Τα παραμύθια δεν είναι αλήθεια, αλλά τουλάχιστον δεν είναι ψέματα.
Τα παραμύθια μιλούν στα παιδιά σε μια διαφορετική γλώσσα, εκείνη των συμβόλων. Μεταφέρουν τα παιδιά σε έναν θαυμαστό κόσμο που αναστέλλονται η λογική και οι τυπικοί κανόνες της πραγματικότητας, σε φανταστικούς τόπους και ανθρώπους και στο τέλος της ιστορίας επιστρέφουν στην πραγματικότητα με καθησυχαστικό τρόπο.
Τα παραμύθια δεν είναι μόνο ένας τρόπος ψυχαγωγίας και εκπαίδευσης των παιδιών, αλλά περιέχουν ηθικά και πολιτισμικά μηνύματα που μπορούν να προσφέρουν πολλά οφέλη όσον αφορά την ανάπτυξη της γνώσης και την καλλιέργεια της προσωπικότητας τους.
Ορισμένα οφέλη από την παρατήρηση παραμυθιού στα παιδιά είναι τα εξής:
Εισαγωγή παιδιών σε νέα πράγματα, συμπεριλαμβανομένων νέων βασικών γνώσεων.
Εμπλουτισμός του λεξιλογίου των παιδιών
Εκφράζουν τη γνώμη τους. Τα παραμύθια ασχολούνται με τη βασική ανθρώπινη κατάσταση
Εκπαίδευση της ικανότητας των παιδιών να ακούν , άσκηση της φαντασίας και της δημιουργικής δύναμης τους.
Ανάπτυξη των ικανοτήτων έκφρασης: όσο περισσότερο ακούν τα παιδιά, τόσο πιο εύκολα μιλούν και γίνονται ικανοί ομιλητές, συζητούν
Το παραμύθι μπορεί να παρουσιάζει διαφορετικά πράγματα σε σχέση με τη δική μας κουλτούρα. Μερικές φορές υπάρχουν επίσης πολλές παραλλαγές και εκδόσεις, συμπεριλαμβανομένων των ονομάτων χαρακτήρων που αντικαθίστανται με τοπικά ονόματα καθώς και αλλαγές στη ροή του. Η έμφαση δίνεται εδώ στο μήνυμα και όχι στις λεπτομέρειες.
Επιπλέον, όταν λέτε παραμύθια γίνονται τα εξής:
Στην αφήγηση των παραμυθιών, η μητέρα και το παιδί πρέπει να χαλαρώνουν, να αγκαλιάζονται, να γελούν μαζί και να αγκαλιάζουν. Αυτός ο τρόπος αφήγησης θα ενισχύσει τη σχέση μεταξύ μητέρας και παιδιών.
Αφού διαβάσετε τα παραμύθια, δεν πρέπει να ξεχάσετε να κάνετε ερωτήσεις και να δώσετε στα παιδιά την ευκαιρία να κάνουν ερωτήσεις. Αυτό είναι ωφέλιμο για την εκπαίδευση της μνήμης του παιδιού.
Το πρόσωπο που λέει την ιστορία θα πρέπει να εκτιμήσει εάν το παιδί έχει κατανοήσει σωστά την ιστορία και να προσπαθήσει να συσχετίσει την ιστορία μέσα στο πλαίσιο της καθημερινής ζωής.
Στο διαδίκτυο, υπάρχουν πολλά παραμύθια που είναι εύκολα προσβάσιμα χρησιμοποιώντας τα gadget. Μέσω οπτικοακουστικών μέσων, αυτά επιτρέπουν στα παιδιά να παρακολουθούν εύκολα μόνοι τους, ή ακόμα και τους δικούς τους ιστότοπους, χωρίς να συνοδεύονται από γονείς. Ωστόσο, αν γίνει με ψηφιακά μέσα, αυτή η δραστηριότητα θα μπορούσε να κάνει τα παιδιά να χάσουν τη δύναμη της φαντασίας και της επικοινωνίας, επειδή τα παρακολουθούν μόνοι τους.
Υπάρχει κάτι γενικό στα παραμύθια, είναι : η μάχη μεταξύ καλού και κακού, ανθρώπινοι αγώνες,η επιμονή όταν οι πιθανότητες είναι εναντίον σας και στην πραγματικότητα προετοιμάζουν ότι τα πράγματα δεν τελειώνουν πάντα καλά.
Μέσα από την ανάγνωση παραμυθιών συμμετέχουμε και αναγνωρίζουμε με ένα τεράστιο δίκτυο άλλων κόσμων. Μας κάνουν κομμάτι από κάτι πολύ μεγαλύτερο μας και μας επιτρέπουν να μοιραζόμαστε ιδέες, συναισθήματα σε ένα κοινό έδαφος. Μας παρέχουν τροφή για φαντασία, μια διαφυγή από τους κόσμους μας και είναι καλή διασκέδαση για να διαβάσουμε, αλλά κάνουν και κάτι άλλο σημαντικό – προσφέρουν διαβεβαίωση. Υπάρχει ένα βαθιά ηθικό μέρος στα παραμύθια που επιτρέπουν στο καλό να ανθίζει και στο κακό να τιμωρηθεί.
Έπειτα, υπάρχει και ένα άλλο πλεονέκτημα των ιστοριών που παρέχει μια άλλη πιο περίεργη ικανοποίηση – εκείνες όπου τα πράγματα δεν πάνε πάντα καλά για τους ήρωες: αγωνίζονται, είναι ατυχείς, προσπαθούν να γυρίσουν αλλά στο τέλος δεν τα καταφέρνουν. Με αυτό τον τρόπο μας προετοιμάζουν να αντιμετωπίζουμε τις αντιξοότητες της πραγματικότητας. Αυτή είναι μια πολύ σημαντική ικανότητα που καλλιεργείται στα παιδιά, αλλά εξίσου σημαντική για τους ενήλικες να θυμούνται.
Η σημασία των παραμυθιών δεν είναι σημαντική μόνο για τα παιδιά: για τη συναισθηματική τους ανάπτυξη, την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων και αντιμετώπισης προκλήσεων αργότερα στη ζωή. Είναι το ίδιο σημαντική η αξία των παραμυθιών για τους ενήλικες αναγνώστες γιατί τους δίνεται η δυνατότητα να τα ερμηνεύσουν συναισθηματικά και να διαχειριστούν τα ηθικά ζητήματα με μεγαλύτερη επιτυχία.
Μια φορά και έναν καιρό είναι αρκετό και οτιδήποτε υπάρχει γύρω σας μετατρέπεται εύκολα σε παραμύθι.
Το επιχείρημά μου διατυπώνεται ως εξής: στο εθνικό εκπαιδευτικό σύστημαέχει επιλεγεί η μονοκαλλιέργεια των μαθημάτων με εργαλειακό χαρακτήρα. Ενώ τα μαθήματα με εγγενή αξία (μη μετρήσιμη, άρα μη εργαλειακή) συρρικνώνονται έως πλήρους εξαφάνισης από το πρόγραμμα σπουδών, προάγονται τα χρηστικά μαθήματα. Τα πρώτα συνέβαλαν σε μια κοινή ιστορική και πολιτισμική αφήγηση, επειδή αντλούσαν από την δεξαμενή μιας κοινής συλλογικής μνήμης, και συνεπώς συντηρούσαν μια κοινή κουλτούρακαι μια κοινή εθνική ταυτότητα (βλ. σχήμα). Η δεύτερη επιλογή δεν συντηρεί καμία κοινή συλλογική μνήμη, τα χρηστικά και εξειδικευμένα μαθήματα θρυμματίζουν τη μνήμη και τον ίδιο τον εαυτό, οδηγώντας σε μια κατακερματισμένη, οιονεί ανυπόστατη εθνική ταυτότητα, εύκολα διαχειρίσιμη και χειραγωγήσιμη.
Στην επιχειρηματολογία μου προσπαθώ να αποκριθώ εξίσου και στην απορία μου-ή στην διερώτηση- γιατί οι πολύ καλοί φοιτητές μου στο ΕΜΠ κάνουν τόσα λάθη στον γραπτό λόγο τους, γιατί η λεξιπενία και ο σολοικισμός βασιλεύουν στο δεσποτάτο μιας οιονεί ημιμάθειας που έχουν εδραιώσει;
Έλεγα φταίει το δημόσιο σχολειό, πως τάχα από τα ιδιωτικά σχολειά μας έρχονται ως φοιτητές τα παιδιά καλύτερα εξοπλισμένα στο γλωσσικό εργαλείο τους, αλλά και πάλι διαψεύστηκα… Eίχα, λόγου χάρη, φοιτήτρια από την Κάλυμνο που είχε οξύνει τα εκφραστικά μέσα της με τρόπο πιο αξιόμαχο από έναν απόφοιτο της Λεοντείου ή της Σχολής Μωραΐτη. Μετά είπα πως είναι το εκπαιδευτικό σύστημα: συνέκρινα φοιτητές από τη Κύπρο με δικούς μας, ελλαδίτες… και πάλι άκαρπη απέβη η σύγκριση- χάλια αμφότεροι!
Μετά έβαλα στην ίδια εξίσωση και τους Δασκάλους της Πρωτοβάθμιας και τους Καθηγητές της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης… Σκέφτηκα ότι σε διάφορα συνέδρια με θέμα την εκπαίδευση και τα παιδαγωγικά διέκρινα και στους ίδιους μιαν επιπολαιότητα στην χρήση της προφορικής και γραπτής ελληνικής γλώσσας, αλλά και στην αξιοποίηση των βασικών εργαλείων της γραμματικής και του συντακτικού, που σίγουρα λαμβάνουν ως θεμελιώδη γνώση στις σπουδές τους…
Γιατί τόση αμέλεια; Γιατί τόση παραμέληση και υποτίμηση στο βασικό και υπέροχο επικοινωνιακό εργαλείο που έχουμε εμείς οι άνθρωποι, και μάλιστα εμείς οι ολίγον περιούσιοι που έχουμε το προνόμιο της ελληνικής γλώσσας, μιας γλώσσας εννοιολογικής, πλούσιας, ακριβούς, ποιητικής, ερωτικής…
Έχω καταλήξει σε μια κρίσιμη διάκριση, που μπορεί να είναι διαφωτιστική στην απάντηση της αρχικής διερώτησής μου και σε τούτη τη διάκριση θα αναφερθώ αμέσως τώρα:
Στην εφαρμοσμένη Φιλοσοφία μια κρίσιμη διάκριση -σε σχέση με την αξία των οντοτήτων – μας παρέχεται από τη δυνατότητα να ξεχωρίζουμε τα πράγματα που διαθέτουν εγγενή (intrinsic, έμφυτη, ας πούμε) αξία σε σχέση με τα άλλα πράγματα, που διαθέτουν εργαλειακή (instrumental, χρηστική, ας πούμε) αξία. Για να γίνει κατανοητή η διάκριση, καταφεύγω στο προσφυές παράδειγμα του μικροφώνου: το μικρόφωνο είναι «πράγμα» του οποίου η (εργαλειακή) αξία διαρκεί ή διατηρείται όσο το χρησιμοποιεί ο άνθρωπος-χρήστης του, ο οποίος διαθέτει εγγενή αξία, επειδή ακριβώς είναι άνθρωπος.
Παλαιότερα η παιδεία και η μόρφωση αντιμετωπίζονταν ως περιοχές ή ως οντότητες με εγγενή αξία, η οποία ήταν αποδεκτή ως τέτοια, ανεξαρτήτως του είδους της γνώσης που κατείχες. Μάλιστα η γλωσσική παιδεία, παλαιότερα, το να είσαι εγγράμματος και λόγιος, αποτελούσε ιδιαίτερο γνώρισμα των μορφωμένων και των πτυχιούχων από τα πανεπιστήμια.
Τι συνέβη, όμως, και πλήθυναν οι «διπλωματούχοι πανεπιστημίου», που έχουν κάποιες - έως πάρα πολλές - «αδυναμίες» γλωσσικές, που εκφράζονται σε προφορικό και σε γραπτό επίπεδο με ευρηματικά «μαργαριτάρια», με ασυνταξίες και σολοικισμούς, με άγνοια των κανόνων της γραμματικής, με ανορθογραφία, με λεξιπενία κοκ;
Νομίζουμε ότι η ποιότητα που προσέφερε το σχολείο στις πρώτες βαθμίδες της εκπαίδευσης αποδυναμώθηκε για πολλούς λόγους: συμβάλλουν ανάλογα η εξειδίκευση, η λαϊκιστική τάση για απλοποίηση της παρεχόμενης γνώσης, η κυριαρχία του οπτικού πολιτισμού, οι μοιραίες εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσειςτης μεταπολίτευσης, η προέλαση της ψηφιακής τεχνολογίας, η αποσπασματικότητα του βίου, της καθημερινότητας, του ίδιου του εαυτού…
Η αποσπασματικότητα κατασκευάζει ψηφίδες που δεν είναι εύκολο να συγκολληθούν σε ενιαίο μόρφωμα, σε μιαν ενιαία αφήγηση, για να το πούμε πιο trendy. Έτσι προάγονται τα κάθε λογής «θραύσματα», σαν ευρήματα ανασκαφής, σαν «όστρακα» μιας αρχαιολογίας του παρόντος, που επιτρέπουν πολλαπλές ανθρωπολογικές αναγνώσεις, δηλαδή ποικίλες δυνατές ανασυγκροτήσεις της πραγματικότητας, με ερμηνείες που δεν εξυπηρετούν τη δύσκολη συνολική προσέγγιση, αλλά την εύκολη μερικότητα, που ενισχύει την προκατάληψη και τη μισαλλοδοξία.
Συνιστώσες αυτής της επιλογής αποτελούν η προ πολλού ποσοτικοποιημένη -λόγω ενός παρεξηγημένου θετικισμού -παιδεία, η προδιάθεση για εξειδίκευση, η εμμονή στη μέτρηση και στους ποσοτικούς δείκτες, η προτίμηση στο «εφαρμοσμένο» και στο prêt-à-porter, δηλαδή στο άμεσα χρησιμοποιήσιμο, στο εργαλείο που προσφέρεται ad-hoc για συγκεκριμένη χρήση, αυτό που μπορεί να είναι αμέσως χρήσιμο ώστε να λογίζεται ως έχον αξία.
Κοντολογίς, επήλθε σύντομα μια όχι τόσο απροσδόκητη αντικατάσταση της εγγενούς αξίας από την εργαλειακή, εφόσον μόνον η χρηστική αξία μπορεί εύκολα να μετρηθεί και να ρευστοποιηθεί στην θρυμματισμένη κοινωνία, ενώ η εγγενής αξία της λογιοσύνης, των ανθρωπιστικών γραμμάτων και επιστημών δεν έχει ανάλογο «δείκτη μέτρησης», δηλαδή εργαλειακότητας ή χρησιμότητας.
Ζούμε σε μιαν εποχή που κυριαρχεί η ρευστότητα και προάγεται το επαμφοτερίζον. Η κοινωνική πραγματικότητα αποδέχεται ασμένως -και μάλλον ασύνειδα- τον κατασκευασμένο ιδεοληπτικό ολοκληρωτισμό, που εκπορεύεται από τις θρυμματισμένες επιστημονικές ελίτ, οι οποίες καλλιεργούν θεωρίες διχαστικές ή μηδενιστικές σε επίπεδο φύλου, γένους, είδους, τάξης, έθνους κτλ.
Οι κοινωνιοκατασκευαστικές θεωρίες, ας πούμε, περί την έμφυλη ταυτότητα αποτελούν εν πολλοίς σπαραγματικές προσεγγίσεις του γένους μέσα από μια φιλελεύθερη θεωρία των δικαιωμάτων, την οποία, ασφαλώς, όλοι αποδεχόμαστε. Έχει επέλθει έτσι με τρόπο ραγδαίο στην καθημερινή ζωή, που είναι δύσκολη και άθλια έτσι κι αλλιώς, η οικοδόμηση ενός panopticon αυτοελέγχου της συμπεριφοράς μας και της γλωσσικής εκφοράς των απόψεων και των ιδεών- και όλο αυτό ονομάστηκε politically correct (πολιτικώς ορθόν).
Το σύνολο της εγχώριας πολιτικής σφαίρας συναινεί προς αυτή την κατεύθυνση και το παγκόσμιο σκηνικό ενορχηστρώνει την αποδόμηση του σαφούς και του συγκεκριμένου, που ως έχοντα εγγενή αξία δεν διαθέτουν ποσοτικούς δείκτες μέτρησης -και μάλλον παραμερίζονται, επειδή δεν αποτιμώνται, μολονότι το σαφές και το συγκεκριμένο αποτελούν εγγενούς αξίας ποιοτικά συστατικά της λογιοσύνης και την εμβολιάζουν με λογική και εκφραστική αρτιότητα.
Η αποτύπωση του επιχειρήματος σε ένα διάγραμμα.
Τα προγράμματα σπουδών σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης έχουν υποστεί διάφορες βλάβες και εκπτώσεις βάσει της πλημμελούς διάκρισης μεταξύ εγγενούς και χρηστικού στα «βασικά» μαθήματα. Στο Δημοτικό, ας πούμε, ούτε η Γεωγραφία ούτε η Ιστορία αποτελούν βασικά μαθήματα, και εκδηλώνονται δημόσιοι διαξιφισμοί για τα Θρησκευτικά ως μείζον ζήτημα της χριστιανορθόδοξης ελληνικότητας, ώστε να επισπευστούν άλλες απλουστεύσεις στα μαθήματα της γλώσσας και να αποδυναμωθούν τα μαθήματα που άπτονται των επιστημών του χώρου (π.χ. Γεωγραφία, Ανθρωπογεωγραφία) και του χρόνου (π.χ. Ιστορία), οι οποίες συμβάλλουν καταλυτικά στην αναγνώριση των ταυτοτικών πολιτισμικών χαρακτηριστικών μας. Στο Γυμνάσιο απαλείφονται τα Αρχαία ως πενιχρής (ήτοι απλώς εγγενούς) αξίας στο ωρολόγιο πρόγραμμα- δεν είναι βασικό (χρηστικό) μάθημα, δηλαδή.
Το Λύκειο αποτελεί έναν κολασμένο προνάρθηκα εισαγωγής στην τριτοβάθμια, που ως τελικός παραλήπτης δέχεται εισακτέους εκπαιδευμένους στη νοοτροπία του χρηστικού και εξοικειωμένους μονοδιάστατα με το εργαλειακό ως απολύτως βασικές –άρα… αποκλειστικές- παραμέτρους στην εκπαίδευση.
Οι ανθρωπιστικές επιστήμες, λοιπόν, δεν αποτελούν τον βασικό κορμό στα προγράμματα σπουδών, παρόλο που η Φιλοσοφία και η διαλεκτική διδασκαλία προσφέρουν τις δέουσες γλωσσικές και στοχαστικές δεξιότητες, ώστε να αναπτυχθεί η λογική και η εκφραστική ακρίβεια ως συνιστώσες μιας ικανότητας για «επιχειρηματολογία».
Και μιας και αναφέρθηκα στις Ανθρωπιστικές Επιστήμες έχω διάφορους συναδέλφους, συντρόφους και φίλους, που ακραδάντως πιστεύουν ότι είναι φρόνιμο να καταργηθούν τα Αρχαία, διότι δεν έχει σημασία (αξία) να ξέρουμε (γνωρίζουμε) την αρχαία γλώσσα στην οποία διατυπώθηκαν οι σκέψεις των προγόνων μας, αλλά αρκεί να διδασκόμαστε τις ιδέες και τις σκέψεις τους καθεαυτάς. Σκέφτομαι για όλους αυτούς τους πάμπτωχους τω πνεύματι συναδέλφους, συντρόφους και φίλους ότι έχουν σπουδάσει και ολίγον στην Εσπερία, και ότι όλο και κάποια ξένη γλώσσα γνωρίζουν- παραπέμπω και στο «Μυθιστόρημα» του αμείλικτου Γεωργίου Σεφέρη. Αν τους ψάξεις, λοιπόν, έστω και επιδερμικά, θα ισχυριστούν αυτάρεσκα ότι ουδείς μπορεί να νιώσει τον παλμό και την αφηγηματική μαεστρία σε μια νουβέλα του Oscar Wilde παρά μόνο στην οικεία γλώσσα του μεγάλου Ιρλανδού! Πώς να μην υποκλιθείς στη μυθιστορηματική αφήγηση της γαλλικής γλώσσας του Guy de Maupassant ή στον ποιητικό ρομαντισμό της γερμανικής γλώσσας του Friedrich Hölderlin.
Όπως, λοιπόν, ευχαρίστως προτιμούν και σαφώς εκτιμούν τη σκέψη, την ποίηση και την αφήγηση στον αυθεντικό γλωσσικό κώδικά τους (ποιος θα πει ότι η μετάφραση είναι μια χαρά;), εκδηλώνουν κραυγαλέα αντίφαση όταν παραμερίζουν την αξία της αρχαίας γλώσσας του Αριστοτέλη, του Αισχύλου και του Θουκυδίδη. Ασφαλώς δεν αναφέρομαι στο ζήτημα της ωραιότητας, που έχει κάθε γλώσσα ή στην ομορφιά της δικής μας, αλλά στην ικανότητα να διατυπώνεται μια σκέψη σε συγκεκριμένο γλωσσικό κώδικα.
Η εργαλειακότητα και η χρηστικότητα στην εκπαίδευση προάγουν τον εντυπωσιασμό από την εξειδίκευση, καλλιεργούν την αποσπασματικότητα, τη θρυμματισμένη γνώση και την εξοικείωση με την απτότητα, δηλαδή την υλικότητα. Καθετί που υπάρχει ως ποιοτικό χαρακτηριστικό και μπορεί να εμπλουτίσει τα κριτήρια λήψης απόφασης, με άλλα λόγια να αναπτύξει την ικανότητα για πνευματική διάκριση ως θεμελιακό συστατικό της θηρευόμενης λογιοσύνης και φρόνησης ενός απόφοιτου ΑΕΙ παραμένει ανυπόληπτο και αζήτητο. Δεν συμμερίζομαι κάποια αισιοδοξία πως τάχα αυτή η «κατεύθυνση» θα αναχαιτισθεί ή θα αντιστραφεί· θα μπορούσε μόνον ίσως να επιβραδυνθεί.
Άλλωστε, «Ποιός θα σηκώσει τή θλίψη τούτη ἀπ τήν καρδιά μας; Χτές βράδυ μία νεροποντή καί σήμερα βαραίνει πάλι ὁ σκεπασμένος οὐρανός». («Μυθιστόρημα», Γεώργιος Σεφέρης, Δεκέμβρης 1933-34.)
Γεννήθηκα στην Θεσσαλονίκη (1960), είμαι απόφοιτος του Πειραματικού Σχολείου ΑΠΘ. Σπούδασα Νομικά και Πολιτική Επιστήμη στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, έκανα μεταπτυχιακές σπουδές με τον Jean-Marie Vincent (Σχολή της Φρανκφούρτης) στο Παρίσι (Paris-I, Panthéon Sorbonne) και διδακτορικό με τον Άρι Κουτούγκο στο ΕΜΠ. Διδάσκω στο ΕΜΠ, στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο και σε Μεταπτυχιακά Προγράμματα Σπουδών στη Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών (ΕΜΠ) και στα Τμήματα ΜΙΘΕ και ΦΠΨ (ΕΚΠΑ) https://ntua.academia.edu/KostasTheologou/Books e-mail: ktheolog@central.ntua.gr
Η φάτνη, η βασική εικόνα της γέννησης του Χριστού δεν βρίσκεται ούτε στις βιτρίνες και τους εορτασμούς, ούτε στα ομοιώματά της και αποτυπώσεις σε ευχετήριες κάρτες.
Βρίσκεται δίπλα μας, σε κάθε μητέρα που προσπαθεί να προστατεύσει το μωρό της από τις αντίξοες συνθήκες και τους κινδύνους. Βρίσκεται και στα πρόσωπα μιας μετανάστριας και του μωρού της, όπως αποτυπώθηκαν στη φωτογραφία που ανέβασε στον προσωπικό του λογαριασμό στο facebook ο φωτορεπόρτερ Γιώργος Μουτάφης.
Ένα μωράκι τεσσάρων ημερών κοιμάται τυλιγμένο με κουβέρτες σε ένα καφάσι. Δίπλα του η μητέρα του το κοιτάζει τρυφερά. Η φωτογραφία τραβήχτηκε σε μία σκηνή στη Μόρια, εκεί όπου οι πρόσφυγες ετοιμάζονται να περάσουν ακόμα ένα χειμώνα, χωρίς κανείς να μπορεί να εγγυηθεί την προστασία τους από το κρύο και την ασφάλειά τους. Τους πρώτους μήνες άλλωστε του 2017 -οπότε και σημειώθηκαν έντονες χιονοπτώσεις και πολύ χαμηλές θερμοκρασίες στη Μυτιλήνη- τρεις πρόσφυγες πέθαναν από το κρύο…
Άστεγοι στο Παρίσι του 21ου αιώνα δίπλα στο Σηκουάνα….
Σε ποια πέτρα σε ποιο χώμα να ριζώσεις τώρα πια
κι απ’ το θάνατο ακόμα πιο πικρή είσαι προσφυγιά….
………..
Αφρίν…η φυγή…….
Αιθιοπικά Χριστούγεννα. Στη θέση της φάτνης, του σπηλαίου, του λίκνου, της σαρκοφάγου, του αχυρώνα..ένα λευκό σεντόνι.
Χριστός γεννάται! Κ α λ ή Α ν ά σ τ α σ η !
Φαίνεται παραδοξολογία, αλλά κυριολεκτώ! Η ευχή “Καλή Ανάσταση” είναι η πληρέστερη, η καταλληλότερη για τα Χριστούγεννα.
Για να δούμε!
Πρώτα απ’ όλα, για όσους κάνουν μακροβούτι στους ωκεανούς της πίστης (κι όχι surfing στον αφρό μιας αφιλοσόφητης ζωής, ή του καταναλωτισμού, ή της αυτιστικής βεβαιότητας πως αφού δεν βλέπω δυο μέτρα κάτω από τον αφρό, δεν υπάρχει τίποτα παραπέρα από τα δύο μέτρα), για όσους λοιπόν κάνουν μακροβούτι στους ωκεανούς της πίστης, τα Χριστούγεννα δεν είναι γιορτή γενεθλίων. Τα γενέθλια έχουν κάτι μακάβριο. Δεν το βλέπουμε, απλούστατα γιατί δεν θέλουμε να στοχαστούμε πάνω στο συντριπτικό γεγονός του θανάτου. Κι έτσι καμωνόμαστε πως δεν υπάρχει (ή μάλλον πως υπάρχει μόνο για τους άλλους και μόνο ως ατύχημα, ως εξαίρεση –πανάθεμά μας! – ενώ δεν είναι εξαίρεση, αλλά καθεστώς). Τα γενέθλια στην πραγματικότητα σημαίνουν το αναπότρεπτο πάλιωμά μας: την ασταμάτητη απομάκρυνσή μας από το σημείο που γίναμε ζωή, και το ξέφρενο πλησίασμά μας στη στιγμή που θα γίνουμε στάχτη και μπούρμπερη. Αυτό συμβαίνει αναπόδραστα, ακόμα κι αν κρεμαστούμε ανάποδα τσιρίζοντας ότι δεν είναι έτσι! Η μόνη πιθανότητα να μην είναι έτσι, είναι αν η πορεία της ζωής μας είναι από τη ζωή προς πληρέστερη Ζωή, προς μια όντως Ζωή!
Τα Χριστούγεννα, λοιπόν, είναι κάτι διαφορετικό. Είναι το πανηγύρι για ένα ανατρεπτικό ξεκίνημα: Ξεκίνημα για το όχι-τέλος, ξεκίνημα για την απελευθέρωση από το αναπόδραστο! Στη Βηθλεέμ ο Θεός αυτοπροσώπως έκανε εαυτό του για πάντα τον άνθρωπο. Δεν τον συνάντησε απλώς. Έγινε ο ίδιος άνθρωπος. Κι αυτό δεν σημαίνει χημεία, δηλαδή δεν σημαίνει απλώς ένωση της θεότητας και της ανθρωπινότητας δίκην δυο ουσιών που αναμιγνύονται. Σημαίνει ότι έγινε ζωή του Θεού η ζωή του ανθρώπου: η πείνα, η δίψα, η ελπίδα, ο πόνος, η τραγικότητα. Ώστε αυτή η ζωή, η ζωή του ανθρώπου, να ελευθερωθεί. Η Χριστού Γέννα είναι η άφιξη του κορυφαίου αλληλέγγυου. Αυτού που δεν παρατηρεί απλώς, που δεν κάνει απλώς δηλώσεις, που δεν περνά απλώς από τις ζωές των άλλων, αλλά εκείνου που γ ί ν ε τ α ι ο άλλος.
Στη Σταύρωση ολοκληρώνεται αυτό που ξεκινά στις 25 Δεκεμβρίου. Στον Γολγοθά είναι που ο Χριστός προσέλαβε και τα εσχατότερα σημεία της ανθρώπινης συνθήκης: τον άδικο θάνατο, την παράλογη οδύνη, την προδοσία και την εγκατάλειψη. Ποιανού τη ζωή (ή μάλλον: ποιας ελίτ τη ζωή) θα είχε προσλάβει, αν ζούσε χρόνια πολλά κι ευτυχισμένα κι αν είχε στο τέλος έναν τιμημένο θάνατο ανάμεσα σε αγαπημένους; Πόσων παιδιών το μαρτύριο θα είχε αφήσει απ’ έξω;
Αυτή η διαδρομή του, φάτνη – Γολγοθάς, η διαδρομή της θυσιαστικής και αυτοπρόσωπης αλληλεγγύης, απολήγει στην Α ν ά σ τ α σ η. Χάριν αυτής έγινε η Χριστού Γέννα! Για να ανοίξει ο δρόμος ώστε να συντριβεί ο θάνατος – κάθε λογής θάνατος. Όχι απλώς να παραταθεί επ’ άπειρον η ζωή η βυθισμένη στη φθορά και η αιχμάλωτη στο άδικο. Αλλά ώστε η ζωή να μεταμορφωθεί σε όντως Ζωή, και να πάψει τελεσίδικα η σαπίλα να είναι το τέρμα κάθε ανθρώπινου κόπου – ακόμα και των ευγενέστερων!
Νοιαστήκαμε για κανένα πονεμένο; Κανέναν δυσκολεμένο; Βάλαμε στην καρδιά μας με πόνο κανένα ταλαίπωρο άνθρωπο; Πλησιάσαμε κάποιον άγνωστο; Νοιαστήκαμε για ένα πράγμα μόνο! Να νιώθουμε καλά και να έχουμε 5 φίλους που μας αγαπούν και μας αναγνωρίζουν και να συμφωνούν μαζί μας! Αλλοίμονο αν υπάρχει άλλη άποψη….
Χαλιόμαστε μέσα μας ότι δεν τα καταφέραμε, ότι αμαρτήσαμε! Ε και τί είναι μπροστά στον Θεό; Δεν στενοχωριόμαστε ότι δεν έχουμε σχέση με τον Θεό! Στενοχωριόμαστε γιατί κάναμε κάποια λάθη.
Κάπου φταίμε! Δεν φταίμε σε αυτό, σε κάτι άλλο φταίμε! Έχουμε ανάγκη ως φάρμακο την αδικία από τον άλλον για να ξυπνήσουμε! Κάποιος κρυφός εγωισμός, κάποια εσωτερική πνευματική διαταραχή, κάπου φταίμε μέσα μας ένα μικρόβιο υπάρχει και η αδικία του άλλου είναι θεράπεια που επιτρέπει ο Θεός.
Άλλο να ξέρω την πονηριά του άλλου και άλλο να απορρίπτω τον άλλον από την καρδιά μου. Άλλο να γνωρίζω την πονηριά του ανθρώπου και άλλο να πάψει να είναι σημαντικός ο άλλος για μένα Βαρνάβας Γιάγκου
«εγκλήματα εναντίον της ανθρωπότητας
δεν είναι μόνο οι γενοκτονίες, τα στρατόπεδα θανάτου,
τα βασανιστήρια, οι λιμοί που προκαλούνται εσκεμμένα,
οι μαζικές επιμολύνσεις, οι εξευτελισμοί ως μέθοδος καταστολής της ταυτότητας των θυμάτων
Είναι επίσης αυτό που οι χρηματοπιστωτικές και οικονομικές εξουσίες με την ενεργή ή σιωπηρή συμμετοχή των κυβερνήσεων διέπραξαν εν ψυχρώ εναντίον εκατομμυρίων ανθρώπων σε όλον τον κόσμο,που απειλούνται να χάσουν ό,τι τους έχει απομείνει,
το σπίτι και τις οικονομίες τους, αφού έχουν χάσει τη μοναδική και συχνά ισχνή πηγή εισοδήματός τους, δηλαδή τη δουλειά τους». Ζοζέ Σαραμάγκου (Το τελευταίο τετράδιο )
Ωραιότατη και θεολογικότατη είναι η εικόνα της Γεννήσεως του Θεού και Κυρίου μας, Ιησού Χριστού. Κι όπως ομολογούμε στο Σύμβολο της Πίστεως, ότι ο Ιησούς Χριστός, ο μονογενής υιός του Θεού «δι’ ημάς τους ανθρώπους και δια την ημετέραν σωτηρίαν κατελθόντα εκ των Ουρανών», κατήλθε από τους Ουρανούς ο Υιός και Λόγος του Θεού κι έγινε άνθρωπος, όπως εμείς για να μας σώσει από την φθορά και τον θάνατο.
Προσέξτε, αδελφοί, τας εορτάς. Πρώτη των εορτών, η της Γεννήσεως του Χριστού», μας προτρέπουν οι αποστολικοί κανόνες. Μέσα στο ίδιο πνεύμα και ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος θα μας βεβαιώσει λέγοντας: και δεν θα έχει κάνει λάθος, αυτός που θα ονομάσει την εορτή των Χριστουγέννων μητέρα όλων των άλλων εορτών. Πραγματικά, όπως πηγάζουν από την ίδια πηγή τα διάφορα ρυάκια, έτσι κι όλες οι εορτές πηγάζουν από την εορτή της Γεννήσεως του Χριστού, που είναι σαν μια καινούρια δημιουργία του κόσμου. Η σάρκωση του Λόγου του Θεού που εορτάζεται σ’ αυτή την εορτή γίνεται ακρογωνιαίος λίθος.
Η σάρκωση του Θεού χωρίζει μυστηριωδώς το φως από το σκοτάδι, σύμφωνα με τα λόγια του αγίου Ιωάννου: Κάθε πνεύμα που ομολογεί ότι ο Ιησούς Χριστός ήλθε σαν άνθρωπος, είναι απ’ τον Θεό, και κάθε πνεύμα που δεν ομολογεί ότι ο Ιησούς Χριστός ήλθε σαν άνθρωπος, δεν είναι από τον Θεό. Είναι το πνεύμα του Αντιχρίστου. Πολύ πριν γεννηθεί λοιπόν, ο Χριστός ο κόσμος ήταν γεμάτος από το βαθύ αίσθημα ενός απροσδιόριστου κακού. Κάθε στιγμή αισθανόταν κανείς την αβεβαιότητα αυτού του κόσμου. Η πνευματική κληρονομιά των αρχαίων λαών δεν είχε καμιά σταθερότητα, αλλά εμπλουτιζόταν και ένωνε διαφορετικά στοιχεία. Οι πολιτισμοί διαφορετικών λαών επηρέαζαν και μετέβαλαν ο ένας τον άλλο. Ο κόσμος πριν από τη Γέννηση του Χριστού μοιάζει με καλοοργωμένο χωράφι, έτοιμο να λάβει τον σπόρο της αιώνιας ζωής, την απαρχή του μέλλοντος αιώνος. Ο χρόνος και ιδιαίτερα ο ήλιος στην τροχιά του μέσα στον χρόνο είχε θεοποιηθεί. Έτσι στην Αλεξάνδρεια στις 25 Δεκεμβρίου εόρταζαν μεγαλοπρεπώς τα γενέθλια του πολιούχου θεού «αιώνος» δηλαδή του αιώνιου χρόνου. Ο δυτικός κόσμος εόρταζε την περίοδο αυτή του χειμερινού ηλιοστασίου τα Σατουρνάλια, μία εορτή προς τιμή του Θεού της γεωργίας του Σατούρνου, του Κρόνου. Η Εκκλησία των χριστιανών εις αντικατάσταση των παλαιών αυτών δοξασιών έθεσε ως ημέρα εορτασμού της γέννησης του Χριστού την 25η Δεκεμβρίου. Από ‘δω και στο εξής για όλους τους χριστιανούς η 25η Δεκεμβρίου θα σήμαινε την γέννηση ενός άλλου ήλιου, του ήλιου της δικαιοσύνης, του υιού του Θεού, του Ιησού Χριστού.
*
Μέσα στην εικόνα των Χριστουγέννων δεσπόζει το βουνό με το σπήλαιο, μέσα στο οποίο βρίσκεται σπαργανωμένος ο μικρός Χριστός.
Το μεγάλο βουνό της εικόνας προεικονίζεται μυστηριακά στο όνειρο του Ναβουχοδονόσορα και εξηγείται προφητικά από τον προφήτη Δανιήλ στο 6ο ανάγνωσμα του Εσπερινού των Χριστουγέννων. Ο βράχος που ξεριζώθηκε από το όρος χωρίς να τον αγγίξει ανθρώπινο χέρι και κατέστρεψε το μεγάλο είδωλο, είναι η εικόνα της Γεννήσεως του Χριστού. Στην εικόνα των Χριστουγέννων ο Σωτήρας μοιάζει με την πέτρα που νίκησε και κατέστρεψε τον τρομερό ανθρώπινο εγωισμό υπό την μορφή του ειδώλου. Το Παιδίον αναπαριστάνεται στο μέσον της εικόνας, σπαργανωμένο. Το μέγεθός του είναι εξαιρετικά μικρό. Η αναπαράσταση του Σωτήρα μέσα σ’ αυτή την εικόνα είναι η πιο μικρή απ’ όλα τα’ άλλα πρόσωπα της εικόνας, κι όμως, παρ’ όλα αυτά παραμένει η εικόνα του Κυρίου, η εικόνα του Χριστού. Μέσα στην εικόνα ο Σωτήρας καταλαμβάνει την βασιλική θέση του Δεσπότου. Ωστόσο, η Θεοτόκος εικονίζεται πιο μεγάλη απ’ όλα τα’ άλλα πρόσωπα της εικόνας κι εδώ είναι ακριβώς που ερμηνεύεται η προφητεία του Δανιήλ δια μέσου του ονείρου του Ναβουχοδονόσορα.
* Στην εικόνα της Γέννησης του Χριστού βλέπουμε τον μικρό Χριστό ξαπλωμένο μέσα στη σπηλιά σαν μέσα στα σπλάχνα της γης. Μας φανερώνει την εικόνα της παραβολής του κόκου σινάπεως, όταν ο ίδιος ο Σωτήρας μίλησε για τη βασιλεία των ουρανών. Ο σπόρος του σιναπιού, ο μικρότερος απ’ όλους τους σπόρους, φυτεύεται στη γη για να δώσει ένα μεγάλο δέντρο. Κατά τον ίδιο τρόπο, μπορεί να πει κανείς, ο Χριστός, ουράνιο βασίλειο, που έλαβε σάρκα, ζωντανή Ιερουσαλήμ, έπεσε σαν κόκκος σινάπεως στα σκοτεινά σπλάχνα της γης κι εβλάστησε σε μια σπηλιά σκαμμένη στη γη.
Στην εικόνα της Γεννήσεως η σπηλιά παρουσιάζεται συνήθως πολύ απλά, χωρίς προσπάθεια να φανούν οι λεπτομέρειες, ή να δοθεί κάποιος φωτισμός ιδιαίτερος. Το σπήλαιο παρουσιάζεται σαν ένα άνοιγμα εντελώς μαύρο, σαν το ανοιχτό στόμα της γης. Κι αυτή η μαυρίλα δεν γλυκαίνει με τίποτε. Κι αυτή η μαυρίλα έρχεται σε δυνατή αντίθεση με το φως του Σωτήρα, με το φωτοστέφανο γύρω από το κεφάλι του, με τη λευκότητα των σπαργάνων με τα οποία τον τύλιξε η Θεοτόκος.
Το παιδίον Ιησούς μέσα στη φάτνη είναι ο ίδιος ο Θεός που φανερώθηκε σ’ εκείνους που κάθονταν εν σκότει και σκιά θανάτου, για να τους σώσει από την κατάρα του προπατορικού αμαρτήματος, για να μεταμορφώσει την ανθρώπινη φύση και να της ξαναδώσει το αρχαίο κάλλος. Ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης συγκρίνει την γέννηση μέσα στο σπήλαιο με το πνευματικό φως που έλαμψε μέσα στα σκότη του θανάτου που τυλίγανε το ανθρώπινο γένος. Η μαύρη τρύπα του σπηλαίου παριστάνει συμβολικά και τον υλικό κόσμο, που σκεπάζεται από την αμαρτία και όπου ανατέλει ο Ήλιος της Δικαιοσύνης, ο Χριστός. Τα δύο ζώα πολύ κοντά στον Σωτήρα, ένα γαιδουράκι κι ένα βόδι, ερμηνεύονται από την τρομερή προφητεία του Ησαία που λέγει: «έγνω βους τον κτησάμενον, και όνος την φάτνην του κυρίου αυτού. Ισραήλ δε με ουκ έγνω και ο λαός με ου συνήκεν.» Το βόδι γνωρίζει τον αφέντη του και το γαιδούρι ξέρει το παχνί εκείνου που το έχει, ο Ισραήλ όμως δεν ξέρει σε ποιόν ανήκει και ο λαός μου τίποτα δεν κατανοεί….
Γύρω από το σπήλαιο, η γη δεν παρουσιάζεται μέσα στην εικόνα ομαλή, επίπεδη, αλλά είναι γεμάτη κίνηση, λόφους, σκάμματα. Η κίνηση αυτή θυμίζει τα κύματα της θάλασσας κι ερμηνεύεται θεολογικά. Η γη αναγνώρισε την έλευση του Σωτήρα και ανταποκρίθηκε σ’ αυτήν αναγεννώμενη και αναζωογονούμενη. Σαν ένα φύραμα άρχισε να ζυμώνεται, διότι ένοιωσε μέσα της τη μαγιά της αιώνιας ζωής.
*
Πολλά μας δείχνει ακόμα η εικόνα των Χριστουγέννων. Μας δείχνει τους αγγέλους, τους μάγους, τους βοσκούς. Οι άγγελοι ήταν οι πρώτοι αγγελιαφόροι και μάρτυρες της καλής αγγελίας της Γεννήσεως του Χριστού. Οι μάγοι και οι βοσκοί αντιπροσωπεύουν το ανθρώπινο γένος, που καλείται να προσκυνήσει τον Χριστό. Οι βοσκοί εκλήθησαν να προσκυνήσουν το Χριστό στο όνομα του Ισραήλ γιατί δέχτηκαν κατευθείαν το χαρμόσυνο μήνυμα από τους αγγέλους. Οι μάγοι εκπροσωπούν τον ειδωλολατρικό κόσμο που έρχονται να προσκυνήσουν τον Σωτήρα από μακριά. Τους οδηγεί ένα άστρο, αλλά κι αυτό το άστρο, λέει ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος δεν ήταν ένα απλό άστρο, αλλά ένας άγγελος που ακτινοβολούσε σαν άστρο και οδηγούσε τους μάγους της ανατολής στην προσκύνηση του Χριστού.
Στο πάνω μέρος της εικόνας, ακριβώς πάνω από το σπήλαιο τοποθετείται ο αστέρας που οδήγησε τους μάγους. Είναι σαν να εστάλη να σταθεί πάνω ακριβώς από τη σπηλιά. Δεν παρουσιάζεται στην άκρη, ξεχωριστά από την όλη σύνθεση, αλλά εξέρχεται από τις ουράνιες σφαίρες που ζωγραφίζονται στο κέντρο της εικόνας. Το άστρο αυτό διατηρήθηκε όχι μόνο στην εικόνα της Γέννησης του Χριστού αλλά και στη θεία Λειτουργία.
Όταν τελειώνει η προσκομιδή, τοποθετεί ο ιερέας στον δίσκο, τον αστέρα, πάνω από τον αμνό του υψωθέντος και ευλογηθέντος άρτου. Αυτός ο αστέρας είναι σε ανάμνηση εκείνου που στάθηκε πάνω από τη φάτνη, όπου ανακλήθηκε το θείο βρέφος. Και το μανουάλι που τοποθετείται την παραμονή των Χριστουγέννων στη μέση της εκκλησίας το άστρο της Γεννήσεως συμβολίζει. Είναι το μυστικό αρχέτυπο του Χριστού, όπως μαρτυρεί η Αποκάλυψη: «Είμαι ρίζα και απόγονος του Δαυίδ, ο φωτεινός και πρωινός αστέρας.»
Η εικόνα μας δείχνει και μια άλλη λεπτομέρεια, πως στη Γέννηση του Χριστού «ήττηνται της φύσεως οι όροι», νικήθηκαν οι κανόνες της φύσεως. Πρόκειται για τον μνήστορα Ιωσήφ. Δεν έχει θέση στο κεντρικό μέρος της εικόνας, γιατί η θέση του ήταν απλώς να φυλάει την Παρθένο Μαρία, γι’ αυτό και βρίσκεται χωρισμένος από το Παιδίον Ιησού και την Παναγία. Δεν είναι ο Πατέρας. Μπροστά του βλέπουμε έναν τσομπάνη σκυμένο από τα χρόνια να συνομιλεί μαζί του. Κατά παράδοση είναι ο Διάβολος που τον πειράζει. Η παρουσία του Αρχεκάκκου και το μέρος που παίζει ως πειραστής έχουν μια όλως ιδιαίτερη έμφαση στην εορτή της αναπλάσεως του κόσμου, τα Χριστούγεννα. Η σκηνή του πειρασμού του Ιωσήφ εμπνέεται από τους ύμνους των μεγάλων ωρών που μιλούν για τις αμφιβολίες του Ιωσήφ και το παράδοξο θέαμα της εγκυμονούσης Παρθένου, ενώ ο διάβολος στα απόκρυφα ευαγγέλια λέει στον μνήστορα: Όπως αυτό το ξερό ραβδί δεν μπορεί να πετάξει φύλλα, έτσι και μια παρθένος δεν μπορεί να κάνει παιδί.
Θα μπορούσαμε να ερμηνεύουμε την εικόνα των Χριστουγέννων για πολύ. Όλα όσα βλέπουμε μέσα στην εικόνα της Γεννήσεως του Χριστού τα ακούμε και τα ζούμε μέσα στους ύμνους και τα αναγνώσματα του Εσπερινού, του όρθρου, της ακολουθίας των μεγάλων ωρών. Ας πάρουμε τα λειτουργικά βιβλία κι ας παρακολουθήσουμε τα θεία αυτά λόγια. Κι αν δεν καταλαβαίνουμε το βαθύ νόημά τους, τότε ας σκύψουμε ευλαβικά το κεφάλι μας πάνω από την εικόνα κι ας ζητήσουμε από το σπαργανωμένο Νήπιο Ιησού να σταλάξει λίγο από το έλεός του μέσα στις καρδιές μας για να ζήσουμε κι εμείς το γεγονός της Γέννησής Του, όπως οι βοσκοί της Βηθλεέμ.
Tους ηλικιωμένους δεν τους ξεχνάμε τα Χριστούγεννα ….❤
Χαλίλ Γκιμπράν: Ο επαναστάτης της αγάπης
Θερμός και ανυπόκριτος αγωνιστής για τα δικαιώματα του ανθρώπου ηταν ο Γκιμπράν, απο τους πιο ξεχωριστούς στην ιστορία των ανθρώπων. Έδωσε μάχη μακρόχρονη και σκληρή, για ν’ αναγνωριστούν τα δικαιώματα των νεων, αντρών και γυναικών, στο ζήτημα του έρωτα και του γάμου. Αγωνίστηκε ιδιαίτερα για την κατάργηση των δυναστικών εθίμων και συνηθειών του γάμου που επικρατούσαν απο αιώνες στην κοινωνική δομή των χωρών της Μέσης Ανατολής. Το πιο άδικο απο τα έθιμα αυτα ήταν να αρραβωνιάζουν οι γονείς τα παιδιά τους και να κανονίζουν το γάμο τους χωρίς αυτα να έχουν γνώμη, αλλα και ούτε γνώση πολλές φορές, γιατί τα αρραβώνιαζαν απο πολύ μικρή ηλικία. Η ατομική ελευθερία χτυπιόταν ετσι στο πιο ζωτικό σημείο της.
Όσοι επαναστατούσαν ενάντια στα έθιμα αυτα, τους περίμενε σκληρό χτύπημα, συκοφαντία απο την εκκλησία και την Πολιτεία, απομόνωση και αργός θάνατος, ιδιαίτερα για τις γυναίκες. Όμως η καρδιά του Γκιμπράν είναι μ’ αυτούς τους επαναστάτες, που δεν πετούν στα άχρηστα το χάρισμα της ελευθερίας. Δεν τον τρομάζει ο θάνατος, γιατι «η αγάπη είναι δυνατότερη απο το θάνατο», γράφει. Το έργο του «Ανυπόταχτες Ψυχές» κάηκε δημόσια στη Βηρυτό, με δια
ταγή του σουλτάνου, και ο ιδιος αφορίστηκε απο την Εκκλησία και εξορίστηκε απο την πατρίδα του. Αλλά πέρα απο το θαρραλέο ξεσκέπασμα των καταχρήσεων της εξουσίας, κοσμικής ή θρησκευτικής, ο Γκιμπράν εκφράζει, με τη δύναμη που χαρακτηρίζει τον αληθινά πη
γαίο λόγο, αλήθειες παγκόσμιες κι αιώνιες. Και τις παρουσιάζει με το γοητευτικό ντύμα της παραβολής, κληρονομιά της αρχαίας αραμαικής παράδοσης.
Ξεκάθαρα τονίζει το γεγονός, που ολοι οι άνθρωποι θα μπορούσαν να κατανοήσουν, αλλά που οι πιο πολλοί το αγνοούν, οτι πολύ λίγα είναι τα σπουδαία πράγματα στη ζωή. Πολύ συχνά ο Λιβανέζος ποιητής μας θυμίζει πως αν οι ανθρώπινες σχέσεις πάσχουν, κανένα άλλο μέρος της ζωής δεν μπορεί να εχει μεγάλη σημασία. Μήπως τάχα μπορούν ο πλούτος, ή δύναμη ή το κύρος να αναπληρώσουν τη σιωπηλή αγωνία της προδομένης καρδιάς; Πως μπορεί να υπάρχει χαρά και νόημα στη ζωή μας οταν η αγάπη εξαφανίζεται και η φιλία καταστρέφεται; Για να εξασφαλίσουμε την αληθινή πρόοδό μας, αλλα και αυτή την επιβίωσή μας, οφείλουμε να δυναμώσουμε τους δεσμούς της αδελφικότητας με ολους τους συνανθρώπους μας, χωρίς διάκριση, όπως κάνουμε με τους προσωπικούς και οικογενειακούς δεσμούς μας. Τις αλήθειες αυτές ο Γκιμπράν τις χαράζει στην καρδιά μας, με τη δύναμη του λόγου του, κι εύκολα δεν σβήνουν. Σαν την αθάνατη μουσική του Μπετόβεν, για την οποία ο δημιουργός της ειπε, «Απο την καρδιά ανάβλυσε και στην καρδιά θα τρέξει», τα γραφτά του Γκιμπράν, με την πηγαία ειλικρίνειά τους, φτάνουν στο πιο μεγάλο βάθος της συγκινησιακής και διανοητικής μας επίγνωσης.
– διερευνούν την καθολικότητα της θρησκευτικής αναζήτησης στην ιστορία του ανθρώπου,
– εξετάζουν τη σύνδεση της αναζήτησης του Θεού με τη θρησκεία.
Παρουσίαση
Από την αυγή της ύπαρξής του ο άνθρωπος αισθάνθηκε ότι ήταν αδύναμος απέναντι στις δυνάμεις της φύσης και στο ανεξήγητο,το απρόβλεπτο και αναπόφευκτο των γεγονότων και καταστάσεων της ζωής του.Έτσι ένιωσε την ανάγκη να «πιαστεί» από κάτι το πιο δυνατό απ’ αυτόν, που με διάφορους τρόπους, επικλήσεις, ξόρκια και τελετουργίες θα ζητούσε την αρωγή και την προστασία του. Τις περισσότερες φορές, αυτή τη δύναμη βοήθειας, τη ζητά αυθόρμητα υψώνοντας τα χέρια και τα μάτια του προς τον ουρανό. Είναι η δέηση προς την «άνωθεν» βοήθεια, τον «από μηχανής θεό», που νοερά τοποθετείται πολύ ψηλά, εκεί που βρίσκεται ο ήλιος, η πρωταρχική δύναμη -θεότητα για τον άνθρωπο. Στο μέλλον, όταν δημιουργήθηκαν οι διάφορες πολυθεϊστικές ή μονοθεϊστικές δοξασίες και θρησκείες, το ανώτερο ον παρομοιαζόταν ως Ήλιος. Κάποιες ευφάνταστες θεωρίες υποστηρίζουν ότι ο άνθρωπος δέεται με τα χέρια προς τον ουρανό, επειδή από εκεί κατέβηκαν οι «θεοί του Ουρανού», κάποιοι εξωγήινοι επισκέπτες, που τους δίδαξαν διάφορες τέχνες και ιάματα.
«Απλώνουμε τα χέρια στον Ήλιο»
Από την «Εαρινή συμφωνία» του Γιάννη Ρίτσου σε μελοποίηση του Γιάννη Μαρκόπουλου
1: Η » θεά με τα υψωμένα χέρια», χρονολογείται στην περίοδο μετά την καταστροφή των μινωικών ανακτόρων (1375-1200 π.Χ.).
2: Τα σχηματικά γυναικεία ειδώλια με τα χέρια διπλωμένα ή υψωμένα σε στάση δέησης, συνιστούν τους συνηθέστερους τύπους μυκηναϊκών λατρευτικών αντικειμένων.
3: Λεπτομέρεια από τοιχογραφία στης κατακόμβης της Αγίας Πρίσκιλλα (Priscilla), στην οδό Salaria της Ρώμης,150 μ. Χ . Το θέμα με γυναίκα δεομένη που συμβόλιζε την ψυχή, με τα χέρια που ανεβαίνουν στον ουρανό, ήταν κοινό μεταξύ των παλαιοχριστιανικών έργων στις ρωμαϊκές κατακόμβες.
Παναγία δεομένη . Ψηφιδωτό από την αψίδα του ιερού του ναού της Αγ. Σοφίας Κιέβου (1043-1046)
Στην τοιχογραφία (αναπαράσταση) του 16ου αιώνα,που έχει φθαρεί από την υγρασία, στον μικρό ναό Αγ. Παρασκευής στην Κρήτη, όπου βρίσκεται ο τάφος των αδελφών Χορτάτζη, το ζεύγος Χορτάτζη προσεύχεται ίσως πριν τη μάχη κατά των Ενετών. Στη φωτογραφία του G.Gerola από την περιήγησή του στην Κρήτη 1901-1902 η επιγραφή ήταν ευκρινής και έγραφε: “ΔΕΗΣΗΣ ΤΩΝ ΔΟΥΛΩΝ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΧΟΡΤΑΤΖΗ ΚΑΙ ΤΗΣ ΣΥΜΒΙΟΥ ΑΥΤΟΥ. “Η τοιχογραφία έχει για τη βυζαντινή εποχή την αξία που έχει ο Ερμής του Πραξιτέλη για την κλασική αρχαιότητα” : Στέφανος Ξανθουδίδης (1864 1928),Έλληνας αρχαιολόγος και μεσαιωνοδίφης του 19ου και 20ού αιώνα, γνωστότερος για πολλές αρχαιολογικές έρευνες, αλλά και για την κριτική έκδοση του Ερωτόκριτου.
Βιώνοντας: Έκφραση εμπειρίας των μαθητών/μαθητριών για την αναζήτηση του Θείου.
Το ξέρω πως υπάρχεις
και ψάχνω να σε βρω,
μα η ζωή που ζούμε
είναι μικρή θαρρώ.Πολλές φορές σε είδα
να ’ρχεσαι από μακριά και πρόσωπο ν’ αλλάζεις σαν έφτανες κοντά.Πολλές φορές σε είδα
να ’ρχεσαι από μακριά και πρόσωπο ν’ αλλάζω σαν έφτανες κοντά.Ξοδιάζω τη ζωή μου
μες στους συμβιβασμούς,
μα απ’ την καλή μου αγάπη
δε δίνω κανενός.Το ξέρω πως υπάρχεις κι ίσως να μη σε βρω μα πάντα θα σε ψάχνω και θα σου τραγουδώ.
Σε αγαπώ και πέφτω ψηλά
ανάσκελα κοιτώ τον ουρανό
γλυκιά που`ναι η πατρίδα
σαν είναι μακριά
γυρνάει η πυξίδα
στον ουρανό ψηλά.Ξάπλωσε εδώ να δούμε μαζί
χορεύουνε τ`αστέρια κι η μουσική
πάλλεται σαν το κύμα
τεντώνεται η χορδή
εμείς είμαστε σχήμα
που φαίνεται από`κει.Είμαστε σχήμα
που φαίνεται από`κει
γυρνάει η πυξίδα
τον ουρανό να βρει
Γλυκιά που`ναι η πατρίδα σαν είναι μακριά ανάσκελα κοιτάμε και πέφτουμε ψηλά.
Σ`ευχαριστώ, το νιώθω Θεέ υπάρχεις δεν υπάρχεις το θαύμα έγινε. ……… Νίκος Ζιώγαλας
1) Τι αναζητά ο προσκυνητής;
2) Τι εμποδίζει την συνάντηση;
3) Τι είναι η ζωή για τον προσκυνητή; Τι είναι αυτό που της δίνει νόημα;
ΚΕΙΜΕΝΑ:
Α. Είσαι παράξενος Θεός.
Το ξέρεις, έτσι δεν είναι;
Πιστεύω ότι Σου το έχουν ξαναπεί.
Δεν είμαι ο πρώτος.
Και πόσοι ακόμη θα Σ’ το πουν;
Άπειροι, μέχρι να πάρεις απόφαση να μας μαζέψεις όλους…
Εκεί που οι άνθρωποι νιώθουν περισσότερα από αυτά που λένε.
Εκεί που φωνάζει ο ένας τον άλλο “αγάπη μου”.
Μέχρι τότε, “θα τα ακούς”.
Ε, φταις και εσύ. Εδώ που τα λέμε, φταις Δεν συμμορφώνεσαι με τους κανόνες μας.
Πας κόντρα σε όλα.
Στο μυαλό, στο νου, στα σχέδια και τα προγράμματά μας. Μας φεύγεις, μας ξεφεύγεις. Εκεί που νιώθουμε ότι Σε καταλάβαμε, μας οδηγείς στην πλήρη άγνοια.
Μας κάνεις να αισθανόμαστε μαθητές, ενώ παίρναμε πτυχίο. Εκεί που λέμε ότι Σε γνωρίσαμε, αλλάζεις μορφές. Εκεί που λέμε ότι Σε βρήκαμε, Εσύ και πάλι εξαφανίζεσαι. Αγνώριστος γίνεσαι. Νιώθουμε ότι τελικά δεν Σε μάθαμε ποτέ. Ε, πώς θες να μη Σε πούμε παράξενο; (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
Β1. Αυτό που ψάχνεις εσύ, σε ψάχνει επίσης .
2. Μόλις βρήκα όλες τις απαντήσεις αμέσως άλλαξαν όλες οι ερωτήσεις .
3.Η ζωή είναι μερικές φορές απίστευτα φειδωλή – για ημέρες ολόκληρες , εβδομάδες , μήνες , χρόνια , ο άνθρωπος μπορεί να μη λαμβάνει ούτε ένα νέο ερέθισμα . Και μετά όταν μισοανοίξει την πόρτα , πέφτει επάνω του ολόκληρη χιονοστιβάδα . Πάολο Κοέλιο
Νοηματοδοτώντας:
Θεμελιώδη υπαρξιακά ερωτήματα και η απάντηση της θρησκείας. Διαπίστωση της καθολικότητας του θρησκευτικού φαινομένου.
Τι σκέφτονται, ποια αισθήματα έχουν (οι εικονιζόμενοι/εικονιζόμενες); Γιατί το κάνουν; Πού βρίσκεται ο Θεός για αυτούς;
Αναλύοντας:
Η ανάπτυξη της θρησκευτικότητας. Τύποι θρησκευτικότητας
24. «Επ’ αυτού θα είχα να πω…»
(Για διφορούμενο θέμα. Έκφραση γνωμών και τοποθετήσεων. Ακολουθεί γύρος συζήτησης για εμβάθυνση και τελική τοποθέτηση. σελ. 159 του οδηγού εκπαιδευτικού γυμνασίου )
Δίνονται αποσπάσματα κειμένων σε ομάδες και ζητείται ο παρουσιαστής/ η παρουσιάστρια κάθε ομάδας να τοποθετηθεί σύντομα ξεκινώντας με τη φράση «Επ’ αυτού θα είχα να πω…» σε θέματα, όπως α) η καθολικότητα του φαινομένου της θρησκείας, β) ποια είναι η αιτία της θρησκευτικότητας, γ) στάδια θρησκείας και θρησκευτικής εμπειρίας, και δ) οι αντιλήψεις των ανθρώπων για τον Θεό. Μετά από κάθε τοποθέτηση γίνονται ερωτήσεις. Κάθε ομάδα παραδίδει γραπτά τις θέσεις της. ( ΣΕΛ.14-15 ΦΑΚΕΛΟΣ)
Εφαρμόζοντας:
Τεκμηρίωση προσωπικής στάσης σε υπαρξιακά ερωτήματα με χρήση επιχειρημάτων και κατάλληλης θρησκευτικής ορολογίας.
«Αντιγνωμίες» σε ζευγάρια ενώπιον της ολομέλειας. Κάθε μαθητής/μαθήτρια παίρνει μία κάρτα ρόλου (π.χ. ενός χριστιανού που εκκλησιάζεται, ενός χριστιανού που δεν εκκλησιάζεται). Ζητείται να σκεφτούν με βάση τον ρόλο που ανέλαβαν και όσα έχουν προηγηθεί στο μάθημα και να επιχειρηματολογήσουν για το εξής θέμα: «Τι δίνει νόημα στη ζωή μου;». Αφού σκεφτούν και γράψουν για τρία λεπτά τα επιχειρήματά τους ζητείται να σηκωθούν δύο και να εκφράσουν με τη σειρά τις απόψεις τους και να διαλεχθούν κρίνοντας τις θέσεις του άλλου/της άλλης. Δίνεται συγκεκριμένος χρόνος για την αντιγνωμία του ζευγαριού και ακολουθεί συζήτηση με την ολομέλεια. Μπορεί να επαναληφθεί με άλλο ζευγάρι. Αν δεν υπάρχει χρόνος μπορεί να δημιουργηθούν από την αρχή ζευγάρια και να διαλεχθούν ταυτόχρονα. Αφού λήξει ο χρόνος ερωτώνται όλοι α) πώς ένιωσαν; β) ποια γνώμη είχε βαρύτητα και γιατί; και γ) ποιο είναι το νόημα της ζωής για αυτούς/αυτές και αν επηρεάστηκαν από όσα άκουσαν και έζησαν στις «αντιγνωμίες»;
ΥΛΙΚΟ
1.Η αναζήτηση του Θεού είναι ορμέμφυτη και πηγάζει από τα βάθη της ανθρώπινης ύπαρξης. Κάθε άνθρωπος αναζητεί τον Θεό, ακόμη κι εκείνοι που τον απορρίπτουν. Η αναζήτηση του Θεού μοιάζει πολύ με το ψάξιμο στο σκοτάδι. Πολύ περισσότερο εκφράζει την πορεία μιας σχέσης και οπωσδήποτε είναι επίπονη διαδικασία. Περνά από την αμφισβήτηση, το διάλογο, την αποδοχή και ολοκληρώνεται στην αποδοχή του θελήματος του Θεού και την έμπρακτη αγάπη προς τον πλησίον.
Τι σημαίνει για τον καθένα από εσάς η αναζήτηση του Θεού; Με λίγα λόγια
Όλοι οι άνθρωποι αναζητούν τον Θεό. Ακόμη κι εκείνοι που τον απορρίπτουν. Η αναζήτηση του Θεού είναι μια βαθειά υπαρξιακή ανάγκη, που είναι έμφυτη στον άνθρωπο (ορμέμφυτη).
Οι άνθρωποι που πιστεύουν σε κάποιον Θεό ονομάζονται “πιστοί”, εκείνοι που δεν πιστεύουν λέγονται “άθεοι” και εκείνοι που δέχονται την ύπαρξη του Θεού αλλά δεν τον προσωποποιούν ονομάζονται “αγνωστικιστές”. Ιδιαίτερη αναφορά για τη σχέση της αναζήτησης και της αποκάλυψης του Θεού γίνεται στις τρεις μεγάλες θρησκείες μονοθεϊστικές, τον Ιουδαϊσμό, τον Χριστιανισμό και το Ισλάμ. Τέλος, ας μη λησμονούμε ότι η πίστη στο Θεό –ως σχέση εμπιστοσύνης– αποτελεί προσωπικό βίωμακι οπωσδήποτε προκύπτει μέσα από την προσωπική αναζήτηση. Η αναζήτηση αυτή δεν αποτελεί μια στατική κατάσταση ή ένα γεγονός που συμβαίνει μια φορά στη ζωή του ανθρώπου. Διαρκεί και επαναλαμβάνεται όσο διαρκεί η ανθρώπινη ζωή! Είναι μια δυναμική και ασταμάτητη προσπάθεια σε ολόκληρη τη ζωή κάθε ανθρώπου και έχει άμεση σχέση με την αυτογνωσία! Στο σημείο αυτό οφείλων να σημειώσω ότι ένα έργο τέχνης από τη στιγμή που φεύγει από τα χέρια του δημιουργού του, είναι ελεύθερο να προσεγγισθεί σύμφωνα με τη βούληση και τις εμπειρίες του κάθε δέκτη.
2.Στο βιβλίο του ο π. Χαράλαμπος μιλά για την «σιωπή» του Θεού στις δοκιμασίες των ανθρώπων.
«Προσπαθούμε διαρκώς να κάνουμε τον Θεό πάρα πολύ προβλέψιμο. Θέλουμε να τον ελέγξουμε και ει δυνατόν να τον τυποποιήσουμε , να τον ορίσουμε ή και να τον αντικαταστήσουμε. Εμείς τον διατάζουμε τι να κάνει, ποιο είναι το σωστό, ποιο είναι το συμφέρον μας και θέλουμε να προβάλουμε όλες τις επιθυμίες μας στο πρόσωπό του. Ο Θεός επιμένει σε αυτή την προσπάθειά μας να μας ξεφεύγει διαρκώς. Παίζει δηλαδή ένα κρυφτό. Οι δρόμοι του Θεού είναι πολλοί παράδοξοι. Δεν είναι μετρήσιμοι. Εμείς έχουμε μια συγκεκριμένη αντίληψη περί του Θεού και πιστεύουμε πως ο Θεός μόνο έτσι μπαίνει στη ζωή μας ή μόνο έτσι αποκαλύπτεται στη ζωή μας. Εκείνος όμως έχει τόσους τρόπους να αποκαλυφθεί σε έναν άνθρωπο και η Χάρις του έχει τόσους δρόμους για να έρθει να σε συναντήσει». Και πρόσθεσε: « Ο Θεός σου εμφανίζεται με πολλά πρόσωπα. Μπορεί να σου εμφανιστεί μέσα από έναν άνθρωπο, μέσα από μία αγκαλιά, μέσα από έναν λόγο, εκεί που δεν το περιμένεις. Ο Θεός εμφανίζεται, το θέμα είναι πως εμείς τον έχουμε σμικρύνει και δεν αντιλαμβανόμαστε ότι είναι διαρκώς δίπλα μας. Έχουμε στενέψει την καρδιά μας και την όλη οπτική μας. Η «σιωπή» του Θεού και η «απουσία» του δημιουργεί τις προϋποθέσεις για την πίστη. Αν ο Θεός δεν «απουσίαζε» και ήταν μια παρουσία τόσο ισχυρή, που δεν θα μου άφηνε κανένα περιθώριο, δεν θα ήταν πίστη αυτό, δεν θα ήταν σχέση, έρωτας. Θα ήταν επιβολή εξουσίας. Θες δε θες θα πιστέψεις. Δεν θα μπορούσες να κάνεις διαφορετικά. Αυτό όμως δεν είναι πίστη».
Ο π. Χαράλαμπος στο βιβλίο του προσεγγίζει ζητήματα που έχουν να κάνουν με το αν είναι θέλημα Θεού ένας θάνατος π.χ. και γενικότερα οι δοκιμασίες στη ζωή μας, για το πόσο ώριμη είναι η πίστη μας για τον πώς συνδέεται η “απουσία” του Θεού με την ψυχική ανθρώπινη διάσταση που έχει να κάνει με τις “απουσίες” γονέων στη βρεφική και παιδική μας ηλικία, για την αμφιβολία της πίστης κ.α. Παρουσιάζει επιπλέον, απόψεις και θέσεις όχι μόνο των Αγίων Πατέρων και διδασκάλων της Εκκλησίας , αλλά και φιλοσόφων, ποιητών και καλλιτεχνών.
«Αν δεν αμφισβητήσεις η πίστη σου δεν είναι αληθινή» απάντησε σε σχετικό ερώτημα που τέθηκε από το κοινό. «Η σχέση με τον Θεό είναι ζωντανή. Πάντα στεριώνουμε εκεί που αμφισβητούμε».
– συνδέουν την αυτογνωσία με τη γνώση του άλλου, του κόσμου και του Θεού,
– εξετάζουν τη σημασία της αυτογνωσίας στη σχέση με τον άλλο και τον Θεό.
1. Βιώνοντας
Δρόμοι που οδηγούν στην αυτογνωσία και σύνδεσή της με τη γνώση του άλλου.
Στο τετράδιο του ο καθένας/η καθεμία γράφει σε δύο στήλες τα πάθη και τις αρετές του/της (προτερήματα – ελαττώματα) και τα “εξομολογείται”.(θυμός-εγωιστής-φιλόδοξος-υπερήφανος….)
«Δάσκαλε, πως πρεπει να συμπεριφερόμαστε στους άλλους;» _ «Καλό μου παιδι, δεν υπάρχουν ‘άλλοι’…» (zen koan).
*UBUNTU στην κουλτούρα των Xhosa σημαίνει:»Εγώ είμαι, επειδή εμείς είμαστε».
UBUNTU – Είμαι γιατί είσαι
Ποιος είμαι, ίσως αναρωτιέσαι; Είμαι κάποιος που γνωρίζεις πολύ καλά. Ο άνθρωπος που συναντάς στον καθένα μας.
Δεν έχει κανένα νόημα να αναλύεις τους δρόμους που σε οδήγησαν διάφορες καταστάσεις της ζωής. Ο άνθρωπος που ζει με αυτογνωσίαδεν κολλά στις καταστάσεις, βλέπει μπροστά και προχωρά· ανοίγει καινούριους δρόμους, διευρύνει τους ορίζοντες του, όχι γιατί δεν τον αγγίζουν οι καταστάσεις και οι συμπεριφορές των άλλων, αλλά γιατί δεν μένει σ’ αυτές, προσπερνά τις λεηλασίες της ζωής.
Το δύσκολο όμως κομμάτι αυτής της διαδρομής, θα είναι να αντιληφθούμε τελικά την προσωπική μας μιζέρια, την δική μας εγωιστική συμπεριφορά, την οποία στις περισσότερες των περιπτώσεων (αν όχι σ’ όλες) αρνούμαστε πεισματικά να παραδεχτούμε. Αρνούμαστε ότι υπάρχει έλλειψη του οξυγόνου της αγάπης από την ζωή μας. Μιας αγάπης εθιστικής, λυτρωτικής και όχι χαζοχαρούμενοι συνθηματολόγοι μιας ανέξοδης αγαπολογίας. Το να έχουμε αγάπη σημαίνει να αποδεχόμαστε τους άλλους στην ζωή μας ως προσωπικότητες και όχι ως αρεστές σε εμάς συμπεριφορές, ως πρόσωπα, και όχι ως καθρέφτισμα των δικών μας επιθυμιών και «θέλω».
Νοηματοδοτώντας:
Δρόμοι αυτογνωσίας και θεογνωσίας (π.χ. λογική, αισθήσεις, βιώματα).
Καί κάθε φορά πού μού μιλοῦσαν γιά τόν Θεό δέν τούς πίστευα, ἀλλά ὕστερα ὅταν ἔμενα μόνος μέ τή σιωπή, καταλάβαινα καί τόν Θεό καί τό ἔργο του. Τάσου Λειβαδίτη.
ΕΡΩΤΗΣΗ:
Πώς αλλάζει κανείς μετά από μεγάλες τομές στη ζωή ή με τη συνάντηση με τον Θεό;
Δέχτηκα μεγάλη βοήθεια από τον Θεό στην αντιμετώπιση του προβλήματος που είχα με τον αλκοολισμό! Στο πρόγραμμα με τους Ανώνυμους Αλκοολικούς -όπου πήγαινα για έξι μήνες- υπάρχει εκεί μέσα η “προσευχή της γαλήνης”. Με αυτή ζητάμε από τον Θεό να μας δώσει δύναμη και κουράγιο. Με τη βοήθεια της “προσευχής της γαλήνης” αλλά και τη δική μου προσωπική προσευχή στον Θεό από τον Σεπτέμβριο του 1999 έως σήμερα έχω παραμείνει καθαρός και νηφάλιος!»
Θοδωρής Αθερίδης,
ή η δύναμη της αδυναμίας μας
3. Αναλύοντας
«Πρώτα απ’ όλα χρειάζεται το «γνώθι σαυτόν». Δηλαδή να γνωρίσεις τον εαυτό σου, ποιος είσαι. Ποιος είσαι στ’ αλήθεια, όχι ποιος νομίζεις εσύ ότι είσαι! Με την γνώση αυτή γίνεσαι ο σοφότερος των ανθρώπων. Με τέτοια επίγνωση έρχεσαι σε ταπείνωση και παίρνεις χάρη από τον Κύριο. […] Ο φοβούμενος να γνωρίσει τον εαυτό του, αυτός βρίσκεται μακριά από την γνώση. Άλλο τίποτε δεν αγαπά, παρά να βλέπει μόνο λάθη στους άλλους και να τους κρίνει. Αυτός δεν βλέπει στους άλλους χαρίσματα, αλλά μόνον ελαττώματα –δεν βλέπει στον εαυτό του ελαττώματα, παρά μόνο χαρίσματα. Και αυτό είναι το χαρακτηριστικό ελάττωμα των ανθρώπων του καιρού μας που δεν αναγνωρίζουμε ο ένας το χάρισμα του άλλου».
Γέροντας Ιωσήφ ο Ησυχαστής (2011). Έκφρασις Μοναχικής εμπειρίας.
Άγιο Όρος: Εκδόσεις Ι.Μ. Φιλοθέου.
«Εγώ είμαι, επειδή εμείς είμαστε»
Του κοινωνιολόγου Γιώργου Βασιλορεΐζη
Ένας ανθρωπολόγος πρότεινε ένα παιχνίδι στα παιδιά μίας Αφρικανικής φυλής.Έβαλε ένα καλάθι γεμάτο φρούτα δίπλα σε ένα δέντρο & είπε στα παιδιά ότι όποιος έφτανε εκεί πρώτος,θα κέρδιζε τα γλυκά φρούτα.
Όταν τους είπε να τρέξουν εκείνα…όλα πιάστηκαν χέρι-χέρι & έτρεξαν μαζί,έπειτα έκατσαν όλα μαζί & απόλαυσαν τις λιχουδιές τους. Όταν τα ρώτησε γιατί έτρεξαν με τέτοιο τρόπο ενώ θα μπορούσε να νικήσει ένα & να απολαύσει τα φρούτα, εκείνα είπαν: «UBUNTU, πώς γίνεται ένας από εμάς να είναι ευτυχισμένος αν όλοι οι άλλοι είναι στενοχωρημένοι;»
*UBUNTU στην κουλτούρα των Xhosa σημαίνει:»Εγώ είμαι, επειδή εμείς είμαστε».
«Γνώρισε τον εαυτό σου πριν από όλα, διότι τίποτα δεν είναι δυσκολότερο από αυτό, τίποτα επιπονότερο, τίποτα κοπιαστικότερο. Όταν όμως γνωρίσεις τον εαυτό σου, τότε θα μπορέσεις να γνωρίσεις και τον Θεό και να εξετάσεις με τον λογισμό τα κτίσματα, όπως ταιριάζει».
Όσιος Νείλος ο Ασκητής
Οι άνθρωποι δεν βρίσκουνε πουθενά ησυχία, γιατί επιχειρούνε να ζήσουνε χωρίς τον εαυτό τους.
Τρέχουνε από δω κι από κει να βρούνε την ευτυχία, μα ευτυχία δεν υπάρχει έξω από τον εαυτό μας. Θέλουμε να ευχαριστηθούμε με συμπόσια απ’ όπου λείπουμε. Όποιος έχει χάσει τον εαυτό του, έχει χάσει την ευτυχία. Ευτυχία δεν είναι το ζάλισμα που δίνουνε οι πολυμέριμνες ηδονές κι απολαύσεις, αλλά η ειρήνη της ψυχής και η σιωπηλή αγαλλίαση της καρδιάς. Μ’ αυτό το βύθισμα στον εαυτό του βρίσκει ο άνθρωπος τον Θεό.
Για τούτο είπε ο Χριστός: «Ουκ έρχεται η βασιλεία του θεού μετά παρατηρήσεως, ουδέ ερούσιν, ιδού ώδε ή ιδού εκεί. Ιδού γαρ η βασιλεία του θεού εντός υμών εστίν». «Μην ψάχνετε, ζαλισμένοι άνθρωποι, εδώ κι εκεί να βρήτε την ευτυχία. Γιατί η ευτυχία βρίσκεται μέσα σας Φώτης Κόντογλου
«Αυτός που γνωρίζει τον εαυτό του,έλαβε τη γνώση των πάντων. Διότι το να γνωρίζει κανείς τον εαυτό του, είναι η ολοκλήρωση της γνώσης των πάντων». Άγιος Ισαάκ ο Σύρος
Γράψτε σε δύο στήλες διδασκαλίες και αλήθειες σχετικά με τη γνώση του εαυτού και τη γνώση του Θεού.
Εφαρμόζοντας
«Μα όταν κανείς γνωρίζει καλά έναν άλλον, είναι σα να γνωρίζει τον εαυτό του» (Σαίξπηρ, Άμλετ, V. II. 138-140)
«Είδες τον αδελφό σου, είδες τον Θεό σου» (αββάς Απολλώς, Γεροντικόν).
«Υπάρχω σημαίνει επικοινωνώ, σημαίνει υπάρχω για έναν άλλο. Δεν μπορώ να γίνω ο εαυτός μου χωρίς τον άλλο. Πρέπει να βρω τον εαυτό μου σε έναν άλλο, ανακαλύπτοντας τον άλλο στον εαυτό μου.»
Ανταλλαγή και συζήτηση εντυπώσεων.
ΥΛΙΚΟ:
1.Οι περισσότεροι από εμάς συγχέουν την αυτογνωσία με τη γνώση της συνειδητότητας εαυτού. Όποιος έχει συνείδηση του «Εγώ» θεωρεί ότι γνωρίζει τον εαυτό του. Το «Εγώ», όμως, γνωρίζει μόνο τα δικά του στοιχεία και το ασυνείδητο, που καταλαμβάνει την πλατύτερη ζώνη του εαυτού, συνήθως, παραμένει ανεξερεύνητο.
(Bιωματικό Σεμινάριο «Ο Ανεξερεύνητος Εαυτός»)
2.Τι σημαίνει – πρακτικά – ασχολούμαι με τον εαυτό μου;
– Πόσα από τα ερωτήματα που ταλανίζουν τους γονείς αφορούν τους εαυτούς τους και όχι τα παιδιά τους; – Γιατί φοβούνται τόσο πολύ κάποιοι γονείς και γιατί αναζητούν εχθρούς και όχι συμμάχους στη διαπαιδαγώγηση των παιδιών τους;
– Πώς γίνεται να υπάρχει κακός δάσκαλος, κακός αστυνομικός, κακός παπάς, κακοί γείτονες, κακοί φίλοι και τελικά μόνον οι γονείς να μένουν ανεπηρέαστα καλοί; – Πώς γίνεται να απαιτούν τα παιδιά τους να ακούν τις συμβουλές τους, τη στιγμή που οι περισσότεροι δεν αντέχουν να ακούσουν κάτι για τον εαυτό τους; – Ποιος μας είπε ότι άπαξ και δημιουργήσαμε οικογένεια είμαστε και αρκετά ώριμοι ή και ικανοί για να διαχειριστούμε τα πάντα;
– Και πώς ζητάμε από τα παιδιά μας να μεγαλώσουν τη στιγμή που η μεγαλύτερη δυσκολία αυτής της κοινωνίας είναι να μεγαλώσει;
Μεγαλώνω δεν σημαίνει ψηλώνω. Μεγαλώνω σημαίνει αποκτώ επαφή με την ψυχική μου πραγματικότητα.
Psychologos-MariaKoraka.Gr
3.
4.Πρώτη αλήθεια
Εγώ είμαι αυτός που είμαι.
Δεν είμαι αυτός που θα ήθελα να είμαι.
Δεν είμαι αυτός που θα έπρεπε να είμαι.
Δεν είμαι αυτός που η μαμά μου θα ήθελε να είμαι.
Δεν είμαι καν αυτός που ήμουν.
Είμαι αυτός που είμαι.
Όλες οι νευρώσεις ξεκινούν από τη στιγμή που προσπαθούμε να είμαστε αυτό που δεν είμαστε.
Χόρχε Μπουκάϊ
5.Με τον τρόπο αυτόν, γίνεται το πρώτο βήμα προς την υπέρβαση, ενώ ταυτόχρονα επιτυγχάνεται το «γνώθι σαυτόν». Κοιτάζοντας, δηλαδή, τον εαυτό μας μέσα από τα μάτια των άλλων, και προσπαθώντας να δικαιολογήσουμε τις στάσεις τους.
– εντοπίζουν τρόπους επικοινωνίας με τον Θεό στις χριστιανικές παραδόσεις,
– αξιολογούν τις θέσεις της Ορθόδοξης χριστιανικής παράδοσης για την επικοινωνία με τον «άλλο».
Βιώνοντας:
Αποτύπωση εμπειριών για τη χαρά και τις δυσχέρειες της επικοινωνίας.- «Τοποθέτηση απέναντι στο κείμενο»: Τραγούδι ή παραμύθι ή λογοτεχνικό αφήγημα με θέμα την επικοινωνία, τις αντιφάσεις της, τις χαρές της. Οι μαθητές/μαθήτριες μεταφέρουν τις δικές τους εμπειρίες. Συζήτηση για δυσκολίες και χαρές στην επικοινωνία.
Σε παρακαλώ, άκουσε αυτά που δεν λέω…
Σε παρακαλώ, άκουσε αυτά που δεν λέω. Μην ξεγελαστείς από εμένα. Μην ξεγελαστείς από το προσωπείο που φορώ, γιατί φοράω μια μάσκα, φορώ χιλιάδες μάσκες, μάσκες που φοβάμαι να βγάλω, και που καμιά από αυτές δεν είμαι εγώ.
Η προσποίηση είναι μια τέχνη που έχει γίνει η δεύτερη φύση μου, μα μην ξεγελαστείς, για όνομα του Θεού μην ξεγελαστείς. Σου δίνω την εντύπωση πως είμαι ασφαλής, πως όλα είναι ηλιόλουστα και ήρεμα σε μένα, πως η σιγουριά είναι το όνομά μου και η ψυχρότητα το παιγνίδι μου, πως διατηρώ την ψυχική μου γαλήνη, έχοντας τον έλεγχο των συναισθημάτων μου και πως δεν χρειάζομαι κανένα, αλλά μη με πιστέψεις. Η επιφάνεια μου μπορεί να μοιάζει ήρεμη, αλλά η επιφάνεια μου είναι η μάσκα μου, που πάντα την κουβαλώ κι όλα τα κρύβει.
Κάτω από αυτήν κατοικεί ο πραγματικός μου εαυτός. Ένας εαυτός σε σύγχυση, σε φόβο, σε μοναξιά, που δεν γαληνεύει ποτέ. Μα αυτό το κρύβω. Δεν θέλω κανείς να το ξέρει. Πανικοβάλλομαι στη σκέψη πως η αδυναμία μου και ο φόβος μου θα γίνουν φανερά στον καθένα. Γι αυτόν τον λόγο δημιουργώ με πάθος μια μάσκα όπου πίσω της κρύβομαι, ένα αδιάφορο σοφιστικέ προσωπείο, που με βοηθά να υποκρίνομαι, που με προστατεύει από το βλέμμα που ξέρει.
Μα αυτό ακριβώς το βλέμμα θα είναι η λύτρωσή μου, η μοναδική μου ελπίδα, και αυτό το ξέρω… Θα γίνει η λύτρωσή μου αν συνοδεύεται από αποδοχή, αν συνοδεύεται από αγάπη. Είναι τα μόνα που θα μπορούσαν να με ελευθερώσουν από μένα τον ίδιο, από τους τοίχους της φυλακής μου που μόνος μου έχτισα, από τα εμπόδια που με τόσο κόπο όρθωσα. Είναι τα μόνα που θα με πείσουν για αυτό που δεν μπορώ από μόνος μου να πειστώ, ότι πράγματι κάτι αξίζω.
Αλλά αυτό δε στο λέω. Δεν τολμώ να το κάνω, φοβάμαι. Φοβάμαι πως το βλέμμα σου δε θα το συνοδεύει η παραδοχή και η αγάπη. Φοβάμαι πως με σκέφτεσαι λιγότερο από όσο εγώ θα ήθελα, πως θα γελάσεις με μένα, και το γέλιο σου θα με σκοτώσει. Φοβάμαι πως βαθιά μέσα μου είμαι ένα τίποτα και ότι εσύ θα το διακρίνεις και θα με απορρίψεις. Έτσι παίζω το παιγνίδι μου, το απελπισμένο παιγνίδι μου προσποίησης, με ένα προσωπείο ασφάλειας και ένα τρεμάμενο παιδί μέσα μου. Η αστραφτερή παρέλαση των προσωπείων μου, τόσο άδεια από μένα, προπορεύεται περιχαρής και η ζωή μου με ακολουθεί.
Σου μιλώ με γλυκόλογα φλυαρώντας. Σου λέω τα πάντα χωρίς να σου λέω κάτι και τίποτα που να με αποκαλύπτει, που να φανερώνει τι κλαίει μέσα μου. Έτσι, όταν επαναλαμβάνομαι, μην ξεγελαστείς από αυτά που σου λέω. Σε παρακαλώ άκουσε προσεκτικά και προσπάθησε να αφουγκραστείς αυτό που δεν λέω, αυτό που θα ήθελα να μπορούσα να πω, αυτό που χρειάζεται να πω για να ζήσω, αλλά δεν μπορώ να το πω. Δε μου αρέσει να κρύβομαι. Δε μου αρέσει να παίζω ψεύτικα υπερφυσικά παιγνίδια. Θέλω να σταματήσω να το κάνω. Θέλω να είμαι γνήσιος και αυθόρμητος, αλλά χρειάζομαι βοήθεια από σένα. Χρειάζομαι το χέρι σου να με κρατήσεις, ακόμα κι αν σου δείχνω πως αυτό είναι το τελευταίο που θέλω.
Μόνο εσύ μπορείς να απομακρύνεις από τα μάτια μου το κενό κοίταγμα που αναπνέει νεκρικά. Μόνο εσύ μπορείς να με καλέσεις στη ζωή.
Κάθε φορά που είσαι ευγενική, γλυκιά, ενθαρρυντική, κάθε φορά που προσπαθείς να με καταλάβεις επειδή ενδιαφέρεσαι αληθινά, η καρδιά μου αρχίζει να απλώνει φτερά, πολύ μικρά φτερά, πολύ αδύναμα φτερά, αλλά φτερά!
Με τη δύναμή σου να με αγγίζει συναισθηματικά μπορείς να εμφυσήσεις ζωή σε μένα. Θέλω να γνωρίζεις κάτι. Θέλω να γνωρίζεις πόσο σημαντική είσαι σε μένα, πως μπορείς να γίνεις ένας δημιουργός – ένας έντιμος δημιουργός, σύμφωνος με το πνεύμα του Θεού – του προσώπου που είμαι εγώ αν το επιλέξεις.
Εσύ και μόνο εσύ μπορείς να σπάσεις τον τοίχο που πίσω του τρέμω, μόνο εσύ μπορείς να μου αφαιρέσεις τη μάσκα, μόνο εσύ μπορείς να με απαλλάξεις από τον σκιώδη μου, γεμάτο πανικό, κόσμο, από τη μοναχική μου φυλακή, εάν το επιλέξεις. Σε παρακαλώ κάντο για μένα. Μην με προσπερνάς. Δεν θα είναι εύκολο για σένα, το ξέρω. Μια μακροχρόνια καταδίκη, πελεκημένη από απαξίωση, χτίζει ισχυρά τείχη.
Όσο πιο κοντά πλησιάζεις, τόσο η τυφλότητά μου μπορεί να σε πληγώσει..Είναι παράδοξο, αλλά παρά τα όσα λένε τα βιβλία για τον άνθρωπο συχνά είμαι παράλογος. Πολεμώ το ίδιο το πράγμα για το οποίο εκλιπαρώ. Αλλά μου είπαν ότι η αγάπη είναι ισχυρότερη από τα ισχυρά τείχη και σε αυτό έγκειται η ελπίδα μου. Σε παρακαλώ δοκίμασε να ρίξεις κάτω αυτούς τους τοίχους με σταθερά χέρια, αλλά με απαλό τρόπο, γιατί το παιδί μέσα μου είναι πολύ ευαίσθητο.
Ποιος είμαι, ίσως αναρωτιέσαι; Είμαι κάποιος που γνωρίζεις πολύ καλά. Ο άνθρωπος που συναντάς στον καθένα μας.
Κείμενο του Charles C. Finn
Νοηματοδοτώντας:
Πέρασμα από τη φιλία και τη λαχτάρα συναναστροφής, στη θρησκεία ως επικοινωνία με το ιερό.
– «Ακούγοντας 5Χ2 (παραλλαγή του 10Χ2)»: Τραγούδι (π.χ. Το περιβόλι» του Δ. Σαββόπουλου ή Active Member, Καλώς ήρθες παράξενε στον τόπο μου).
– Εναλλακτικά:
«Κείμενο χωρίζεται σε μέρη»: Δίνονται δύο ψαλμοί (π.χ. 61ος και 117ος): Οι μαθητές/μαθήτριες καλούνται να υπογραμμίσουν στους ψαλμούς τους στίχους που δείχνουν τη θλίψη από τις ανθρώπινες σχέσεις και τη στροφή προς τη σχέση με τον Θεό.
Ψαλμός 61ος
Αιώνια θα ’θελα να μένω στη σκηνή σου
1 Στον πρωτοψάλτη· με λαούτα. Του Δαβίδ.
2 Άκουσε, Θεέ, την έκκλησή μου·
δώσε προσοχή στην προσευχή μου.
3 Από τα πέρατα της γης σ’ εσέ φωνάζω
μ’ αδύναμη καρδιά·
στο βράχο, που πιο πάνω από μένα υψώνεται,
ανέβασέ με.
4 Γιατί είσ’ εσύ για μένα καταφύγιο
κάστρο ισχυρό μπρος στον εχθρό.
5 Αιώνια θα ’θελα να μένω στη σκηνή σου·
να καταφεύγω κάτω απ’ τις φτερούγες σου.
(Διάψαλμα)
6 Γιατί εσύ, Θεέ, τα τάματά μου δέχτηκες·
και μου ’δωσες κληρονομιά
οπού σ’ αυτούς ταιριάζει,
που τ’ όνομά σου σέβονται.
7 Στου βασιλιά τις μέρες, μέρες πρόσθεσε·
τα χρόνια του ας επεκταθούν
σε γενιές και γενιές.
8 Ας βασιλεύει αιώνια στο Θεό μπροστά.
Η αγάπη σου και η αλήθεια σου
πάνω του ας αγρυπνούνε.
9 Έτσι θα εξυμνώ κι εγώ για πάντα τ’ όνομά σου,
το τάμα μου εκπληρώνοντας
από μέρα σε μέρα.
(Μετάφραση της Ελληνικής Βιβλικής Εταιρίας,
Αναλύοντας:
Η προσευχή, η λατρεία, η θεογνωσία και η θεολογία ως επικοινωνία στις χριστιανικές θρησκευτικές παραδόσεις.
Η εξωτερική ησυχία, μακριά από τον κόσμο, με την διακριτική άσκηση και την αδιάλειπτη προσευχή, πολύ γρήγορα φέρνει και την εσωτερική ησυχία –την ειρήνη της ψυχής – η οποία είναι η απαραίτητη προϋπόθεση για την πνευματική λεπτή εργασία. Τότε πιά ο άνθρωπος δεν ενοχλείται από την εξωτερική ανησυχία, γιατί στην ουσία μόνον το σώμα βρίσκεται στην γη, ενώ ο νούς βρίσκεται στον Ουρανό.
Όλη η βάση είναι η καλή αντιμετώπιση. Όλα με καλούς λογισμούς να τα αντιμετωπίζη. Μέσα στον θόρυβο, αν πετύχη την εσωτερική ησυχία, έχει πολλή αξία. Αν δεν πετύχη την ησυχία μέσα στην ανησυχία, ούτε στην ησυχία θα ησυχάση. Όταν έρθη στον άνθρωπο η εσωτερική ησυχία, ησυχάζουν όλα μέσα του, και τίποτε δεν τον ενοχλεί. Αν θέλη την εξωτερική ησυχία, για να ησυχάση εσωτερικά, όταν βρεθή στην ησυχία, την ημέρα θα πάρη ένα καλάμι και θα διώχνη τα τζιτζίκια και το βράδυ θα διώχνη τα τσακάλια, για να μην τον ενοχλούν.
Αγίου Παϊσίου Αγιορείτου – Με πόνο και αγάπη για τον σύγχρονο άνθρωπο. Λόγοι Α΄-Ι. Ησυχαστήριον ” Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος” Σουρωτή Θεσσαλονίκης
Λάθος! Μιλώντας την «γλώσσα» των προβλημάτων, γίνεσαι ο ίδιος ένα δυσεπίλυτο πρόβλημα, ενώ το αληθινό σου δυναμικό μένει αχρησιμοποίητο!
Δεν έχεις καθόλου εκπαιδευτεί να μιλάς ευχαριστιακά, για λύσεις, και κυρίως, για όνειρα…! Για τις πιο ευοίωνες σου σκέψεις & επιθυμίες που υπερβαίνουν κάθε ρεαλιστική προοπτική…
Δώσε στον εαυτό σου την ευκαιρία να μιλήσει για το «όνειρό σου».
Μάθε να ονειρεύεσαι…
https://www.youtube.com/watch?v=DJODxvgkfE0
«Τροχιά της μάθησης»: Σταθμοί όπου οι μαθητές/μαθήτριες κυκλικά μελετούν διάφορες όψεις επικοινωνίας με τον Θεό και συμπληρώνουν ερωτήσεις σε φύλλο εργασίας: μυστικιστικά κείμενα (π.χ. άγιοι Παΐσιος, Ιωάννης του Σταυρού), προσευχές (π.χ. των πατέρων της Όπτινα, Σιλουανός ο Αθωνίτης), θεολογικό κείμενο (π.χ. Νικόλαος, Μητροπ. Μεσογαίας, 2015, π. Β. Θερμός, 2009), πίνακας ζωγραφικής, Καινή Διαθήκη, αντικείμενα (κομποσχοίνι, θυμίαμα, εικόνα κλπ), τραγούδι (π.χ. Ν. Πορτοκάλογλου)
Αφού μελετήσετε το κείμενο
« Η προσευχή των πατέρων της Όπτινα»
να απαντήσετε στις παρακάτω ερωτήσεις:
α.Ποια είναι τα βασικά αιτήματα προς τον Θεό που εκφράζουν οι Πατέρες;
β.Η προσευχή αυτή αναφέρεται σε ατομικές επιθυμίες ή αποτελεί ένα
άνοιγμα προς τον συνάνθρωπο και γιατί;
Εφαρμόζοντας:
Τρόπος ουσιαστικής επικοινωνίας: αναζητώντας ένα πρότυπο.
Συνολική θεώρηση της διδασκαλίας του Αγίου Κοσμά για την επικοινωνία
…..Όλη η διδασκαλία του [Πατροκοσμά] για την επικοινωνία διέπεται από ορισμένες βασικές αρχές, οι οποίες μπορούν να εξασφαλίσουν στην επικοινωνία επιτυχία και συνέχεια. Κάθε αρχή, μάλιστα, είναι δομημένη πάνω στην άλλη δημιουργώντας ένα οργανικό όλο. Η πρώτη από αυτές είναι ο σεβασμός του άλλου ως προσώπου, που απορρέει από την πλήρη ισοτιμία των ανθρώπων μεταξύ τους απέναντι στο Θεό και από την κοινή φύση που Εκείνος τους χάρισε. Ο άλλος, λοιπόν, αντιμετωπίζεται ως Άνθρωπος με χαρίσματα αλλά και ατέλειες, και αποκτά αξία ή, καλύτερα, ανακτά τη χαμένη του αξία.
….η δεύτερη αρχή της διαπροσωπικής επικοινωνίας, που είναι η ταπεινοφροσύνη, δηλαδή η διάθεση αναγνώρισης των προσωπικών ορίων και της προσωπικής αστοχίας, που οδηγεί στη μετάνοια, και συνδέεται άρρηκτα και με τη διάθεση συγχώρεσης του άλλου. Κατ’ επέκταση, εισάγεται η αλληλοσυγχώρεση, η οποία πραγματώνεται μπροστά στα μάτια των «μαθητών» του Πατροκοσμά με δρώντες τους ίδιους και το Διδάχο τους. Η διαπροσωπική επικοινωνία, λοιπόν, οφείλει να κινείται πάνω σε αυτούς τους δύο άξονες: της ταπεινοφροσύνης και της συγχώρεσης. Με αυτόν τον τρόπο επιλύονται οι διαφορές και αποκαθίσταται η ενδεχομένως διαταραγμένη επικοινωνία τόσο με τον άλλο, όσο, όμως, και με τον εαυτό (ενδοπροσωπικά).
Η υπόμνηση της αξίας του άλλου (πρώτη αρχή) συμπληρώνεται, όπως είδαμε, με την προτροπή για ταπείνωση και συγχώρεση του άλλου (δεύτερη αρχή). Οι δυο αυτές αρχές μαζί ενεργοποιούν τον άνθρωπο και τον καλούν να δείξει ενεργό πνευματικό ενδιαφέρον (τρίτη αρχή), π.χ. με την προσευχή. Ο άνθρωπος βγαίνει από την αδιαφορία του για τον Άλλο και έρχεται να τον συναντήσει, για να τον σώσει και να σωθεί.
Η επικοινωνία, λοιπόν, δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά ουσιαστική συνάντηση δύο προσώπων που το ένα ενδιαφέρεται ενεργά για το άλλο. Αυτό το ενδιαφέρον μετουσιώνεται σε αγάπη για τον άλλον, η οποία εμπνέεται από την αγάπη για το Θεό, και συνιστά την τέταρτη αρχή. Η κίνηση προς τον άλλο, που εκφράζεται με την επικοινωνία, οφείλει να είναι αγαπητική. Η αγάπη προς το Θεό και το συνάνθρωπο είναι κάτι που επαναλαμβάνεται συχνά στις Διδαχές και έχει πάντα εσχατολογική προοπτική. Όλα εμπνέονται από το Θεό και οδηγούν πάλι σ’ Αυτόν. Η αγάπη όμως αυτή δε νοείται χωρίς την έμπρακτη απόδειξή της, όπως ακριβώς συμβαίνει λ.χ. με την αγάπη της μητέρας προς το παιδί της. Στο σημείο αυτό παρατηρούμε τη σύζευξη της λεκτικής με τη μη λεκτική επικοινωνία, ώστε να φαίνεται και να υπάρχει συνέπεια λόγων και έργων, που καθιστούν την επικοινωνία γνήσια, αυθεντική και αξιόπιστη.
Με τις τέσσερις αυτές αρχές, που διαπερνούν τη διδασκαλία του Πατροκοσμά για την επικοινωνία, καταξιώνεται η διαπροσωπική επικοινωνία και οικοδομείται πάνω στη βάση του ορθόδοξου ήθους, που την εποχή εκείνη είχε λησμονηθεί.
Ακανθοπούλου, Κ. (2009). Η παιδαγωγική επικοινωνία του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού
μέσα από τις Διδαχές του. Θεσσαλονίκη: Βάνιας, σ. 187-191.
Σύνταξη σειράς θέσεων»: Οι μαθητές/μαθήτριες μελετούν την επί του όρους ομιλία (ως «εγχειρίδιο διαπροσωπικής επικοινωνίας») (Μτ 5-7, αποσπάσματα) ή την (έμπρακτη/έμμεση) διδασκαλία του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού με τους ανθρώπους της εποχής του (Ακανθοπούλου 2009). Στη συνέχεια, σχολιάζουν, αξιολογούν και προσθέτουν τις δικές τους θέσεις για το θέμα της διαπροσωπικής επικοινωνίας.
Εναλλακτικά:
«Τα πέντε βήματα». Οι μαθητές/μαθήτριες γράφουν ένα δικό τους διπλό πεντάλογο σε 2 στήλες με βήματα που σκέφτονται να ακολουθήσουν, για να βελτιώσουν την επικοινωνία τους α) με τους ανθρώπους γύρω τους, και β) με τον Θεό.
Α’ Λυκείου: 1.4. Ήθος (4ο δίωρο)
Επιλέγεται η διερευνητική μέθοδος, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο ΠΣ.
Παρουσιάζοντας:
Ήθος, ηθικισμός, ηθικολογία, ηθική, υποκρισία.
«Κείμενο χωρίζεται σε μέρη – Σκέψου, Συζήτησε, Μοιράσου (TPS)». Δίνονται οι λέξεις «ηθική, ηθικιστής/ηθικίστρια, ηθικολογία, ήθος, υποκριτής-υποκρισία» και τα χωρία Μτ 7, 21 και Μτ 23, 1-28. Ζητείται από τους μαθητές/τις μαθήτριες να χωρίσουν σε μέρη τα χωρία και να τα αντιστοιχίσουν με τις λέξεις που τους δόθηκαν. (σελ.40-41 φακέλου)
Εφαρμόζοντας:
Ηθικές προκλήσεις του καιρού μας, διάσταση θεωρίας και πράξης. Η χριστιανική διδασκαλία.
«Ανίχνευση της σκέψης του ρόλου». Διαβάζεται ένα πατερικό κείμενο (π.χ. Μακαρίου του Αιγυπτίου) για τη διάσταση θεωρίας και πράξης και αμέσως μετά προβάλλεται το βίντεο της ActionAid «Ρατσιστική επίθεση σε στάση λεωφορείου (κοινωνικό πείραμα)» (στο διαδίκτυο). Ο/Η εκπαιδευτικός σταματάει το βίντεο σε διάφορες σκηνές και καλεί τους μαθητές/μαθήτριες να αναλύσουν τις σκέψεις/στάσεις των προσώπων του βίντεο εστιάζοντας στις διαφορετικές ηθικές οπτικές, την ηθική υποκρισία και αναλγησία στη σύγχρονη κοινωνία.
Μακάριος ο Αιγύπτιος (;). Αρμονία λόγων και έργων και εμπειρίας
«Άλλο είναι να μιλήσει κανείς για το ψωμί και το τραπέζι, και άλλο είναι να φάει και να γνωρίσει τη νοστιμάδα τού ψωμιού και να ενισχυθούν όλα τα μέλη τού σώματός του. Άλλο είναι να ειπεί κανείς κάτι με λόγια για ένα παρά πολύ γλυκό ποτό, και άλλο είναι να βγει να το πάρει από την ίδια την πηγή τον και να χορτάσει με τη γεύση τον γλυκύτατου αυτού ποτού. Άλλο είναι να μιλήσει κανείς για πόλεμο και για γενναίους αθλητές και πολεμιστές, και άλλο είναι να πάει στο πεδίο της μάχης και να συμπλακεί με τους εχθρούς, και να μπει και να βγει, και να λάβει και να δώσει, και να φέρει ο ίδιος στον εαυτό του τα βραβεία της νίκης. Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και στα πνευματικά ζητήματα. Άλλο είναι να εξηγεί κανείς τους θείους λόγους με κάποια γνώση και με τη λογική, και άλλο είναι να κατέχει το θησαυρό, τη χάρη, την αίσθηση, και την ενέργεια του αγίου Πνεύματος πραγματικά και έμπρακτα και με τέλεια βεβαιότητα στην ψυχή του και στο νου».
(Περικοπή από την 27η ομιλία, η οποία αποδίδεται στον Μακάριο τον Αιγύπτιο, Ε.Π. 34, 701)
Οι διά Χριστόν σαλοί διακρίνονται από μια σπάνια έλλειψη φόβου.
Οι διά Χριστόν σαλοί διακρίνονται από μια σπάνια έλλειψη φόβου. Ο μακάριος Νικόλαος έτρεχε ανάμεσα στους δρόμους του Πσκώφ προσποιούμενος τον τρελό, ελέγχοντας τους ανθρώπους για τις κρυφές αμαρτίες τους και προφητεύοντας εκείνα που επρόκειτο να τους συμβούν.
Όταν ο Ιβάν ο Δ΄ ο Τρομερός κατέφθασε στο Πσκώφ, ολόκληρη η πόλη διασαλεύτηκε από τον τρόμο για το φοβερό τσάρο. Γιά να τον υποδεχθούν οι κάτοικοι τοποθέτησαν στην είσοδο κάθε σπιτιού ψωμί και αλάτι, αλλά οι ίδιοι, φοβισμένοι, δεν εμφανίστηκαν. Όταν ο κυβερνήτης της πόλης πρόσφερε στον τσάρο ψωμί και αλάτι σ’ ένα δίσκο, ο τσάρος έσπρωξε μακριά τον δίσκο, με αποτέλεσμα να πέσουν καταγής το ψωμί και το αλάτι.
Τότε εμφανίστηκε μπροστά του ο όσιος Νικόλαος: ντυμένος με ποδήρη χιτώνα, δεμένο με σκοινί στη μέση, χοροπηδούσε γύρω του μ’ ένα μπαστούνι, σαν παιδί. Τού φώναζε: «Ιβάνουσκα, Ιβάνουσκα, φάε ψωμί κι αλάτι και μην τρως ανθρώπινο αίμα». Οι στρατιώτες έτρεξαν να τον πιάσουν, όμως εκείνος τους ξεγλίστρησε και κρύφτηκε. Ο τσάρος ζήτησε να μάθει για το μακάριο Νικόλαο –ποιός ήταν και τι ήταν– και τον επισκέφθηκε στo φτωχικό του. Ήταν τότε η πρώτη εβδομάδα της Μεγάλης Τεσσαρακοστής.
Ο Νικόλαος, μόλις πληροφορήθηκε ότι ερχόταν ο τσάρος για να τον επισκεφθεί, φρόντισε να εξασφαλίσει ένα κομμάτι ωμό κρέας. Όταν λοιπόν κατέφθασε ο Ιβάν ο Τρομερός, ο όσιος έβαλε μετάνοια και του πρόσφερε το κρέας λέγοντας «Φάε, Ιβάνουσκα, φάε!». Οργισμένος ο τσάρος του απάντησε:
«Είμαι χριστιανός και δεν τρώω κρέας τη Σαρακοστή γιατί νηστεύω!». Ο άνθρωπος του Θεού μονομιάς τον αποστόμωσε «Κάνεις πολύ χειρότερα: τρέφεσαι με σάρκα και αίμα ανθρώπων, ξεχνώντας όχι μόνον τη Σαρακοστή, αλλά και τον ίδιο τον Θεό!». Το μάθημα αυτό μπήκε βαθιά μέσα στην καρδιά του τσάρου Ιβάν· ντροπιασμένος έφυγε αμέσως απ’ το Πσκώφ, όπου αρχικώς είχε έλθει με την πρόθεση να κατασφαγιάσει τον πληθυσμό.
Απόσπασμα από τον Πρόλογο της Αχρίδος του Αγίου Νικολάου Βελιμόροβιτς που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αθως.
Διερευνώντας:
Σχέση διδασκαλίας (πεποιθήσεων) και ήθους.
«Μελέτη περίπτωσης»: Δίνεται ο βίος ενός αγίου/μιας αγίας (π.χ. Ιωάννη του Χρυσοστόμου) και χωρία από την Κ. Δ. (π.χ. Α Ιω 3, 17-18· 4, 20 και Ιακ 2, 14-18). Οι μαθητές/μαθήτριες επιχειρούν να αντιστοιχίσουν τα χωρία της Κ.Δ. με συγκεκριμένα σημεία του βίου του αγίου/της αγίας.
– Εναλλακτικά:
«Γράφουν αντι-κείμενα». Δίνονται ρητά, γνωμικά, παροιμίες με θέμα την υποκρισία. Οι μαθητές/μαθήτριες προσπαθούν να τα αναδιατυπώσουν με θετική σημασία ως συμβουλές.
Αναπλαισιώνοντας:
Βασικές αρχές του χριστιανικού ήθους (αγάπη – ελευθερία), σύνδεση με τη θεολογική διδασκαλία και με την κοινωνική πραγματικότητα.
«Επεξεργασία κειμένου με καθοδηγητικές ερωτήσεις»: Οι μαθητές/μαθήτριες ερευνούν αγιογραφικά (π.χ. Ρωμ 6, 17-18, Α Κορ 9, 19. 22, Γαλ 5, 13-14, Εβρ 10, 24, Β Πε 1, 5-7) ή πατερικά (π.χ. Ι. Δαμασκηνός, ή ιστορία από το Λαυσαϊκόν) και θεολογικά (π.χ. Μαντζαρίδης, 1991, Γιανναράς, 1996) κείμενα με θέμα το χριστιανικό ήθος (αγάπη-ελευθερία) και καλούνται να τα συνδέσουν με το τριαδικό δόγμα και την κοινωνική πραγματικότητα.
Εναλλακτικά:
«Συμπλήρωση κειμένου»: Δίνεται στους μαθητές/στις μαθήτριες το χωρίο Ρωμ 12, 9-10. 13-21, με κενά για συμπλήρωση. Η προσπάθειά τους συγκρίνεται με το πρωτότυπο και αξιολογείται. Ακολουθεί συζήτηση με θέμα: «Οι στίχοι του χωρίου είναι ηθικές εντολές ή δείκτες ελευθερίας;»
Καινή Διαθήκη: Από την επιστολή του απ. Παύλου Προς Ρωμαίους (12, 9-10. 13-21)
Άσκηση συμπλήρωσης κενών Συμπληρώστε τα κενά με τις λέξεις που δίνονται.
Η αγάπη σας να είναι ειλικρινής. Να αποστρέφεστε το __________ (1) και να ακολουθείτε το καλό. Να δείχνετε με στοργή την αγάπη σας για τους άλλους πιστούς. Να συναγωνίζεστε ποιος θα δείξει περισσότερηε κτίμηση στον ___________(2). […] Να βοηθάτε τους άλλους χριστιανούς, όταν βρίσκονται σε ___________(3), και να επιδιώκετε να ___________(4) τους αδερφούς. Να προσεύχεστε για το καλό των ___________(5) σας, να ζητάτε την ευλογία του Θεού γι’ αυτούς κι όχι να τους καταριέστε. Να μετέχετε στη χαρά όσων χαίρονται και στη λύπη όσων λυπούνται. Να έχετε ___________(6) μεταξύ σας. Μην είστε υπερήφανοι, αλλά να συναναστρέφεστε και τους ___________(7) χριστιανούς. Μην έχετε την ψευδαίσθηση πως είστε ___________(8). Αν κάποιος σας κάνει κακό, μην του το ___________(9). Φροντίζετε να κάνετε το καλό σ’ ___________(10) τους ανθρώπους. Όσο εξαρτάται από σας, να ζείτε ___________(11) με όλους. […] Όπως λέει η Γραφή: […]. Αν λοιπόν πεινάει ο εχθρός σου, δώσ’ του να φάει· αν διψάει, δώσ’ του να πιει· μ’ αυτή
την τακτική θα τον κάνεις να αισθανθεί τύψεις και ___________(12). Μην αφήνεις να σε νικήσει το κακό, αλλά να νικάς το κακό με το ___________(13).
Αξιολογώντας:
Κίνητρα και ηθικά διλήμματα και διαμόρφωση προσωπικών στάσεων.
τεί ότι βρίσκεται σε απόγνωση, διότι δεν μπορεί να καλύψει ούτε τις ιατρικές δαπάνες για τη μητέ
–
ρα του που πάσχει από σοβαρή ανίατη ασθένεια. Λίγες μέρες μετά κι ενώ βρίσκεστε στην Τράπε
–
ζα, εισβάλλει ένας ένοπλος ληστής με καλυμμένο το πρόσωπο και κλέβει ένα τεράστιο χρηματικό
ποσό. Από τον τρόπο ομιλίας, τη χροιά της φωνής, το ύψος, τις χειρονομίες και τα παπούτσια του
αντιλαμβάνεστε ότι ο ληστής είναι ο φίλος σας. Στην Τράπεζα βρίσκονται τουλάχιστον άλλα δέκα
άτομα, από τα οποία οι περισσότεροι ηλικιωμένοι. Την ώρα της ληστείας μένετε άπραγος/άπρα
γη. Όταν επιστρέφετε στο σπίτι σας, βρίσκεστε μπροστά στο δίλημμα αν θα πρέπει να καταγγείλετε στην αστυνομία τον φίλο σας ή όχι. Τι αποφασίζετε;»(δες το βίντεο)
https://www.videoman.gr/49372
ΥΛΙΚΟ:Υποκριτές και Φαρισαίοι τον πνίξατε το Χριστό κάπου στη Μεσόγειο
Από τον Χρήστο Επαμ. Κυργιάκη
Όλα θα ήταν όμορφα, ωραία, γιορτινά, με τους ανθρώπους χαρούμενους κι ευτυχισμένους, έτοιμους να ψωνίσουν, να αγοράσουν, να καταναλώσουν όπως ορίζει η θεά διαφήμιση, όπως θα ήθελα η μαμά εταιρία που έκανε θεά τη διαφήμιση.
Όλα θα ήταν όπως πρέπει, αν δεν υπήρχαν κάτι μυτερά αγκάθια να χαλάνε τη γιορτινή σούπα.
Αλλά βλέπεις, όπου κυριαρχούν οι εταιρίες και όχι οι άνθρωποι όλα μπαίνουν στην άκρη για το κέρδος της εταιρίας. Τι να σου κάνει η εταιρία που παράγει όπλα και η εταιρία που τα εμπορεύεται; Πώς αλλιώς θα κερδίσουν χωρίς πολέμους; Τα όπλα δεν «καταναλώνονται» αλλιώς. Δεν πας ως χριστουγεννιάτικό δώρο στο φίλο σου μια ρουκέτα, ας πούμε, τυλιγμένη σε χρυσό χαρτί. Ούτε αγοράζεις στον αδερφό σου ένα κουτί σφαίρες αντί για σοκολατάκια.
Μπορείς όμως να τα «δωρίζεις» σε τίποτα κακόμοιρους Ασιάτες ή Αφρικανούς αφού τους βάλεις πρώτα να τσακώνονται μεταξύ τους. Μετά θα σε παρακαλάνε για τα «δώρα» που παράγεις και εμπορεύεσαι. Είναι, που λέτε, κάτι παράσιτα, ανθρώπους δεν τους λες, που άφησαν τα σπίτια τους που βομβαρδίζονταν μες στο καταχείμωνο και κίνησαν για τους δικούς μας τόπους. Τι θράσος αλήθεια εκ μέρους τους, τι αγένεια! Ήρθαν και χάλασαν την αποβλάκωσή μας. Κάτι βρεγμένα και πεινασμένα παιδικά κορμάκια γέμισαν τις οθόνες της απραξίας μας την ώρα που όλοι περιμέναμε να δούμε στις οθόνες πόσες μέρες έμειναν ακόμη για τα Χριστούγεννα.
Όμως, ακόμη κι αυτόν τον μέγιστο ανθρώπινο πόνο του ξεριζωμού και της προσφυγιάς, οι εταιρίες, ως γνήσια αρπακτικά και μανούλες στο εμπόριο, έσπευσαν να τον εξαργυρώσουν.
Αν δεν υπήρχαν οι εταιρίες-κανάλια για να δείξουν την «ευαισθησία» των εταιριών, δεν θα υπήρχε κανένας λόγος οι εταιρίες να είναι «ευαίσθητες».
Όμως τέτοιες γιορτινές μέρες οι εταιρίες φροντίζουν για όλους όσους βρίσκονται σε ανέχεια. Δίνουν «δωρεάν» χρόνο ομιλίας στα κινητά για να μιλάμε, να λέμε άσχετα μέχρι να καταναλώσουμε το χρόνο, να ανταλλάσσουμε ψεύτικες, τις περισσότερες φορές, ευχές, γιατί έτσι είθισται και να μας γίνεται συνείδηση πως το δικαίωμα στο να μιλάμε όσο θέλουμε μας το παραχώρησε η εταιρία η οποία όποτε θέλει, μπορεί να μας το στερήσει, όπως για παράδειγμα, αν δεν πληρώσουμε το λογαριασμό. Πρέπει να μάθουμε πως οι εταιρίες θα είναι καλές μαζί μας αν κι εμείς είμαστε καλοί καταναλωτές, αλλιώς θα υποστούμε τις συνέπειες.
Χαρίζουν στους καλούς πελάτες εισιτήρια θεαμάτων και δείπνα στη μισή τιμή αρκεί να τους το ζητήσουμε. Οι εταιρίες έχουν φροντίσει πριν από μας για το τι θα μας άρεσε να δούμε και να φάμε. Είμαστε ελεύθεροι να επιλέξουμε αυτό που εκείνες θέλουν.
Οι ιατρικές και ασφαλιστικές εταιρίες φροντίζουν για την υγεία και την ασφάλειά μας. Τα δημόσια νοσοκομεία και οι δομές κοινωνικής ασφάλισης και μέριμνας ισοπεδώθηκαν αφού πρώτα καταληστεύτηκαν, για να επικρατήσει και να αναδειχτεί η ανωτερότητα της ιδιωτικής πρωτοβουλίας.
Με σημαία τους την υγεία με αξιοπρέπεια για όλους ξεχνάνε να συμπληρώσουν: «για όλους όσους έχουν να πληρώσουν».
Τα δημόσια νοσοκομεία, προς το παρόν, χορταίνουν με εξαγγελίες και υποσχέσεις. Για παράδειγμα, το Σπηλιοπούλειο Ογκολογικό Νοσοκομείο τελικού σταδίου λειτουργεί χωρίς το απαραίτητο προσωπικό. Κοινωνικοί λειτουργοί, φυσικοθεραπευτές, ψυχολόγοι και νοσηλευτές δεν υπάρχουν. Όσο για υλικά, ότι περισσεύει από τα κοινωνικά ιατρεία.
Αυτά παθαίνει όποιος επιθυμεί δημόσια δωρεάν υγεία, καταλήγει να μην έχει ούτε δημόσια ούτε δωρεάν ούτε υγεία. Ενώ, λίγο πιο βόρεια, η εταιρία-νοσοκομείο είναι παράδειγμα προς μίμηση. Ξενοδοχείο σκέτο και με τους καλύτερους γιατρούς, αρκεί να ξεχωρίζεις στη «λεπτομέρεια», να έχεις χρήμα να πληρώσεις.
Τούτες τις μέρες, άγιες τις βαφτίζουν αλλά ποτέ δεν κατάλαβα «γιατί;» και «για ποιους;», οι εταιρείες δείχνουν το «ανθρώπινο» πρόσωπό τους περιμένοντας την «έλευση του Χριστού». Τις υπόλοιπες 364 μέρες του χρόνου δεν νοιάζονται για την ασχήμια του προσώπου τους. Καμώνονται, τάχα, πως δεν πήραν χαμπάρι ότι ο Χριστός που περιμένουν πνίγηκε κάπου στη Μεσόγειο.
Α’ ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΣ – 1.5 ΑΓΙΟΤΗΤΑ (5ο δίωρο)
Βιώνοντας:
Ο ιδανικός άνθρωπος, ο ήρωας, ο άγιος
Οι μαθητές/μαθήτριες:Σε δύο στήλες συμπληρώνουν σε δύο φάσεις,τα χαρακτηριστικά του ήρωα/Χαρακτηριστικά του αγίου.
Εσείς μωρέ παιδιά κλεφτόπουλα
παιδιά της Σαμαρίνας
μωρέ παιδιά καημένα
παιδιά της Σαμαρίνας
κι ας είστε λερωμένα.
Αν πάτε πάνω μωρέ στα βουνά
κατά τη Σαμαρίνα
μωρέ παιδιά καημένα
κατά τη Σαμαρίνα
κι ας είστε λερωμένα.
Τουφέκια μωρέ να μη ρίξετε
τραγούδια να μη πείτε
μωρέ παιδιά καημένα
τραγούδια να μη πείτε
κι ας είστε λερωμένα.
Κι αν σας ρωτήσει μωρ’ η μάνα μου
κι η δόλια η αδερφή μου
μωρέ παιδιά καημένα
κι η δόλια η αδερφή μου
κι ας είστε λερωμένα.
Μη πείτε πως μωρέ εχάθηκα
πως είμαι σκοτωμένος
μωρέ παιδιά καημένα
πως είμαι σκοτωμένος
κι ας είστε λερωμένα.
Πείτε τους μωρέ πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γη πως πήρα
μωρέ παιδιά καημένα
τη μαύρη γη πως πήρα
κι ας είστε λερωμένα.
Οι στίχοι του θρυλικού τραγουδιου ¨Παιδιά της Σαμαρίνας” είναι τα τελευταια λογια του λαβωμενου Μιχου Φλωρου Αρχηγου των 120 Σαμαρινιωτων που πολεμησαν στο Μεσολογγι το 1826 ως τμημα της Φρουρας των Μακεδονων.Απο τους 120,μόνο 33 εζησαν κατα την Εξοδο και την τελική μάχη και αυτοι κράτησαν και έφεραν στην Μακεδονία τις τελευταίες λέξεις του Αρχηγού τους που έφτασαν μεχρι εμας μελοποιημένοι Διαβάζουμε από την αναφορά του Πολιτιστικόυ συλλόγου των Σαμαριναίων:
Η Σαμαρίνα και γενικότερα η Βλαχουριά, δεν ήταν δυνατόν να λείψει από το προσκλητήριο της επανάστασης του 1821, συμμετέχοντας μ ένα πάνθεο ηρώων, που πολέμησαν στο πλάι των άλλων Ελλήνων μέχρι τη Ρούμελη και το Μωρηά. Ο Βουλής Γιώτσας, ο Μίχας Γκριζιώτης και άλλα παλικάρια της Σαμαρίνας, πολέμησαν με τον Παπαφλέσσα στην άνιση μάχη του Μανιακίου, το 1825. Μάλιστα ο Βουλής Γιώτσας ήταν από τους ελάχιστους επιζώντες της φονικής μάχης και γύρισε τραυματίας στη Σαμαρίνα, όπου πέθανε μετά από λίγο καιρό. Οι Σαμαριναίοι τον κήδεψαν με τιμές εθνικού ήρωα. Σύμφωνα με τον συμπατριώτη μας «θρυλοσυλλέκτη» κ. Αχιλλέα Γκριζιώτη, αρχηγός αυτών των αγωνιστών ήταν ο Κόλας (Νίκος) Γκριζιώτης, ο μετέπειτα στρατηγός της επανάστασης…
Τα χαρακτηριστικά ενός «ιδανικού ανθρώπου» ή Υπεράνθρωπου κατά τον Αριστοτέλη
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά ενός “ιδανικού ανθρώπου” ή Υπεράνθρωπου κατά τον Αριστοτέλη;
“Όμως ο ιδανικός άνθρωπος κατά τον Αριστοτέλη -ο μεγαλόψυχος— δεν είναι ένας απλός μεταφυσικός φιλόσοφος.
Δεν εκθέτει τον εαυτό του σε κίνδυνο για ασήμαντους λόγους, αφού ελάχιστα είναι τα πράγματα που θεωρεί πολύτιμα. Όμως θα διακινδυνεύσει για έναν σημαντικό σκοπό, και θα είναι έτοιμος να θυσιάσει τη ζωή του, αφού πιστεύει ότι δεν αξίζει τον κόπο να προστατεύει κανείς τη ζωή του με οποιοδήποτε τίμημα.
Του αρέσει να ευεργετεί, αλλά ντρέπεται να τον ευεργετούν, γιατί το πρώτο είναι ένδειξη ανωτερότητας και το δεύτερο κατωτερότητας.
Δεν ανταγωνίζεται τους άλλους για τα κοινά αντικείμενα της φιλοδοξίας, ούτε πηγαίνει εκεί όπου άλλοι κατέχουν την πρώτη θέση.
Πρέπει να εκδηλώνει ανοιχτά και την αγάπη και το μίσος, αφού η απόκρυψη δείχνει δειλία.
Δεν μπορεί να αφήσει τη ζωή του να στρέφεται γύρω από κάποιον άλλο, εκτός αν είναι ένας φίλος, γιατί μια τέτοια συμπεριφορά θα ήταν δουλική.
Σπάνια θαυμάζει κάτι, αφού τίποτα δεν είναι σπουδαίο γι’ αυτόν.
Ούτε είναι μνησίκακος, γιατί δεν είναι ένδειξη μεγαλόψυχου ανθρώπου το να θυμάται τις αδικίες που έχει υποστεί αλλά το να τις παραβλέπει.
Δεν μιλά για τους ανθρώπους, ούτε για τον εαυτό του ούτε για τους άλλους, γιατί δεν επιθυμεί ούτε να επαινούν αυτόν ούτε να ψέγουν τους άλλους. Και ο ίδιος ούτε επαινεί ούτε κακολογεί, ούτε καν τους εχθρούς του, παρά μόνο αν προσβληθεί.
Για αναπόφευκτα ή ασήμαντα ζητήματα δεν διαμαρτύρεται ούτε ζητά βοήθεια, αφού μόνο όποιος τα θεωρεί σοβαρά θα φερόταν έτσι.
Η κίνησή του είναι αργή, η φωνή του βαριά και τα λόγια του μετρημένα. Γιατί δεν βιάζεται αυτός που ελάχιστα ζητήματα θεωρεί σοβαρά, ούτε εξάπτεται εκείνος που τίποτα δεν θεωρεί σπουδαίο. Γιατί στη βιασύνη και στην έξαψη οφείλεται η στριγκή φωνή και η βιασύνη.
Υπομένει κάθε είδους ατυχίες με αξιοπρέπεια, και κάνει πάντα ό,τι καλύτερο μπορεί ανάλογα με τις συνθήκες, όπως ο ικανός στρατηγός χρησιμοποιεί με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο τις δυνάμεις που έχει στη διάθεσή του.
Είναι ο καλύτερος φίλος του εαυτού του, και του αρέσει η απομόνωση, ενώ ο άνθρωπος χωρίς αρετή ή ικανότητες είναι ο χειρότερος φίλος του εαυτού του και φοβάται τη μοναξιά. Αυτός, λοιπόν, είναι ο «Υπεράνθρωπος του Αριστοτέλη».
Νοηματοδοτώντας:
Χαρακτηριστικά και ποικίλες μορφές αγιότητας.
– «Μελέτη περίπτωσης – Σκέψου, Συζήτησε, Μοιράσου (TPS)»: Οι μαθητές/μαθήτριες μελετούν τον βίο ενός «διαφορετικού» αγίου/μιας «διαφορετικής» αγίας, μάρτυρα, οσίου/οσίας, ποιμένα, ηγέτη, διακόνισσας κ.λπ. (π.χ. άγιος Διονύσιος Ζακύνθου, οσία Σοφία Κλεισούρας κ.ά.). Τους δίνονται ερωτήσεις: Ποιο είναι το βασικό στοιχείο της ζωής του συγκεκριμένου αγίου; Τι σε παραξενεύει περισσότερο; Τι θαυμάζεις περισσότερο; Παρουσίαση στην ολομέλεια.
Άγιος Διονύσιος Αιγίνης (ο Ζακυνθινός)
Ο Άγιος Διονύσιος καταγόταν από τη Ζάκυνθο, από την επίσημη και ηρωική οικογένεια των Σιγούρων. Έλαβε ιδιαίτερη μόρφωση. Ο ζήλος του για τη βασιλεία του Θεού τον οδήγησε στη μονή Στροφάδων, όπου ως μοναχός έλαβε το όνομα Δανιήλ. Εκεί έζησε με πολλή ασκητικότητα, παρότι ήταν νέος στην ηλικία. Η φήμη του εξαπλώθηκε στο νησί. Ο επίσκοπος Αθηνών Νικάνορας, εκτιμώντας την προσωπικότητα του Αγίου, τον χειροτόνησε επίσκοπο Αιγίνης ονομάζοντάς τον Διονύσιο. Ο Άγιος εκτελούσε τα ποιμαντικά του καθήκοντα ακούραστα. Αναδείχθηκε δάσκαλος, πατέρας και παιδαγωγός των παιδιών. Σε κάθε πρόβλημα, δυσκολία, φτώχεια αλλά και χαρά ο Άγιος ήταν παρών. Κήρυττε τις μεγάλες αλήθειες του Χριστιανισμού με απλά λόγια, ώστε να είναι κατανοητές από όλους. Του είχε δοθεί από τον Θεό και το διορατικό χάρισμα. Εξαιτίας όλων αυτών η φήμη του εξαπλώθηκε σε όλες τις γύρω περιοχές. Το 1579 ο Άγιος παραιτήθηκε από τη θέση του, καθώς ποτέ δεν επιθύμησε τη φήμη και τη δόξα. Επέστρεψε στη Ζάκυνθο και αποσύρθηκε στο μοναστήρι της Αναφωνήτριας. Από εκεί βοηθούσε τα άπορα παιδιά να μάθουν γράμματα και ανέπτυξε αξιόλογο φιλανθρωπικό έργο. Η χριστιανική αγάπη και η συγχωρητικότητά του ήταν μεγάλη.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το γεγονός ότι προστάτεψε τον φονιά του αδερφού του από αυτούς που τον καταζητούσαν. Το περιστατικό συνέβη, όταν εξαιτίας μιας παλιάς διαμάχης μεταξύ της οικογένειας του και της οικογένειας του φονιά, ο τελευταίος σκότωσε τον αδερφό του Αγίου και κυνηγημένος ζήτησε καταφύγιο σε έρημους τόπους. Κατέληξε στο μοναστήρι της Αναφωνήτριας και ζήτησε άσυλο από τον Ηγούμενο, δηλαδή τον Άγιο Διονύσιο, χωρίς να γνωρίζει ποιος είναι. Ο Άγιος τον ρώτησε γιατί είναι φοβισμένος και τι του συνέβη και εκείνος ομολόγησε ότι καταδιώκεται από τους συγγενείς του Σιγούρου, τον οποίο σκότωσε. Ο Άγιος σαν άνθρωπος και αδερφός λυπήθηκε πολύ. Παρότι η καρδιά του πληγώθηκε, του πρόσφερε φαγητό, νερό και τον συμβούλεψε να μετανοήσει, χωρίς να του αποκαλύψει ποιος είναι. Τον οδήγησε σε ασφαλές μέρος, του έδωσε τα απαραίτητα εφόδια – χρήματα και τρόφιμα – τον έβαλε σε ένα πλοίο και τον φυγάδευσε στην Πελοπόννησο.
Η ζωή του συνεχίστηκε έτσι μέχρι το τέλος. Τα θαύματα που επιτέλεσε ο άγιος εν ζωή, αλλά και μετά θάνατον είναι πολλά. Το σκήνωμα του διατηρήθηκε αναλλοίωτο και οι Ζακυνθινοί τον ανακήρυξαν πολιούχο και προστάτη του νησιού τους.
– Ομαδοσυνεργασία – «Πέντε π και ένα γ (5W1H)»: Δίνεται θεολογικό κείμενο όπου αναλύεται το «Τὰ ἅγια τοῖς ἁγίοις» – «Εἷς ἅγιος…» (π.χ. Ζηζιούλας, 2001). Οι μαθητές/μαθήτριες το επεξεργάζονται ομαδοσυνεργατικά ακολουθώντας τις ερωτήσεις του μοτίβου (Ποιο προσφέρεται; Πού γίνεται; Πότε γίνεται; Ποιος λέει τη φράση, ποιος απαντάει και ποιοι είναι οι άγιοι; Πώς εξηγείται; Γιατί είναι σημαντικό;).
Έχουμε Αγίους εκτός Εκκλησίας, κατά τον Σεβασμιότατο Ζηζιούλα;
«Η παρεξηγημένη αγιότητα»
Ίσως δεν υπάρχει πιο αποκαλυπτικό σημείο της ζωής του χριστιανού του τι είναι αγιότητα, από την εκφώνηση του ιερέως,όταν υψώνει το Τίμιο Σώμα λίγο πριν από τη Θ. Κοινωνία: «τα άγια τοις αγίοις», δηλαδή το Σώμα του Χριστού και το Αίμα Του είναι άγια και προσφέρονται στους «άγιους», τα μέλη της Εκκλησίας προς κοινωνίαν. Η απάντηση του λαού στην εκφώνηση αυτή είναι συγκλονιστική, και συνοψίζει όσα είπαμε πιο πάνω: «εις άγιος, εις Κύριος, Ιησούς Χριστός, εις δόξαν Θεού Πατρός». Ένας είναι μόνον άγιος, ο Χριστός – εμείς είμαστε αμαρτωλοί – και η αγιότητά Του, στην οποία καλούμεθα να συμμετάσχουμε και εμείς οι αμαρτωλοί, δεν αποβλέπει σε τίποτε άλλο από τη δόξα τού Θεού (εις δόξαν Θεού Πατρός). Την ώρα εκείνη η Εκκλησία βιώνει την αγιότητα στο αποκορύφωμά της. Με την ομολογία «εις άγιος», κάθε αρετή μας και κάθε αξία μας εκμηδενίζονται μπροστά στην αγιότητα του μόνου άγιου. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να προσερχώμεθα στη Θ. Κοινωνία χωρίς προπαρασκευή και αγώνα για την άξια προσέλευσή μας. Σημαίνει όμως ότι όσο και αν προετοιμαστούμε, δεν γινόμαστε άγιοι προτού κοινωνήσουμε. Η αγιότητα δεν προηγείται της ευχαριστιακής κοινωνίας, αλλ’ έπεται. Αν είμαστε άγιοι πριν κοινωνήσουμε, τότε προς τι η Θ. Κοινωνία; Μόνον η μετοχή στην αγιότητα του Θεού μας αγιάζει, και αυτό είναι που μας προσφέρει η Θ. Κοινωνία. Από την παρατήρηση αυτή πηγάζει μια σειρά από αλήθειες που έχουν σχέση με το θέμα μας.
Η πρώτη είναι ότι κατανοούμε με τον τρόπο αυτό γιατί, όπως αναφέραμε στην αρχή της ομιλίας μας, στις επιστολές του Αποστόλου Παύλου όλα τα μέλη της Εκκλησίας καλούνται «άγιοι», παρά το ότι δεν χαρακτηρίζονται από ηθική τελειότητα. Εφ’ όσον αγιότητα για τους ανθρώπους σημαίνει μετοχή στην αγιότητα του Θεού, όπως αυτή προσφέρεται από τον Χριστό, ο Οποίος υπέρ ημών αγιάζει εαυτόν με τη θυσία Του, όλα τα μέλη της Εκκλησίας, που μετέχουν στον αγιασμό αυτό μπορούν να καλούνται «άγιοι».
Με την ίδια «λογική», στη γλώσσα της Εκκλησίας ήδη από τους πρώτους αιώνες και τα στοιχεία της Ευχαριστίας έλαβαν το όνομα «τα άγια» (πρβ. τα άγια τοις αγίοις»), παρά το ότι από τη φύση τους δεν είναι άγια. Και με την ίδια αιτιολογία η Εκκλησία πολύ νωρίς επίσης απένειμε τον τίτλο «άγιος» στους επισκόπους. Πολλοί σκανδαλίζονται σήμερα όταν λέμε «ο άγιος δείνα» (ένας δημοσιογράφος που είχε ως κύριο έργο του να προβάλλει σκάνδαλα επισκόπων, είχε καθιερώσει τη γραφή ο άγιος – εντός εισαγωγικών – δείνα. Πλήρης άγνοια της σημασίας του όρου άγιος). Ο επίσκοπος καλείται κατ’ αυτόν τον τρόπο όχι για τις αρετές του, αλλά γιατί εικονίζει στη Θ. Ευχαριστία τον μόνον άγιο, ως εικών του Χριστού και ως καθήμενος εις τόπον και τύπον Θεού, κατά τον άγιο Ιγνάτιο. Η θέση του επισκόπου στη Θ. Ευχαριστία είναι εκείνη που δικαιολογεί τον τίτλο «άγιος». Ο Ορθόδοξος λαός, πριν υποστεί τη διάβρωση του ευσεβισμού, δεν είχε καμία δυσκολία να χρησιμοποιεί τη γλώσσα του εικονισμού, και βλέπει τον ίδιο τον Χριστό στο πρόσωπο εκείνου, που τον εικονίζει μέσα στη Θ. Λειτουργία, δηλαδή στον επίσκοπο.
Έτσι η Θ. Ευχαριστία είναι η κατ’ εξοχήν «κοινωνία αγίων». Σ’ αυτήν αποβλέπει η άσκηση των οσίων, η οποία δεν είναι ποτέ σκοπός, αλλά μέσο προς τον σκοπό, που είναι η ευχαριστιακή κοινωνία. Το σημείο αυτό λησμονείται και παραβλέπεται από πολλούς σύγχρονους θεολόγους, ακόμα και Ορθοδόξους, οι οποίοι, ιδιαίτερα στις μέρες μας, τείνουν να ταυτίσουν την αγιότητα με την άσκηση.
Ζηζιούλας, Ι., μητρ. Περγάμου. «Η παρεξηγημένη αγιότητα». Στο
Συλλογ. (2001). Αγιότητα. Ένα Λησμονημένο Όραμα, Αθήνα: Ακρίτας.
Ας αφήσουμε τον Θεό να μας εκπλήξει, ας του επιτρέψουμε να ακυρώσει και τρελάνει την λογική μας. Το έχω γράψει πολλές φορές κι άλλες τόσες έχω αναφέρει σε ομιλίες, ότι στις μέρες μας, οι σύγχρονοι Χριστιανοί έχουν περιορίσει την αγιότητα πάρα πολύ. Έχουν στενεύσει ότι πιο πλατύ και ευρύχωρο, ανοιχτό και φιλάνθρωπο υπάρχει, την αγκαλιά της παρουσίας του Θεού. Όταν πιστεύεις ότι οι άγιοι είναι μονάχα ασκητές, μοναχοί και μάλιστα με οργιές από γένια και μαλλιά, αφήνοντας εκτός αγιότητας τόσες ψυχές που ζούν και αναπνέουν την χάρι του Θεού, τότε έχεις καταστρέψει ότι πιο σημαντικό έχει αυτή η ζωή την έκπληξη και ανατροπή
Όχι άγιοι δεν είναι μόνο μοναχοί και ιερείς με μακριά γένια, τριμμένα ράσα και απόμακρες συμπεριφορές. Είναι και κάτι άγιοι σταυρωμένοι αλλά χαρούμενοι με φιλάνθρωπες καρδιές που ζουν στην ενορία μας, στο χωριό και πόλη μας, εκεί στο διπλανό δωμάτιο της πολυκατοικίας μας, του νοσοκομείου, της φυλακής ή του ψυχιατρείου.
Δεν υπάρχει μεγαλύτερη αμαρτία και συγχρόνως ακύρωση της ομορφιά της ζωής, να περιορίζεις με την θρησκευτική στενομυαλιά σου, την ποικιλία της παρουσίας του Θεού και μάλιστα των παράδοξων δρόμων του. Ο παράδεισος είναι μια απίστευτα όμορφη έκπληξη και εσύ τον θέλεις ως ένα χασμουρητό που σε πεθαίνει. Η παρουσία του Θεού είναι το απροσδόκητο και εσύ την θέλεις ως αναμενόμενο. Δεν θα σου κάνει όμως το χατίρι, ο Θεός θα παραμείνει σε πείσμα της λογικής μας, απρόβλεπτος.
Γιατί ο Θεός όσο κι αν το θελήσουμε δεν φυλακίζεται στις ιδέες μας, δεν μικρύνει στις αντιλήψεις μας, δεν χάνεται στην στενοκαρδία μας. Πάντα μα πάντα θα μας ξεφεύγει. Εκεί που θα λέμε τον βρήκαμε θα χάνεται και εκεί που θα λέμε τον γνώρισα θα γίνεται αγνώριστος. Όταν θα λες είναι «δικός» μου, θα γίνεται ξένος και όταν λες το κέρδισα θα γίνεται απών.
Και όλα αυτά τα λέω, γιατί αυτές τις μέρες γνώρισα έναν κληρικό που, δεν έχει μακριά γένια και μαλλιά. Δεν είναι λυγερόκορμος και «ασκητικός». Όμως πιστέψτε με τέτοια φιλάνθρωπη καρδιά και ελεήμονα, τέτοια ταπείνωση και αγάπη, ισορροπία και αρμονία είχα χρόνια να συναντήσω.
Για ακόμη μια φορά ο Θεός με είχε εκπλήξει. Η Χάρις με είχε βεβαιώσει ότι πνέει και κατοικεί όπου θέλει και λογαριασμό δεν μας δίνει. Είχα και πάλι καταλάβει ότι η πνευματική ζωή, η εν χριστώ εμπειρία δεν βιώνεται από εκείνους που την χρησιμοποιούν για να κτίσουν το μύθο και το προφίλ τους, αλλά από από αυτούς, που απογύμνωσαν και τσαλάκωσαν έως θανάτου τον εαυτό τους, και επέτρεψαν στο Θεό να τους νικήσει. Γιατί το μυστικό της πνευματικής ζωής θα παραμένει πάντα ένα, να επιτρέψουμε στο Θεό να μας αλώσει με την αγάπη του.
Ας ανοίξουμε τα μάτια μας, ας πλατύνουμε την ψυχή μας, ώστε να δούμε ότι δίπλα μας, υπάρχουν άγιοι άνθρωποι, καθημερινοί απλοί με απλές καθημερινές πράξεις. Που ζουν αθόρυβα και σκορπίζουν το θαύμα της ανθρωπιάς, της χαρά και της φιλανθρωπίας του Θεού.
Οι άγιοι του μέλλοντος δεν θα ζουν μονάχα σε μοναστήρια, ούτε θα είναι σώνει και καλά ρασοφόροι, θα είναι κάτι απλές ψυχές, ανυποψίαστες, αθώες και φιλάνθρωπες, που στα διπλανά της πόλης διαμερίσματα, θα βιώνουν την κόλαση του δίχως να χάνουν την ελπίδα του παραδείσου. Και θα αυτοί που θα γεύονται τον παράδεισο και την Χάρι του Θεού γιατί ποτέ δεν πίστευσαν ότι την αξίζουν. Και να το θυμάστε θα φοράν μπλού τζιν….
Τι είναι αυτό που σε κάνει να αναρωτιέσαι;Υπάρχουν άγιοι στη καθημερινότητά μας;
ΥΛΙΚΟ
Οι άγιοι, οι “προφητείες” και η στρεβλή χρήση τους για να πλουτίζουν κάποιοι Από parallaxi – November 28, 2015 1 dscn0131_0 του π. Ιουστίνου – Ιωάννη Κεφαλούρου, MTh “Οι άγιοι χορταίνουν με την προσευχή και ξεδιψούν με τη σιωπή. Δεν προφητεύουν μήτε τον πόλεμο μήτε το διχασμό”. Νομίζω πως ετούτες τις μέρες παραέγινε το κακό. Εκατοντάδες δημοσιεύσεις για τις δήθεν προφητείες ειπωμένες τάχατες από νεοφανείς αγίους οι οποίοι λες και δεν έκαμαν τίποτε άλλο στη βιωτή τους παρά μόνο μίλαγαν για όλους και για όλα. Κι από την άλλη μια γεροντο-τρομό λαγνεία η οποία κάνει όλους εκείνους που είτε την παράγουν, είτε την αναπαράγουν και την διοχετεύουν σε αμφίβολης ποιότητας κανάλια και ΜΜΕ να νιώθουν έκσταση και μια απέραντη ηδονή που ο τάδε ή ο δήνα γέροντας προφητεύει το χαμό, την καταστροφή, τη φωτιά και το θάνατο.
Κι αναρωτιέσαι αν ποτέ όλοι αυτοί οι “τζιχαντιστές” της Ορθοδοξίας άφησαν έστω και μια χαραμάδα στην ψυχή τους για να τους διαπεράσει το απαλό αγέρι της θεϊκής πνοής που αντιστρατεύεται το θάνατο και πολιτεύεται τη ζωή. Είναι άδικο που κάποιοι χαμηλώνουν τόσο πολύ πνευματικά αναστήματα τα οποία δίνουν λάμψη και φως σε εποχές δύσκολες. Είναι κρίμα που κόβουν και ράβουν αγίους ανάλογα με τις δικές τους προσωπικές ,ψυχολογικές και οικονομικές ανάγκες. Πουλάει όλο το πακέτο κι όλοι κάτι έχουν να κερδίσουν. Κι αναλογίζομαι πως αν σήμερα τους ρωτούσαμε για όλα αυτά που γράφουν εξ΄ ονόματος τους τι θα έλεγαν. Μάλλον πάλι τίποτε. Πάλι το βλέμμα τους θα είχε εκείνη την υπερκόσμια γαλήνη του ανθρώπου που νιώθει πως ο δρόμος της σιωπής και της προσευχής είναι η δική του πορεία προς το αιώνιο. Θα χαμήλωναν τα μάτια και θα δέονταν “υπέρ της ειρήνης του σύμπαντος κόσμου”, γιατί αυτό είναι το ευχαριστηριακό ήθος του χριστιανού. Για όλο τον κόσμο, χωρίς να διακρίνουν χρώμα, γλώσσα και θρησκεία. Κι ετούτο γιατί οι άγιοι είναι πάνω και πέρα από τους διαχωρισμούς. Εικόνα του Θεού ο άνθρωπος και μόνο ως τέτοια εικόνα μπορεί να γίνει κατανοητή από τον άγιο. Υπάρχει ένα βιβλίο που λέγεται “Γεροντικό”. Μέσα στις σελίδες τους δεκάδες ιστορίες ασκητών που το στομάχι τους δεν χόρτασε το ψωμί και τα βλέφαρα τους τον ύπνο. Αυστηροί με τον εαυτό τους, επιεικείς με τους άλλους. Προσφέρουν και δεν ζητούν. Μακάριοι μέσα στη γαλήνη της απομόνωσης τους στα όρη και στις οπές της γης. Νύχτα και μέρα πολεμούν το κακό με όποια μορφή κι αν έχει. Όποιος κάνει τον κόπο να διαβάσει ένα τέτοιο βιβλίο αμέσως θα καταλάβει πως όλες οι προφητείες περί πολέμων και καταστροφών επί των ημερών μας είναι δημιούργημα της νοσηρής φαντασίας ψυχοπαθών και άκρως επικίνδυνων ατόμων που καμία απολύτως σχέση δεν έχουν και δεν πρόκειται να αποκτήσουν με το πραγματικό ασκητικό φρόνημα των σύγχρονων μας αγίων και ασκητών. Κι τούτο γιατί πήραν στα σοβαρά το λόγο του ευαγγελίου :“Μακάριοι οι ειρηνοποιεί , ότι αυτοί υιοί Θεού κληθήσονται” (Μτθ. 5,9). 353495-elderpaisiossmile
Read more at: http://parallaximag.gr/parallax-view/agioi
Οι άγιοι είναι οι φίλοι του Χριστού. Είναι εκείνοι που πήραν στα σοβαρά στη ζωή τους τη διδασκαλία του ευαγγελίου και την έκαναν πράξη στην καθημερινότητα τους. Χωρίς καμία διάθεση προβολής και κοινωνικής καταξίωσης. Ίσως το εντελώς αντίθετο. Μακριά από δημοσιότητα, πολυλογίες, αργολογίες και κάθε τι που θα μπορούσε να τους απομακρύνει από την πηγή του προσωπικού τους φωτισμού που ήταν ο Χριστός.
Η αγιότητα δεν έχει ανάγκη της θεσμικής κατοχύρωσης. Αυτή υπάρχει για την αποτροπή ανεξέλεγκτων καταστάσεων στο σώμα της Εκκλησίας. Η συνείδηση του πληρώματος της Εκκλησίας δίνει την αξία στο πρόσωπο εκείνο που αποδεικνύει πως το Ευαγγέλιο δεν είναι απλά ένα κείμενο μια θρησκευτικής ηθικής αλλά η ίδια η συνέχεια και η μίμηση της ζωής του Χριστού.
Κι έρχεται η στιγμή που συμβαίνει μια αγιοκατάταξη. Είναι η τοπική Εκκλησία εκείνη που έχει την κύρια ευθύνη της προαγωγής του βίου και των όσων δείχνουν την αγιότητα του προσώπου. Κι εδώ ξεκινάει μια μεγάλη κουβέντα που περισσότερο έχει να κάνει με ορολογίες κοσμικές και λιγότερο ευαγγελικές. Ίσως ακόμη και αυτοί οι σύγχρονοι άγιοι αν μπορούσαν να μιλήσουν θα έλεγαν πως ποτέ δεν φαντάστηκαν πως θα καταντήσουν κομμάτι ενός θρησκευτικού μάρκετινγκ.
Έχω πάντοτε στο μυαλό μου ένα πολύ συγκεκριμένο παράδειγμα, αυτό της γερόντισσας Γαβριηλίας. Υπήρξε μια γυναίκα που αφιέρωσε τη ζωή της στο να απαλύνει τον ανθρώπινο πόνο , χωρίς ποτέ να την σταματήσει το χρώμα, η θρησκεία ή οτιδήποτε άλλο. Έφυγε σε ηλικία 50 χρονών από την Ελλάδα για να φτάσει στην άλλη άκρη του κόσμου, με μοναδική περιουσία της τα ελάχιστα πράγματα που χώρεσαν σε μια πλαστική σακούλα. Τα χέρια της αποτέλεσαν βάλσαμο για τον πόνο των χανσεανικών. Μέχρι που γύρισε στη Λέρο για να τελειώσει τη ζωή της ως μοναχή.
Τί είναι αυτό που στερεί την προοπτική της αγιοκατάταξης της γερόντισσας Γαβριηλίας; Πολύ απλά δεν ήταν η κλασσική Ορθόδοξη φιγούρα και φυσικά δεν την ανέλαβαν πρόσωπα που ήξεραν να χειρίζονται σωστά το δημόσιο προφίλ ενός αγίου. Καμία προφητεία, κανένας φούρνος με στάχτες, κανένα κουρελιασμένο ράσο και άλλα παρόμοια που ιδιαίτερα γοητεύουν ένα μεγάλο κομμάτι του πληρώματος της Ορθόδοξης Εκκλησίας.
Στις μέρες μας έχουμε μια ιδιαίτερη ικανότητα ό,τι όμορφο να το καταστρέφουμε. Κάπως έτσι σσυμβαίνει και με όλο αυτό το πανηγύρι των άπειρων δημοσιεύσεων για τον όσιο Ιάκωβο Τσαλίκη τώρα και χθες για τον όσιο Πορφύριο, και προχθές για τον όσιο Παίσιο ή την οσία Σοφία της Κλεισσούρας. Ίχνος πραγματικού σεβασμού τόσο στη μνήμη , όσο και στην αγιότητα τους. Φωτογραφίες δίπλα στους τάφους τους, παραμύθια και ιστοριούλες για πράγματα ανούσια περί του πραγματικού αγώνα τους για να ζήσουν εν Χριστώ.
Κι όλα αυτά τρανή απόδειξη της δικής μας παρακμής που έχει απόλυτη την ανάγκη να κουρελιάζει την προσωπικότητα των φίλων του Χριστού έτσι απλά και μόνο για να περνάμε την ώρα μας ευχάριστα εντός και εκτός των social media…
Ράβενσμπρικ. Γυναικείο Στρατόπεδο Συγκέντρωσης των Ναζί. Γυναίκες εκτελούνται στον θάλαμο αερίων. Εκεί οδηγούνταν αφού είχαν εξαντληθεί στην δουλειά, υποσιτισμένες. Τις έγδυναν με την υπόσχεση πως θα κάνουν μπάνιο. Από τις βρύσες όμως έβγαινε θανατηφόρο αέριο. Συνήθως τις κούρευαν, και τα μαλλιά τους, όπως και τα ρούχα τους, γίνονταν αντικείμενο εμπορίου από τους στρατοπεδάρχες. Το πως συνδέεται το θέμα με την Ορθόδοξη αγιογραφία, θα το δούμε σύντομα. Έργο Δημητρίου Σκουρτέλη.
Α’ Λυκείου: 2.1. Πίστη (1ο δίωρο)
Βιώνοντας:
Εμπειρίες σχετικές με την εμπιστοσύνη σε πρόσωπα ή θεσμούς. Η πίστη ως κοινωνικό γεγονός.
– «Παιχνίδι ρόλων: Οδήγησε τον τυφλό»: Οι μαθητές/μαθήτριες χωρίζονται σε ζεύγη. Ο/Η Α οδηγεί τον/την Β που έχει κλειστά τα μάτια, και τον/την μετακινεί σιγά σιγά στην αίθουσα. Ακολουθεί συζήτηση σχετικά με την εμπιστοσύνη στις καθημερινές μας σχέσεις με βάση την ερώτηση: Ποιον πιστεύουν, γιατί και με ποιες προϋποθέσεις; (τον έμπιστο φίλο, τους γονείς ή δασκάλους, τα δελτία ειδήσεων, τον πολιτικό κ.ο.κ.). Συνοψίζουν τα συμπεράσματα σε σύντομη λίστα.
Νοηματοδοτώντας:
Διάκριση των εννοιών της πίστης και της ιδεολογίας.
Η πίστη
Στη συνείδηση των περισσότερων ανθρώπων σήμερα η λέξη πίστη έχει ένα πολύ συγκεκριμένο περιεχόμενο: Σημαίνει την ανεξέταστη αποδοχή αρχών και αξιωμάτων, τη συγκατάθεση σε μια θεωρία ή διδαχή που παραμένει αναπόδεικτη. Πιστεύω σε κάτι, πάει να πει ότι το αποδέχομαι, έστω κι αν δεν το καταλαβαίνω. Σκύβω το κεφάλι και υποτάσσομαι σε μιαν αυθεντία, που δεν είναι πάντοτε θρησκευτική, αλλά μπορεί να είναι και ιδεολογική ή πολιτική. Συχνά κάτω από τον κοινό μανδύα της πίστης καλύπτονται εξίσου και η θρησκευτική αφοσίωση και η ιδεολογική πειθαρχία και η κομματική υποταγή. Έχει καθιερωθεί και ένα σύνθημα άγνωστης προέλευσης, που πολλοί το θεωρούν ως πεμπτουσία της μεταφυσικής, ενώ δεν είναι παρά η προϋπόθεση κάθε ολοκληρωτισμού: «Πίστευε και μη ερεύνα»!
Πρέπει να πούμε απερίφραστα ότι μια τέτοια εκδοχή της πίστης δεν έχει καμιά σχέση με το νόημα που έδωσε στη λέξη η ιουδαιοχριστιανική τουλάχιστον παράδοση. Στα πλαίσια αυτής της παράδοσης η πίστη λειτουργεί πολύ περισσότερο με το περιεχόμενο ου διατηρεί ακόμα σήμερα η λέξη στο εμπόριο και στην αγορά..
Πραγματικά, όταν μιλάμε στο εμπόριο για πίστη, εννοούμε ακόμα σήμερα την εμπιστοσύνη που εμπνέει στους κύκλους της αγοράς ένας έμπορος. Όλοι τον ξέρουν, ξέρουν τον τρόπο και το ήθος των συναλλαγών του, τη συνέπειά του στην εκπλήρωση των υποχρεώσεών του. Αν ποτέ αναγκασθεί να ζητήσει χρήματα, θα βρει αμέσως δανειστή…
Με τον ίδιο αυτόν τρόπο του εμπορίου και της αγοράς λειτουργεί η πίστη και στα πλαίσια της ιουδαιοχριστιανικής παράδοσης. Και εδώ το αντικείμενο της πίστης δεν είναι αφηρημένες ιδέες που αντλούν το κύρος τους από κάποια αλάθητη αυθεντία. Αντικείμενο της πίστης είναι συγκεκριμένα πρόσωπα, που καλείσαι να τα εμπιστευθείς στα πλαίσια μιας άμεσης εμπειρικής σχέσης.
Και πιο συγκεκριμένα: Αν πιστεύεις στο Θεό, δεν το κάνεις επειδή κάποιες θεωρητικές αρχές στο υπαγορεύουν ή κάποιος ιδρυματικός θεσμός σου εγγυάται την ύπαρξή του. Τον πιστεύεις, γιατί το πρόσωπό του, η προσωπική ύπαρξη του Θεού, σου γεννάει εμπιστοσύνη. Τα έργα του και η ιστορική του «πράξη» – οι παρεμβολές του μέσα στην Ιστορία – σε κάνουν να θέλεις μια σχέση μαζί του.
Βέβαια, η σχέση που θεμελιώνει την πίστη, μπορεί να είναι άμεση, μπορεί όμως να είναι και έμμεση σχέση. Όπως και με ένα ανθρώπινο πρόσωπο: Πιστεύω σε κάποιον, τον εμπιστεύομαι, όταν τον έχω συναντήσει, τον γνωρίζω, σχετίζομαι άμεσα μαζί του. Αλλά πιστεύω και σε κάποιον που δεν τον γνωρίζω προσωπικά, όταν οι μαρτυρίες έμπιστων σε μένα ανθρώπων εγγυώνται την αξιοπιστία του.
Υπάρχουν λοιπόν βαθμίδες στην πίστη – προχωράει κανείς από λιγότερη σε περισσότερη πίστη. Και αυτή η πρόοδος μοιάζει να είναι μια ατελείωτη πορεία. Όσο ολοκληρωμένη κι αν εμφανίζεται μια πίστη, υπάρχουν πάντοτε περιθώρια αύξησης και ωριμότητας. Είναι μια δυναμική, πάντοτε «ατέλεστη τελειότητα». …
Σε οποιαδήποτε βαθμίδα ή στάδιο, η πίστη είναι γεγονός και εμπειρία σχέσης – ένας δρόμος ριζικά διαφορετικός από τη νοητική βεβαιότητα και την «αντικειμενική» γνώση. …
Όταν η Εκκλησία μας καλεί στην αλήθεια της, δεν μας προτείνει κάποιες θεωρητικές θέσεις που πρέπει καταρχήν να αποδεχθούμε. Μας καλεί σε μια προσωπική σχέση, σε ένατρόπο ζωής που συνιστά σχέση με τον Θεό ή οδηγεί προοδευτικά και βιωματικά στη σχέση μαζί του. Αυτός ο τρόπος μεταμορφώνει τη σύνολη ζωή από ατομική επιβίωση σε γεγονός κοινωνίας. Η Εκκλησία είναι ένα σώμα κοινωνίας…
Φτάνουμε στον Θεό μέσα από ένα τρόπο ζωής, όχι μέσα από ένα τρόπο σκέψης.
Γιανναράς, Χρ. (1996). Αλφαβητάρι της πίστης. Αθήνα: Δόμος, σ. 25-29.
Τί είναι Πίστη,τι ιδεολογία,και ποιά η βασική διαφορά μεταξύ τους, σύμφωνα με το κείμενο;
Αναλύοντας:
Η πίστη στον Τριαδικό Θεό ως προσωπική σχέση εμπιστοσύνης
Οι μαθητές/μαθήτριες διαβάζουν θεολογικό κείμενο (π.χ. Σχολικό Βιβλίο Θρησκευτικών Β΄ Λυκείου ΔΕ 24, Ware, 1984) και υπογραμμίζουν τα σημεία όπου η σχέση με τον Θεό παρουσιάζεται ως σχέση εμπιστοσύνης.
«Σήμανση και υπογράμμιση κειμένου»
Έννοια και περιεχόμενο της χριστιανικής πίστης
Καταρχήν, η χριστιανική πίστη δεν είναι θεωρητική γνώση ή πεποίθηση για κάποια αφηρημένη θρησκευτική αλήθεια. Είναι απόλυτη και χωρίς δισταγμούς βεβαιότητα για τις αλήθειες που διδάσκει η Εκκλησία. Κατά τον Απ. Παύλο είναι η ακλόνητη πεποίθηση για την πραγματική και βέβαιη ύπαρξη αγαθών που ελπίζουμε να αποκτήσουμε κάποτε και η βεβαιότητα γι’ αυτά που δε βλέπουμε: «Πίστη σημαίνει σιγουριά γι’ αυτά που ελπίζουμε και βεβαιότητα γι’ αυτά που δε βλέπουμε» (Εβρ 11, 1). Τελικά η χριστιανική πίστη είναι μια προσωπική συνάντηση και σχέση πιστού και Θεού· μια σχέση ανεπιφύλακτης εμπιστοσύνης όμοια με τη σχέση παιδιού και γονιού. Η συνάντηση αυτή άλλοτε πραγματοποιείται αιφνίδια (π.χ. Απ. Παύλος) και άλλοτε βαθμιαία (π.χ. άγιος Αυγουστίνος). Το περιεχόμενο της χριστιανικής πίστης είναι τα «δόγματα», δηλαδή οι υπέρ λόγον αλήθειες, που πηγάζουν από την Αγία Γραφή και την Ιερά Παράδοση. Οι αλήθειες αυτές περιέχονται συνοπτικά στο Σύμβολο της Πίστεως και τις αναλύσαμε στα πρώτα μαθήματά μας. Αναφέρονται στον τριαδικό Θεό, στο Θεάνθρωπο Χριστό, στη δημιουργία του κόσμου και του ανθρώπου με κύριο σκοπό τη σωτηρία του από τις συνέπειες του προπατορικού αμαρτήματος και στην έσχατη πραγματικότητα την ανάσταση των νεκρών και τη μέλλουσα Βασιλεία του Θεού. Είναι ευνόητο ότι η χριστιανική πίστη προϋποθέτει την ανθρώπινη ελευθερία, στην οποία και απευθύνεται ο Χριστός: «Όποιος θέλει να με ακολουθήσει, ας απαρνηθεί τον εαυτό του, ας σηκώσει το σταυρό του κι ας με ακολουθεί» (Μκ 8, 34).
Από το βιβλίο των Θρησκευτικών της Β΄ λυκείου, ΔΕ 24, σ. 196-197
Η πίστη στο Θεό ως πρόσωπο
Στο «Σύμβολο της Πίστεως» δεν λέμε, «Πιστεύω ότι υπάρχει κάποιος Θεός»· λέμε, «Πιστεύω εις ένα Θεόν». Ανάμεσα στην πίστηότι και στην πίστηεις υπάρχει μια κρίσιμη διάκριση. Μου είναι δυνατό να πιστεύω ότι κάποιος ή κάτι υπάρχει κι όμως αυτή η πεποίθηση να μην έχει πρακτικό αποτέλεσμα στη ζωή μου. Μπορώ ν’ ανοίξω τον τηλεφωνικό κατάλογο του Wigan και να διαβάσω εξονυχιστικά τα ονόματα που είναι καταχωρημένα στις σελίδες του· και καθώς διαβάζω, είμαι προετοιμασμένος να πιστέψω ότι μερικοί (ή ακόμη κι οι περισσότεροι) απ’ αυτούς τους ανθρώπους πράγματι υπάρχουν. Αλλά δεν γνωρίζω κανέναν απ’ αυτούς προσωπικά, ποτέ δεν έχω επισκεφθεί το Wigan, κι έτσι η πεποίθησή μου ότι υπάρχουν δεν έχει για μένα καμιά σημασία. Αντίθετα, όταν λέω σ’ ένα πολυαγαπημένο φίλο, «σε πιστεύω», κάνω κάτι πολύ περισσότερο από το να εκφράσω την πεποίθηση ότι αυτό το πρόσωπο υπάρχει. «Σε πιστεύω» σημαίνει: στρέφομαι σε σένα, ακουμπώ πάνω σου, σ’ εμπιστεύομαι απόλυτα και ελπίζω σε σένα. Και αυτό είναι που λέμε στο Θεό μέσα στο «Πιστεύω».
Η πίστη στο Θεό, λοιπόν, δεν μοιάζει καθόλου με το είδος της λογικής βεβαιότητας που πετυχαίνουμε στην Ευκλείδεια γεωμετρία. Ο Θεός δεν είναι το συμπέρασμα σε μια σειρά συλλογισμών, η λύση σ’ ένα μαθηματικό πρόβλημα. Το να πιστεύεις στο Θεό δεν είναι το να δέχεσαι τη δυνατότητα της ύπαρξής του επειδή μας έχει «αποδειχθεί» με κάποιο θεωρητικό επιχείρημα, αλλά είναι το να εμπιστευτούμε τον Ένα που ξέρουμε και αγαπάμε. Η πίστη δεν είναι η υπόθεση πως κάτι ίσως είναι αλήθεια, αλλά η βεβαιότητα ότι κάποιος είναι εκεί.
Επειδή η πίστη δεν είναι λογική βεβαιότητα αλλά προσωπική σχέση, και επειδή αυτή η προσωπική σχέση είναι ακόμη πολύ ατελής στον καθένα μας κι έχει ανάγκη να εξελίσσεται συνέχεια είναι δυνατό να συνυπάρχει η πίστη με την αμφιβολία. Αυτά τα δύο δεν αποκλείονται αμοιβαία.
Ίσως υπάρχουν μερικοί που με τη χάρη του Θεού κρατούν σ’ όλη τους τη ζωή την πίστη ενός μικρού παιδιού, που τους δίνει την ικανότητα να δέχονται ανερώτητα όλ’ αυτά που έχουν διδαχτεί. Για τους περισσότερους όμως, από εκείνους που ζουν σήμερα στη Δύση, μια τέτοια διάθεση απλώς δεν είναι δυνατή. Πρέπει να οικειοποιηθούμε την κραυγή, «Κύριε, πιστεύω· βοήθει μου τη απιστία» (Μαρκ. 9,24). Για πάρα πολλούς από μας αυτή θα παραμείνει η διαρκής μας προσευχή ως αυτές τις πύλες του θανάτου. Κι όμως η αμφιβολία καθαυτή δεν δείχνει έλλειψη πίστης. Ίσως σημαίνει το αντίθετο -ότι η πίστη μας είναι ζωντανή και αυξανόμενη. Γιατί η πίστη δεν συνεπάγεται μακαριότητα αλλά ριψοκινδύνευμα, όχι απομόνωση από το άγνωστο αλλά πορεία άφοβη για να το συναντήσουμε. Εδώ ένας Ορθόδοξος Χριστιανός θα μπορούσε πρόθυμα να οικειοποιηθεί τα λόγια του Επισκόπου J.Α.Τ. Robinson: « Η πράξη της πίστης είναι ένας ασταμάτητος διάλογος με την αμφιβολία». Όπως σωστά λέει ο Thomas Merton· Η πίστη είναι μια πηγή αμφιβολίας και πάλης πριν γίνει μια πηγή σιγουριάς και γαλήνης».
Ware, Κ. (επίσκοπος Διοκλείας) (1984), Ο Ορθόδοξος δρόμος.
Εφαρμόζοντας:
Σύζευξη πίστης και αγάπης στον χώρο της κοινωνίας.
– «Επ’ αυτού θα είχα να πω»: Οι μαθητές/μαθήτριες εκφράζουν γνώμες και τοποθετήσεις πάνω σε ρήσεις πνευματικών ανθρώπων ή αγίων (π.χ. άγιος Παΐσιος, γερόντισσα Γαβριηλία, άγιος Πορφύριος) για τη σύζευξη πίστης και αγάπης στον χώρο της κοινωνίας.«Επ’ αυτού θα είχα να πω»
Αποφθέγματα Γερόντισσας Γαβριηλίας (1897-1992)
α. Μη συσχετίσεις ποτέ τον άνθρωπο με τον κακό τρόπο που σου φέρεται. Να βλέπεις μέσα στην καρδιά του τον Χριστό.
β. Αν κάποιος δεν σου αρέσει, σκέψου ότι στο πρόσωπό του βλέπεις τον Χριστό. Τότε, δεν θα τολμήσεις ούτε να σκεφτείς να πεις λόγο κατάκρισης.
γ. Ο Θεός όπως αγαπάει εσένα, έτσι αγαπά και τους εχθρούς σου.
δ. Όταν το εγώ σπάσει και γίνει εσύ, κι όταν και το εσύ σπάσει και γίνουν και τα δυο μαζί Εκείνος, τότε όλοι μας γινόμαστε δικοί Του.
ε. Ο Κύριος είπε: όποιος θέλει κάτι, πιστεύοντας θα το λάβει. Φθάνει να είναι σύμφωνο το αίτημα με τις Εντολές του Θεού, δηλαδή με την Αγάπη.
στ. Τρία πράγματα χρειάζονται: Πρώτον Πίστις. Δεύτερον Πίστις. Τρίτον Πίστις.
ζ. Αγαπώ με όλη μου την ψυχή κάποιον, θα πει προσεύχομαι γι’ αυτόν. Όποιος έχει την εμπειρία αυτή είναι στον Παράδεισο.
η. Αν δεν σπάσεις το Εγώ και το αδειάσεις, πώς θα κάνεις χώρο να έρθει ο Θεός;
θ. Ο Θεός έβαλε τις αισθήσεις στο κεφάλι. Γιατί; Ξέρετε; Για να μην μπορούμε να δούμε τον εαυτό μας. Μάλιστα. Για να βλέπουμε μόνο τον Άλλο και να αγαπάμε μόνο τον Άλλο. Και για να βλέπουμε τον εαυτό μας μόνο μέσ’ τα μάτια του Άλλου…
ι. Δύο πράγματα έχουν πολλή σημασία… Αγαπάτε αλλήλους και Μη φοβού, μόνον πίστευε.
Γερόντισσα Γαβριηλία (1998). Η ασκητική της αγάπης. Αθήνα: Επτάλοφος, σ. 356-372.
– Εναλλακτικά:
«Μελέτη περίπτωσης» – Σκέψου, Συζήτησε, Μοιράσου (TPS): Με βάση τους λόγους και το παράδειγμα ζωής του αγίου Πορφυρίου, οι μαθητές/μαθήτριες μελετούν πώς η πίστη συνδέεται με την αγάπη.
1. Πίστη και αγάπη
– Γέροντα, τι σχέση υπάρχει ανάμεσα στην πίστη και την αγάπη;
– Πρώτα είναι η πίστη και μετά έρχεται η αγάπη. Πρέπει να πιστεύει κανείς, για να αγαπάει. Δεν μπορεί να αγαπήσει κάτι που δεν το πιστεύει. Γι’ αυτό, για να αγαπήσουμε τον Θεό, πρέπει να πιστέψουμε στον Θεό. Ανάλογη με την πίστη που έχει κανείς είναι και η ελπίδα και η αγάπη και η θυσία για τον Θεό και τον πλησίον. Η θερμή πίστη στον Θεό γεννάει την θερμή αγάπη προς τον Θεό και προς την εικόνα του Θεού, τον συνάνθρωπό μας. Και από την υπερχείλιση της αγάπης μας – που δεν χωράει στην καρδιά και χύνεται έξω – ποτίζονται και τα καημένα τα ζώα. Πιστεύουμε πολύ, αγαπάμε πολύ.
Θεσσαλονίκης: Ι. Ησυχαστήριον «Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος», σ. 273
Ποιά η σχέση Πίστης και αγάπης στο χώρο της κοινωνίας;
Α’ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΤΗΤΑ 2.2 ΛΑΤΡΕΙΑ (2ο δίωρο)
Παρουσιάζοντας:
Σύγχρονα πρότυπα και στοιχεία λατρείας προς αυτά.
– Δίνονται στους μαθητές/στις μαθήτριες διάφορες φωτογραφίες (π.χ. οπαδών ποδοσφαιρικής ομάδας ή θαυμαστές σε συναυλία σε παραλήρημα, πασαρέλα ηθοποιών στο κόκκινο χαλί πριν την απονομή βραβείων Oscar, μιας φιλόζωης, ενός ζευγαριού ερωτευμένων κ.λπ.) και τίθενται οι ερωτήσεις του μοτίβου (Τι συμβαίνει; Τι βλέπεις που σε κάνει να το λες αυτό;) με έμφαση στα κοινά στοιχεία των φωτογραφιών (κέντρο προσοχής, αφοσίωση, υπερβολική αγάπη κ.λπ.).
Γνωριμία με τη λατρεία στις μονοθεϊστικές θρησκείες.
– Γίνεται ηλεκτρονική παρουσίαση της λατρείας στον Ιουδαϊσμό και στο Ισλάμ (βίντεο και παρουσιάσεις θεολόγων από το διαδίκτυο, βλ. και σχολικό βιβλίο Β΄ λυκείου, ΔΕ 29, σ. 237-238 για τον Ιουδαϊσμό). Οι μαθητές/μαθήτριες απαντούν στις ερωτήσεις του μοτίβου (Ποιος λατρεύεται; Ποιος προΐσταται στη λατρεία; Πού, Πότε και Πώς γίνεται η λατρεία; Γιατί μετέχουν στη λατρεία οι πιστοί/πιστές των θρησκειών αυτών;)
Ιουδαϊσμός
Η λατρευτική πράξη
Το κέντρο της ιουδαϊκής λατρείας είναι κυρίως η συναγωγή, που εμφανίστηκε μετά την καταστροφή του πρώτου ναού το 586 π.Χ. Ως λατρευτικός χώρος όμως, άρχισε να αναπτύσσεται μετά την καταστροφή του δεύτερου ναού, το 70 μ.Χ. Η σύγχρονη συναγωγή αποτελείται από μια αίθουσα, στο κέντρο της οποίας και μπροστά από τα καθίσματα ων πιστών βρίσκεται ένα υπερυψωμένο βάθρο. Από το βάθρο αυτό γίνονται τα αναγνώσματα από την Τορά (Πεντάτευχο). Η λατρεία συνίσταται από τρεις βασικές ακολουθίες που γίνονται καθημερινά το πρωί, το απόγευμα και το βράδυ. Εμπλουτισμένες παραλλαγές αυτού του συνόλου τελούνται το Σάββατο, που είναι η κυρίως λατρευτική μέρα του Ιουδαϊσμού, και τις γιορτές.Οι ραβίνοι, οι οποίοι προΐστανται της λατρείας, όπως και της κοινότητας γενικά, δεν είναι ιερείς, αλλά θρησκευτικοί διδάσκαλοι.
Κάποιες διαφορές στα τελούμενα στη συναγωγή υπάρχουν μεταξύ Μεταρρυθμισμένων και Ορθοδόξων Ιουδαίων. Π.χ. στις Ορθόδοξες συναγωγές ο ρόλος των γυναικών είναι περιορισμένος. Υπάρχει μάλιστα γυναικωνίτης ή κάποιος απομονωμένος χώρος, όπου παραμένουν κατά τη διάρκεια της λατρείας. Στις Μεταρρυθμισμένες συναγωγές οι γυναίκες όχι μόνο κάθονται μαζί με όλους τους πιστούς αλλά παίζουν και ενεργητικότερο ρόλο, ο οποίος φτάνει σε κάποιες περιπτώσεις και στη χειροτονία τους σε ραβίνους. Άλλη διαφορά είναι η κάλυψη της κεφαλής με καπέλο ή ένα μικρό στρογγυλό σκούφο για τους άντρες και διάφορα καλύμματα για τις γυναίκες. Στις Μεταρρυθμισμένες αυτό δεν είναι υποχρεωτικό.
Ο Ιουδαϊσμός – Β Λυκείου
Ενότητα 29
Οι Εβραίοι ήταν η δεύτερη μονοθεϊστική θρησκεία μετά το Ζωροαστρισμό.
Οι Ιουδαίοι ακόμη περιμένουν τον Μεσσία, αφού δεν αναγνωρίζουν το Χριστό.
Ως θρησκεία ο Ιουδαϊσμός δέχεται έναν και μόνο Θεό, αυτόν του Αβραάμ και του Μωυσή, σαν το Δημιουργό και Κριτή.
Θεωρούν τον Ισραήλ και την Ιερουσαλήμ δική τους και η λατρεία τους πραγματοποιείται στη Συναγωγή.
β)Τα ιερά τους κείμενα
Το κύριο ιερό τους κείμενο είναι η εβραϊκή Βίβλος (24 βιβλία)
Η Εβραϊκή Βίβλος διακρίνεται σε τρία μέρη:
-Πεντάτευχος ή Τορά
-Προφήτες
-Αγιόγραφα
Δεύτερο σε σπουδαιότητα ιερό κείμενο είναι το Βαβυλωνιακό Ταλμούδ πού αποτελεί υπόμνημα της Μίσνα (αφορούσε λατρεία, γιορτές, σχέσεις φύλων δίκαιο)
δ) Λατρευτικό Τυπικό
Το κέντρο της Ιουδαϊκής λατρείας είναι η Συναγωγή. Ως λατρευτικός χώρος άρχισε να αναπτύσσεται μετά το 70 μ.Χ. Η σύγχρονη συναγωγή αποτελείται από μια αίθουσα, στο κέντρο της οποίας και μπροστά από τα καθίσματα των πιστών βρίσκετε ένα υπερυψωμένο βάθρο. Από το βάθρο αυτό γίνονται τα αναγνώσματα από την Τορά (Πεντάτευχο).
Το Ισλάμ α΄
30. Το Ισλάμ (A’)
Β΄ Λυκείου
Το Ισλάμ είναι η νεώτερη από τις μεγάλες παγκόσμιες θρησκείες. Άρχισε με το Muhammad τον Προφήτη, που έζησε στην Αραβική χερσόνησο του 7ου αι της Χριστιανικής εποχής. Εκάλεσε την ανθρωπότητα να υποταγεί στο Θεό. Πράγματι, η έννοια της λέξης Ισλάμ, το όνομα της θρησκείας του είναι υποταγή. Αποδέχτηκε εν μέρει και έχτισε πάνω στην Ιουδαιοχριστιανική παράδοση, χωρίς να δεχτεί ούτε τις Ιουδαϊκές Γραφές ούτε τη χριστιανική ερμηνεία της δημόσιας δράσης του Ιησού.Δεν εκήρυξε πως ο Μωάμεθ ήταν Θεός, εδήλωσε όμως καθαρά πως μετά απ’ αυτόν δεν μπορεί να υπάρξει παραπέρα αποκάλυψη του μηνύματος του Θεού στον άνθρωπο. Ακριβώς γι’ αυτό, ο Μωάμεθ ονομάστηκε η Σφραγίδα των Προφητών.
Το Ισλάμ αποτελεί μια θρησκεία, αλλά ταυτόχρονα μια πολιτική, πολιτισμική, κοινωνική και ηθική πραγματικότητα. Αριθμεί πάνω από 1.500.000.000 πιστούς, που ζουν οι περισσότεροι στο Πακιστάν, την Ινδία, το Μπανγκλαντές, τη Νοτιοανατολική Ασία και Ινδονησία, τις Αραβικές χώρες, την Αφρική, την Τουρκία, το Ιράν, το Αφγανιστάν, τη Ρωσία, τα Βαλκάνια κ.α.
β) Μωάμεθ: «ο προφήτης» των Αράβων
Ο Μωάμεθ γεννήθηκε το 570 μ.Χ. Λίγα είναι γνωστά για την παιδική του ηλικία. Ο πατέρας του πέθανε λίγο πριν γεννηθεί. Συγγενείς ανέλαβαν την ανατροφή του, πρώτα ο παππούς του και μετά ο θείος του. Νέος μπήκε στην υπηρεσία μιας πλούσιας χήρας, της Χαντίτζα, την οποία τελικά παντρεύτηκε. Στην οικογένειά του μεταξύ των διαφόρων θεοτήτων λάτρευαν ιδιαίτερα τον Αλλάχ. Ο ίδιος ήταν έντονα θρησκευτική φύση και συχνά απομονωνόταν για να προσευχηθεί. Έτσι, έζησε ως την ηλικία των σαράντα χρόνων. Τότε, συνέβη κάτι που άλλαξε ολόκληρη τη ζωή του. Σύμφωνα με το Κοράνιο, μια νύχτα που προσευχόταν στα βουνά εμφανίστηκε σ’ αυτόν ο άγγελος Γαβριήλ, κρατώντας ένα κείμενο και τον διέταξε να το απαγγείλει. Ακολούθησαν και άλλα οράματα με τελικό αποτέλεσμα να του δημιουργηθεί η συνείδηση της προφητικής αποστολής, ότι δηλαδή ο Θεός τον κάλεσε για να μεταφέρει στους ανθρώπους την αλήθεια που θα του αποκάλυπτε.
Ο Μωάμεθ άρχισε την αποστολή αυτή, κηρύττοντας ότι ο Αλλάχ δεν είναι απλώς ένας, έστω ο υψηλότερος, μεταξύ πολλών θεών, αλλά ο μόνος υπάρχων και ότι η λατρεία οποιουδήποτε άλλου θεού αποτελούσε βλασφημία. Το πολυθεϊστικό περιβάλλον δεν μπορούσε να ανεχθεί αυτήν τη διδασκαλία και τον αντιμετώπισε με εχθρότητα. Τελικά, το 622 μ.Χ., ο Μωάμεθ εγκατέλειψε τη Μέκκα για μια άλλη πόλη, τη Μεδίνα. Το γεγονός αυτό ονομάζεται Εγίρα (Χίτζρα). Η χρονολογία 622 μ.Χ. είναι η αρχή του μουσουλμανικού ημερολογίου. Στη Μεδίνα ο Μωάμεθ έγινε δεκτός και απέκτησε μεγάλη δύναμη. Κατάργησε την ειδωλολατρία και οργάνωσε την πόλη αυτή με βάση τη νέα θρησκεία: το Ισλάμ.
Όταν ο Μωάμεθ αισθάνθηκε αρκετά ισχυρός επιτέθηκε εναντίον της Μέκκας και την κυρίευσε το 630 μ.Χ. Ο Μωάμεθ μετέτρεψε την Καάμπα σε χώρο λατρείας του Αλλάχ και έκανε την πόλη κέντρο της νέας θρησκείας. Πέθανε το 632 μ.Χ και τον διαδέχθηκε, παίρνοντας τον τίτλο του διαδόχου (χαλίφη), ο στενός σύντροφος του Αμπού-Μπαάκρ.
Οι «πέντε στύλοι» του Ισλάμ
«Πέντε στύλοι», ονομάζονται τα πέντε υποχρεωτικά θρησκευτικά καθήκοντα του μουσουλμάνου πιστού. Αυτά είναι:
Ομολογία πίστης (σαχάντα): Η επανάληψη της φράσης «δεν υπάρχει Θεός παρά μόνο ο Αλλάχ και ο Μωάμεθ είναι ο προφήτης του».
Προσευχή (σαλάτ, νάμαζ) η οποία πρέπει να γίνεται πέντε φορές την ημέρα κατά προτίμηση στο τζαμί κοιτάζοντας προς τη Μέκκα (η δεύτερη προσευχή της Παρασκευής πρέπει να γίνεται στο τζαμί) .(Σούρα 2:144). Επαναλαμβάνεται πέντε φορές την ημέρα με τρόπο τελετουργικό. Το πρωί μεταξύ χαραυγής και ανατολής του ήλιου, το μεσημέρι, γύρω στις 3 το απόγευμα, μετά την δύση του ήλιου, και το βράδυ όταν είναι σκοτάδι. Το Κοράνιο αναφέρει μόνο τρεις υποχρεωτικές προσευχές τονίζοντας κυρίως την μεσημβρινή προσευχή. Στη Χαντίθ όμως ξεκαθαρίζεται ο αριθμός των προσευχών και η χρονική στιγμή που πραγματοποιούνται.
Η ελεημοσύνη, (ζακάτ), υποχρέωση δηλαδή να δίνει κανείς ένα ποσοστό του εισοδήματός του και της αξίας κάποιας ιδιοκτησίας στους φτωχούς. Δίνοντάς το, συμβάλλει στον εξαγνισμό της υπόλοιπης περιουσίας του. Σε όσες χώρες έχει καταργηθεί, η ελεημοσύνη γίνεται όπως και στις Χριστιανικές χώρες, δηλαδή σαν εθελοντισμό. (Σούρα 24:56)
Η αποχή ή νηστεία. Το Κοράνι συνιστά νηστεία 29-30 ημερών το χρόνο απ΄ όλους τους πιστούς άνδρες και γυναίκες άνω των 14 ετών . Απαγορεύεται η λήψη τροφής , η όσφρηση αρωμάτων ακόμα και οι ενέσεις από την ανατολή μέχρι τη δύση του ήλιου.
Η Ιερή αποδημία (Χατζ) στη Μέκκα, Κάθε πιστός τουλάχιστον μια φορά στη ζωή του θα πρέπει να επισκεφθεί τους ιερούς τόπους του Ισλάμ «αν μπορεί να αντεπεξέλθει στα έξοδα», τον 12ο μήνα του ισλαμικού ημερολογίου και αν μπορεί να εξασφαλίστει την διαβίωση της οικογένειάς του κατά την απουσία του. (Σούρα 3:87)https://www.youtube.com/watch?time_continue=33&v=USKF4gXJtUA
Η δύναμη της προσευχής, πιστοί προσεύχονται στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου την 27η βραδιά του ιερού μήνα https://www.youtube.com/watch?time_continue=101&v=EL3tqjHYol4Ραμαντάν.https://www.youtube.com/watch?time_continue=70&v=MooqSi8a5LA
Αναπλαισιώνοντας:
Οι λατρευτικοί κύκλοι της Ορθόδοξης Εκκλησίας και η «λειτουργία μετά τη Λειτουργία».
Οι λατρευτικοί κύκλοι της Ορθόδοξης Εκκλησίας και η «λειτουργία μετά τη Λειτουργία».
– «Λειτουργικά αινίγματα (παραλλαγή του «βιβλικά αινίγματα – κουΐζ»)»: Οι μαθητές/μαθήτριες χωρίζονται σε ομάδες. Κάθε ομάδα παίρνει 4 χαρτιά: Ένα που γράφει «Όρθρος», ένα που γράφει «Εσπερινός», ένα που γράφει «Απόδειπνο» κι ένα που γράφει «Θεία Λειτουργία». Στη συνέχεια δίνονται μικρά αποσπάσματα από 5 χαρακτηριστικές προσευχές –κείμενο και, αν χρειάζεται, μετάφραση– από κάθε ακολουθία, γραμμένες σε μικρά ορθογώνια χαρτάκια (π.χ. Φως ιλαρόν, Άγιε άγγελε, Δοξολογία, «Σοι παρακατατιθέμεθα» ή «Είδομεν το φως το αληθινόν» κ.λπ.). Οι μαθητές/μαθήτριες πρέπει να βρουν σε ποια ακολουθία αντιστοιχεί η κάθε προσευχή.
Οι χριστιανικές γιορτές και το σχέδιο της θείας οικονομίας
Τα θαυμαστά γεγονότα για τη σωτηρία του ανθρώπου πανηγυρίζονται με τις γιορτές της Εκκλησίας. Σκορπισμένες μέσα στο έτος, μας θυμίζουν την επίγεια ζωή του Κυρίου, της Υπεραγίας Θεοτόκου και των αγίων. Ξαναγεννιέται μέσα μας ο Χριστός, σταυρώνεται, ανασταίνεται. Γι’ αυτό οι υμνογράφοι της Εκκλησίας στους ύμνους και οι Πατέρες στις ευχές χρησιμοποιούν τη λέξη «σήμερον» – «Σήμερον ὁ Χριστός γεννᾶται..». «Σήμερον κρεμᾶται ἐπί ξύλου…». Σήμερα, σαν να ήμαστε τότε παρόντες στο γεγονός, βλέπουμε την Ανάσταση. «Ἀνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοι…».
Οι γιορτές είναι εβδομαδιαίες και ετήσιες. Από τις εβδομαδιαίες η σπουδαιότερη είναι η Κυριακή, η ημέρα του Κυρίου, της Ανάστασής του. Είναι η σταθερή ημέρα τέλεσης της Θείας Ευχαριστίας. Είναι ακόμη η πρώτη ημέρα της εβδομάδας, ημέρα σωτηρίας και αναδημιουργίας. «Όπως η πρώτη δημιουργία άρχισε την ημέρα της Κυριακής, έτσι και η δεύτερη δημιουργία άρχισε πάλι από την Κυριακή» (Γρηγορίου Θεολόγου, Λόγος 44, 5, ΕΠΕ 5,226).
Εκτός από την Κυριακή, και οι άλλες ημέρες της εβδομάδας είναι για την Εκκλησία μας γιορτινές. Έτσι μαζί με τους καθιερωμένους αγίους τιμούμε: τη Δευτέρα τους αγγέλους, την Τρίτη τον Ιωάννη τον Πρόδρομο, την Τετάρτη το Σταυρό του Κυρίου, την Πέμπτη τους αποστόλους και τον Άγιο Νικόλαο, την Παρασκευή τα Πάθη του Κυρίου και το Σάββατο τους μάρτυρες. Το Σάββατο είναι ακόμη ημέρα μνήμης των νεκρών.
Από το σχολικό βιβλίο των Θρησκευτικών της Α΄ λυκείου, ΔΕ 7:
«Αρνητικό – Θετικό»: Διαβάζονται βασικές έννοιες της λατρείας ή φράσεις που σχετίζονται με αυτήν (π.χ. φράσεις από τα «Ειρηνικά» της Θ. Λειτουργίας). Οι μαθητές/μαθήτριες «παίρνουν θέση» κοντά στο θετικό ή στο αρνητικό ανάλογα με το τι τους ταιριάζει καλύτερα (ως προς τη διάθεση, τις σκέψεις που κάνουν, κ.λπ.). Δικαιολογούν τη στάση τους, όταν ερωτηθούν.
Προσωπικές εμπειρίες επικοινωνίας με όσους αγαπάμε, επιθυμούμε, έχουμε ανάγκη.
– «Στο σκοινί της μπουγάδας (παραλλαγή)». Μοιράζονται πολύχρωμα αυτοκόλλητα χαρτάκια και καλούμε τους μαθητές/τις μαθήτριες να γράψουν 3 πράγματα που λένε σε έναν καλό φίλο/μια καλή φίλη που εμπιστεύονται. Στη συνέχεια, κολλιούνται στον πίνακα (ή μανταλώνονται στο σκοινί της μπουγάδας, που έχει τοποθετηθεί προηγουμένως στην αίθουσα) και διαβάζονται. Ακολουθεί συζήτηση για την επικοινωνία στη φιλία.
Οι Γιαπωνέζοι ναυτικοί, προτού να κοιμηθούν,
βρίσκουν στην πλώρη μια γωνιά που δεν πηγαίνουν άλλοι
κι ώρα πολλή προσεύχονται βουβοί, γονατιστοί
μπρος σ’ ένα Βούδα κίτρινο που σκύβει το κεφάλι.Κάτι μακριά ως τα πόδια τους φορώντας νυχτικά, μασώντας οι ωχροκίτρινοι μικροί Κινέζοι ρύζι,
προφέρουνε με την ψιλή φωνή τους προσευχές
κοιτάζοντας μια χάλκινη παγόδα που καπνίζει.Οι Κούληδες με την βαριά βλακώδη τους μορφή
βαστάν σκυφτοί τα γόνατα κοιτώντας πάντα κάτου, κι οι Αράπηδες σιγοκουνάν το σώμα ρυθμικά,
κατάρες μουρμουρίζοντας ενάντια του θανάτου.Οι Ευρωπαίοι τα χέρια τους κρατώντας ανοιχτά,
εκστατικά προσεύχονται γιομάτοι από ικεσία
και ψάλλουνε καθολικές ωδές μουρμουριστά,
που εμάθαν όταν πήγαιναν μικροί στην εκκλησία.Και οι Έλληνες, με τη μορφή τη βασανιστική,
από συνήθεια κάνουνε, πριν πέσουν, το σταυρό τους
κι αρχίζοντας με σιγανή φωνή «Πάτερ ημών…»
το μακρουλό σταυρώνουνε λερό προσκέφαλό τους.
Ποίηση: Νίκος Καββαδίας
Μελοποίηση, ερμηνεία: Ξέμπαρκοι
Νοηματοδοτώντας:
Η προσευχή ως σχέση και επικοινωνία με τον Θεό.
– «Αφήγηση ιστοριών». Επιλέγονται και διαβάζονται σύντομες ιστορίες ή κείμενα (Π.χ. Ι. Χρυσόστομος, Αντώνιος του Σουρόζ, 1996), με τη βοήθεια των οποίων οι μαθητές/μαθήτριες απαντούν στο ερώτημα «ποιος είναι ο ρόλος και η σημασία της προσευχής στην επικοινωνία και τη σχέση με το Θεό;».
1.Ιωάννης Χρυσόστομος: «Ο τόπος και ο τρόπος της προσευχής»
«Όταν ειπώ σε κάποιον: παρακάλεσε τον Θεό, ζήτησέ Του ό,τι θέλεις, ικέτευσέ Τον, απαντά: παρακάλεσα μία φορά, δύο φορές, τρεις, δέκα, είκοσι φορές κι ακόμη δεν έλαβα τίποτε. Να μη σταματήσεις την προσευχή, αδερφέ μου, ώσπου να λάβεις· δηλαδή η παράκληση στον Θεό για βοήθεια τελειώνει, όταν σου δοθεί εκείνο που ζητάς. Την προσευχή λοιπόν να τη σταματήσεις, όταν ικανοποιηθεί το αίτημά σου. ή καλύτερα ούτε τότε, αλλά να εξακολουθείς και πάλι να προσεύχεσαι. Και αν δε λάβεις, να ζητάς για να λάβεις. όταν όμως λάβεις, να ευχαριστήσεις επειδή έλαβες. Μπαίνουν πολλοί στο ναό, σχεδιάζουν και λένε αναρίθμητους στίχους προσευχής, και βγαίνουν χωρίς να ξέρουν τι είπαν· τα χείλη κινούνται, αλλ’ η ακοή της ψυχής δεν ακούει. Συ ο ίδιος δεν ακούς την προσευχή σου, και θέλεις να την εισακούσει ο Θεός; Γονάτισα, λες· η σκέψη σου όμως πετούσε έξω. το σώμα σου ήταν μέσα στην Εκκλησία, αλλά ο νους σου έξω – το στόμα έλεγε την προσευχή, αλλά η σκέψη λογάριαζε τόκους, συμβόλαια, συναλλαγές, χωράφια, κτήματα, συναναστροφές φίλων. […] Και αν είσαι μέσα σε λουτρό, να προσεύχεσαι, και αν είσαι στο δρόμο, και αν είσαι στο κρεβάτι· όπου και αν είσαι, να προσεύχεσαι. Είσαι ναός του Θεού, να μη ζητάς τόπο· η εσωτερική διάθεση και η σκέψη χρειάζεται μόνο».
Περικοπή από τον λόγο του αγίου Ι. Χρυσοστόμου «Εἰς τήν ἐπίλυσιν τῆς Χαναναίας» (Ε.Π. 52, 58).
Τρόποι και είδη προσευχής (ευχαριστία, αίτηση, μετάνοια, δοξολογία / κοινή-ατομική, τυπική-αυθόρμητη, αδιάλειπτη προσευχή).
Γιατί προσεύχονται οι άνθρωποι; Πώς και πότε; Ποια ανάγκη/ποιες ανάγκες προκαλεί την επικοινωνία με τον Θεό;
Ο Χριστός προσεύχεται
Ένας άγιος επικοινωνεί με το Θεό https://www.youtube.com/watch?v=bgJwkL7lYHY
Απόσπασμα από την ταινία “Το νησί” στο οποίο ο πατήρ Ανατόλιος προσεύχεται στον Θεό για να θεραπευτεί το πόδι του μικρού.
Εφαρμόζοντας:
Η προσευχή ως μεταμορφωτική δύναμη στην ορθόδοξη παράδοση.
Παρομοιάζεται η προσευχή με άθλημα:
A’ ΛΥΚΕΙΟΥ Θ.Ε. 2 ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΤΗΤΑ 2.4 ΓΙΟΡΤΗ (4ο δίωρο)
Προσδοκώμενα Μαθησιακά Αποτελέσματα
Οι μαθητές/μαθήτριες να:
-εξηγούν το περιεχόμενο του εορτασμού στην Ορθόδοξη Εκκλησία,
– αναλύουν τις ποικίλες διαστάσεις των θρησκευτικών γιορτών,
-αξιολογούν τις ποικίλες εορταστικές εκφράσεις της λαϊκής θρησκευτικότητας.
Παρουσίαση
Ο ρόλος των εορτών στη ζωή μας
Του Στέλιου Μανουσέλη*
Γιορτή λέμε ένα χρονικό διάστημα από μια ή περισσότερες μέρες αφιερωμένο στην τιμητική ανάμνηση ή πανηγυρισμό, θρησκευτικού ή ιστορικού γεγονότος ή προσώπου. Οι γιορτές διακρίνονται σε παγκόσμιες, εθνικές, θρησκευτικές, τοπικές, προσωπικές, σχολικές, επετείων, κ.λπ.
Παράλληλα σχεδόν με την εμφάνιση του ανθρώπινου γένους, παρουσιάστηκαν και οι γιορτές θρησκευτικού ή λατρευτικού χαρακτήρα. Στην αρχαία Ελλάδα οι γιορτές ήταν αφιερωμένες στους Ολύμπιους Θεούς.
Παναθήναια – Ελευσίνια – Πύθια – Αρτεμίσια Ηραία – Ολύμπια κ.λπ. Με την επικράτηση του Χριστιανισμού, η εκκλησία καθιέρωσε ένα ολόκληρο κύκλο γιορτών που σε μια πρώτη διαίρεση είναι οι εβδομαδιαίες και οι ετήσιες. Η Κυριακή είναι εβδομαδιαία γιορτή, αντίστοιχη του Σαββάτου των Ιουδαίων, είναι αφιερωμένη στη λατρεία του Θεού.Ποια είναι η κοινωνική σημασία των γιορτών θα καταλάβουμε αν προς στιγμήν φανταστούμε τη ζωή μας χωρίς γιορτές.
Ενας μακρόσυρτος, μονότονος χρόνος, άχρωμος, σταματημένος, παγερός χρόνος πλήξης και ανίας. Οπως λέει ο Καβάφης, “Την μια μονότονη μέρα άλλη μονότονη, απαράλλακτη ακολουθεί”.
Οι γιορτές όμως δεν διακόπτουν απλά τη ροή τη μονότονη του χρόνου δίνοντας νόημα στην ύπαρξή μας. Συνήθως ακολουθούνται από τελετές και πανηγύρια που δίνουν την ευκαιρία στο πλήθος να ικανοποιήσει άλλη μια βασική ανάγκη, την ψυχαγωγία.
Στην εποχή μας οι γέφυρες που ενώνουν τους ανθρώπους είναι λιγοστές και αβέβαιες και η ψυχική επικοινωνία δύσκολη έως ανύπαρκτη.
Η συμβολή των εορτών στο πλησίασμα των ανθρώπων είναι μεγάλη. Δίνεται η μοναδική ευκαιρία να συναντήσεις ανιδιοτελώς ο ένας τον άλλο ομόθρησκο και αυτός νιώθει την ίδια ανάγκη να βγει από την μοναξιά και να επικοινωνήσει. Ν’ αποφύγει την πλήξη του ασυντρόφευτου και να δυναμώσει μέσα του τη διάθεση για ζωή. Οι γιορτές συμβάλλουν στην τόνωση των συναισθημάτων θρησκευτικών ή εθνικών και ενισχύουν την αλληλεγγύη και τη σύνδεση των ατόμων.Στο χωριό αλλά και στις μεγαλουπόλεις των μηχανών, η μοναξιά και η πλήξη των μοναχικών ανθρώπων είναι τραγική. Ο καθένας, εκτός από τα θρησκευτικά καθήκοντα, πρωταρχική ανάγκη των πιστών αναζητεί τη συντροφιά, την επικοινωνία, την αίσθηση ότι κάποιος τον χαιρετά, τον προσέχει, τον λογαριάζει. Αρα υπάρχει, δεν βρίσκεται μετέωρος στο κενό. Αυτά τα κενά έρχεται να καλύψει η Κυριακή. Την ψυχική εγκατάλειψη και ερημιά που συντηρεί η ρυθμική επανάληψη των ημερών εργασίας. Η Κυριακή καλύπτει πλήρως βασικές ανάγκες ψυχαγωγίας, επικοινωνίας και προσευχής. Από το πρωί ο Ελληνας σε μια διαδικασία ανανέωσης, ετοιμάζεται οικογενειακώς για την εκκλησία. Σταματά δίπλα στους άλλους. Τους βλέπει με διαφορετικό μάτι. Ξεχνά τις διαφορές της καθημερινότητας και μένει στα κοινά σημεία. Εχουν τον ίδιο Θεό και οι προσευχές τους ενώνονται ενισχυμένες στο ίδιο σημείο. Με ευλάβεια παρακολουθεί την αναπαράσταση του θείου δράματος. Την αναίμακτη θυσία. Η ψαλμωδία, το λιβάνι, η λάμψη των ιερέων με τις ανάλογες στολές, τον πάνε σ’ έναν άλλο κόσμο, τον εξιλεώνουν. Απαλλάσσεται από την καθημερινότητα και πλησιάζει τον Θεό. Πέρα από το δόγμα, η ορθοδοξία χρησιμοποιεί ιδαίτερη συμβολική, παραβολική γλώσσα και διευκολύνει την επικοινωνία του πιστού με τα θεία, δια μέσου των λατρευτικών τελετών που δίνουν υλική υπόσταση στη θεϊκή οντότητα. Σε ατομική βάση οι γεμάτες ευλάβεια τελετουργικές ενέργειες. Το κερί, το προσκύνημα, ο σταυρός, οι μετάνοιες, ανεβάζουν ψηλά τον πιστό. Ολα αυτά αποκτούν μια άλλη διάσταση όταν πιστεύεις αληθινά και δεν ενεργείς μηχανικά. Ανάλαφρος και ανανεωμένος με διάθεση για ζωή αποχωρείς.
Βιώνοντας:
Η σημασία της γιορτής στην προσωπική και κοινωνική ζωή των μαθητών/ μαθητριών.
Ιδεοθύελλα»: Γράφεται στον πίνακα η λ. «γιορτή». Καλούνται οι μαθητές/μαθήτριες να εκφράσουν εμπειρίες, συναισθήματα και σκέψεις από την ονομαστική τους γιορτή ή από άλλες χριστιανικές γιορτές.
Το τίμιο Χέρι της Αγίας Μαρίνας από την Μονή Ιβήρων στην Εκάλη .
Νοηματοδοτώντας:
Ο εορτασμός σε εβδομαδιαία και ετήσια βάση στην Ορθόδοξη Εκκλησία.
Οι μαθητές/μαθήτριες καλούνται να τις ταξινομήσουν ανάλογα με το είδος τους (Χριστολογικές, Θεομητορικές, Αγίων, σταθερές, κινητές) και να συζητήσουν με βάση ένα κείμενο για το θεολογικό νόημα της γιορτής και την επίδραση των γιορτών στη ζωή τους, στο περιβάλλον τους και στην καθημερινή ζωή
Οι γιορτές στην Ορθόδοξη Εκκλησία, στις άλλες χριστιανικές παραδόσεις και στις μονοθεϊστικές θρησκείες.
Οι μαθητές/ μαθήτριες χωρίζονται σε ομάδες και κάθε ομάδα αναλαμβάνει μία χριστιανική εκκλησία ή δόγμα ή μία μονοθεϊστική θρησκεία.
Στη συνέχεια, αναζητά και συλλέγει (γραπτώς ή ηλεκτρονικά) πληροφορίες για κάθε γιορτή (βλ. για τον Ιουδαϊσμό, σχολικό βιβλίο Β΄ Λυκ, σ. 238, Καϊμάκης· για το Ισλάμ, Γιαννουλάτος, 2006, Ζιάκας, 2003), καθώς και για την ημέρα αργίας κάθε θρησκείας. Ακολουθεί σύντομη παρουσίαση στην ολομέλεια (ή, χάριν συντομίας, ανάρτηση στην ιστοσελίδα του σχολείου).
Οι σημαντικότερες γιορτές κάθε θρησκείας σε ενιαίο
Το ιουδαϊκό έτος
Το ιουδαϊκό έτος είναι σεληνιακό και αρχίζει στο τέλος Σεπτεμβρίου ή αρχές Οκτωβρίου με τη γιορτή του Νέου Έτους. Μετά από ένα δεκαήμερο ακολουθεί η Ημέρα της Εξιλέωσης, αφιερωμένη στη μετάνοια. Μετά από πέντε μέρες ακολουθεί η γιορτή της Σκηνοπηγίας σε ανάμνηση της διάβασης της ερήμου. Δύο μήνες περίπου αργότερα γιορτάζεται η Χανουκά, σε ανάμνηση της νίκης κατά των Σελευκιδών, το 2ο π.Χ. αι. Κατά τις αρχές της άνοιξης η Πουρίμ γιορτάζεται σε ανάμνηση των γεγονότων του βιβλίου της Εσθήρ. Κατά το μήνα Νισάν (μεταξύ Μαρτίου και Απριλίου) γιορτάζεται το Πάσχα (Πεσάχ = διάβαση), δηλαδή η έξοδος από την Αίγυπτο. Επτά εβδομάδες μετά τη δεύτερη μέρα του Πάσχα γιορτάζεται η Πεντηκοστή, σε ανάμνηση της αποκάλυψης του Θεού στο Σινά. Πέντε εβδομάδες περίπου μετά την Πεντηκοστή τηρείται πένθος διάρκειας τριών εβδομάδων σε ανάμνηση της καταστροφής των δυο ναών.
Από το σχολικό βιβλίο των Θρησκευτικών της Β΄ Λυκείου ΔΕ 29, σ. 238:
Το νόημα της αργίας (της Κυριακής για τους χριστιανούς και του Σαββάτου για τους Ιουδαίους)
Η χρονολογικά πρώτη χριστιανική εορτή είναι αναμφίβολα η Κυριακή, το εβδομαδιαίο Πάσχα της Εκκλησίας. Στον Ιουδαϊσμό το Σάββατο ήταν η θεοσύστατη ημέρα της καταπαύσεως. Η πιστή τήρησή του αποτελούσε την επιβεβαίωση της πιστότητας στο νόμο του Θεού, μαζί με την περιτομή, το χαρακτηριστικό σημείο της ενσωματώσεως στο λαό του Θεού, της μετοχής στη διαθήκη και τις επαγγελίες Του. Ο Κύριος αντέδρασε έντονα στην τυποποίησή του και στην υποδούλωση του πνεύματος στο γράμμα, του νόμου του Θεού στις παραδόσεις των ανθρώπων (Μτ 15, 3.6). Το μεγαλύτερο τόλμημα της πρώτης εκκλησίας ήταν η μετάθεση της ημέρας του Κυρίου από την εβδόμη στην πρώτη ημέρα της εβδομάδος. Η ημέρα της καταπαύσεως βρίσκει την εκπλήρωσή της στο θάνατο του Κυρίου, που ‘σαββατίζει’ στον τάφο… Το Σάββατο γίνεται προφητικός τύπος της ταφής του Κυρίου, που οδηγεί στην εκ νεκρών ανάσταση κατά την πρώτη ημέρα της εβδομάδος, την ‘μίαν σαββάτων, την ημέρα της δημιουργίας του φωτός και της νέας εν Χριστώ δημιουργίας. Πρώτη, αλλά και ογδόη, τύπος της εβδομάδος του μέλλοντας και της αιωνιότητος. Η μετάθεση του Σαββάτου συνεπάγεται ουσιαστικά … και άνοιγμα προς το νέο κόσμο της χάριτος και της βασιλείας του Θεού. Ακριβώς δε η παρουσία του Χριστού, …, κατά την ημέρα της αναστάσεως ‘εις το μέσον’ των μαθητών του (Ιω 20,19) και ‘μεθ’ ημέρας οκτώ πάλιν’ (Ιω 20,26) έδωσε το αναστάσιμο στοιχείο στις συνάξεις ‘τη μιά των Σαββάτων’ (Πραξ 20, 7. Α Κορ 16, 2), που ήδη στο τέλος του Α΄ αιώνα είχε ονομασθεί ‘Κυριακή’ (Αποκ 1, 10). Στο εξής και μέχρι σήμερα η αναστάσιμη σύναξη της Κυριακής και η κατ’ αυτήν ευχαριστία αποτέλεσε το κέντρο της ζωής της οικουμενικής Εκκλησίας, το εβδομαδιαίο Πάσχα της».
«……Πρέπει και ημείς αδελφοί μου, να χαιρώμεθα πάντοτε, μα περισσότερον την Κυριακήν, οπού είνε η Ανάστασις του Χριστού μας. Διότι Κυριακήν ημέραν έγινεν ο Ευαγγελισμός της Δεσποίνης ημών Θεοτόκου και Αειπαρθένου Μαρίας, Κυριακήν ημέραν μέλλει ο Κύριος να αναστήση όλον τον κόσμον. Πρέπει και ημείς να εργαζώμεθα τας εξ ημέρας δια ταύτα τα μάταια, γήινα και ψεύτικα πράγματα, και την Κυριακήν να πηγαίνωμεν εις την Εκκλησίαν και να στοχαζώμεθα τας αμαρτίας μας, τον θάνατον, την κόλασιν, τον παράδεισον, την ψυχήν μας οπού είναι τιμιωτέρα από όλον τον κόσμον, και όχι να πολυτρώγωμεν, να πολυπίνωμεν και να κάμωμεν αμαρτίας. Ούτε να εργαζώμεθα και να πραγματευώμεθα την Κυριακήν….»
Καντιώτης, Αυγ., επίσκ. (1988). Κοσμάς ο Αιτωλός, Διδαχές και Βιογραφία,
Διδαχή Γ. Αθήνα: Ο Σταυρός, σ. 189.
Εφαρμόζοντας:
Κριτική προσέγγιση της λαϊκής θρησκευτικότητας.
A’ ΛΥΚΕΙΟΥ Θ.Ε. 2 ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΤΗΤΑ 2.5 ΣΩΤΗΡΙΑ (5ο δίωρο)
Προσδοκώμενα Μαθησιακά Αποτελέσματα
Οι μαθητές/μαθήτριες να:
– εντοπίζουν το περιεχόμενο της σωτηρίας στον Χριστιανισμό,
– συσχετίζουν τη σωτηρία με την αγάπη του Θεούστην Ορθόδοξη χριστιανική παράδοση,
– ελέγχουν με θρησκευτικά κριτήρια την παρουσία σωτήρων στη σύγχρονη ζωή
https://www.youtube.com/watch?v=9h9EdWopTi0
Οι μαθητές/μαθήτριες καλούνται να αφηγηθούν ένα περιστατικό «σωτηρίας» δικό τους ή κάποιου κοντινού τους ανθρώπου. («σωτηρία» από κοινωνική κατακραυγή/φυσικό κίνδυνο.. αρρώστια, θάνατο .)
Ποιος σώζει;
Από τι σώζει;
Με ποιο τρόπο σώζει;
Πως φαντάζεστε την αντίδραση του σωζόμενου;
Πως φαντάζεστε την αντίδραση του σωζόμενου;
Ο λαουτιέρης, Γιώργης Βρέντζος (Κάτης) “Σώθηκα από θαύμα” Το μήνυμα ζωής από τον καλλιτέχνη
Με ανάρτησή τους στη σελίδα ΜΕΤΕΩΚΡΗΤΕΣ αναφέρεται στη συγκλονιστική του εμπειρία αλλά το θαύμα, χάρη στο οποίο σώθηκε! Ο ίδιος βέβαια, αναφέρει πως όχι μόνο δεν έτρεχε αλλά φορούσε και ζώνη ασφαλείας, με αποτέλεσμα η εκτροπή του αυτοκινήτου του να μη φέρει … τα χειρότερα.
Το μήνυμα του γνωστού καλλιτέχνη υπενθυμίζει με τον καλύτερο τρόπο, ότι η οδηγική μας συμπεριφορά μπορεί να μας γλιτώσει από το κακό οδικό δίκτυο.
Νοηματοδοτώντας:
Απαντήσεις της ορθόδοξης χριστιανικής πίστης και άλλων χριστιανικών παραδόσεων και θρησκειών για τη σωτηρία.
Οι μαθητές/μαθήτριες μελετούν
κείμενα και συμπληρώνουν φυλλάδιο με ερωτήσεις, όπως:
Ποια είναι η έννοια της σωτηρίας σε θρησκευτικό /ανθρωπολογικό πλαίσιο; Οι θρησκείες δίνουν απάντηση στο ερώτημα της σωτηρίας;
…η κολασμένη η ζωή δεν είναι μια ιδιαίτερη κατάσταση που την επιβάλλει βάσει ενός νόμου ο Θεός, και μάλιστα σε μια φυλακή κτιστών βασάνων. Ο Θεός, κατά τον Μάξιμο Ομολογητή, λόγου χάρη, αγκαλιάζει αγαθούς και πονηρούς. Οι δεύτεροι δεν μπορούν να τον δουν στη δόξα του, και τον αισθάνονται ως τιμωρό και εχθρικό. … Η κατάσταση αυτή των κολασμένων είναι αποκλειστικά δική τους στάση. Ούτε ο Θεός αρνείται ποτέ τη μετάνοια μετά θάνατο· ο Θεός τη δέχεται το δίχως άλλο, γιατί δεν μπορεί να αρνηθεί τον εαυτό του, αλλά, κατά τον Ιώαννη Δαμασκηνό, η ψυχή μετά θάνατο δεν τρέπεται· σκληραίνει στις αχτίδες της θείας δόξας, όπως ακριβώς ο πηλός κατά την εικόνα που μας δίνει ο Μάξιμος Ομολογητής. Απεναντίας οι ψυχές των φίλων του Θεού απαλύνονται μέσα στο φως της θείας δόξας, …όπως το κερί στις αχτίδες του κτιστού ηλίου.
… είναι φιλία η παραδείσια ζωή, ενώ η κόλαση είναι «αφιλία» και ακοινωνησία, τόσο σε σχέση με τον Θεό όσο και σε σχέση με τους άλλους.
Συγκλονιστική είναι μια διήγηση στα Αποφθέγματα του αββά Μακαρίου, την οποία θα ζήλευαν σύγχρονοι υπαρξιστές φιλόσοφοι και διανοούμενοι. Ο αββάς Μακάριος χτυπάει με το μπαστούνι του, καθώς βαδίζει στην έρημο, το πεταμενο κρανίο ενός αιρεσιάρχη. Και αμέσως η ψυχή του στην κόλαση αναγαλλιάζει, και αισθανόμενη την επαφή του αγίου τον παρακαλεί για ανακούφιση. Στην ερώτηση του αββά ποια είναι η κατάστασή τους εκεί στην κόλαση, ο κολασμένος τού λέει πως το πρόσωπο του καθενός είναι κολλημένο στη ράχη του άλλου, και δεν μπορεί κανένας να αντικρίσει τα πρόσωπα των άλλων. Τον παρακαλεί τελικά να προσευχηθεί, για να μπορέσουν να δουν λιγάκι το πρόσωπο του διπλανού τους.
Ο παράδεισος και η κόλαση δεν είναι δύο χώροι, δεν πρόκειται για τοπικούς προσδιορισμούς. Πρόκειται για μία κατάσταση κοινωνίας με το πρόσωπο του Χριστού. Η κόλαση είναι ακριβώς η θέληση του ανθρώπου να μη μετέχει σε αυτήν την κοινωνία· είναι η επιλογή να παραμένει μόνος, αυτάρκης, αυτονομημένος.
Τέλεια ακοινωνησία και τέλεια αφιλία είναι η κατάσταση της κόλασης. …
… Η αγάπη του Θεού δεν υπόκειται σε κανένα νόμο, αν η ψυχή τον ζητάει και τον θέλει. Το έλεός του είναι απροσμέτρητο. Αυτό το νόημα έχουν οι ευχές και τα μνημόσυνα. … Σύμφωνα με μια διήγηση ένας γιατρός, ονόματι Ιούστος, έκλεψε χρήματα, και σαν πέθανε πήγε στην κόλαση. Στα όνειρα του αδελφού του παραπονιόταν πως περνούσε άσκημα. Μετά τριάντα λειτουργίες γλίτωσε την κόλαση! Παρουσιάστηκε στον αδελφό του, κτα’ όναρ και πάλι, και του είπε πως ήταν καλά. Η σημασία τέτοιων απλοϊκών διηγήσεων είναι μεγάλη, γιατί απλούστατα εκφράζει τις γνήσιες και βαθιές θεολογικές και σωτηριολογικές προϋποθέσεις για την παραδείσια και την κολασμένη ζωή…
Ματσούκας, Ν. (1988). Δογματική και Συμβολική Θεολογία Β.
Θεσσαλονίκη: Πουρναράς, σ. 544-547.
ΚΕΙΜΕΝΑ Η σωτηρία στοΔυτικό Χριστιανισμό Η σωτηρία στον Ιουδαϊσμό
Η σωτηρία στοΙσλάμ
Η σωτηρία σε άλλες θρησκείες
(Ινδουϊσμός) (ΦΑΚΕΛΟΣ ΜΑΘΗΤΗ)
Αναλύοντας:
Διαφορετικές θεωρήσεις σωτηρίας στη χριστιανική παράδοσηκαι η σύνδεσή τους με τον Θεό
Συζητούνται θέματα όπως: συλλογική σωτηρία, ατομική σωτηρία, σωτηρία με την πίστη, σωτηρία με τα έργα, σώζει ο νόμος, σώζει η χάρη.
Διαβάζεται η ιστορία του Ντοστογιέφσκι: «Το Κρεμμυδάκι» (από τους Αδελφούς Καραμάζοφ)]. Συζητούνται και τα ερωτήματα: Ποιος αποφασίζει το αν θα σωθούμε ή όχι; Σωζόμαστε μόνοι/μόνες μας; κ.λπ.
Το κρεμμυδάκι
Μια φορά κι ένα καιρό, ζούσε μια κακιά γυναίκα, σωστή μέγαιρα. Πέθανε κι ούτε ένα καλό δεν είχε κάνει στη ζωή της. Την άρπαξαν το λοιπόν οι διαβόλοι και την πετάξανε στη φλογισμένη λίμνη. Τότε ο φύλακας-άγγελός της κάθισε και σκέφτηκε: “Πρέπει να θυμηθώ καμιά καλοσύνη της για να πάω να την πω στο Θεό ” . Θυμήθηκε, και μια και δυο πάει και λέει στο Θεό : ”Αυτή, του λέει, έβγαλε ένα κρεμμυδάκι φρέσκο απ’ το περιβόλι και το ‘δωσε σε μια ζητιάνα” . Κι ο Θεός απαντάει: “Πάρε λοιπόν το ίδιο εκείνο κρεμμυδάκι, και πήγαινε πάνω απ’ τη λίμνη. Βάστα το κρεμμυδάκι απ’ τη μια άκρη κι ας πιαστεί αυτή απ’ την άλλη. Τότε τράβα την. Αν τα καταφέρεις να την τραβήξεις απ’ τη λίμνη, τότε ας πάει στον Παράδεισο. Όμως αν σπάσει το κρεμμυδάκι, θα πει πως καλά είναι εκεί που είναι” . Έτρεξε ο άγγελος στη γυναίκα και της λέει: “Πιάσου γερά απ’ το κρεμμυδάκι και ΄γω θα σε τραβήξω” . Κι άρχισε να την τραβάει προσεχτικά. Την είχε βγάλει ολάκερη σχεδόν απ’ τη λίμνη, μα μόλις είδαν οι άλλοι αμαρτωλοί πως την τραβάνε έξω, γαντζώθηκαν όλοι πάνω της για να βγουν κι αυτοί μαζί της. Μα η γυναίκα ήταν κακιά, σωστή μέγαιρα, κι άρχισε να τους κλωτσάει: “Εμένα θέλουν να βγάλουν κι όχι εσάς. Δικό μου είναι το κρεμμυδάκι κι όχι δικό σας”. Μόλις το ‘πε αυτό, το κρεμμυδάκι έσπασε. Κι αυτή ξανάπεσε στη λίμνη και καίγεται εκεί πέρα ως τα σήμερα. Ο άγγελος έβαλε τα κλάματα κι έφυγε».
Ο Χριστός ήρθε για να ενώσει ξανά θεότητα και ανθρωπότητα, γκρεμίζοντας το τείχος. Ο Ίδιος είναι και Θεός και άνθρωπος, επομένως γίνεται η γέφυρα επανένωσης των δύο χωρισμένων μερών. Έτσι ο Θεός επιλέγει τον πιο ταιριαστό στην αγάπη Του τρόπο για να θεραπεύσει την πάσχουσα ανθρώπινη φύση.
Εγώ είμαι η οδός και η αλήθεια και η ζωή. Κανείς δεν έρχεται προς τον Πατέρα παρά μόνο μέσω εμού»
Εγώ είμαι το φως του κόσμου. Όποιος με ακολουθεί δεν θα περπατήσει στο σκοτάδι, αλλά θα έχει το φως της ζωής»
Εγώ είμαι η ανάσταση και η ζωή. Όποιος πιστεύει σ’ εμένα, και αν πεθάνει, θα ζήσει. Και κάθε ένας που πιστεύει σ’ εμένα δε θα πεθάνει ποτέ. Το πιστεύεις αυτό;»
Εφαρμόζοντας:
Η χρήση της έννοιας «σωτηρία» στην τρέχουσα επικαιρότητα και η θεολογική σημασιοδότησή της.
Η σωτηρία στις θρησκείες έχει ποικίλα νοήματα. Από το σβήσιμο της ύπαρξης και τη μετενσάρκωση σε μια καλύτερη ζωή στις ανατολικές θρησκείες μέχρι την ακεραιότητα της ύπαρξης ή ενός τμήματος του ανθρώπου στις μονοθεϊστικές.
Στον Χριστιανισμό η σωτηρία γίνεται κατανοητή σε δύο επίπεδα. Το πρώτο αναφέρεται στη λύτρωση από κάθε μορφή κοινωνικού κακού και τον αγώνα για δικαιοσύνη, ειρήνη, ισότητα, αγάπη. Στόχος είναι η σωτηρία μέσω της θεραπείας του εγωκεντρισμού και ή έξοδος από το “κλειστό εγώ” (για να θυμηθούμε και τους προβληματισμούς μας στο θέμα της αυτογνωσίας!!!). Όπως με ενάργεια έλεγε ο Άγιος Παΐσιος ο Αγιορείτης: “ή όλοι στον Παράδεισό ή κανένας στην κόλαση” ή αλλιώς όπως έγραφε ο Νίκος Καζαντζάκης: “ή όλοι θα σωθούμε ή κανένας”.
Το δέυτερο επίπεδο επεκτείνεται στη σωματοψυχική ακεραιότητα (σώος – σωτηρία) του ανθρώπου από το θάνατο. “Αν ο Χριστός δεν αναστήθηκε, τότε το μήνυμά μας είναι κενό και η πίστη μας είναι κενή”, όπως έλεγε ο Απόστολος Παύλος (Α΄ Κορ. 15, 14). Σωτηρία για τους χριστιανούς είναι η χαρά και ο έρωτας για το φως του Θεού, που φωτίζει κάθε άνθρωπο και τον καθιστά ικανό να βλέπει στο πρόσωπο του συνανθρώπου του τον ίδιο τον Χριστό!
ΥΛΙΚΟ:
1. Τον αγιασμό που μεταδίδει η Θεία κοινωνία στους ζωντανούς δεν τον στερούνται οι κοιμηθέντες….Διότι ο Χριστός μεταδίδει τον εαυτόν Του και στους κοιμηθέντας,¨κατά τρόπο που μόνο Αυτός γνωρίζει”. Κατά την Θεία Λειτουργία οι ψυχές των κεκοιμημένων,¨δια των ευχών των ιερέων, λαμβάνουν άφεση αμαρτιών…Και ή τους σβύνεται κάθε χρέος ή τουλάχιστον αφαιρούνται λίγες οφειλές…….Την ώρα κατά την οποία ο ιερεύς μνημονεύει τούς ζώντας και κεκοιμημένους αδελφούς,ημπορεί και ο κάθε πιστός να ενθυμηθεί τούς οικείους του καθώς και τους προσφιλείς νεκρούς.
Ιερομονάχου Γρηγορίου -“Θεία Λειτουργία”
2. Όταν προσευχόμαστε για τους κεκοιμημένους,μας αρκεί να ξέρουμε πως διαρκώς αναπτύσσεται η αγάπη τους για τον Θεό,και έτσι χρειάζονται την υποστήριξή μας.Τα υπόλοιπα ας τα αφήσουμε στον Θεό.
Αντωνίου Σουρόζ -“Η Εντός ημών Βασιλεία”
3. Υπάρχουν Ευχές για τη λύση επιτιμίων,αλλά και “Ευχαί συγχωρητικαί εις πάσαν αράν και αφορισμόν εις τεθνεώτα,αναγιγνωσκόμεναι παρά Αρχιερέως ή εξ ανάγκης παρά Πνευματικού Πατρός,εί ου πάρεστιν Αρχιερεύς”
π. Γ Μεταλληνού-“Η θεολογική μαρτυρία της Εκκλησιαστικής λατρείας”
4. Ω! ποία χαρά θα γινόταν σε φυλακισμένους,όταν θα τους ερχόταν το χαρτί της ελευθερίας,γιατί κάποιοι άνθρωποι έξω,στην ελεύθερη ζωή πλήρωσαν το χρέος τους…Λοιπόν, αυτήν τη χαρά άς δώσουμε σε αυτούς τους κρατουμένους ανθρώπους στα δεσμά της καταδίκης..
Γέροντος Εφραίμ
5. Είναι λάθος να φανταζόμαστε ότι οι αμαρτωλοί στην κόλαση είναι αποκομμένοι από την αγάπη του Θεού.Η θεική αγάπη βρίσκεται παντού και δεν αποδιώχνει κανένα…
Κάλλιστου Γουέαρ-¨Ορθόδοξος δρόμος”
6. Στούς έσχατους χρόνους θα έχουμε αποκατάσταση πάντων;;(Ωριγένης).Είμαστε σε πορεία,σε δρόμο ας το αφήσουμε….θα δούμε..είναι κάτι που εξελίσσεται..
Χρήστος Τερέζης-καθηγητής Πανεπιστημίου Πατρών
7.Ο άνθρωπος μετά θάνατον και μέχρι της Δευτέρας Παρουσίας προγεύεται αναλόγως τα της κολάσεως ή τα του Παραδείσου…Παρέχεται τινά ωφέλεια από τις προσευχές μας( των ζώντων)και τα μνημόσυνα, αλλά δεν γνωρίζουμε.Ακόμη ο ιερός Χρυσόστομος τονίζει ότι και μετακίνηση μπορεί να γίνει,αποθανόντος,αν αυτός δεν πρόλαβε να τακτοποιήσει κάποια πράγματα εν τη ζωή του στο κόσμο,όπως ο ταξιδιώτης που ενώ είχε προγραμματίσει το ταξίδι του,ενημερώνεται ξαφνικά για αλλαγή του ταξιδιού του και στη βιασύνη του ξεχνά πράγματα…
Η θέα του γυμνού κρανίου δεν πρέπει να προκαλεί φόβο αλλά συναίσθηση της πραγματικότητας. Και αυτή είναι πως η ζωή μας θα καταλήξει κάποια στιγμή φθαρμένη σε ένα κουτί, όσο νέοι και φρέσκοι αν δείχνουμε τώρα. Ή σε ένα ράφι όπως στην περίπτωση του οστεοφυλακίου της Σκήτης της Αγίας Άννας. Και πόσο υπέροχο και διδακτικό είναι να γνωρίζεις πως τα λείψανα που αντικρίζεις ανήκουν σε ανθρώπους που αγωνίστηκαν να ζήσουν το νόημα της λέξης «άνθρωπος» (ἄνω θρώσκω). Ανάμεσά τους και εκείνα αδερφών που τελείωσαν την επίγεια ζωή τους με κοινό αγώνα. Και η μαρτυρία της ευωδίας δηλώνει πως η πορεία τελείωσης δεν είναι το τέλος αλλά η αρχή μιας νέας ζωής.
Για το Ψυχοσάββατο που ξημερώνει: Γιώργης Μανουσάκης από τη συλλογή “Στ’ ακρωτήρια της ύπαρξης” (Γαβριηλίδης 2003).
Αν κάποιος ρωτήσει
“Πώς ο Χριστός ξανάδωσε ζωή στο θάνατο;”
Μην πεις λέξη – μόνο φίλησέ τον απαλά στο μάγουλο.
Με αυτό.
Τζελαλεντίν Ρουμί
Μην περιμένετε το τέλος του κόσμου για να συνειδητοποιήσετε τη σημασία της ζωής
Η καλύτερη πρόταση της Natalie Babbitt είναι η ακόλουθη: «Μη φοβάστε το θάνατο· φοβηθείτε τη ζωή που δεν έχετε ζήσει. Δεν χρειάζεται να ζήσετε για πάντα, χρειάζεται απλά να ζήσετε». Η εμπειρία μιας απώλειας ενός αγαπημένου ανθρώπου είναι πάντα σοκαριστική. Οι περισσότεροι άνθρωποι στην αρχή σκεφτόμαστε «γιατί αυτός /αυτή;», «Γιατί έπρεπε να συμβεί αυτό;» και «Είχε τόσα πράγματα ακόμα να ζήσει». Τι θα μπορούσατε να κάνετε όμως εσείς για να βεβαιωθείτε ότι ζείτε τη ζωή σας στο μέγιστο, πριν να είναι πολύ αργά;
Μην περιμένετε το τέλος
1. Χαλαρώστε τους ρυθμούς σας
Μπορεί το multitasking (δηλαδή η ταυτόχρονη ενασχόληση με πολλά πράγματα) να σας βοηθήσει να φτάσετε συντομότερα το στόχο που έχετε θέσει, αλλά το σίγουρο είναι ότι θα χάσετε κάποια από τα καλύτερα πράγματα κατά τη διάρκεια αυτής της τρελής διαδρομής, πράγματα που δεν θα επαναληφθούν, καταστάσεις μοναδικές. Όταν σκεφτείτε πόσο προσωρινή είναι πραγματικά η ζωή, θα αρχίσετε να συνειδητοποιείτε πόσο πολύτιμη είναι κάθε στιγμή και κάθε μέρα. Με όλα αυτά κατά νου, χαλαρώστε τους ρυθμούς σας και απολαύστε τη ζωή στο μέγιστο.
2. Μιλήστε ανοιχτά για το θάνατο
Συνήθως και μόνο η ιδέα του θανάτου μας τρομάζει, πόσο μάλλον το να μπούμε στη διαδικασία να το συζητήσουμε με άλλο άνθρωπο. Για την ακρίβεια, ορισμένοι άνθρωποι δυσκολεύονται να μιλήσουν για το θάνατο ακόμα και σε μια κηδεία. Ωστόσο, είναι κρίσιμης σημασίας το να αναγνωρίσετε και να αποδεχτείτε ότι αυτός αποτελεί ένα δεδομένο. Και πράγματι, αν μάθετε να μιλάτε γι’ αυτό, θα νιώσετε ευγνώμονες που ακόμα είστε ζωντανοί.
3. Αναγνωρίστε και αποδεχτείτε ότι τίποτα στη ζωή δεν είναι σίγουρο
Είναι ιδιαίτερα σημαντικό επίσης να αποδεχτείτε την αβεβαιότητα, ώστε να σχεδιάσετε επαρκώς τόσο το κοντινό, όσο και το μακρινό μέλλον. Αν ένα άτομο σχεδιάζει βάσει ενός αποτελέσματος και περιμένει μόνο αυτό να εμφανιστεί, τότε μάλλον θα πιαστεί απροετοίμαστο, καθώς το πιο πιθανό είναι ότι το αποτέλεσμα είναι ελαφρώς ή περισσότερο παραλλαγμένο στο 99% των περιπτώσεων.
Επιπροσθέτως, η αναγνώριση και η αποδοχή της αβεβαιότητας θα σας βοηθήσει να αποφύγετε την παγίδα της τελειομανίας και με αυτό τον τρόπο θα καλλιεργήσετε την ικανότητα να προσαρμόζεστε σε μια μεγάλη ποικιλία καταστάσεων και συνθηκών.
4. Να έχετε πάντα σκοπό και νόημα ως μοναδικό άτομο
Η νοσηλεύτρια Bronnie Ware κατέγραψε πράγματα που έχουν μετανιώσει οι ασθενείς και της είχαν εκμυστηρευτεί λίγο πριν το θάνατό τους και αυτό είναι το συχνότερο απ’ όλα: «Εύχομαι να είχα το θάρρος να ζήσω τη ζωή μου όπως ήθελα εγώ, όχι όπως οι άλλοι περίμεναν από εμένα». Πράγματι, είναι εξαιρετικά παραγωγικό να σκεφτείτε προσεκτικά τι θα ήταν αυτό που θα μετανιώνατε αν πεθαίνατε στο άμεσο μέλλον· αποτελεί μια καλή ευκαιρία να ανακαλύψετε τι χρειάζεται να κυνηγήσετε άμεσα, ώστε να μην το μετανιώσετε μετά.
5. Αγαπήστε βαθιά
Κάτι άλλο που συχνά οι άνθρωποι μετανιώνουν λίγο πριν πεθάνουν είναι που δεν πήραν το θάρρος να εκφράσουν σε κάποιον πώς νιώθουν πραγματικά για εκείνον – και έτσι να μάθουν πώς και εκείνος νιώθει γι’ αυτούς. Αν και πρόκειται για συνηθισμένη δήλωση, δεν παύει να προκαλεί ένα απαίσιο συναίσθημα στο άτομο που το βιώνει. Για να αποφύγετε όμως εσείς αυτό το σενάριο, βάλτε στόχο από δω και πέρα να εκφράζετε στους ανθρώπους που αγαπάτε, πόσο τους αγαπάτε τακτικά.
Επιπλέον, πείτε τους τον λόγο που τους αγαπάτε, κάθε φορά που σκέφτεστε έναν καινούριο. Ακόμα και ένα τηλεφώνημα, ένα μήνυμα ή ένα email είναι ικανά να δηλώσουν πόσο τους σκέφτεστε. Και να έχετε υπόψη σας ότι τέτοιες εκφράσεις καλοσύνης και αγάπης ωφελούν πάντα και τους δύο ανθρώπους που εμπλέκονται σε αυτές.
Α’ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕ 3 KOINOTHTA 3.1 ΕΚΚΛΗΣΙΑ (1ο δίωρο)
Προσδοκώμενα Μαθησιακά Αποτελέσματα
Οι μαθητές/μαθήτριες να:
– διατυπώνουν συλλογισμούς για την Εκκλησία με βάση το σχετικό άρθρο του Συμβόλου της Πίστης,
– ταυτοποιούν κοινοτικά στοιχεία στους τρόπους έκφρασης (σύμβολα, εικόνες) και λειτουργίας της Εκκλησίας.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Από την Εκκλησία του Δήμου,στην αρχαία Αθήνα…ως σύναξη των πολιτών στη αγορά για την συζήτηση και επίλυση προβλημάτων,αναλαμβάνοντας και την ευθύνη των επιλογών τους.
Στην Εκκλησία του Χριστού,ως σύναξη των ορθόδοξα βαπτισμένων Χριστιανών για την τέλεση της Θείας Ευχαριστίας και συνεπώς στην οικοδόμηση του Σώματος του Χριστού.
Παρουσιάζοντας:
Η Εκκλησία και τα εκκλησιαστικά σύμβολα.
Ομαδοσυνεργασία – «Χάρτης εννοιών»:Οι μαθητές/μαθήτριες χωρίζονται σε ομάδες. Σε κάθε ομάδα δίνεται η λέξη «εκκλησία» Οι μαθητές/μαθήτριες καλούνται να συνδέσουν τη λ. Εκκλησία με μια εικόνα-σύμβολό της που τους αρέσει περισσότερο και να δικαιολογήσουν την επιλογή τους (γραπτώς κάτω από το σύμβολο). Ακολουθεί παρουσίαση στην ολομέλεια.
Για να κατανοήσουμε τη σημασία των συμβόλων αλλά και το μήνυμά τους θα προσπαθήσουμε να αντιστοιχήσουμε τα κείμενα στα φύλλα εργασίας με τις εικόνες που βλέπετε εδώ.
α) «Εγώ είμαι ο καλός ποιμένας· ο καλός ποιμένας θυσιάζει τη ζωή του για χάρη των προβάτων… Εγώ είμαι ο καλός βοσκός. Όπως ο Πατέρας αναγνωρίζει εμένα κι εγώ αυτόν, έτσι κι εγώ αναγνωρίζω τα δικά μου πρόβατα κι εκείνα αναγνωρίζουν εμένα· και θυσιάζω τη ζωή μου για χάρη των προβάτων» (Ιω. 10, 11,και 14-15).
β) «Εγώ είμαι το κλήμα («ἄμπελος»), εσείς οι κληματόβεργες («τά κλήματα»). Εκείνος που μένει ενωμένος μαζί μου κι εγώ μαζί του, αυτός δίνει άφθονο καρπό, γιατί χωρίς εμένα δεν μπορείτε να κάνετε τίποτε» (Ιω. 15. 5).
γ) «…εμείς που καταφύγαμε σ’ αυτόν (τον Θεό) οφείλουμε να μείνουμε σταθεροί σ’ αυτά που ελπίζουμε. Αυτή μας η ελπίδα μάς ασφαλίζει και μας βεβαιώνει σαν άγκυρα» (Εβρ. 6, 18β-19).
δ) “Εγώ είμαι το Άλφα και το Ωμέγα΄, λέει ο Θεός, ο Παντοκράτορας Κύριος, αυτός που αληθινά υπάρχει και υπήρχε και θα ‘ρθεί” (Αποκ. 1,8)
-Θυμάστε τι συμβόλιζε η λέξη “ΙΧΘΥΣ” για τους πρώτους χριστιανούς;
Γιατί η Εκκλησία χρησιμοποιεί σύμβολα;
1.Οι θρησκείες χρησιμοποιούν σύμβολα και εικόνες για να μεταδώσουν με αμεσότητα το μήνυμά τους σε όλες τις ηλικιακές και κοινωνικές ομάδες.
2. Μη ξεχνάμε ότι η Εκκλησία γεννήθηκε και μεγάλωσε μέσα σε κλίμα διωγμών,οπότε χρησιμοποίησε συμβολική γλώσσα,για να διαφεύγει των διωκτών.
Εφαρμόζοντας:
Η Εκκλησία ως λατρευτική κοινότητα.(Λατρεία-Προσευχή)
Α…Γιατί όπου είναι συναγμένοι δύο η τρείς στο ονομά μου,εκεί είμαι κι εγώ αναμεσά τους.(και εδώ έχουμε Εκκλησία..)
Β. Η Εκκλησία και ο Ιδρυτής της είναι αδιάρρηκτα ενωμένοι…
«Θετικό – Αρνητικό»: Διαβάζονται ενδεικτικές φράσεις και καλούνται οι μαθητές/μαθήτριες να πάρουν θέση προς τον θετικό ή αρνητικό πόλο και να την υποστηρίξουνμεεπιχειρήματα: (π.χ -Όταν πηγαίνω εκκλησία νιώθω τον Θεό κοντά μου. -Δεν χρειάζεται να πηγαίνει κάποιος στην Εκκλησία για να είναι πιστός χριστιανός. -Η Εκκλησία είναι χρήσιμη μόνο για να τελούνται οι θρησκευτικές τελετές. -Μπορώ να αναπτύξω μόνος/μόνη μου την πνευματικότητά μου στο σπίτι μου. -Στην εκκλησία βρίσκω πραγματικό καταφύγιο, τόπο όπου ηρεμώ και βρίσκω τον πνευματικό εαυτό μου. -Στην εκκλησία όλοι με κρίνουν και μου λένε τι και πώς να το κάνω. -Στην εκκλησία συναντιέμαι με τους φίλους μου. -Στην εκκλησία είμαστε μια λατρευτική κοινότητα. -Στην εκκλησία συγχρωτιζόμαστε με ανθρώπους σαν κι εμάς. -Είναι ωραίο να προσευχόμαστε μαζί κ.ο.κ.)
Διερευνώντας:
Χαρακτηριστικά της πρώτης Εκκλησίας.
Ομαδοσυνεργασία –Δίνονται τα χωρία Πραξ 2, 42-47 και 4, 32-37 και απόσπασμα από την επιστολή Προς Διόγνητον. Οι μαθητές/μαθήτριες σε ομάδες επιχειρούν να διηγηθούν το ίδιο βιβλικό περιεχόμενο από την οπτική ενός χριστιανού της πρώτης κοινότητας
Υπάρχει μεγαλη ποικιλία στις απόψεις για τα χαρακτηριστικά της Εκκλησίας. Όμως, η Εκκλησία είναι ο χώρος σύναξης των πιστών, όπου λατρεύεται ο Τριαδικός Θεός και πραγματοποιείται δια του Αγίου Πνεύματος η ένωση των πιστών με τον Χριστό. Με άλλα λόγια, θα σημειώναμε ότι η Εκκλησία είναι μια λατρευτική κοινότητα που πορεύεται στους αιώνες και σε κάθε τόπο με αρχηγό τον ίδιο τον Θεάνθρωπο, τον Ιησού Χριστό.
Ποια είναι όμως τα χαρακτηριστικά της Εκκλησίας στο “Σύμβολο της Πίστεως”. Για να απαντήσουμε αυτό το ερώτημα θα παρατηρήσουμε τη βυζαντινή εικόνα της Πεντηκοστής, θα διαβάσουμε την ερμηνευτική λεζάντα καθώς και το άρθρο 9 του Συμβόλου της Πίστεως.(Σελίδα:114-116 ΦΜ)
Στη συνέχεια, θα προσπαθήσουμε να συνδυάσουμε εικόνα και κείμενο, και να δώσουμε μια αιτιολογημένη ερμηνεία και των δύο. Οπωσδήποτε μας είναι χρήσιμα και τα ακόλουθα βιβλικά χωρία, π.χ. Κολ 1,18, Εφ 5,25-27, Μκ 16, 15, Εβρ 3,1, Εφ 2,20.
Άραγε, τι σημαίνουν οι λέξεις “μίαν”, “αγίαν”, “καθολικήν” και “αποστολικήν” Εκκλησία;
Αξιολογώντας:
Η Εκκλησία σήμερα.
Σύγκριση κειμένων»: Δίνονται δύο κείμενα· το ένα είναι του Διονυσίου Αλεξανδρείας για τη δράση των χριστιανών σε επιδημία πανώλης, και το άλλο αφορά στο φιλανθρωπικό έργο μιας Εκκλησίας (π.χ. της Εκκλησίας της Αλβανίας). (Εναλλακτικά, θα μπορούσε να γίνει αναζήτηση στην ιστοσελίδα της Εκκλησίας της Ελλάδος, «Κοινωνικό έργο»). Οι μαθητές/μαθήτριες συγκρίνουν τα κείμενα και επισημαίνουν τις ιδιαιτερότητες, τις ομοιότητες και τις διαφορές τους. (Σελίδα:117-118)
Χρησιμοποιούμε cookies για να σας προσφέρουμε την καλύτερη δυνατή εμπειρία στη σελίδα μας. Εάν συνεχίσετε να χρησιμοποιείτε τη σελίδα, θα υποθέσουμε πως είστε ικανοποιημένοι με αυτό.ΕντάξειΔιαβάστε περισσότερα
Στην τοιχογραφία (αναπαράσταση) του 16ου αιώνα,που έχει φθαρεί από την υγρασία, στον μικρό ναό Αγ. Παρασκευής στην Κρήτη, όπου βρίσκεται ο τάφος των αδελφών Χορτάτζη, το ζεύγος Χορτάτζη προσεύχεται ίσως πριν τη μάχη κατά των Ενετών. Στη φωτογραφία του G.Gerola από την περιήγησή του στην Κρήτη 1901-1902 η επιγραφή ήταν ευκρινής και έγραφε: “ΔΕΗΣΗΣ ΤΩΝ ΔΟΥΛΩΝ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΧΟΡΤΑΤΖΗ ΚΑΙ ΤΗΣ ΣΥΜΒΙΟΥ ΑΥΤΟΥ. “Η τοιχογραφία έχει για τη βυζαντινή εποχή την αξία που έχει ο Ερμής του Πραξιτέλη για την κλασική αρχαιότητα” : Στέφανος Ξανθουδίδης (1864 1928),Έλληνας αρχαιολόγος και μεσαιωνοδίφης του 19ου και 20ού αιώνα, γνωστότερος για πολλές αρχαιολογικές έρευνες, αλλά και για την κριτική έκδοση του Ερωτόκριτου.
“Οι άγιοι χορταίνουν με την προσευχή και ξεδιψούν με τη σιωπή. Δεν προφητεύουν μήτε τον πόλεμο μήτε το διχασμό”. Νομίζω πως ετούτες τις μέρες παραέγινε το κακό. Εκατοντάδες δημοσιεύσεις για τις δήθεν προφητείες ειπωμένες τάχατες από νεοφανείς αγίους οι οποίοι λες και δεν έκαμαν τίποτε άλλο στη βιωτή τους παρά μόνο μίλαγαν για όλους και για όλα. Κι από την άλλη μια γεροντο-τρομό λαγνεία η οποία κάνει όλους εκείνους που είτε την παράγουν, είτε την αναπαράγουν και την διοχετεύουν σε αμφίβολης ποιότητας κανάλια και ΜΜΕ να νιώθουν έκσταση και μια απέραντη ηδονή που ο τάδε ή ο δήνα γέροντας προφητεύει το χαμό, την καταστροφή, τη φωτιά και το θάνατο.
Για το Ψυχοσάββατο που ξημερώνει: Γιώργης Μανουσάκης από τη συλλογή “Στ’ ακρωτήρια της ύπαρξης” (Γαβριηλίδης 2003).
Το Ισλάμ α΄
β) Μωάμεθ: «ο προφήτης» των Αράβων
Όταν ο Μωάμεθ αισθάνθηκε αρκετά ισχυρός επιτέθηκε εναντίον της Μέκκας και την κυρίευσε το 630 μ.Χ. Ο Μωάμεθ μετέτρεψε την Καάμπα σε χώρο λατρείας του Αλλάχ και έκανε την πόλη κέντρο της νέας θρησκείας. Πέθανε το 632 μ.Χ και τον διαδέχθηκε, παίρνοντας τον τίτλο του διαδόχου (χαλίφη), ο στενός σύντροφος του Αμπού-Μπαάκρ.
Οι «πέντε στύλοι» του Ισλάμ
«Πέντε στύλοι», ονομάζονται τα πέντε υποχρεωτικά θρησκευτικά καθήκοντα του μουσουλμάνου πιστού. Αυτά είναι:
Η δύναμη της προσευχής, πιστοί προσεύχονται στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου την 27η βραδιά του ιερού μήνα https://www.youtube.com/watch?time_continue=101&v=EL3tqjHYol4Ραμαντάν.https://www.youtube.com/watch?time_continue=70&v=MooqSi8a5LA
Αναπλαισιώνοντας:
Οι λατρευτικοί κύκλοι της Ορθόδοξης Εκκλησίας και η «λειτουργία μετά τη Λειτουργία».