Τι εννοούμε όταν χρησιμοποιούμε τον όρο «Σχολικός Εκφοβισμός και βία»;
Χρησιμοποιούμε τους όρους «εκφοβισμός και βία στο σχολείο» (school bullying) και «θυματοποίηση» (victimization), για να περιγράψουμε την εσκεμμένη, απρόκλητη, συστηματική και επαναλαμβανόμενη βία και επιθετική συμπεριφορά με σκοπό την επιβολή, την καταδυνάστευση και την πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου σε μαθητές από συμμαθητές τους, εντός και εκτός σχολείου.
Τι είναι λοιπόν η σχολική βία;
Η σχολική βία ή school bullying όπως λέγεται, είναι ένα φαινόμενο που δεν εμφανίστηκε ξαφνικά σε όλο τον πλανήτη. Ανέκαθεν υπήρχε στα σχολεία, ανέκαθεν υπήρχαν οι νταήδες ή οι “εξωσχολικοί” που παρενοχλούσαν παιδιά και εφήβους. Τα τελευταία χρόνια όμως φαίνεται ότι υπάρχει αύξηση στην ενημέρωση, στην ευαισθητοποίηση και στην αποτροπή από τέτοιου είδους καταστάσεις, καθώς έχει δοθεί ιδιαίτερη σημασία στα δικαιώματα του παιδιού και του εφήβου, αλλά και στις επιδράσεις που αφήνουν στις διαπροσωπικές του σχέσεις και γενικότερα στον ψυχικό του κόσμο.
Η προσπάθεια επιβολής του πιο ισχυρού στον πιο αδύναμο, μπορεί να είναι ο κανόνας της φύσης, όπως λέμε το μεγάλο ψάρι τρώει το μικρό, αλλά σε εμάς τους ανθρώπους που αυτό που μας ξεχωρίζει από τα ζώα είναι ο εγκέφαλος και η ικανότητα να μπορούμε να σκεφτούμε, να αισθανθούμε αλλά και να συναισθανθούμε, να ακολουθούμε αυτό που η λογική μας λέει και το συναίσθημα μας υπαγορεύει, ο κανόνας της φύσης είναι διαφορετικός. Αν όχι, δεν θα υπήρχε ψυχολογικό αντίκτυπο σε αυτού του είδους τις καταστάσεις. Έτσι λοιπόν, αυτή η επιβολή στον ανίσχυρο και πιο αδύναμο, μέσα από πράξεις παραβατικού χαρακτήρα και την δημιουργία κλίματος φόβου, μάλλον μας υποβιβάζει σε μία κατώτερη πνευματική κατάσταση.
Η σχολική βία λοιπόν με την μορφή του σχολικού εκφοβισμού (bullying) περιλαμβάνει τη σωματική, τη λεκτική και τη ψυχοκοινωνική παρενόχληση.
Σημαντικό είναι να έχουμε στο μυαλό μας πως δεν είναι κάτι που αφορά μόνο τη σχέση του θύτη και του θύματος, δεν αφορά μόνο τους δυό τους, αλλά λειτουργεί πιο ομαδικά καθώς αφορά και εμπλέκει όλους όσους είναι παρόντες ή γνωρίζουν την ύπαρξή του περιστατικού, όσοι δηλαδή είναι απλά παρατηρητές, είτε είναι μαθητές, είτε ενήλικες, άσχετα από το αν υποστηρίζουν και παίρνουν το μέρος του θύτη ή σιωπηλά μέσα τους το μέρος του θύματος. Ίσως και αυτοί να είναι παράλληλα την ίδια στιγμή θύματα καθώς ο εκφοβισμός μπορεί να τρομάζει και τους ίδιους αν τολμήσουν να μιλήσουν και να στηρίξουν το παιδί που εκφοβίζεται.
Κάθε μορφή βίας στο σχολείο, είναι σχολικός εκφοβισμός;
Όχι. Χρειάζεται να μπορούμε να διαχωρίσουμε την επιθετικότητα και να κατανοήσουμε πως τα παιδιά μπορεί να μαλώσουν στο σχολείο ακόμη και να πιαστούν στα χέρια σε πιο μικρές ηλικίες. Δεν σημαίνει λοιπόν οτι η οποιαδήποτε μορφή επιθετικότητας ή βίας υπόκειται στη σχολική βία. Σε αυτές τις ηλικίες είναι φυσιολογικό να τσακωθούν, να διαφωνήσουν, να ανταλλάξουν λόγια – μην ξεχνάμε ότι τα παιδιά μπορούν να γίνουν πολύ σκληρά. Όλο αυτό γίνεται μέσα από την προσπάθεια να «βρουν» τη θέση τους, το που ανήκουν, να διαπραγματευτούν τα όριά τους, να δουν πιο απλά μέχρι που τα παίρνει. Μέσα από αυτή τη «μάχη», μαθαίνουν να συγκρούονται, να διεκδικούν, να παίρνουν πρωτοβουλίες, να έχουν άποψη και γνώμη, εξασκούνται σε τρόπους έκφρασης και συμπεριφοράς που τελικά θα υιοθετήσουν καθώς θα τους φέρνουν πιο επιθυμητά αποτελέσματα.
Η διαφορά λοιπόν είναι ότι άλλο σημαίνει να βρω τη θέση μου και το που ανήκω, διεκδικώντας ακόμα και μέσα από τη σύγκρουση, και άλλο να χρησιμοποιήσω τη δύναμη και την σωματική υπεροχή για να επιβληθώ μέσα από τη βία και τον φόβο.