχουν αρκετοί λόγοι που θα μπορούσαν να ευθύνονται στην ανάπτυξη της ειδικής φοβίας. Η γνωσιακή συμπεριφοριστική προσέγγιση εντοπίζει 2 βασικά στάδια που σχετίζονται α) με το πως έμαθες να φοβάσαι κάτι και β) γιατί εξακολουθείς να το φοβάσαι ακόμα κι αν περάσουν χρόνια.
Από βιολογική σκοπιά πολλές θεωρίες υποστηρίζουν ότι οι άνθρωποι έχουν την τάση να αναπτύσσουν φοβίες για αντικείμενα, ζώα ή καταστάσεις οι οποίες ήταν επικίνδυνες σε παλιότερες εποχές. Για παράδειγμα τα έντομα, τα ποντίκια και τα φίδια όπως και άλλα ζώα, το ύψος, οι άγνωστοι, το νερό ήταν εν δυνάμει επικίνδυνα για τους πρώτους ανθρώπους. Στο άγριο περιβάλλον της φύσης αυτοί οι φόβοι ήταν χρήσιμοι και εξελικτικοί. Όσοι είχαν τέτοιους φόβους προετοιμάζονταν καλύτερα, ήταν πιο προσεκτικοί και κατά συνέπεια είχαν περισσότερες πιθανότητες να επιβιώσουν. Σήμερα όμως, στον τεχνολογικά εξοπλισμένο κόσμο, αυτοί οι φόβοι δεν είναι εξελικτικά χρήσιμοι.
Μια άλλη πηγή προέλευσης των φοβιών είναι η μάθηση– είτε συνδέοντας το φοβικό αντικείμενο με μια κακή εμπειρία (π.χ. να έχεις φοβία με τα σκυλιά/ σε έχει δαγκώσει σκύλος) είτε παρατηρώντας κάποιον που έχει φοβία, μαθαίνοντας στην ουσία τον φόβο του (π.χ. μέλη της ίδιας οικογένειας φοβούνται το ταξίδι με αεροπλάνο).
Μια ακόμη αιτία ύπαρξης και διατήρησης των φοβιών είναι οι παραποιήσεις στον τρόπο σκέψης. Για παράδειγμα, η φοβία μπορεί να βασίζεται σε λανθασμένες πληροφορίες, στην καταστροφοποίηση, στην τάση του ατόμου να προβλέπει το χειρότερο δυνατό σενάριο, στην πεποίθηση ότι το άτομο δεν μπορεί να αντέξει/ διαχειριστεί το άγχος κτλ.
Συμπερασματικά θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε ότι ένα σύνολο παραγόντων βιολογικών, περιβαλλοντικών, μαθησιακών μπορεί να οδηγήσουν κάποιον ανεξαρτήτου φύλου, μορφωτικού επιπέδου ή ηλικίας να αναπτύξει μια ειδική φοβία.
Τι είναι αυτό που τη διατηρεί στη ζωή του ατόμου αν και αντιλαμβάνεται ότι δεν είναι ρεαλιστική
Ο πιο σημαντικός παράγοντας διατήρησης της φοβίας είναι η αποφυγή του φοβικού αντικειμένου. Αν φοβάται, για παράδειγμα, την πτήση με αεροπλάνο το άτομο αισθάνεται κάθε φορά που αποφεύγει την πτήση πολύ καλύτερα και με λιγότερο άγχος. Κάθε φορά που αποφεύγει μια πτήση μαθαίνει στον εαυτό του “ο τρόπος να μειώσω το άγχος μου είναι η αποφυγή”. Αλλά αποφεύγοντας αυτό που φοβάσαι, δε μαθαίνεις ποτέ ότι μπορείς να ξεπεράσεις τον φόβο σου. Ένας άλλος τρόπος διατήρησης της φοβίας είναι οι συμπεριφορές ασφαλείας. Συμπεριφορές ασφαλείας είναι όλα όσα λέει ή κάνει ένα άτομο πιστεύοντας ότι αυτά θα το προστατέψουν. Για παράδειγμα, στο αεροπλάνο μπορεί να κρατά σφιχτά το κάθισμα ή να επαναλαμβάνει προσευχές ή να ψάχνει επιβεβαίωση όταν είναι σε μια φοβική κατάσταση, με αποτέλεσμα να φτάνει στο σημείο να πιστέψει ότι οι συμπεριφορές ασφαλείας είναι σημαντικές ώστε να ξεπεράσει ή διαχειριστεί εκείνη τη στιγμή το φόβο του.
Τί μπορεί να κάνει κάποιος ώστε να ξεπεράσει την ειδική φοβία
Θεραπεία εκλογής για την ειδική φοβία είναι η Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία. Εφόσον κάποιος αποφασίσει ότι ήρθε η ώρα να απαλλαγεί από την ειδική φοβία δεν έχει παρά να απευθυνθεί σε κάποιον ειδικό. Σαφώς και δεν είναι εύκολο, γι αυτό εξάλλου απαιτείται να το έχει αποφασίσει. Μαζί με τον ειδικό θα αποφασίσουν τα θεραπευτικά βήματα γνωσιακά (διατύπωση περίπτωσης, εντοπισμός παραποιήσεων, συμπεριφορών ασφαλείας) και συμπεριφορικά (σταδιακή έκθεση στον φόβο) και ο ρυθμός της θεραπείας.
«Yπάρχουν 3 τρόποι να διαχειριστείς το φόβο. Να το ξεπεράσεις, να σε διακατέχει και να σε περιτριγυρίζει. Αλλά εάν αποφασίσεις να τον αφήσεις πίσω σου, θα πρέπει να περάσεις από μέσα του. Μόλις αφήσεις το φόβο πίσω σου, έχεις νικήσει.» – Donna Favors
NURPHOTO VIA GETTY IMAGES
