Οι χώρες των συναισθημάτων

Παράδειγμα μαθήματος στα πλαίσια του σεμιναρίου MOOC

Γενικό πλαίσιο

Θέμα: ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ

Συνολικός χρόνος μάθησης: 3 ώρες και 10 λεπτά

Σχεδιασμένος χρόνος μάθησης: 3 ώρες και 10 λεπτά

Μέγεθος τάξης: 25

Περιγραφή: Αφορά παιδιά νηπιαγωγείου, ηλικίας: 3,5 – 6,5 χρονών, συμπεριλαμβανομένων παιδιών ένταξης και παράλληλης στήριξης.

Τρόπος διδασκαλίας: Δια ζώσης διδασκαλία στη τάξη

Σκοπός

Τα παιδιά θα αναγνωρίσουν τα συναισθήματα που νιώθουν, θα περιγράψουν σε ποιές καταστάσεις τους προκαλούνται, θα τα εκφράσουν δημιουργικά μέσω της προφορικής, της δραματικής και της εικαστικής έκφρασης, θα συνεργαστούν και θα επικοινωνήσουν για την παραγωγή ενός κοινού έργου, θα αναγνωρίσουν τα συναισθήματα των άλλων και θα προσπαθήσουν να μπουν στη θέση του άλλου, καλλιεργώντας την κριτική τους σκέψη

Στόχοι

Γνώση: γνώση και αναγνώριση βασικών συναισθημάτων (χαρά, φόβος, λύπη, θυμός)

Κατανόηση: κατανόηση και ενσυναίσθηση των συναισθημάτων του άλλου

Εφαρμογή: να μπαίνουν στη θέση του άλλου και να κατανοούν τη συναισθηματική του κατάσταση. Να χαίρονται όταν χαίρεται και να λυπούνται όταν λυπάται

Ανάλυση: Να διακρίνουν τα συναισθήματα

Σύνθεση: Να αναγνωρίζουν ότι ένας άνθρωπος μπορεί να νιώθει διαφορετικά σε διαφορετικές περιστάσεις, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αλλάζει ο συνολικός του χαρακτήρας

Αξιολόγηση: Να καταλαβαίνουν ότι τα συναισθήματα τα δικά μας και των άλλων αλλάζουν και να τα αξιολογούν ανάλογα με την περίσταση

Ψυχοκινητικές δεξιότητες: Να νιώθουν ισότιμα μέλη της ομάδας, να   εκτιμήσουν την αξία της συνεργασίας και της αλληλοβοήθειας, να αποκτήσουν αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση  μέσω της ισότιμης συμμετοχής και της αναγνώρισης του έργου τους

Διδακτικές-μαθησιακές δραστηριότητες

Οι χώρες των συναισθημάτων

Αφορμή για το θέμα αυτό μπορεί να είναι μια σειρά αγαπημένων βιβλίων για τα παιδιά όπως π.χ. οι μικροί κύριοι και κυρίες (ο κύριος Χαρούμενος, η κυρία θυμωμένη κλπ) ή το τραγούδι του Παλιάτσου ή κάποιο περιστατικό που κάποιο παιδί θέλησε να μοιραστεί μαζί μας και του προκάλεσε χαρά λύπη κλπ. Επίσης το βιβλίο “Τα βήματα για τη ζωή” συνοδεύεται από παρόμοιες καρτέλες, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν, στα πλαίσια ενός προγράμματος Αγωγής Υγείας ή να το εντάξει η νηπιαγωγός σε ένα γενικότερο θέμα για το Σώμα. Ή να ξεκινήσουμε παρατηρώντας με τα παιδιά εικόνες ή πίνακες ζωγραφικής από το διαδίκτυο (τις οποίες θα έχει προετοιμάσει η εκπαιδευτικός- επειδή δεν πιστεύω ότι τα παιδιά είναι σε θέση σε αυτή την ηλικία και δεν πρέπει κατά την γνώμη μου, να ψάχνουν στο διαδίκτυο), οι οποίες παρουσιάζουν ανθρώπους με διαφορετικά συναισθήματα και κυρίως τα βασικά: ΧΑΡΑ, ΛΥΠΗ, ΦΟΒΟΣ, ΘΥΜΟΣ.  Μπορεί επίσης να έχει βρει μουσικές ή ήχους, ώστε να ακούγονται και οι αντίστοιχοι ήχοι που συνοδεύουν τα συναισθήματα, χωρίς όμως υπερβολές και προσπαθώντας να αποφύγουμε υπερβολικά θλιβερές ή φοβικές καταστάσεις.   Αν θέλει η νηπιαγωγός να τα έχει όλα αυτά συγκεντρωμένα και εύχρηστα μπορεί να έχει φτιάξει ένα powerpoint  όπου μπορεί να αποθηκεύσει και τις εικόνες και τις μουσικές .

Συζητάμε με τα παιδιά  τι βλέπουν, τι κάνουν οι άνθρωποι αυτοί, πως νιώθουν, τι τους κάνει να αισθάνονται έτσι.  Θα θέλατε να τους πείτε κάτι ; Κάθε παιδί διαλέγει μία καρτέλα την οποία θα περιγράψει.  Άλλες ερωτήσεις θα ήταν “τί νιώθουμε όταν είμαστε λυπημένοι, χαρούμενοι κλπ; “, “Πώς το εκφράζουμε αυτό; Πώς φαίνεται στο πρόσωπό μας, το σώμα, τις κινήσεις, τον ήχο και τη φωνή;” “Πώς αναγνωρίζουμε τα συναισθήματα των άλλων;” “Τί μας προκαλεί θυμό, φόβο κλπ; Πότε συμβαίνει αυτό; Γιατί:” Ρωτάμε επίσης τί αισθάνονται ακούγοντας τις αντίστοιχες μουσικές και ήχους.

Στα πλαίσια αρχικά της αναγνώρισης των συναισθημάτων τα παιδιά παίζουν σε ζευγάρια τον καθρέφτη, κάνοντας γκριμάτσες του προσώπου και κινήσεις του σώματος ή ήχους γυρνώντας την πλάτη τους, που εκφράζουν συναισθήματα.

Χαλαρώνουμε λίγο από το παιχνίδι και ρωτάμε πώς ένιωσαν αν τους άρεσε και αν οι ίδιοι και οι φίλοι τους μπόρεσαν να καταλάβουν ο ένας τα συναισθήματα του άλλου. Προσπαθώντας να δώσουμε μια άλλη διάσταση ρωτάμε τα παιδιά “Αν νιώθουμε όλοι το ίδιο ή διαφέρουν τα συναισθήματά μας σε κάθε περίπτωση;  Κι αν τα συναισθήματά μας αλλάζουν ή μένουν πάντα ίδια.  Επηρεάζονται τα συναισθήματά μας από τους άλλους; Αν ζούσαμε σε μια χώρα μόνο με λυπημένους ή μόνο με χαρούμενους κλπ πως θα νιώθαμε κι εμείς;  Θέλετε να φτιάξουμε τέτοιες χώρες;

Η νηπιαγωγός ή τα παιδιά (με άλλη αφορμή) έχουν φτιάξει φατσούλες που εκφράζουν τα 4 διαφορετικά συναισθήματα. Είναι έτσι μοιρασμένες ώστε να δημιουργούνται τέσσερις ομάδες παιδιών με τα αντίστοιχα συναισθήματα (ΘΥΜΟΣ, ΛΥΠΗ, ΧΑΡΑ, ΦΟΒΟΣ). Διαλέγοντας μία φατσούλα ψάχνουν να βρουν τα άλλα μέλη της ομάδας τους και κάθε ομάδα ξεκινά να ζωγραφίσει σε χαρτόνι τη δικιά της χώρα. Μπορεί και η νηπιαγωγός να μοιράσεις τις φατσούλες ώστε να συνεργαστούν παιδιά διαφορετικά ως προς ηλικίες και τις ικανότητες.

Κάθε ομάδα θα πρέπει να φτιάξει τη δική της χώρα με ανθρώπους που έχουν το ίδιο συναίσθημα. Αν είναι η χώρα των λυπημένων ανθρώπων, θα πρέπει να συνεννοηθούν ώστε όλοι να ζωγραφίσουν λυπημένους ανθρώπους, τι τους κάνει λυπημένους και πως θα είναι τα σπίτια, οι δρόμοι και γενικά μια λυπημένη χώρα. Μπορεί να έχει ακόμη και λυπημένα ζώα. Στη διάρκεια αυτής της εργασίας η νηπιαγωγός θα επιβλέπει τις ομάδες αλλά θα τις αφήσει ελεύθερες, ώστε  τα παιδιά να αναγκαστούν να ζητήσουν βοήθεια μεταξύ τους και να θυμηθούν μόνα τους τις γενικές οδηγίες. Αν χρειαστεί θα τις υπενθυμίσει και θα ενθαρρύνει όλους να συμμετέχουν.

Τα παιδιά εξερευνούν σε όλες τις δραστηριότητες τα συναισθήματα τα δικά τους και των άλλων.

Με την ολοκλήρωση των χωρών γίνεται παρουσίαση στην παρεούλα και κάθε παιδί θα εξηγεί τι ακριβώς ζωγράφισε στη δική του χώρα και γιατί. Η νηπιαγωγός κάνει τις ακόλουθες ερωτήσεις;
Πώς αισθανθήκατε; Σας άρεσε η ομάδα σας; Αν αλλάζατε ομάδα που θα θέλατε να είστε; Γιατί;   “σε ποια χώρα θα προτιμούσατε να ζείτε”; Επειδή η αναμενόμενη απάντηση μπορεί να είναι  “στην χαρούμενη” ,η νηπιαγωγός θα συνεχίσει με ερωτήσεις όπως “είναι καλό να κρύβουμε τα συναισθήματά μας ή να τα εκφράζουμε; Μπορούμε να τα κρύψουμε όταν π.χ. είμαστε θυμωμένοι; “και θα προσπαθήσει να βοηθήσει τα παιδιά, μέσω της συζήτησης, να κατανοήσουν ότι είναι φυσικό οι άνθρωποι να εκφράζουν διαφορετικά συναισθήματα σε διαφορετικές περιστάσεις αλλά πρέπει να διαχειριζόμαστε αυτά τα συναισθήματα με σωστές συμπεριφορές και να τα μοιραζόμαστε με τους ανθρώπους που αγαπάμε και εμπιστευόμαστε. (θέμα που θα συζητηθεί σε άλλο μάθημα).Καμία ” χώρα” λοιπόν δεν είναι ούτε καλή ούτε κακή, ούτε πάντα χαρούμενη ούτε πάντα λυπημένη.

Στη συνέχεια μπορούμε να ρωτήσουμε τα παιδιά τι θα γινόταν αν ένας χαρούμενος βρισκόταν στη χώρα των λυπημένων ή ένας φοβισμένος στη χώρα των χαρούμενων κλπ,  Τι θα άλλαζε; τί αντιδράσεις θα υπήρχαν; Μπορούμε να το δραματοποιήσουμε και ένα παιδί να υποδύεται ένα συναίσθημα και όλοι οι άλλοι να υποδύονται ένα άλλο.

Υπάρχουν λοιπόν τέτοιες ξεχωριστές “χώρες”; Θα θέλατε να φτιάξατε μια καινούρια χώρα που να τους χωράει όλους, όπως αισθάνεται ο καθένας;  Μπορούμε να ολοκληρώσουμε τη δραστηριότητα αυτή με  μία κατασκευή όλης της τάξης.