Μετά την Τουρκική εισβολή στην Κύπρο, η Σύλβια Ιωάννου, λόγω της αγάπης που είχε για τον τόπο της, ξεκίνησε να συλλέγει περιηγητικά βιβλία, χειρόγραφα και χάρτες από τον 15ο αιώνα. Το όραμά της τότε – και σήμερα – είναι να διατηρήσει και να διαδώσει τον πολιτιστικό και ιστορικό θησαυρό της Κύπρου.
Το Ίδρυμα Σύλβιας Ιωάννου ιδρύθηκε το 2009 με έδρα στο Λιχτενστάιν. Ενσωμάτωσε την συλλογή της ιδρύτριας και μέχρι σήμερα περιλαμβάνει περισσότερα από 3.000 σπάνια βιβλία και χάρτες. Η Συλλογή εμπλουτίζεται συνεχώς αποτελώντας μία από τις σημαντικότερες παγκοσμίως σχετικά με την Κύπρο.
Το ίδρυμα σε συνεργασία με την Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος δημιούργησαν μια νέα έκδοση με γνωστά και άγνωστα πρόσωπα της Ελληνικής Επανάστασης. Περιλαμβάνονται σχέδια με 320 μοναδικά πρόσωπα από το λεύκωμα του Benjamin Mary.
Ερχόμενοι σε επαφή με το ίδρυμα, στις ερωτήσεις μας σχετικά με το έργο και τη ζωή του Μπενζαμέν Μαρί απαντάει η κυρία Μαρία Γιουρούκου, (Φιλόλογος-Παλαιογράφος, Δρ. Φ. Sylvia Ioannou Foundation)
Πότε μάθατε για την ύπαρξη των εκθεμάτων και πώς αποκτήθηκαν;
Το Ίδρυμα Σύλβιας Ιωάννου (www.sylviaioannoufoundation.org) παρακολουθεί τις δημοπρασίες που διενεργούν διεθνώς αναγνωρισμένοι και πιστοποιημένοι οίκοι, προκειμένου να εμπλουτίζει τη Συλλογή του με τεκμήρια που αφορούν στην Ιστορία και στον Πολιτισμό της Κύπρου. Σε μία από αυτές τις δημοπρασίες, το 2016 στο Λονδίνο, αποκτήθηκε το συγκεκριμένο λεύκωμα με τα σχέδια που φιλοτέχνησε ο Benjamin Mary, επειδή περιείχε και προσωπογραφίες Κυπρίων.
Διεκδικήθηκαν από το Βέλγιο, δηλαδή τη χώρα καταγωγής του Μπενζαμέν Μαρί;
Στις δημοπρασίες δεν γίνονται γνωστές αυτού του είδους οι πληροφορίες, διότι καλύπτονται από το απόρρητο των στοιχείων του αγοραστή.
Εκτός από τη συναισθηματική-ιστορική αξία, που έχουν για εμάς τους Έλληνες, είναι εξίσου σημαντικά για τον υπόλοιπο κόσμο;
Σημαντικό από ιστορικής πλευράς είναι αυτό καθαυτό το γεγονός της Ελληνικής Επανάστασης. Επομένως, είναι φυσικό να υπάρχει ενδιαφέρον και για τα πρόσωπα που συμμετείχαν στον Αγώνα.
Αυτό που μπορούμε να πούμε, επιπλέον, είναι ότι η έρευνα και η τεκμηρίωση που έγιναν στο πλαίσιο της έκδοσης του Ιδρύματος Σύλβιας Ιωάννου και της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος – Εθνικό Ιστορικό Μουσείο Η Ιστορία έχει πρόσωπο – Μορφές του 1821 στην Ελλάδα του Όθωνα από τον Βέλγο διπλωμάτη Benjamin Mary(Αθήνα 2020), έφεραν στο φως προσωπικότητες και από άλλες ευρωπαϊκές χώρες εκτός της Ελλάδας και της Κύπρου, και φυσικά από χώρες της Ανατολικής Μεσογείου όπου ταξίδεψε ο B. Mary.
Τι περιλαμβάνει η συλλογή;
Το λεύκωμα του Benjamin Mary περιλαμβάνει προσωπογραφίες κυρίως ανδρών, Ελλήνων και μερικών Τούρκων, Αιγυπτίων και Λιβανέζων.
Αξίζει επίσης να σημειώσουμε ότι, προτού αναχωρήσει ο καλλιτέχνης από την Ελλάδα για το ταξίδι του σε Κύπρο, Λίβανο και Αίγυπτο, παρακολούθησε ζωγραφίζοντας τις εργασίες της Εθνικής Συνέλευσης του 1843-1844, όταν η νεότερη Ελλάδα απέκτησε το νέο της Σύνταγμα μετά την Επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843.Σαν «φωτορεπόρτερ» της εποχής, ο B. Mary, καθισμένος στο διπλωματικό θεωρείο μέσα στην αίθουσα όπου διεξαγόταν η Συνέλευση, σκιτσάριζε πυρετωδώς τους πληρεξούσιους και τους θεατές. Σκεφτείτε τι εντύπωση θα του έκαναν οι θυελλώδεις συνεδριάσεις, οι ομιλίες και η φασαρία στην αίθουσα, αλλά και οι διάφορες ενδυμασίες των πληρεξουσίων! Με αυτά τα σχέδια ο B. Mary διέσωσε μια μοναδική στιγμή της ελληνικής ιστορίας, διότι αντίστοιχο εικονογραφικό τεκμήριο δεν είναι γνωστό από άλλη πηγή μέχρι σήμερα.
Ορισμένα από τα πρόσωπα που εικονίζονται στο λεύκωμα του B. Mary είναι τα εξής: Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, Νικηταράς, Λάζαρος Κουντουριώτης, Ιωάννης Μακρυγιάννης, Χριστόδουλος Χατζηπέτρου, George Finlay, Πανούτσος Νοταράς, Θεόκλητος Φαρσακίδης, Νικόλαος Θησεύς, Βασίλειος Πετιμεζάς, Αναστάσιος Μαυρομιχάλης, Ηλίας Σαλαφατίνος, Ιωάννης Κωλέττης, Ιωάννης Καρατζάς, Δημήτρης Νότη και Κώστας Μπότσαρης, Δημήτριος Πλαπούτας, Τσάμης Καρατάσος και άλλοι.
Υπάρχουν άλλα έργα του Μπενζαμέν Μαρί, σχετικά με την επανάσταση, που δεν βρίσκονται στην Ελλάδα;
Αυτό είναι ένα ερώτημα που απασχολεί τους ερευνητές. Η αρίθμηση που αναγράφεται στο λεύκωμα με τους Αγωνιστές, μας οδηγεί στη σκέψη ότι είναι μέρος μιας σειράς σχεδίων εμπνευσμένων από την Ελλάδα.
Το 1992 είχε εκδοθεί ένα άλλο λεύκωμα του B. Mary, με προσωπογραφίες γυναικών της ιδίας περιόδου (Νεοελληνισμού, απαρχές-Ελληνικές προσωπογραφίες, 1840-1844). Σήμερα όμως δεν γνωρίζουμε πού βρίσκεται το πρωτότυπο.
Είναι γνωστό το κίνητρο για τη δημιουργία τους;
Τα έργα φιλοτεχνήθηκαν σε μια εποχή που δεν είχε ακόμη εφευρεθεί η φωτογραφία. Ένας καλλιτέχνης, λοιπόν, θα ζωγράφιζε ό,τι του τραβούσε την προσοχή ώστε να απαθανατίσει πρόσωπα, τοπία και στιγμιότυπα που τον ενδιέφεραν. Στην περίπτωση του B. Mary η ιδιότητα του ερασιτέχνη ζωγράφου συνδυαζόταν με την αποστολή, χάρη στην οποία βρέθηκε στην Ελλάδα. Να σημειώσουμε ότι ο B. Mary ήλθε στην Ελλάδα ως διπλωματικός αντιπρόσωπος του Βελγίου, με σκοπό την υπογραφή εμπορικής συνθήκης μεταξύ των δύο χωρών. Ως διπλωμάτης ήταν υποχρεωμένος να συντάσσει αναφορές προς τους ανωτέρους του και δεν αποκλείεται τα σχέδια να λειτουργούσαν συμπληρωματικά προς αυτές τις αναφορές.
Θα τον κατατάσσαμε στους Φιλέλληνες;
Ο B. Mary δεν ήλθε στην Ελλάδα για να πολεμήσει, όπως ξέρουμε ότι έκαναν οι Φιλέλληνες (για παράδειγμα ο λόρδος Βύρωνας), αλλά ως διπλωμάτης του Βελγίου, 20 χρόνια περίπου μετά την Επανάσταση, την οποία θαύμαζε. Θαύμαζε βέβαια και τους πρωταγωνιστές της-πολλοί από τους οποίους ζούσαν τότε- και γι’αυτό επεδίωξε να τους γνωρίσει και να τους ζωγραφίσει εκ του φυσικού, δηλαδή, χρειάστηκε να ποζάρουν αρκετές ώρες ώσπου να ολοκληρωθεί κάθε σχέδιο, ζητώντας κιόλας από αρκετούς να υπογράψουν τα πορτραίτα τους.
Πού εκτίθενται αυτή τη στιγμή; Φιλοξενήθηκαν ποτέ σε μουσεία άλλων χωρών;
Οι συγκεκριμένες προσωπογραφίες αγωνιστών (αλλά και πολιτικών, ιερωμένων, λογίων, φιλελλήνων, καθημερινών ανθρώπων) είναι συγκεντρωμένες και επικολλημένες στις σελίδες ενός λευκώματος, το οποίο δεν είχε εκτεθεί στο παρελθόν γιατί βρισκόταν σε ιδιωτική συλλογή.
Η δίμηνη υπαίθρια έκθεση στην Αθήνα, που διοργανώθηκε από το Ίδρυμα Σύλβιας Ιωάννου, το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο με τον Δήμο Αθηναίων, έχει σκοπό να συστήσει σε ευρύτερο κοινό επιλεγμένα έργα του B. Mary, καθώς αυτό δεν θα ήταν εύκολο διαφορετικά στην εποχή της πανδημίας.
